Corpas

<?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?>
<!DOCTYPE TEI [
<!ENTITY hellip "…">
]>
<TEI><teiHeader type="text">
	 <fileDesc>
	  <titleStmt><title type="main">Éire - Maelsheachlainn is Brian</title><author><name type="main">Conán Maol</name></author><respStmt>
		<resp>Electronic edition compiled by</resp>
		<name>Foclóir na Nua-Ghaeilge</name>
		</respStmt>
	  </titleStmt><editionStmt>
                     <edition>
                         <note type="N">CS1905_08_12_04</note>
                         <note type="L">04</note>
                         <note type="B">1905</note>
                         <note type="C">Prós</note>
                         <note><p>Description of how and why changes were made</p></note>
                     </edition>
            </editionStmt><publicationStmt>
		<publisher>Foclóir na Nua-Ghaeilge</publisher>
		<pubPlace>19 Dawson Street, Dublin 2</pubPlace>
		<pubPlace>http://www.ria.ie/research/focloir-na-Nua-Ghaeilge.aspx</pubPlace><date>2016</date><idno>CS1905_08_12_04</idno><distributor>Royal Irish Academy</distributor>
		<availability>
		<p>Creative Commons Attribution Non-Commercial Share Alike (cc by-nc-sa)</p>
		</availability>
	  </publicationStmt>
	  <sourceDesc><biblStruct><analytic><author>Conán Maol</author><title>Éire - Maelsheachlainn is Brian</title></analytic><monogr>
					<title level="j">An Claidheamh Soluis</title><imprint><publisher>An Claidheamh Soluis</publisher><date>1905</date></imprint>
 </monogr> </biblStruct></sourceDesc></fileDesc>
	</teiHeader>
<text><body><div><p>
<lb n="1"/><span>Éire</span></p>
<lb n="2"/>
<lb n="3"/><p><span>Léigheachta do léigh Conán Maol</span>
<lb n="4"/><span>do</span>
<lb n="5"/><span>Ghaedhealaibh Lonndain, 1903-4.</span></p>
<lb n="6"/>
<lb n="7"/><p><span>An Ficheadh Ceann.</span></p>
<lb n="8"/>
<lb n="9"/><p><span>Maelsheachlainn is Brian.</span></p>
<lb n="10"/>
<lb n="11"/><p><span>Fá mar adubhramair cheana do mhéaduigh Tuathal</span>
<lb n="12"/><span>Teachtmhar an Mhidhe le roinnt talmhan do chur léi as</span>
<lb n="13"/><span>gach ceanntar ar a teorannaibh thuaidh is theas, is ghnídh sé</span>
<lb n="14"/><span>cúige dhi.  Dhein sé ceann dá rígh-thighthibh ar Chnoc</span>
<lb n="15"/><span>Uisneach agus bhíodh dáil mhór is greann is báire is cleasa</span>
<lb n="16"/><span>ar an gcnoc aoibhinn aithnid sin ar feadh na gcéadta</span>
<lb n="17"/><span>bliadhan as soin i leith.</span></p>
<lb n="18"/>
<lb n="19"/><p><span>Shín an chúige ríoghamhail ó'n Sionainn go fairrge</span>
<lb n="20"/><span>thoir, agus ó'n Life i gCill Dara theas go dtí Sliabh Fuaid</span>
<lb n="21"/><span>i nÁrd Macha thuaidh.  Bhíodh sí mar fhearainn búird ag</span>
<lb n="22"/><span>áird-ríghthibh na hÉireann gur briseadh an Teamhair,</span>
<lb n="23"/><span>acht 'na dhiaidh sin bhíodh sí ar leithslighidh ar an Midhe ar</span>
<lb n="24"/><span>nós aon chúige eile.  Ba mhór le rádh í ins an tsean-</span>
<lb n="25"/><span>aimsir.  Roinn na Sasanaigh 'na dá chondae cuid di</span>
<lb n="26"/><span>ins an séamhadh haois déag agus chuireadar le hUltaibh is</span></p>
</div>
<pb n="5"/>
<div><lb n="27"/><p><span>le Laighnibh an chuid eile dhi.  Ba dhroch-mhúinte an lámh-</span>
<lb n="28"/><span>láidir a leithéid agus is mór an truagh go bhfulaingeoch-</span>
<lb n="29"/><span>amuis a leithéid gus indiu, mar cuimileadh leis an</span>
<lb n="30"/><span>mbeart mhioscaiseach soin amach as stair na hÉireann</span>
<lb n="31"/><span>cúige uaibhreach mhódhmharach.  Briseadh gan tairbhe le</span>
<lb n="32"/><span>sean-nós, agus ní mar mhaithe le hÉirinn é.  Do</span>
<lb n="33"/><span>b'ionann é agus dá dtógfaidhe an t-ainm urramach</span>
<lb n="34"/><span>soin “Ulaidh” de'n chúige thuaidh agus í 'thabhairt</span>
<lb n="35"/><span>ar smiot de chondaethibh Aondroma agus Dhoire.</span>
<lb n="36"/><span>Siúd is gur bh'éigean géilleadh an uair sin</span>
<lb n="37"/><span>do'n fhóirneart úd, tá sé i gcumas na ndaoine indiu</span>
<lb n="38"/><span>má's maith leo é, Cúige na Midhe do ath-bhaisteadh fá</span>
<lb n="39"/><span>mar do bhí sí ar feadh chúig chéad déag bliadhan.</span>
<lb n="40"/><span>Maireann sí fós i n-aigne an stairidhe gidh gur dheighil</span>
<lb n="41"/><span>an namhaid dá haindeoin as “Cúig Cúigibh na</span>
<lb n="42"/><span>hÉireann” í.</span></p>
<lb n="43"/>
<lb n="44"/><p><span>I gcogadh Gaedheal le Gall ní raibh aon chúige eile</span>
<lb n="45"/><span>ba thréine i gcomhrac 'ná an Mhidhe.  As shliocht Néill</span>
<lb n="46"/><span>Naoi-nGiallaigh do shíolruigh a ríghthe agus ba mhinic ceann</span>
<lb n="47"/><span>aca 'na Áird-Rígh ar Éirinn.  Is mó é a cáil 'ná cáil</span>
<lb n="48"/><span>Uladh i gcomhrac le Lochlannaibh.  Níor throid na</span>
<lb n="49"/><span>hUltaigh leis an namhaid sin i n-aon chor chomh calma</span>
<lb n="50"/><span>is throideamar 'na dhiaidh súd i gcoinnibh Sasanach.</span>
<lb n="51"/><span>Ba bheag é suaimhneas na Midhe, mar bhí sí comhgarach</span>
<lb n="52"/><span>do Bhaile Átha Cliath mar ar chuir na Lochlannaigh fútha</span>
<lb n="53"/><span>go daingean ó thosach, agus mar sin féin níor staon sí ó</span>
<lb n="54"/><span>throid leo ó thángadar sa tír gur cuireadh fá chois</span>
<lb n="55"/><span>iad.</span></p>
<lb n="56"/>
<lb n="57"/><p><span>Fear tuigseanach glic do b'eadh é an Lochlannach, agus</span>
<lb n="58"/><span>bhí a shúil i gcomhnaidhe ar an Midhe, agus do b'áil leis rí</span>
<lb n="59"/><span>Lochlannach Átha Cliath 'bheith i gceannas uirthi.  Ghnídh</span>
<lb n="60"/><span>sé iarracht eile ins an mbliadhain 968 acht do theip air.</span>
<lb n="61"/><span>Ba gheárr 'na dhiaidh sin gur deineadh rí do'n dara</span>
<lb n="62"/><span>Maelsheachlainn.  Badh dhóich leat gur chuir an ainm</span>
<lb n="63"/><span>sin ar dearg-bhuile Lochlannaigh Átha Cliath agus gur</span>
<lb n="64"/><span>chuimhnigheadar ar an gcéad Mhaelsheachlainn do thug</span>
<lb n="65"/><span>an buille ba throime dhóibh dá bhfuairadar i nÉirinn.</span>
<lb n="66"/><span>Badh mhaith leo an dara Maelsheachlainn seo do</span>
<lb n="67"/><span>stracadh as a chéile, acht tháinig scéala chucha ó Ibhor, rí</span>
<lb n="68"/><span>Luimnigh, a suaimhneas do ghlacadh go fóill toisc go</span>
<lb n="69"/><span>raibh Cúige Mumhan go han-shocair thré droch-bheartaibh</span>
<lb n="70"/><span>bhuachalla bháin darab ainm Brian, dearbhráthair</span>
<lb n="71"/><span>Mhathghamhna, rí Thuadh-Mhumhan.</span></p>
<lb n="72"/>
<lb n="73"/><p><span>Chuirfeadh sé fáth gáire ar dhuine an chomhairle do</span>
<lb n="74"/><span>thug Ibhor do Mhathghamhain.  Is mar a chéile é agus cuid</span>
<lb n="75"/><span>de'n chainnt do chloisimíd indiu.  Ghnídh an bheirt seo</span>
<lb n="76"/><span>síothcháin le chéile d'éis a dtroid le fada roimhe sin.</span></p>
<lb n="77"/>
<lb n="78"/><p><span>“Nách mór an náire dhuit-se ná cuireann cosc leis</span>
<lb n="79"/><span>an ndearbhráthair sin agat,” adeir Ibhor.  “Tá sé ag</span>
<lb n="80"/><span>cur na cúige thré n-a chéile gan ghábhadh.  Nách córa</span>
<lb n="81"/><span>dhúinn maireachtain go síothchánta i dteannta 'chéile.</span>
<lb n="82"/><span>Tá na daoine go réidh is go macánta, dá leigfidhe</span>
<lb n="83"/><span>dhóibh, is gan smuainte 'chur 'na gceann gan bheith</span>
<lb n="84"/><span>umhal.  'Sé leithéid Bhriain do chuireann ar a n-aimh-</span>
<lb n="85"/><span>leas iad.  Abair leis cur uaidh nó gur dó is</span>
<lb n="86"/><span>measa.”</span></p>
<lb n="87"/>
<lb n="88"/><p><span>Bhí Mathghamhain go cangcarach acht níor leig sé air</span>
<lb n="89"/><span>é.  Ghnídh sé síothcháin le Lochlannaibh mar maithe le n-a</span>
<lb n="90"/><span>threib, mar shíligh sé gur bh'é a leas é.  Níor mhar sin</span>
<lb n="91"/><span>do Bhriain bhorb.  Ghléas seisean trí chéad fear de'n</span>
<lb n="92"/><span>treibh, chóirigh sé 'na ndeichneabharaibh iad, agus d'imthigh-</span>
<lb n="93"/><span>eadar ar a gcoimeád fé sna coilltibh.  Má éiligheadh</span>
<lb n="94"/><span>an Lochlannach cáin i n-aon bhall i gCúige Mumhan agus go</span>
<lb n="95"/><span>dtugthaidhe an t-eiteach dhó, is amhlaidh do chromadh sé</span>
<lb n="96"/><span>ar dhranntán; míneochadh sibh, adeireadh sé, agus thagadh</span>
<lb n="97"/><span>sé ortha go hobann agus thógadh leis an chréach.  Do</span>
<lb n="98"/><span>b'annamh do théidheadh sé slán gan buillíbh, mar chasadh</span>
<lb n="99"/><span>Brian air i mbeárnain éigin, agus bhíodh fuil eatortha.</span></p>
<lb n="100"/>
<lb n="101"/><p><span>Do b'ionmhuin le Mathghamhain Brian.  Chuarduigh sé</span>
<lb n="102"/><span>coillte iargcúlacha dhó.</span></p>
<lb n="103"/>
<lb n="104"/><p><span>“A Bhriain, caithfeam síothcháin do dhéanamh leis an</span>
<lb n="105"/><span>namhaid go ceann tamaill.  Tá ár mbuidhean ag dul</span>
<lb n="106"/><span>i laighead is ár maoin ag sleamhnughadh uainn.”</span></p>
<lb n="107"/>
<lb n="108"/><p><span>“A Mhathghamhain mo chroidhe istigh, dá mhéid sé do</span>
<lb n="109"/><span>chion orm, ní dhéanfad rud ort.”</span></p>
<lb n="110"/>
<lb n="111"/><p><span>“Cá bhfuil do shluagh?”</span></p>
<lb n="112"/>
<lb n="113"/><p><span>Chuir Brian fead as, is d'éirigh trí deichneabhar fear</span>
<lb n="114"/><span>as an dtalamh.</span></p>
<lb n="115"/>
<lb n="116"/><p><span>“Cá bhfuil an chuid eile?” adeir Mathghamhain.</span></p>
<lb n="117"/>
<lb n="118"/><p><span>“Fá chré na Mumhan, mar a mbead-sa is mar is</span>
<lb n="119"/><span>cóir dhuit-se bheith sul a ngéillfeam do'n ghadaidhe</span>
<lb n="120"/><span>choimhightheach.”</span></p>
<lb n="121"/>
<lb n="122"/><p><span>D'árduigh Mathghamhain a guth agus ghoil sé.</span></p>
<lb n="123"/>
<lb n="124"/><p><span>“Leig dómh-sa labhairt leis an dtreibh,” adeir</span>
<lb n="125"/><span>Brian; agus cuireadh fógra amach.</span></p>
<lb n="126"/>
<lb n="127"/><p><span>Sheasaimh Brian ar aghaidh Dál gCais amach agus chuir-</span>
<lb n="128"/><span>eadar na súl a thríd.</span></p>
<lb n="129"/>
<lb n="130"/><p><span>“A bhuidheanta mo chléibh, is mór againne ár rí</span>
<lb n="131"/><span>Mathghamhain agus is mór aige sinn.  Tá a fhios agaibh go</span>
<lb n="132"/><span>bhfuil an namhaid chíocrach mhalluighthe ag cur air, agus go</span>
<lb n="133"/><span>ndeárnadh síothcháin ar son go mbeadh suaimhneas</span>
<lb n="134"/><span>agaibh-se.  Támuid-ne láidir fós acht tiocfaidh an lá</span>
<lb n="135"/><span>go mbeimíd lag.</span></p>
<lb n="136"/>
<lb n="137"/><p><span>Conán Maol.</span></p></div></body></text></TEI>
Historical Irish Corpus
1600 - 1926

Éire - Maelsheachlainn is Brian

Search Texts

Historical Irish Corpus1600 - 1926

Éire - Maelsheachlainn is Brian

Search Texts

Historical Irish Corpus
1600 - 1926
