Corpas

<?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?>
<!DOCTYPE TEI [
<!ENTITY hellip "…">
]>
<TEI><teiHeader type="text">
	 <fileDesc>
	  <titleStmt><title type="main">Éire - Na Manaigh</title><author><name type="main">Conán Maol</name></author><respStmt>
		<resp>Electronic edition compiled by</resp>
		<name>Foclóir na Nua-Ghaeilge</name>
		</respStmt>
	  </titleStmt><editionStmt>
                     <edition>
                         <note type="N">CS1905_05_06_05</note>
                         <note type="L">05</note>
                         <note type="B">1905</note>
                         <note type="C">Prós</note>
                         <note><p>Description of how and why changes were made</p></note>
                     </edition>
            </editionStmt><publicationStmt>
		<publisher>Foclóir na Nua-Ghaeilge</publisher>
		<pubPlace>19 Dawson Street, Dublin 2</pubPlace>
		<pubPlace>http://www.ria.ie/research/focloir-na-Nua-Ghaeilge.aspx</pubPlace><date>2016</date><idno>CS1905_05_06_05</idno><distributor>Royal Irish Academy</distributor>
		<availability>
		<p>Creative Commons Attribution Non-Commercial Share Alike (cc by-nc-sa)</p>
		</availability>
	  </publicationStmt>
	  <sourceDesc><biblStruct><analytic><author>Conán Maol</author><title>Éire - Na Manaigh</title></analytic><monogr>
					<title level="j">An Claidheamh Soluis</title><imprint><publisher>An Claidheamh Soluis</publisher><date>1905</date></imprint>
 </monogr> </biblStruct></sourceDesc></fileDesc>
	</teiHeader>
<text><body><div><p>
<lb n="1"/><span>Éire</span></p>
<lb n="2"/>
<lb n="3"/><p><span>Léigheachta do léigh Conán Maol</span>
<lb n="4"/><span>do</span>
<lb n="5"/><span>Ghaedhealaibh Lonndain, 1903-4.</span></p>
<lb n="6"/>
<lb n="7"/><p><span>An Séamhadh Ceann Déag.</span></p>
<lb n="8"/>
<lb n="9"/><p><span>Na Manaigh.</span></p>
<lb n="10"/>
<lb n="11"/><p><span>Ba mhór é cáil na manach ins an tsean-aimsir i</span>
<lb n="12"/><span>nÉirinn, agus do ba mar gheall ar a charthannacht leis</span>
<lb n="13"/><span>na daoinibh bhí an urraim sin do'n mhanach.  Tá 'fhios</span>
<lb n="14"/><span>ag an saoghal go raibh na manaigh sin duthrachtach chum</span>
<lb n="15"/><span>an chreidimh do chraobhscaoileadh.</span></p>
<lb n="16"/>
<lb n="17"/><p><span>Ní dóich liom, ámh, go raibh aon tuigsint aca i n-aon-</span>
<lb n="18"/><span>chor ar an gcuma do b'fheárr chum tír do riaghlughadh.</span>
<lb n="19"/><span>Ba chuma leo acht ná beadh bruighean ná achrann idir</span>
<lb n="20"/><span>na daoinibh.  Ba mhór é a gcion ar na daoinibh agus</span>
<lb n="21"/><span>bhíodar mar mhaithe leis an dtír leis.  Is mór an</span>
<lb n="22"/><span>iongnadh liom dá bhrígh sin nár mhúineadar do sna</span>
<lb n="23"/><span>daoinibh go raibh sé riachtanach ortha cabhrughadh leis an</span>
<lb n="24"/><span>Áird-Rígh; mar ceapaim gur bh'fhurusta na daoine do</span>
<lb n="25"/><span>dhéanamh umhal do'n Áird-Rígh, dá dteasbánfaidhe dhóibh</span>
<lb n="26"/><span>gur bh'é leas na tíre na ríghthe cúige agus na taoisigh</span>
<lb n="27"/><span>'bheith umhal dáiríribh dó.</span></p>
<lb n="28"/>
<lb n="29"/><p><span>Bhí sé i gcumas na manach an méid sin do dhéanamh,</span>
<lb n="30"/><span>acht is dóich liom nár chas ortha cé bheadh 'na Áird-Rígh</span>
<lb n="31"/><span>acht go mbeadh suaimhneas is síothcháin ann.</span></p>
<lb n="32"/>
<lb n="33"/><p><span>Measaim, dá réir sin, go mbídís toiltheannach le</span>
<lb n="34"/><span>dhá Áird-Rí 'bheith i n-éinfheacht ar an dtír.</span></p>
<lb n="35"/>
<lb n="36"/><p><span>Dá dtárlóchadh go mbeadh dhá phrionnsa de'n fhuil</span>
<lb n="37"/><span>uasail i gcomórtas le chéile 'féachaint cia'ca bheadh</span>
<lb n="38"/><span>'na Áird-Rígh, fá mar do bhí go minic, is é do chomhair-</span>
<lb n="39"/><span>leochadh na manaigh, 'ná an bheirt aca do dhéanamh.</span>
<lb n="40"/><span>Siúd is gur bh'amadánta an bheart é, mar sin féin,</span>
<lb n="41"/><span>ní cóir a mhilleán do chur ar na manachaibh.  Níor</span>
<lb n="42"/><span>thuigeadar an gnó, mar níor bha riaghlughadh tíre bhí</span>
<lb n="43"/><span>ceapuighthe dhóibh mar ghnó.  Shíleadar go mbeadh síoth-</span>
<lb n="44"/><span>cháin i gcomhnaidhe sa tír i nár theastuigh Áird-Rí</span>
<lb n="45"/><span>intinneamhail géar chúiseach tír-ghrádhach ó Éirinn, do</span>
<lb n="46"/><span>bhaileochadh na taoisigh bhorba ar aon láthair amháin</span>
<lb n="47"/><span>agus adéarfadh leo, “Is i dteannta a chéile is treise</span>
<lb n="48"/><span>sinn.  Is mise an t-Áird-Rí, caithfear rud do dhéanamh</span>
<lb n="49"/><span>orm.”  Ní raibh sé i gcumas aon Áird-Ríogh ó'n gcéad</span>
<lb n="50"/><span>Domhnall go dtí Brian Bóirmhe an méid sin do rádh</span>
<lb n="51"/><span>gidh go raibh chúig rí fichead ar an dtír ar feadh na</span>
<lb n="52"/><span>dtrí gcéad bliadhan úd.</span></p>
<lb n="53"/>
<lb n="54"/><p><span>Bhí na ríghthe sin go léir 'na bhfearaibh calma ciall-</span>
<lb n="55"/><span>mhara, acht ní bhíodh na huaisle chomh dílis dóibh is bhítí</span>
<lb n="56"/><span>do ríghthibh na Teamhrach ins an tsean-aimsir.  Fuair</span>
<lb n="57"/><span>an tír is a raibh innti a thoradh soin.  Nuair do tháinig</span>
<lb n="58"/><span>an Lochlannach do b'olc an scéal d'Éirinn é.</span></p>
<lb n="59"/>
<lb n="60"/><p><span>Ar feadh an dá chéad bliadhan roimh theacht na</span>
<lb n="61"/><span>Lochlannach amach is isteach leis an mbliadhain 795</span>
<lb n="62"/><span>(seacht gcéad, cheithre fichid agus chúig bhliadhna déag) bhí,</span>
<lb n="63"/><span>mar dubhramair cheana, teas an chreidimh ag dul chum</span>
<lb n="64"/><span>cinn i nÉirinn agus do las sé suas 'na bhladhm d'éis Catha</span>
<lb n="65"/><span>Mhuighe Ráth.  Do cuireadh ar bun scoileanna, do chaith</span>
<lb n="66"/><span>uaisle uatha an chulaidh shíoda agus do chuireadar umpa</span>
<lb n="67"/><span>léine ruainig is brat garbh.  Do bhailigheadar 'na</span>
<lb n="68"/><span>gcuideachta uaisle eile, agus ísle chomh maith, agus do chuire-</span>
<lb n="69"/><span>adar fútha i mbothaibh cois aibhne agus cois sruthán</span>
<lb n="70"/><span>i ngleanntaibh iar-gcúlacha; do chromadar ar an</span>
<lb n="71"/><span>dtalamh do rómhar is do leasughadh, ar chur is ar bhaint,</span>
<lb n="72"/><span>an t-uasal chomh saotharach leis an íseal, mar ba cheann</span>
<lb n="73"/><span>dá riaghlachaibh gur bheannuighthe an bheart allus do</span>
<lb n="74"/><span>chur dhíobh le hobair.</span></p>
<lb n="75"/>
<lb n="76"/><p><span>Do ghnídheadar talamh mín de'n mhachaire fhiadhain,</span>
<lb n="77"/><span>d'fhás an seagal, an eorna, an chruithneacht, agus an</span>
<lb n="78"/><span>meacan buidhe mar a mbíodh an feothanán, an</span>
<lb n="79"/><span>raithneach, an chupóg agus an cas-shearbhán.  Tá rian na</span>
<lb n="80"/><span>manach úd fós ar fód na hÉireann, mar pé áit gur</span>
<lb n="81"/><span>chuireadar fútha ann tá an talamh soin mín go dtí</span>
<lb n="82"/><span>indiu.</span></p>
<lb n="83"/>
<lb n="84"/><p><span>D'aindeoin a dtuirse d'éis a gcuid oibre bhíodar</span>
<lb n="85"/><span>fá choingeallaibh an iomad soin paidreacha do rádh,</span>
<lb n="86"/><span>agus troscadh chomh dian soin do dhéanamh, go raibh a</span>
<lb n="87"/><span>riaghail ró-chruaidh d'éin-dream daoine eile acht</span>
<lb n="88"/><span>d'Éireannaighibh amháin.  Dá réir sin nuair do chuire-</span>
<lb n="89"/><span>adar mainistrí ar bun ar Roinn na hEorpa níor</span>
<lb n="90"/><span>bh'fhéidir go mhanachaibh na dtíortha soin na coingill do</span>
<lb n="91"/><span>chomhlíonadh agus do b'éigean riaghail na mBenedictíní</span>
<lb n="92"/><span>do thabhairt dóibh nó rachadh na mainistrí i n-éag ar</span>
<lb n="93"/><span>fad.</span></p>
<lb n="94"/>
<lb n="95"/><p><span>Fuair manaigh na hÉireann a riaghail ó mhanachaibh</span>
<lb n="96"/><span>nd díthreibhe i nÉigipt agus chuireadar féin riaghlacha</span>
<lb n="97"/><span>diana eile leo.  Chuireadh cuid aca mar phionós ortha</span>
<lb n="98"/><span>féin bualadh isteach i linn nó i sruth, oidhche chuisnigh agus</span>
<lb n="99"/><span>céad psailm do rádh ann mar smacht ar an gcolainn.</span></p>
<lb n="100"/>
<lb n="101"/><p><span>Conán Maol.</span></p></div></body></text></TEI>
Historical Irish Corpus
1600 - 1926

Éire - Na Manaigh

Search Texts

Historical Irish Corpus1600 - 1926

Éire - Na Manaigh

Search Texts

Historical Irish Corpus
1600 - 1926
