Corpas

<?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?>
<!DOCTYPE TEI [
<!ENTITY hellip "…">
]>
<TEI><teiHeader type="text">
	 <fileDesc>
	  <titleStmt><title type="main">Céad-Imeachta na Gaedhilge</title><author><name type="main">Cú Uladh</name></author><respStmt>
		<resp>Electronic edition compiled by</resp>
		<name>Foclóir na Nua-Ghaeilge</name>
		</respStmt>
	  </titleStmt><editionStmt>
                     <edition>
                         <note type="N">CS1904_10_08_05</note>
                         <note type="L">05</note>
                         <note type="B">1904</note>
                         <note type="C">Prós</note>
                         <note><p>Description of how and why changes were made</p></note>
                     </edition>
            </editionStmt><publicationStmt>
		<publisher>Foclóir na Nua-Ghaeilge</publisher>
		<pubPlace>19 Dawson Street, Dublin 2</pubPlace>
		<pubPlace>http://www.ria.ie/research/focloir-na-Nua-Ghaeilge.aspx</pubPlace><date>2016</date><idno>CS1904_10_08_05</idno><distributor>Royal Irish Academy</distributor>
		<availability>
		<p>Creative Commons Attribution Non-Commercial Share Alike (cc by-nc-sa)</p>
		</availability>
	  </publicationStmt>
	  <sourceDesc><biblStruct><analytic><author>Cú Uladh</author><title>Céad-Imeachta na Gaedhilge</title></analytic><monogr>
					<title level="j">An Claidheamh Soluis</title><imprint><publisher>An Claidheamh Soluis</publisher><date>1904</date></imprint>
 </monogr> </biblStruct></sourceDesc></fileDesc>
	</teiHeader>
<text><body><div><p>
<lb n="1"/><span>Céad-Imeachta na Gaedhilge</span></p>
<lb n="2"/>
<lb n="3"/><p><span>I.</span></p>
<lb n="4"/>
<lb n="5"/><p><span>Is fada siar an t-am é anois ó'n </span>
<lb n="6"/><span>bhliadhain 1893 sul a raibh Connradh na</span>
<lb n="7"/><span>Gaedhilge ann ar chor ar bith.  “Is</span>
<lb n="8"/><span>iomdha fear dubh d'éirigh liath” ó shoin,</span>
<lb n="9"/><span>& faraoir! is iomdha fear láidir & is</span>
<lb n="10"/><span>iomdha cailín dóigheamhail dathamhaoil</span>
<lb n="11"/><span>atá faoi'n chré!  Is iomdha, fosta,</span>
<lb n="12"/><span>buachaill óg croidheamhail & is iomdha</span></p>
</div>
<pb n="6"/>
<div><lb n="13"/><p><span>cailín caomhail atá i láthair indiu nach</span>
<lb n="14"/><span>raibh acht 'na bpáistíbh an uair sin.  Acht</span>
<lb n="15"/><span>bíodh sin mar atá, is san bhliadhain úd</span>
<lb n="16"/><span>1893, i mí na Bealtaine, tháinig mise ó</span>
<lb n="17"/><span>Shasanaibh tar éis seacht mbliadhan</span>
<lb n="18"/><span>do chaitheamh innti, & is dóigh liom go</span>
<lb n="19"/><span>raibh mé chomh gallda le galla-phuic.</span>
<lb n="20"/><span>Bhíodh spéis agam sa Ghaedhilg roimhe</span>
<lb n="21"/><span>ré, acht ar feadh na seacht mbliadhan</span>
<lb n="22"/><span>úd is beag a thug mé fá deara goidé</span>
<lb n="23"/><span>mar bhí an Ghaedhilg ag dul ar aghaidh,</span>
<lb n="24"/><span>— nó ag dul ar gcúl creidim gur</span>
<lb n="25"/><span>córa damh a rádh.  Díbreadh mé as</span>
<lb n="26"/><span>Éirinn san bhliadhain 1886, dom' aimh-</span>
<lb n="27"/><span>dheoin, & congbhuigheadh mé thall i</span>
<lb n="28"/><span>Sasanaibh ar feadh na seacht mbliadhan</span>
<lb n="29"/><span>dom' aimdheoin fosta, rud nár mhéad-</span>
<lb n="30"/><span>uigh mo mheas ar Sheaghán Bhuidhe, nó ar</span>
<lb n="31"/><span>a chomhghaolaibh sa tír seo.  Is cuimhneach</span>
<lb n="32"/><span>liom go bhfuair mé litir ó'n Athair Ó</span>
<lb n="33"/><span>Gramhna (go ndéanaidh Dia trócaire</span>
<lb n="34"/><span>ar a anam) sa bhliadhain ina ndeach-</span>
<lb n="35"/><span>aidh mé go Sasanaibh ag fiosrughadh</span>
<lb n="36"/><span>leabhráin liom.  Ní raibh sé 'na shagart</span>
<lb n="37"/><span>an uair sin.  Chuir mé an leabhrán</span>
<lb n="38"/><span>chuige & fuair mé litir an-chineálta</span>
<lb n="39"/><span>ar ais uaidh dhom' bhrostughadh leanmhain</span>
<lb n="40"/><span>do'n Ghaedhilg, acht bhí an beag-uchtach</span>
<lb n="41"/><span>chomh mór sin orm nár lean mé dá</span>
<lb n="42"/><span>chomhairle, rud a chuir aithreachas orm</span>
<lb n="43"/><span>go minic ó shoin.  Dalta mórán daoine</span>
<lb n="44"/><span>an uair sin, chuir mé suim mhór i</span>
<lb n="45"/><span>bpoilitidheacht, mar gur shaoil mé go</span>
<lb n="46"/><span>n-éireóchadh le Párnell Pairleamaid</span>
<lb n="47"/><span>ar leith d'fhágháil dúinn & gur bh'fhéidir</span>
<lb n="48"/><span>gach uile rud a bhain leis an tír do</span>
<lb n="49"/><span>réidhtiughadh 'na dhiaidh sin.</span></p>
<lb n="50"/>
<lb n="51"/><p><span>Nuair d'éirigh an buaidhreadh eidir</span>
<lb n="52"/><span>na feisiríbh sa bhliadhain 1891 chuidigh</span>
<lb n="53"/><span>mé chomh maith is d'fhéadfainn leis an</span>
<lb n="54"/><span>mhuinntir a bhí i n-aghaidh Phárnell, &</span>
<lb n="55"/><span>bhí cuid mhór de'm cháirdibh & dem'</span>
<lb n="56"/><span>dhaoinibh mhuinnteardha ar an taoibh</span>
<lb n="57"/><span>eile, & chuir an t-imreasán & an ciap-</span>
<lb n="58"/><span>áil mí-mhisneach orm arís.</span></p>
<lb n="59"/>
<lb n="60"/><p><span>Siúd mar bhí an sgéal san mbliadhain</span>
<lb n="61"/><span>1893 ar dteacht go hÉirinn damh.</span>
<lb n="62"/><span>Seoladh mé go dtí an áit is gallda</span>
<lb n="63"/><span>& is iargcúlta b'fhéidir i nÉirinn,</span>
<lb n="64"/><span>'sé sin de thaoibh Ghaedhealtachta nó</span>
<lb n="65"/><span>náisiúntachta, .i. go Lios na gCearrbhach</span>
<lb n="66"/><span>i ndeas do Bhéilfeirste.  Cha raibh</span>
<lb n="67"/><span>aon aithne agam ar dhuine ar bith sa</span>
<lb n="68"/><span>dúthaigh sin, & tráthnóna Dia Domhnaigh</span>
<lb n="69"/><span>i ndiaidh dhul ann bhuail mé isteach go</span>
<lb n="70"/><span>dtí Halla Naoimh Ioseph, mar a bhíodh</span>
<lb n="71"/><span>Catoilicigh na háite, nó cuid aca,</span>
<lb n="72"/><span>cruinnighthe ag imirt cluichí & ag súg-</span>
<lb n="73"/><span>radh & ag déanamh grinn go gnáthach.</span>
<lb n="74"/><span>Shiubhail mé isteach go dtí seomra na</span>
<lb n="75"/><span>liathróide cláir, nó billiards, & shuidh</span>
<lb n="76"/><span>mé síos.  Bhí beirt fear ag greadadh</span>
<lb n="77"/><span>ar na liathróidíbh, & slat chaol i láimh</span>
<lb n="78"/><span>gach duine aca.  Bhí na casóga bainte</span>
<lb n="79"/><span>díobhtha & iad go dian i gcionn na</span>
<lb n="80"/><span>hoibre.  Bhuail fear aca buille ar</span>
<lb n="81"/><span>liathróid & leig an fear eile sgairt</span>
<lb n="82"/><span>gáire as.  “Ó, a Chríostaidhthe,” ar</span>
<lb n="83"/><span>seisean, “cad é an saghas buille é</span>
<lb n="84"/><span>sin?”  Ar ghlan-Ghaedhilg do labhair</span>
<lb n="85"/><span>sé!  Dá mbadh é mullach an tighe a</span>
<lb n="86"/><span>thuit isteach orainn cha bhainfeadh sé</span>
<lb n="87"/><span>bíodhga níos mó asam!  Acht sul a</span>
<lb n="88"/><span>raibh faill agam smuaineadh ar an rud</span>
<lb n="89"/><span>iongantach so bhí tuilleamh iongantais</span>
<lb n="90"/><span>le teacht.  D'fhreagair fear caol</span>
<lb n="91"/><span>tana a bhí 'na shuidhe ar an taobh thall</span>
<lb n="92"/><span>de'n bhalla & is i nGaedhilg mhín</span>
<lb n="93"/><span>shleamhain do labhair sé.  San am</span>
<lb n="94"/><span>céadna labhair duine ar mo láimh</span>
<lb n="95"/><span>dheis & labhair seisean i nGaedhilg</span>
<lb n="96"/><span>fosta!  Ní fhéadfainn a sheasamh ní</span>
<lb n="97"/><span>b'fhuide, & chuir mé féin siolláin</span>
<lb n="98"/><span>Gaedhilge asam, rud nach ndearna mé</span>
<lb n="99"/><span>ó na ciantaibh roimhe sin.  Shaoil mé</span>
<lb n="100"/><span>ar an bhomaite sin gur i dtír na hóige</span>
<lb n="101"/><span>thárla damh, & nach raibh san áit acht</span>
<lb n="102"/><span>Gaedhilg dá labhairt.  Acht bhí mear-</span>
<lb n="103"/><span>bhall orm san nídh sin & sin a raibh san</span>
<lb n="104"/><span>áit de Ghaedhilgeoiribh, .i. Mícheál Ó</span>
<lb n="105"/><span>hEoghusa (go dtugaidh Dia Mór na</span>
<lb n="106"/><span>trócaire fóirthín dó), Séamus Ó</span>
<lb n="107"/><span>Duibhne & Mícheál Mac Maoilcraobh-</span>
<lb n="108"/><span>aigh.  Ba as Tírchonaill Séamus Ó</span>
<lb n="109"/><span>Duibhne & mé féin, as Ó Méith Mara</span>
<lb n="110"/><span>do'n Mhaolchraobhach, & as Ciarraidhe</span>
<lb n="111"/><span>(i n-aice na Snaidhme) do Mhícheál Ó</span>
<lb n="112"/><span>hEoghusa bocht.  Cha raibh aon chleacht-</span>
<lb n="113"/><span>ughadh ag ceachtar againn ar chanmhain</span>
<lb n="114"/><span>an fhir eile (acht amháin mé féin &</span>
<lb n="115"/><span>Séamus Ó Duibhne), & bhíomar ciotach</span>
<lb n="116"/><span>go leor ag labhairt le chéile, acht is</span>
<lb n="117"/><span>beag an tsuim do chuireamar sa méid</span>
<lb n="118"/><span>sin.  Bhí an Ghaedhilg againn araon, nó</span>
<lb n="119"/><span>beagán di ar sgor ar bith, & níor leig</span>
<lb n="120"/><span>sinn di fuaradh ó shoin amach.  Ó'n lá</span>
<lb n="121"/><span>sin go dtí an lá d'fhág mé Lios na</span>
<lb n="122"/><span>gCearrbhach, bliadhain go leith 'na dhiaidh</span>
<lb n="123"/><span>sin, thángamar i gcionn a chéile dhá</span>
<lb n="124"/><span>uair san tseachtmhain ar a laghad,</span>
<lb n="125"/><span>corr-uair in mo thigh lóistín-sa, corr-</span>
<lb n="126"/><span>uair i dtigh lóistín Mhíchíl Uí Eoghusa,</span>
<lb n="127"/><span>& corr-uair eile i Halla Naoimh Ioseph</span>
<lb n="128"/><span>(mar a chuir an tAthair Marcus Mac</span>
<lb n="129"/><span>Caisín fáilte & fíche romhainn) ag</span>
<lb n="130"/><span>labhairt & do léigheadh na Gaedhilge.</span>
<lb n="131"/><span>Bhí gach aon duine againn ábalta ar</span>
<lb n="132"/><span>an nGaedhilg ag léigheadh, & cha rabh-</span>
<lb n="133"/><span>amar ar easba leabhar (siúd is nach</span>
<lb n="134"/><span>raibh leabhra Uí Ghramhna féin ann an</span>
<lb n="135"/><span>uair sin).  Bhí sgéalta Gaedhealacha a</span>
<lb n="136"/><span>sgríobh Dubhghlas de hÍde againn, &</span>
<lb n="137"/><span>“Siamsa an Gheimhridh” & “Irisleabhar</span>
<lb n="138"/><span>na Gaedhilge,” & bhí sean-chóib de</span>
<lb n="139"/><span>leabhar na gCeart ag Mícheál Ó</span>
<lb n="140"/><span>hEoghusa fuair sé ag imtheacht ar</span>
<lb n="141"/><span>fánaidh i ngleanntaibh Aondruime, &</span>
<lb n="142"/><span>bhí foclóir Uí Raghallaigh againn, & dar</span>
<lb n="143"/><span>bhrígh m'fhocail gur bhaineamar níos mó</span>
<lb n="144"/><span>de ghreann & níos mó d'eolas as an</span>
<lb n="145"/><span>mbeart leabhar sin, beag is mar bhí</span>
<lb n="146"/><span>siad, ná do bhainfimís ó lán leabhar-</span>
<lb n="147"/><span>lainn le leabhraibh anois.  Agus na</span>
<lb n="148"/><span>sean-ráidhte & na sean-sgéalta a</span>
<lb n="149"/><span>chuireamar trí n-a chéile!</span></p>
<lb n="150"/>
<lb n="151"/><p><span>Cú Uladh</span></p></div></body></text></TEI>
Historical Irish Corpus
1600 - 1926

Céad-Imeachta na Gaedhilge

Search Texts

Historical Irish Corpus1600 - 1926

Céad-Imeachta na Gaedhilge

Search Texts

Historical Irish Corpus
1600 - 1926
