Corpas

<?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?>
<!DOCTYPE TEI [
<!ENTITY hellip "…">
]>
<TEI><teiHeader type="text">
	 <fileDesc>
	  <titleStmt><title type="main">Review - “Beirt Fhear“</title><author><name type="main">Cú Uladh</name></author><respStmt>
		<resp>Electronic edition compiled by</resp>
		<name>Foclóir na Nua-Ghaeilge</name>
		</respStmt>
	  </titleStmt><editionStmt>
                     <edition>
                         <note type="N">CS1904_01_16_03</note>
                         <note type="L">03</note>
                         <note type="B">1904</note>
                         <note type="C">Prós</note>
                         <note><p>Description of how and why changes were made</p></note>
                     </edition>
            </editionStmt><publicationStmt>
		<publisher>Foclóir na Nua-Ghaeilge</publisher>
		<pubPlace>19 Dawson Street, Dublin 2</pubPlace>
		<pubPlace>http://www.ria.ie/research/focloir-na-Nua-Ghaeilge.aspx</pubPlace><date>2016</date><idno>CS1904_01_16_03</idno><distributor>Royal Irish Academy</distributor>
		<availability>
		<p>Creative Commons Attribution Non-Commercial Share Alike (cc by-nc-sa)</p>
		</availability>
	  </publicationStmt>
	  <sourceDesc><biblStruct><analytic><author>Cú Uladh</author><title>Review - “Beirt Fhear“</title></analytic><monogr>
					<title level="j">An Claidheamh Soluis</title><imprint><publisher>An Claidheamh Soluis</publisher><date>1904</date></imprint>
 </monogr> </biblStruct></sourceDesc></fileDesc>
	</teiHeader>
<text><body><div><p>
<lb n="1"/><span>Review</span></p>
<lb n="2"/>
<lb n="3"/><p><span>“Beirt Fhear”</span></p>
<lb n="4"/>
<lb n="5"/><p><span>Seo chugainn “Beirt Fhear” i gcruth leabhair.  An</span>
<lb n="6"/><span>Cló-Chumann do chló-bhuail fá choinne Chonnartha na</span>
<lb n="7"/><span>Gaedhilge & tá sé le díol ar leath-choróin.  Séamus</span>
<lb n="8"/><span>Ua Dubhghaill do sgríobh, & is ionann é seo & a rádh go</span>
<lb n="9"/><span>bhfuil sé sgríobhtha go háluinn.  Tá tuairim agam</span>
<lb n="10"/><span>féin go bhfuil an Dubhghallach ar an sgríbhneóir is</span>
<lb n="11"/><span>fearr, b'fhéidir, atá againn indiu.  Tá an teanga</span>
<lb n="12"/><span>leis ó nádúr, & ní dhéanann sé dearmad di i n-uair</span>
<lb n="13"/><span>ar bith.  Teanga a óige atá leis ar fad & canmhain</span>
<lb n="14"/><span>a óige, & is amhlaidh is fearr é ná ní thigeann an</span>
<lb n="15"/><span>darna teanga le duine chomh réidh is thigeann an chéad</span>
<lb n="16"/><span>cheann.  Fághadh muinntir na Tuaithe go léir bás i mbárach</span>
<lb n="17"/><span>& ní bheadh baoghal ar a dteanga nó ar a gcanmhain</span>
<lb n="18"/><span>nach mairfeadh siad & go dtiocfadh siad i dtír arís as</span>
<lb n="19"/><span>sgríbhinnibh an Dubhghallaigh óir tá siad leis go beó &</span>
<lb n="20"/><span>go beacht.  Do réir comhsamhlachta ní féidir go bhfuil</span>
<lb n="21"/><span>mórán focal fágtha amach aige dá bhfuil i bhfoclóir na</span>
<lb n="22"/><span>Tuaithe, ná labhrann sé ar ghach uile rud a bhaineas leis</span>
<lb n="23"/><span>an saoghal sa cheanntar sin, nó i gceanntar ar bith i</span>
<lb n="24"/><span>nÉirinn, dá ndéarfainn é.  Tá beagán le rádh ag</span>
<lb n="25"/><span>Aodh nó ag Diarmuid ar gach uile chineál sgéil & má</span>
<lb n="26"/><span>fágtar lúb ar lár ag an bheirt fhear, siúd iad an</span>
<lb n="27"/><span>bheirt bhan, Cáit & Peig, le n-a thógaint.  Tráchttar ar</span>
<lb n="28"/><span>chúrsaibh an tsaoghail go cruinn, ar an aimsir, ar stuic,</span>
<lb n="29"/><span>ar chearcaibh, ar phátrún, ar aonach, ar cheannaidheacht &</span>
<lb n="30"/><span>ar dhíolaidheacht, ar phósadh, ar chleamhnas, ar na</span>
<lb n="31"/><span>páisdíbh, ar an Aifrionn & ar an tigh pobuil, ar cheant</span>
<lb n="32"/><span>& ar lá dlighe, ar lá na móna, & ar lá na feise, & ar</span>
<lb n="33"/><span>na céadtaibh ruda nach airmhidhim annso.  Is ion-</span>
<lb n="34"/><span>tuigthe as an méid seo féin gur bríoghmhar an leabhar</span>
<lb n="35"/><span>é seo, go háirithe fá choinne mac-léighinn, ná níl cor-</span>
<lb n="36"/><span>cainnte theastuigheas uatha nach bhfuil le fágháil taobh</span>
<lb n="37"/><span>istigh de dhá chumhdach an leabhair.</span></p>
<lb n="38"/>
<lb n="39"/><p><span>Is i gcanmhain Mhumhan atá an leabhar go léir</span>
<lb n="40"/><span>sgríobhtha nó badh chóra damh a rádh, b'fhéidir, i gcan-</span>
<lb n="41"/><span>mhain Chiarraidhe.  Acht chítear damh-sa nach bhfuil an</span>
<lb n="42"/><span>chanmhain chomh casta ag an Dubhghallach is tá sí ag</span>
<lb n="43"/><span>cuid de sgríbhneóiríbh na Mumhan, & ní déarfainn ná go</span>
<lb n="44"/><span>gcuireann sgríbhneóirí áirithe isteach cora cainnte cama</span>
<lb n="45"/><span>nach bhfuil dá labhairt ar chor ar bith le mearbhall a</span>
<lb n="46"/><span>chur ar dhaoine.  Sgríobhann an Dubhghallach an chanmhain</span>
<lb n="47"/><span>go réidh, líomhtha, i modh is go dtuigfeadh Gaedhilgeóir</span>
<lb n="48"/><span>ar bith é, taobh amuigh de rádh nó cor cainnte annso</span>
<lb n="49"/><span>& annsúd.</span></p>
<lb n="50"/>
<lb n="51"/><p><span>Tá roinnt aca so mínighthe ag an Dubhghallach i nót-</span>
<lb n="52"/><span>aíbh gearra i ndeireadh an leabhair; acht tá cuid aca</span>
<lb n="53"/><span>gan mhíniughadh, acht amháin go bhfuil an sgéal céadna</span>
<lb n="54"/><span>inniste i mBéarla ar an leathanach thall.  Is greann-</span>
<lb n="55"/><span>mhar an dá chor cainnte iad so ar l. 12: “Cia aca</span>
<lb n="56"/><span>badh mheasa leat — máthair chéile, bean do dhearbhráthar,</span>
<lb n="57"/><span>ná inghean dearbhráthar t'athar?”  Shaoilfeadh duine as</span>
<lb n="58"/><span>an gceist seo gurab é an t-eólas atá ó'n gceisteóir</span>
<lb n="59"/><span>cia aca a raibh an ghráin nó an fuath is mó agat di.</span>
<lb n="60"/><span>Acht ní hé seo an chiall atá leis, acht cia aca is mó a</span>
<lb n="61"/><span>bhfuil báidh agat di.  Agus arís: “Is dóigh liom go</span>
<lb n="62"/><span>ndéanfa mé rud ort, a Dhiarmuid.”  'Sé an chiall a</span>
<lb n="63"/><span>bhainfinn as an rádh so go raibh an cainnteóir ar tí</span>
<lb n="64"/><span>rud éigin, nó cleas éigin, d'imirt ar Dhiarmuid, mar</span>
<lb n="65"/><span>go raibh sé ar tí cloch do chaitheadh leis, nó palltóg</span>
<lb n="66"/><span>do bhualadh ar bhun cluaise air.  Acht ní hé seo atá i</span>
<lb n="67"/><span>n-a cheann aige ar chor ar bith, acht a rádh go ndéan-</span>
<lb n="68"/><span>faidh sé an rud a d'iarr Diarmuid air.  Anois ní</span>
<lb n="69"/><span>féidir an chiall so do bhaint as na foclaibh do réir</span>
<lb n="70"/><span>bríghe & bunadhasa na bhfocal iad féin, acht go dtug-</span>
<lb n="71"/><span>ann muinntir Mhumhan an chiall úd do na ráidhtibh, &</span>
<lb n="72"/><span>measaim-se gur tuathalach na ráidhte iad, & nár</span>
<lb n="73"/><span>mhisde do Ghaedhilgeóiribh na hÉireann a leithéidí do</span>
<lb n="74"/><span>sheachnadh.  Ní ionnan sa chás do choraibh cainnte eile</span>
<lb n="75"/><span>atá sa leabhar.  Tá cuid aca so nach bhfuil cleachtadh</span>
<lb n="76"/><span>againn-ne i nUltaibh nó i gConnachtaibh orra atá an-</span>
<lb n="77"/><span>deas & deis-bhéalach, & níor mhisde dhúinn iad a thóg-</span>
<lb n="78"/><span>aint & úsáid do dhéanamh dhíobh.  Dar liom-sa is í seo</span>
<lb n="79"/><span>an dóigh is fearr leis an nGaedhilg do leasughadh &</span>
<lb n="80"/><span>do dheisiughadh & do chur i bhfeabhas .i. na focla & na</span>
<lb n="81"/><span>modha cainnte is taitneamhnaighe atá i ngach chanmhain a</span>
<lb n="82"/><span>chur i bfeidhm i gcainnt & i sgríbhinn, & na focla bar-</span>
<lb n="83"/><span>baracha & na cora cainnte tuatalacha a fhágáil amach</span>
<lb n="84"/><span>& a dhearmadadh.  Ní féidir an méid seo do dhéanamh</span>
<lb n="85"/><span>gan eólas cruinn do bheith againn ar gach canmhain; &</span>
<lb n="86"/><span>is ar an ádhbhar sin cuirim fáilte & fíche roimh an</span>
<lb n="87"/><span>“Bheirt Fhear,” gan trácht ar fheabhas an leabhair taobh</span>
<lb n="88"/><span>amuigh de'n cheist seo.  Tá sean-ráidhte go flúirseach</span>
<lb n="89"/><span>ag an Dubhghallach, & ghní sé feidhm de chuid mhaith aca</span>
<lb n="90"/><span>san leabhar, & dar ndóigh is ionnta atá an Ghaedhilg</span>
<lb n="91"/><span>is deise & is snasta atá le fágháil.</span></p>
<lb n="92"/>
<lb n="93"/><p><span>Ní minic do'n Dubhghallach focal coimhthigheach no</span>
<lb n="94"/><span>focal iasachtach do chur i bhfeidhm i n-áit focail dhúth-</span>
<lb n="95"/><span>chasaighe, & molaim-se é ar an méid seo; acht anois is</span>
<lb n="96"/><span>arís chím focal iasachtach nach bhfuil feidhm leis.  Dubh-</span>
<lb n="97"/><span>airt mé cheana féin, & deirim arís é, gur focal bar-</span>
<lb n="98"/><span>barach “fuisgí”, dar liom-sa, i n-ionad uisge-beatha,</span>
<lb n="99"/><span>& chím “praigheas” i leabaigh luach, & “stáca” i n-áit</span>
<lb n="100"/><span>cruaiche, & “fíneála” i n-áit cánta, & “damáiste“ i</span>
<lb n="101"/><span>n-áit dochair; & beagáinín eile de'n teaghlach chéadna.</span>
<lb n="102"/><span>Ní deas iad & níl feidhm leó.  Tá fhios agam go bhfuil</span>
<lb n="103"/><span>na focal seo & tuilleadh dhá réir i mbéalaibh na</span>
<lb n="104"/><span>ndaoine is Gaedhealaighe sa tír, acht mar sin féin ní</span>
<lb n="105"/><span>ceart iad do chur isteach i leabhar.  Dubhairt sean-</span>
<lb n="106"/><span>Ghaedeal i dTír Chonaill, uair amháin: “Bhí mé a'</span>
<lb n="107"/><span>sbudaráil & a' conseadaráil go raibh mé bodharáilte,”</span>
<lb n="108"/><span>acht ní lámhfainn-se na focla sin a chur i gcló, muna</span>
<lb n="109"/><span>gcuirfinn isteach iad tré mhagadh, nó tré fhonmhóid.</span>
<lb n="110"/><span>Dubhairt mé ar dtús nach bhfuil an Dubhghallach tugtha</span>
<lb n="111"/><span>dá leithéid a chur isteach, & is amhlaidh is fearr é.</span></p>
<lb n="112"/>
<lb n="113"/><p><span>Cuirfidh luach an leabhair seo i n-aghaidh a dhíolaidh-</span>
<lb n="114"/><span>eachta, mar is mór le mórán Gaedhilgeóir leath-</span>
<lb n="115"/><span>choróin do chur amach ar leabhar ar bith; acht is fiú</span>
<lb n="116"/><span>an t-airgead é, gach feóirling de; & dá gcastaoi an</span>
<lb n="117"/><span>t-airgead chuig duine, níor bh'fhéidir dó é chur i dtaisge</span>
<lb n="118"/><span>ní b'fhearr 'ná fios do chur ar an “Bheirt Fhear”.</span></p>
<lb n="119"/>
<lb n="120"/><p><span>Cú Uladh.</span></p></div></body></text></TEI>
Historical Irish Corpus
1600 - 1926

Review - “Beirt Fhear“

Search Texts

Historical Irish Corpus1600 - 1926

Review - “Beirt Fhear“

Search Texts

Historical Irish Corpus
1600 - 1926
