Corpas

<?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?>
<!DOCTYPE TEI [
<!ENTITY hellip "…">
]>
<TEI><teiHeader type="text">
	 <fileDesc>
	  <titleStmt><title type="main">An tAthair Ua Gramhnaigh</title><author><name type="main">Ní fios</name></author><respStmt>
		<resp>Electronic edition compiled by</resp>
		<name>Foclóir na Nua-Ghaeilge</name>
		</respStmt>
	  </titleStmt><editionStmt>
                     <edition>
                         <note type="N">CS1903_09_26_04</note>
                         <note type="L">04</note>
                         <note type="B">1903</note>
                         <note type="C">Prós</note>
                         <note><p>Description of how and why changes were made</p></note>
                     </edition>
            </editionStmt><publicationStmt>
		<publisher>Foclóir na Nua-Ghaeilge</publisher>
		<pubPlace>19 Dawson Street, Dublin 2</pubPlace>
		<pubPlace>http://www.ria.ie/research/focloir-na-Nua-Ghaeilge.aspx</pubPlace><date>2016</date><idno>CS1903_09_26_04</idno><distributor>Royal Irish Academy</distributor>
		<availability>
		<p>Creative Commons Attribution Non-Commercial Share Alike (cc by-nc-sa)</p>
		</availability>
	  </publicationStmt>
	  <sourceDesc><biblStruct><analytic><author>Ní fios</author><title>An tAthair Ua Gramhnaigh</title></analytic><monogr>
					<title level="j">An Claidheamh Soluis</title><imprint><publisher>An Claidheamh Soluis</publisher><date>1903</date></imprint>
 </monogr> </biblStruct></sourceDesc></fileDesc>
	</teiHeader>
<text><body><div><p>
<lb n="1"/><span>An Claidheamh Soluis</span>
<lb n="2"/><span>Áth-Cliath, Meadhon Foghmhair 26, 1903.</span></p>
<lb n="3"/>
<lb n="4"/><p><span>An tAthair Ua Gramhnaigh</span></p>
<lb n="5"/>
<lb n="6"/><p><span>Nuair bhí an Ghaedhilge gan meas uirri</span>
<lb n="7"/><span>nuair nach raibh acht cor-dhuine ag cur</span>
<lb n="8"/><span>suime innti (agus go n-abruightí go mbeadh</span>
<lb n="9"/><span>a leithéid sin ar bheagán céille), nuair ba</span>
<lb n="10"/><span>chuma le furmhór muinntire na hÉireann a</span>
<lb n="11"/><span>bheith ann nó as, nuair nár cuimhnigheadh</span>
<lb n="12"/><span>ar iarracht a thabhairt fé 'n-a haith-bheó-</span>
<lb n="13"/><span>chaint agus a cur ar a cosaibh arís,</span>
<lb n="14"/><span>bhí aon fhear amháin i nÉirinn, pé ar</span>
<lb n="15"/><span>domhan é, a cheap 'na aigne go mbeadh sí aige</span>
<lb n="16"/><span>féin & na caillfidhe í gur fé'n gréafóig dá</span>
<lb n="17"/><span>chorp, & fós a chuir roimhe daoine neamh-</span>
<lb n="18"/><span>shuimeamhla na tíre seo a ghríosughadh — b'é sin</span>
<lb n="19"/><span>an tAthair Eoghan Ua Gramhna.</span></p>
<lb n="20"/>
<lb n="21"/><p><span>Is fuiris dúinn-ne indiu, nuair atá sluagh</span>
<lb n="22"/><span>mór againn le chéile, obair a dhéanamh; tagann</span>
<lb n="23"/><span>sí go héadtrom orainn nuair nach mbíonn acht</span>
<lb n="24"/><span>beagán dí ar ghualainn gach n-aon againn, &</span>
<lb n="25"/><span>ceapaimíd nach bhfuil aon bhrígh innti.  Acht</span>
<lb n="26"/><span>nuair nach raibh acht duine nó dhó chum na</span>
<lb n="27"/><span>hoibre dhéanamh — agus bíodh a fhios agaibh gur</span>
<lb n="28"/><span>dhéine faoi dho, & gur thruime í an tráth sin 'ná</span>
<lb n="29"/><span>mar atá sí anois — ní fuláir nó go dtagadh sí</span>
<lb n="30"/><span>cruaidh go leór orra.  Ní rabhadh acht ag</span>
<lb n="31"/><span>tosnughadh ar muinntir na hÉireann a mhúscailt</span>
<lb n="32"/><span>as an dtoirchim-suain 'na rabhadar nuair</span>
<lb n="33"/><span>phreab an leomhan sin isteach bpáirc</span>
<lb n="34"/><span>an bhuailte, agus thuit amach gur maith</span>
<lb n="35"/><span>an comhraicidhe a dhein sé ar son</span>
<lb n="36"/><span>teangan agus tíre.  Throid sé go calma</span>
<lb n="37"/><span>cródha i n-aghaidh namhad a thíre a bhí chomh</span>
<lb n="38"/><span>líonmhar le beacha 'na thimcheall & munar rug</span>
<lb n="39"/><span>sé buaidh féin ní deacair a thuisgint cé an</span>
<lb n="40"/><span>fáth.</span></p>
<lb n="41"/>
<lb n="42"/><p><span>Thuit sé sa' deireadh i lár an chatha.  Dá</span>
<lb n="43"/><span>mairfeadh sé ní fhios cad a dhéanfadh sé & ní</span>
<lb n="44"/><span>misde dúinn a rádh ná gur cailleadh ceann de</span>
<lb n="45"/><span>leomhain na Gaedhilge nuair d'éag an deagh-</span>
<lb n="46"/><span>fhear ealadhnta léigheanta sin.  Is mór an creach</span>
<lb n="47"/><span>é; chaith sé a shaoghal & a shláinte ag obair ar</span>
<lb n="48"/><span>son a thíre & an fhaid is bheidh uisge ag rith nó</span>
<lb n="49"/><span>féar ag fás ar thalamh glas na hÉireann beidh</span>
<lb n="50"/><span>díl-chuimhne i gcroidhthibh Gaedheal do'n Athair</span>
<lb n="51"/><span>Eoghan Ua Gramhna.  Is buaine bláth ná saoghal.</span>
<lb n="52"/><span>Go ndéanaidh Dia trócaire ar a anam!</span></p>
<lb n="53"/>
<lb n="54"/><p><span>An Gaedheal as féin</span></p>
<lb n="55"/>
<lb n="56"/><p><span>Is beag nidh a d'fhéadfadh duine a dhéanamh</span>
<lb n="57"/><span>má fuair sé lúdh na mball dhó féin, níos</span>
<lb n="58"/><span>tútaighe ná bheith ag súil le daba fhagháil ó'n</span>
<lb n="59"/><span>gcomhursain, air a mairfeadh sé.  Má fuair</span>
<lb n="60"/><span>sé lúdh na mball, ba chóir dhó beatha baint asta,</span>
<lb n="61"/><span>agus má bhíonn sé gan fóir-éiginteacht ar</span>
<lb n="62"/><span>bith a theacht treasna air, is ceart dó bheith</span>
<lb n="63"/><span>sásta leis an gcothughadh a gheobhas sé dhó féin.</span></p>
<lb n="64"/>
<lb n="65"/><p><span>Tá daoine tíre ar an mbealach céadna.</span>
<lb n="66"/><span>Siad na daoine a ghníos an tír.  Chomh fada &</span>
<lb n="67"/><span>tá clann na nGaedheal ag saothrughadh an</span>
<lb n="68"/><span>Bhéarla tá siad réidh le aon leas a dhéanamh</span>
<lb n="69"/><span>dhóibh féin; & rud eile dhe, tá siad “ar a</span>
<lb n="70"/><span>dtár sa gcaonach agus dallán an mhadradh</span>
<lb n="71"/><span>alla ina mbéal aca,” ag iarraidh an tseód a</span>
<lb n="72"/><span>fuaireadar féin a leigean chun báis, & beatha</span>
<lb n="73"/><span>bhaint as sochair an allmhúraigh .i. an mhadraidh</span>
<lb n="74"/><span>alla.</span></p>
<lb n="75"/>
<lb n="76"/><p><span>Caithfear a admhughadh go dtáinig treas-</span>
<lb n="77"/><span>naidheacht agus amhgar anuas ar chlainn na</span>
<lb n="78"/><span>nGaedheal, agus go bhfuil cuid, ar chuma ar</span>
<lb n="79"/><span>bith, dá leithsgéal le gabháil.  Cuireadh rith</span>
<lb n="80"/><span>agus ruaig orra as a bhfearann dhúthchais,</span>
<lb n="81"/><span>dalladh iad le heasbaidh oideachais, cuireadh</span>
<lb n="82"/><span>srian lena gcreideamh, agus cuireadh an</span>
<lb n="83"/><span>iomad an-chaoi eile mar sin orra.  Caithfear</span>
<lb n="84"/><span>admhughadh nár bh'fhorusda dhóibh an t-anam a</span>
<lb n="85"/><span>thabhairt slán leó agus a liachtaighe buille a</span>
<lb n="86"/><span>tugadh faoi, agus a mhinicidhe agus féachadh le</span>
<lb n="87"/><span>smeach a  thabhairt dóibh a chuirfeadh as iad mar</span>
<lb n="88"/><span>chuirfeá coinneal as idir do mhéarachaibh.  Bhí</span>
<lb n="89"/><span>an teacht aniar san gcineadh agus mura</span>
<lb n="90"/><span>mbeadh go raibh bhéidís ar iarraidh indiu & gan</span>
<lb n="91"/><span>fios a ndath.</span></p>
<lb n="92"/>
<lb n="93"/><p><span>Acht bíodh sin mar sin.  Ní hé amháin gur</span>
<lb n="94"/><span>tútach an rud a bheith ag faire ar theangaidh an</span>
<lb n="95"/><span>allmhúraigh acht is córtha ná sin dúinn</span>
<lb n="96"/><span>cuimhniughadh nach bhfuil aon dul ar aghaidh i</span>
<lb n="97"/><span>ndán dúinn gan an teanga agus an croidhe bheith</span>
<lb n="98"/><span>Gaedhealach.  Tá sé fánach againn a bheith súil</span>
<lb n="99"/><span>leis.  Cuir i gcás go ndéanann fear as</span>
<lb n="100"/><span>Éirinn gníomh mór éifeachtach éigin, cé dhó</span>
<lb n="101"/><span>dtiocfaidh sé chun tairbhe agus cé air a mbeidh</span>
<lb n="102"/><span>a cháil — ar an nGaedheal nó ar an nGall do'n</span>
<lb n="103"/><span>Gall.  I gcruthamhnas nach bhfuil neart ag an Éire-</span>
<lb n="104"/><span>ananch gníomh iongantach ná obair mhaith a</span>
<lb n="105"/><span>dhéanamh nach hé an fear thall agus a thír atá chun</span>
<lb n="106"/><span>tosaigh leis.  Curtar an Gaedheal i n-íochtar</span>
<lb n="107"/><span>le gach uile chor.</span></p>
<lb n="108"/>
<lb n="109"/><p><span>Cé an leigheas atá againn air?  Tá, an</span>
<lb n="110"/><span>Gaedheal ag neartughadh.  Gan smaointe na</span>
<lb n="111"/><span>nGall, do réir mar nochnuighthear iad sna</span>
<lb n="112"/><span>páipéir nuaidheacht Gallda, a léigheamh.  Gan</span>
<lb n="113"/><span>an Ghalldacht a shughadh isteach agus bealaigh</span>
<lb n="114"/><span>na nGaedheal a sgaoileadh le fán.  Gan sean-</span>
<lb n="115"/><span>imtheachta ná stair na tíre a chaitheamh uainn,</span>
<lb n="116"/><span>acht a saothrughadh, a léigheamh, a sgrúdughadh, a</span>
<lb n="117"/><span>leasughadh agus a n-aith-leasughadh.  Smaointe</span>
<lb n="118"/><span>na nGaedheal a bheith againn, agus a gcur os</span>
<lb n="119"/><span>comhair gach uile dhuine, an beag is an mór, an</span>
<lb n="120"/><span>sean is an t-óg, an t-íseal san t-uasal, an</span>
<lb n="121"/><span>suairc san duairc.  Iad a bhrughadh go</span>
<lb n="122"/><span>sleamhain ar an té nach mbéidh aon ghlacadh</span>
<lb n="123"/><span>aige leó ar chaoi eile, & tuilleadh daoine</span>
<lb n="124"/><span>doicheallacha a mhaslughadh leo.</span></p>
<lb n="125"/>
<lb n="126"/><p><span>Chuidigh na sgoileanna náisiúnta (slán an</span>
<lb n="127"/><span>tsamhail ag náisiúnta é!) leis an</span>
<lb n="128"/><span>bpáipéar nuaidheacht, acht ní'l siad-san chomh</span>
<lb n="129"/><span>dona anois agus bhíodar cé go bhfuil cuid</span>
<lb n="130"/><span>aca fós ann a dtastóchadh sáith de'n bhior uatha.</span>
<lb n="131"/><span>Tá na coisdí puiblidhe ag sgaipeadh an</span>
<lb n="132"/><span>Ghalldachais fós chomh teann agus bhíodar ariamh,</span>
<lb n="133"/><span>agus is láidir nó is treise leó i ndeireadh</span>
<lb n="134"/><span>na dála ná le na Gallaibh féin nuair a chinn</span>
<lb n="135"/><span>orra an Ghaedhealtacht a mharbhughadh.  Tá na</span>
<lb n="136"/><span>feisirí féin ag déanamh leasa agus agá</span>
<lb n="137"/><span>mhilleadh arís ag sgaipeadh smaointe na</span>
<lb n="138"/><span>nGaedheal ar imtheachtaibh & ar dhomhan an</span>
<lb n="139"/><span>tSasanaigh.</span></p>
<lb n="140"/>
<lb n="141"/><p><span>Go dtí go gcuiridh craobhacha de Chonnradh</span>
<lb n="142"/><span>na Gaedhilge athrughadh éigin ar an bhfaillighe</span>
<lb n="143"/><span>atá na coisdí puiblidhe,  cuid de na sgoilean-</span>
<lb n="144"/><span>naibh, na feisirí, sagairt, easboig, ceanna</span>
<lb n="145"/><span>tighthe, agus daoine puiblidhe eile a dhéanamh</span>
<lb n="146"/><span>ar theangaidh agus ar smaointibh na hÉireann</span>
<lb n="147"/><span>ní bheidh siad acht fa chois, san lathaigh.  Dá</span>
<lb n="148"/><span>mbeadh an Ghaedhilg ag muinntir na hÉireann</span>
<lb n="149"/><span>go léir, bheadh a n-oll-sgoil féin aca, no leath-</span>
<lb n="150"/><span>doiséinne díobh, dá mbeidís ag teastáil</span>
<lb n="151"/><span>uatha; bheadh a loingeas féin ar muir aca;</span>
<lb n="152"/><span>bheadh siad féin n-árd-cheannus na tíre, leabaidh</span>
<lb n="153"/><span>bheith ag iarraidh seo ná siúd ar son Dé ó'n</span>
<lb n="154"/><span>nGall: bheadh ealadha, agus dán, gaois agus</span>
<lb n="155"/><span>eagna as an nGaedhilg aca; agus beidís fá</span>
<lb n="156"/><span>mheas mar ba dligheathach dóibh.</span></p>
<lb n="157"/>
<lb n="158"/><p><span>Sin í an obair atá roimh an gConnradh agus</span>
<lb n="159"/><span>roimhe gach ball de, gubán a chur i mbéal na</span>
<lb n="160"/><span>druinge atá ag craobh-sgaoileadh smaointe</span>
<lb n="161"/><span>na nGall, agus smaointe na nGaedheal a chur</span>
<lb n="162"/><span>sna n-ionad.  Mara ndéantar sin, mara</span>
<lb n="163"/><span>ndéantar go díochasach é, agus go díleas</span>
<lb n="164"/><span>dúrachtach, d'acht is d'áithrid ní tharraingeófar</span>
<lb n="165"/><span>go bráth sinn as an bpruchóg báidhte 'nar chuir</span>
<lb n="166"/><span>an Bhéarla muid.</span></p></div></body></text></TEI>
Historical Irish Corpus
1600 - 1926

An tAthair Ua Gramhnaigh

Search Texts

Historical Irish Corpus1600 - 1926

An tAthair Ua Gramhnaigh

Search Texts

Historical Irish Corpus
1600 - 1926
