Corpas

<?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?>
<!DOCTYPE TEI [
<!ENTITY hellip "…">
]>
<TEI><teiHeader type="text">
	 <fileDesc>
	  <titleStmt><title type="main">Cúrsaidhe an tSaoghail</title><author><name type="main">Tórna</name></author><respStmt>
		<resp>Electronic edition compiled by</resp>
		<name>Foclóir na Nua-Ghaeilge</name>
		</respStmt>
	  </titleStmt><editionStmt>
                     <edition>
                         <note type="N">CS1903_01_03_717</note>
                         <note type="L">717</note>
                         <note type="B">1903</note>
                         <note type="C">Prós</note>
                         <note><p>Description of how and why changes were made</p></note>
                     </edition>
            </editionStmt><publicationStmt>
		<publisher>Foclóir na Nua-Ghaeilge</publisher>
		<pubPlace>19 Dawson Street, Dublin 2</pubPlace>
		<pubPlace>http://www.ria.ie/research/focloir-na-Nua-Ghaeilge.aspx</pubPlace><date>2016</date><idno>CS1903_01_03_717</idno><distributor>Royal Irish Academy</distributor>
		<availability>
		<p>Creative Commons Attribution Non-Commercial Share Alike (cc by-nc-sa)</p>
		</availability>
	  </publicationStmt>
	  <sourceDesc><biblStruct><analytic><author>Tórna</author><title>Cúrsaidhe an tSaoghail</title></analytic><monogr>
					<title level="j">An Claidheamh Soluis</title><imprint><publisher>An Claidheamh Soluis</publisher><date>1903</date></imprint>
 </monogr> </biblStruct></sourceDesc></fileDesc>
	</teiHeader>
<text><body><div><p>
<lb n="1"/><span>Cúrsaidhe an tSaoghail</span></p>
<lb n="2"/>
<lb n="3"/><p><span>Is deacair do dhuine amuigh fé 'n dtuaith cur síos ar</span>
<lb n="4"/><span>ghnáth-chúrsaibh an tsaoghail nuair ná bíonn fagháil ar</span>
<lb n="5"/><span>an bpáipéar laetheamhail do léigheamh aige.  Sin é mo</span>
<lb n="6"/><span>dhálta-sa an taca so, agus ó's í seo aimsir na</span>
<lb n="7"/><span>Nodlag go háirithe tá súil agam ná beidhfear ró-dhian</span>
<lb n="8"/><span>orm, má thárluigheann go mbeam builleadh beag</span>
<lb n="9"/><span>chum deiridh an tseachtmhain seo.</span></p>
<lb n="10"/>
<lb n="11"/><p><span>Is dóigh liom gur labhras, an tseachtmhain seo ghaibh</span>
<lb n="12"/><span>tharainn, ar an mbualadh bas agus an fothrom árd is</span>
<lb n="13"/><span>gnáthach ag muinntir áirithe nuair bheidh ag tosnughadh</span>
<lb n="14"/><span>ar chraoibh de Chonnradh na Gaedhilge nó buidhean</span>
<lb n="15"/><span>foghluma do chur ar bun.  Dubhart gurab 'in é nós na</span>
<lb n="16"/><span>nGaedheal i gcomhnuidhe.  Níor mhór dúinn an nós soin</span>
<lb n="17"/><span>do sheachaint feasta.  Níor mhór dhúinn féachaint</span>
<lb n="18"/><span>romhainn beagán, agus gan taobhadh le fear na bláth-</span>
<lb n="19"/><span>chainnte.</span></p>
<lb n="20"/>
<lb n="21"/><p><span>Ní hag teacht i gcoinnibh cainnte atáim ar éan-chor,</span>
<lb n="22"/><span>acht is dóigh liom gur gnáthach breis chainnte againn &</span>
<lb n="23"/><span>gan gníomhartha dá réir le feicsint.  Is dóigh liom</span>
<lb n="24"/><span>mar an gcéadna nach iad na Gaedhilgeóirí is mó atá</span>
<lb n="25"/><span>cionntach san droch-nós so.  Is iad na Béarlóirí,</span>
<lb n="26"/><span>gan rath ortha, nó iad so gur dóigh leo go bhfuil Béarla</span>
<lb n="27"/><span>thar barr aca is mó do dheineann bolgán béice díobh</span>
<lb n="28"/><span>féin.  Chuirfidís allaoire ar dhuine uaireanta, le n-a</span>
<lb n="29"/><span>gcuid ráiméise gan bhrigh gan tairbhe.  Narab fhada</span>
<lb n="30"/><span>uainn an lá go mbeidh cúis na Gaedhilge scartha leó</span>
<lb n="31"/><span>féin & a gcuid glóir gan éifeacht go háirithe.  Is ró-</span>
<lb n="32"/><span>fhada atáimíd ag cur suas le mór-chúis mhuinntire an</span>
<lb n="33"/><span>Bhláith-Bhéarla & is mithid dúinn gabháilt do chosaibh</span>
<lb n="34"/><span>ann.</span></p>
<lb n="35"/>
<lb n="36"/><p><span>Ar an dtaobh eile tugaim fé ndeara ar mhuinntir</span>
<lb n="37"/><span>na Gaedhilge chomh luath is tosnuighid ar obair do</span>
<lb n="38"/><span>dhéanmamh go leanaid uirthi ar lán a ndíchill.  Go</span>
<lb n="39"/><span>deimhin, is é an locht is mó do b'éidir d'fhagháil ortha</span>
<lb n="40"/><span>ná tugaidh cunntas in-éan-chor dúinn ar a mbíonn dá</span>
<lb n="41"/><span>dhéanamh aca.  Luighid isteach ar obheir, faghaid leabhair,</span>
<lb n="42"/><span>bíd ag léightheóireacht agus ag aithris ar na hughdair</span>
<lb n="43"/><span>acht is i gan fhios do'n tsaoghal é.  Ba dhóigh le duine</span>
<lb n="44"/><span>ortha gurab amhlaidh bheadh náire ortha dá gcloisfeadh</span>
<lb n="45"/><span>éinne leathsmuigh dá bparóiste féin scéala uatha.</span></p>
<lb n="46"/>
<lb n="47"/><p><span>Ar shon gurab iad na muca ciúine d'itheann an</span>
<lb n="48"/><span>triosc, is deimhin gur mór an misneach do chuirfidhe</span>
<lb n="49"/><span>orainn go léir acht tuairiscí d'fhagháil [gac]{gach} seachtmhain</span>
<lb n="50"/><span>ó sna craobhachaibh ar fuid na Gaedhealtachta.  Ní</span>
<lb n="51"/><span>thuigid muinntir na Gaedhealtachta é acht is mór an</span>
<lb n="52"/><span>t-adhbhair áthais dóibh seo atá ag obair i lár na</span>
<lb n="53"/><span>Galldachta fios d'fhagháil chomh minic & is féidir é, ar</span>
<lb n="54"/><span>chúrsaibh na Gaedhilge ins na ceanntaraibh Gaedhealacha.</span></p>
<lb n="55"/>
<lb n="56"/><p><span>Cuirimís i gcás mar atáthar ag obair ar an Maoilín.</span>
<lb n="57"/><span>Roinnt bliadhanta ó shoin do cuireadh craobh de'n</span>
<lb n="58"/><span>Chonnradh ar bun san tsráid is comhgaraighe do'n</span>
<lb n="59"/><span>Mhaoilín.  Bhí an-fhothrom & bualadh bas & liughraidh aca</span>
<lb n="60"/><span>mar gheall air.  Bhí gach éinne ceaptha ar a dhicheall do</span>
<lb n="61"/><span>dhéanamh chum an Ghaedhilg d'fhoghluim.  Bheadh an</span>
<lb n="62"/><span>paróiste go léir Gaedhealach aca i gcionn bliadhna.</span>
<lb n="63"/><span>Do chuirfidhe an ruaig ar na Seóinínibh.  Eadrainn féin</span>
<lb n="64"/><span>is dóigh liom go raibh mór-chuid de'n treibh chéadna</span>
<lb n="65"/><span>láithreach ar an gcéad chruinniughadh, & gurab iad na</span>
<lb n="66"/><span>daoine ba mhó glór & liughraidh & fothrom.</span></p>
<lb n="67"/>
<lb n="68"/><p><span>Acht, dálta an scéil, is gearr do sheasaimh an chraobh</span>
<lb n="69"/><span>so áirithe.  Bhí an-chuid daoine ag teacht chuca ar feadh</span>
<lb n="70"/><span>tamaill.  Bhí an bhuidhean ag dul i laighead i ndiaidh</span>
<lb n="71"/><span>a chéile i gcomhnuidhe go dtí gur bh'éigin cur suas de'n</span>
<lb n="72"/><span>obair i ndeireadh na dála.  Is dóigh liom go bhfuil</span>
<lb n="73"/><span>ainm na craoibhe seo i leabhar an Bhairéadaigh fós acht</span>
<lb n="74"/><span>ní'l éan-choinne agam go bhfanfaidh sé i bhfad eile ann.</span>
<lb n="75"/><span>Tá a duadh faghálta aici.  Tá sí i mbéalaibh báis.  Tá</span>
<lb n="76"/><span>na Seóiníní & na Staigíní ag gáiridhe & ag magadh fúithi.</span>
<lb n="77"/><span>“An té bhíonn síos luightear cos air.”</span></p>
<lb n="78"/>
<lb n="79"/><p><span>Bhí beirt nó triúr ámh, 'n-a measc agus b'olc leó</span>
<lb n="80"/><span>mar chuaidh an bhuidhean i ndísc, agus mar stadadh</span>
<lb n="81"/><span>de'n obair.  Chuireadar a gcomhairle le chéile & as soin</span>
<lb n="82"/><span>do thárlaidh gur cuireadh buidhean ar bun ar an</span>
<lb n="83"/><span>Maoilín.  Bhíodar lag go leór ar dtúis, acht bhíodar</span>
<lb n="84"/><span>dáríribh.  Níor dheineadar liughraidh ná fothrom acht</span></p>
</div>
<pb n="718"/>
<div><lb n="85"/><p><span>dheineadar rud do bhí i bhfad Éireann ní b'fhearr;</span>
<lb n="86"/><span>dheineadar obair.  Níor staonadar riamh ó thosnuigh-</span>
<lb n="87"/><span>eadar timcheall ráithe ó shoin.  Tá a rian ortha.  Ní</span>
<lb n="88"/><span>airightear éan-rud dá labhairt ar an Maoilín anois</span>
<lb n="89"/><span>acht Gaedhilg.  Tá cuid aca, ná raibh eólas na litreach</span>
<lb n="90"/><span>aca ráithe ó shoin, anois ábalta ar Eoghan Ruadh do</span>
<lb n="91"/><span>léigheamh.</span></p>
<lb n="92"/>
<lb n="93"/><p><span>Ní gábhadh dham a rádh go raibh an Ghaedhilg riamh dá</span>
<lb n="94"/><span>labhairt ar an Maoilín acht le déidheannaighe ní mór</span>
<lb n="95"/><span>an taithighe bhíodh dá dhéanamh ag muinntir na háite</span>
<lb n="96"/><span>uirthi.  Tá sléibhte leathstiar de'n Mhaoilín agus badh</span>
<lb n="97"/><span>mhaith an sás iad chum an Ghaedhilg do choimeád ann.</span>
<lb n="98"/><span>Acht 'n-a dhiaidh soin is uile bhí an Bhéarla tar éis</span>
<lb n="99"/><span>greim d'fhagháil ortha.  D'óbair go slogfadh sé iad.</span>
<lb n="100"/><span>Acht chomh luath agus fuaradar bolaidh na Gaedheal-</span>
<lb n="101"/><span>tachta arís, do chaitheadar an ghlafairneach eile i</span>
<lb n="102"/><span>n-ainm an riabhaigh, & beidh bláthanna ar an bhfraoch &</span>
<lb n="103"/><span>ar an aiteann Ghaedhealach an Samhradh so chugainn, ná</span>
<lb n="104"/><span>facathas a leithéidí ar an Maoilín lé cuimhneamh an</span>
<lb n="105"/><span>tsean-duine is sine ann.</span></p>
<lb n="106"/>
<lb n="107"/><p><span>Acht cad 'n-a thaobh nár airigheamar ó'n Maoilín roimhe</span>
<lb n="108"/><span>seo?  Cad 'n-a thaobh nár chuireadh i n-umhail dúinn go</span>
<lb n="109"/><span>rabhthas ag obair ann?  Tá áiteanna eile ar m'eólas-</span>
<lb n="110"/><span>sa, i bhfad níos mó & níos Gaedhealaighe b'éidir 'ná</span>
<lb n="111"/><span>mar atá an Maoilín, 'n-a bhfuiltear ag obair os íseal,</span>
<lb n="112"/><span>& cad 'n-a thaobh ná fuighmíd scéala uatha anois is</span>
<lb n="113"/><span>arís.  Ní maith liom breis ghlóir dhíomhaoin, go háirithe</span>
<lb n="114"/><span>má's ráiméis Bhéarla ó dhuine ná tuigeann an Ghaedhilg</span>
<lb n="115"/><span>é.  Níor mhór d'on Athair Peadar ainm fé leith do</span>
<lb n="116"/><span>cheapadh do'n treibh úd.  Agus ar an dtaobh eile ní</span>
<lb n="117"/><span>maith liom ró-náireach na Gaedhil atá ag obair.</span></p>
<lb n="118"/>
<lb n="119"/><p><span>Tórna</span></p></div></body></text></TEI>
Historical Irish Corpus
1600 - 1926

Cúrsaidhe an tSaoghail

Search Texts

Historical Irish Corpus1600 - 1926

Cúrsaidhe an tSaoghail

Search Texts

Historical Irish Corpus
1600 - 1926
