Corpas

<?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?>
<!DOCTYPE TEI [
<!ENTITY hellip "…">
]>
<TEI><teiHeader type="text">
	 <fileDesc>
	  <titleStmt><title type="main">Guirtín na mBó</title><author><name type="main">Pádraig Mac Piarais</name></author><respStmt>
		<resp>Electronic edition compiled by</resp>
		<name>Foclóir na Nua-Ghaeilge</name>
		</respStmt>
	  </titleStmt><editionStmt>
                     <edition>
                         <note type="N">CS1902_06_07_224</note>
                         <note type="L">224</note>
                         <note type="B">1902</note>
                         <note type="C">Prós</note>
                         <note><p>Description of how and why changes were made</p></note>
                     </edition>
            </editionStmt><publicationStmt>
		<publisher>Foclóir na Nua-Ghaeilge</publisher>
		<pubPlace>19 Dawson Street, Dublin 2</pubPlace>
		<pubPlace>http://www.ria.ie/research/focloir-na-Nua-Ghaeilge.aspx</pubPlace><date>2016</date><idno>CS1902_06_07_224</idno><distributor>Royal Irish Academy</distributor>
		<availability>
		<p>Creative Commons Attribution Non-Commercial Share Alike (cc by-nc-sa)</p>
		</availability>
	  </publicationStmt>
	  <sourceDesc><biblStruct><analytic><author>Pádraig Mac Piarais</author><title>Guirtín na mBó</title></analytic><monogr>
					<title level="j">An Claidheamh Soluis</title><imprint><publisher>An Claidheamh Soluis</publisher><date>1902</date></imprint>
 </monogr> </biblStruct></sourceDesc></fileDesc>
	</teiHeader>
<text><body><div><p>
<lb n="1"/><span>Guirtín na mBó.</span></p>
<lb n="2"/>
<lb n="3"/><p><span>Bhí leabhar ag Pádraig Bán ar a ghlúnaibh & é dhá</span>
<lb n="4"/><span>sgrúdadh go mion.  D'fhiafruigheas dhe cia an leabhar</span>
<lb n="5"/><span>do bhí ann, & mo ghoirm é! cér'd do bhéadh ann acht an</span>
<lb n="6"/><span>sean-Duanaire, leabhar do chuir an tAthair Eoghan</span>
<lb n="7"/><span>Ua Gramhnaigh i gcló tá brabach & deich mbliadhna ó</span>
<lb n="8"/><span>shoin ann.  B'aoibhinn liom a fheicsint go raibh sé i</span>
<lb n="9"/><span>n-ann Gaedhilg a léigheadh.  D'innis sé dham go raibh</span>
<lb n="10"/><span>sé dhá foghlaim ag an sgoil, & go ngeobhadh sé corr-</span>
<lb n="11"/><span>cheacht ó'n Athair Máirtín 'na theannta sin.  D'iarras</span>
<lb n="12"/><span>air giota a léigheadh dhúinn, & rinne.  Go dearbhtha, ba</span>
<lb n="13"/><span>bhlasta uaidh an Ghaedhilg a léigheadh.  Ní hé amháin go</span>
<lb n="14"/><span>raibh casadh a theangadh ins na foclaibh, acht bhain sé</span>
<lb n="15"/><span>ciall & brigh & fuinneamh as gach uile fhocal bhí ar an</span>
<lb n="16"/><span>bpáipéar os a chomhair.  Ní'l aon chall agam a rádh</span>
<lb n="17"/><span>gur thaithnigh a chuid léightheóireachta liom, & maidir le</span>
<lb n="18"/><span>Cáitín, bhí an bhean bhocht as a meabhair le práidhinn &</span>
<lb n="19"/><span>bród as tréithibh a maicín.  Acht má bhí, níor bh'é sin</span>
<lb n="20"/><span>dalta an tsean-fhir, ar a raibh fonn codlata.</span></p>
<lb n="21"/>
<lb n="22"/><p><span>“Tá codladh ar an bhfear sin thall,” ar seisean, ag</span>
<lb n="23"/><span>síneadh a mhéire chugam-sa.</span></p>
<lb n="24"/>
<lb n="25"/><p><span>“Stop do bhéal,” arsa Cáitín, & spreamhas uirri.</span>
<lb n="26"/><span>“Ort féin atá an codladh.”</span></p>
<lb n="27"/>
<lb n="28"/><p><span>Bhí an seanóir tuitthe 'na throm-shuan & é ag</span>
<lb n="29"/><span>srannadh sul má bhí na focla so as béal Cháitín.</span>
<lb n="30"/><span>Lean Pádraig d'á chuid léightheóireachta.  An fhaid bhí</span>
<lb n="31"/><span>sé ag léigheadh, bhuail beirt nó triúr fear óg isteach &</span>
<lb n="32"/><span>shuidheadar fútha — duine aca ar stól, duine eile ar</span>
<lb n="33"/><span>shac plúir, & an tríomhadh duine, b'fhéidir ar mhála</span>
<lb n="34"/><span>coirce.</span></p>
<lb n="35"/>
<lb n="36"/><p><span>Nuair bhí deireadh le léightheóireacht Phádraig,</span>
<lb n="37"/><span>d'fhiafruigheas do Mháire an bhféadfadh sise beagáinín</span>
<lb n="38"/><span>a léigheadh dhúinn.</span></p>
<lb n="39"/>
<lb n="40"/><p><span>“Ní'l aon rath orm,” ar sise.  “Bíonn Pádraig</span>
<lb n="41"/><span>dhom mhúineadh, acht ní'l aon mhaith im' léightheóir orm.”</span></p>
<lb n="42"/>
<lb n="43"/><p><span>Bhíos ar tí an leabhar a thabhairt di, nuair d'osgladh</span>
<lb n="44"/><span>an doras arís.</span></p>
<lb n="45"/>
<lb n="46"/><p><span>“Seo é chugainn Eoghainín na Sgéalta,” arsa duine</span>
<lb n="47"/><span>do na buachaillíbh.</span></p>
<lb n="48"/>
<lb n="49"/><p><span>D'árduigheas mo cheann, & cé do chífinn ag bualadh</span>
<lb n="50"/><span>isteach an doras acht an dreóilín beag do shean-fhear</span>
<lb n="51"/><span>do casadh dham ag an bportach ar maidin!  Nuair</span>
<lb n="52"/><span>chonnacas chugam isteach é, níor fhéadas ar mo bhás</span>
<lb n="53"/><span>gan mo bhéal d'osgailt & sgal gáire a leigint asam.</span>
<lb n="54"/><span>Rinne seisean an cleas céadna.  Shíl muinntir an</span>
<lb n="55"/><span>tighe go raibh an bheirt againn ag cailleamhaint ár</span>
<lb n="56"/><span>meabhrach — ní nár bh'iongnadh — gur innseas dóibh go</span>
<lb n="57"/><span>raibh cáirdeas againn le n-a chéile ó mhaidin.</span></p>
<lb n="58"/>
<lb n="59"/><p><span>D'éirigh Pádraig Bán & thug sé a stól d'Eoghainín.</span>
<lb n="60"/><span>Bhí Pádraig bocht gan suidheachán annsin, gur thar-</span>
<lb n="61"/><span>raingeas-sa amach saicín folamh do bhí ar mo chúl &</span>
<lb n="62"/><span>leathas ar an urlár romham é.  Sméideas ar Phádraig</span>
<lb n="63"/><span>annsin le teacht anall go dtí mé.  Rinne sé amh-</span>
<lb n="64"/><span>laidh, & shuidh sé fá n-a bhonnaibh ar a saicín, & cúl bán</span></p>
</div>
<pb n="225"/>
<div><lb n="65"/><p><span>a chinn i n-aghaidh mo ghlúine.  Nuair chonnacas Máire</span>
<lb n="66"/><span>& Pádraig 'na suidhe ar an gcuma sin le hais a chéile,</span>
<lb n="67"/><span>& taithneamh na teineadh ar a gcuid gruaige fionn-</span>
<lb n="68"/><span>bháine, cheapas dá gcuartóchainn Éire nach bhfuighinn</span>
<lb n="69"/><span>beirt pháisdí badh dheise 'ná iad.</span></p>
<lb n="70"/>
<lb n="71"/><p><span>“Creidim go bhfuil sgéal agat, a Eoghainín,” arsa</span>
<lb n="72"/><span>Mícheál Mór.</span></p>
<lb n="73"/>
<lb n="74"/><p><span>“Maiseadh, an gcreideann, anois?” arsa Eoghainín.</span>
<lb n="75"/><span>“Ar fhear an tighe atá an chéad sgéal.”</span></p>
<lb n="76"/>
<lb n="77"/><p><span>“Sgéal uaim-se, an eadh?” arsa Mícheál.  “B'é</span>
<lb n="78"/><span>baint na tuaighe as láimh an tsaoir é, dá dtosnóchainn</span>
<lb n="79"/><span>ar sgéal 'innseacht, & Eoghainín na Sgéalta i láthair.”</span></p>
<lb n="80"/>
<lb n="81"/><p><span>Bhí 'fhios ag Mícheál nach bhfuil dochar ar bith i</span>
<lb n="82"/><span>mbeagáinín bladair, amannta.  Níor labhair Eoghainín</span>
<lb n="83"/><span>hu ná há ar feadh sgathaimh, & ar seisean annsin:</span></p>
<lb n="84"/>
<lb n="85"/><p><span>“Maiseadh, creidim go bhfuil sean-sgéal eicínt i</span>
<lb n="86"/><span>n-íochtar mo chinn, dá bhféadfainn cuimhniughadh air.”</span></p>
<lb n="87"/>
<lb n="88"/><p><span>“Amach leis,” arsa Mícheál Mór.</span></p>
<lb n="89"/>
<lb n="90"/><p><span>Theannamar níos foigse do'n teinidh, & chuireamar</span>
<lb n="91"/><span>cluas le héisteacht orainn féin.  D'fhan Eoghainín</span>
<lb n="92"/><span>gan labhairt ar feadh nóimide.  Ní raibh gíog le clois-</span>
<lb n="93"/><span>int sa teach.  Thug an sgéalaidhe sgaoileadh dá chuid</span>
<lb n="94"/><span>Gaedhilge annsin, & tháinig an chainnt amach as a bhéal</span>
<lb n="95"/><span>'na sróthán.  Sgéal Fiannaidheachta 'seadh d'innis sé</span>
<lb n="96"/><span>dhúinn, & rachaidh mise i mbannaibh nach bhfuil sgéalaidhe</span>
<lb n="97"/><span>i nÉirinn dhá mhéid a chlú d'fhéadfadh sean-sgéal a</span>
<lb n="98"/><span>thabhairt uaidh le Eoghainín na Sgéalta.</span></p>
<lb n="99"/>
<lb n="100"/><p><span>Bhíos ag breathnughadh ar Phádraig Bán fhaid is bhí an</span>
<lb n="101"/><span>sgéal dhá innsint.  Ní raibh cor as, ó thosuigh Eoghainín</span>
<lb n="102"/><span>gur stad sé.  Bhí a shúile ar lasadh 'na cheann & iad</span>
<lb n="103"/><span>greamuighthe d'éadan an tseanchaidhe.  Ba léir go raibh</span>
<lb n="104"/><span>sé ag súghadh isteach gach aon fhocal dár leig Eoghain-</span>
<lb n="105"/><span>ín as a bhéal amach.  “Béidh Pádraig Bán 'ná sgéal-</span>
<lb n="106"/><span>aidhe 'nuair fhásfas sé suas,” arsa mise liom féin, &</span>
<lb n="107"/><span>ceapaim nach meallta do bhíos.</span></p>
<lb n="108"/>
<lb n="109"/><p><span>Fá dheireadh thiar chuir Eoghainín críoch le n-a sgéal.</span>
<lb n="110"/><span>Thug duine do na buachaillíbh amhrán leis an Reacht-</span>
<lb n="111"/><span>aire dhúinn annsin.  Bhí sé ag dul san oidhche faoi seo,</span>
<lb n="112"/><span>& bhí na fir óga ag imtheacht i ndiaidh a chéile.  D'imthigh</span>
<lb n="113"/><span>Eoghainín féin sa deireadh nó go dtí nach raibh fágtha</span>
<lb n="114"/><span>againn acht muinntir an tighe féin.</span></p>
<lb n="115"/>
<lb n="116"/><p><span>“Tá sé i n-am Paidrín,” arsa Mícheál Mór.</span></p>
<lb n="117"/>
<lb n="118"/><p><span>D'fhéach Cáitín orm-sa, thug sí uille do Mhícheál, &</span>
<lb n="119"/><span>chuir cogar 'na chluais.  Thuigeas ar an toirt cér'd do</span>
<lb n="120"/><span>bhí 'na hinntinn.</span></p>
<lb n="121"/>
<lb n="122"/><p><span>“Ná bíodh faitchíos oraibh,” arsa mise, “is Gaedheal</span>
<lb n="123"/><span>mé.”</span></p>
<lb n="124"/>
<lb n="125"/><p><span>D'ísligheamar annsin, & dubhramar an Paidrín.  Thar</span>
<lb n="126"/><span>éis an 'Pháidrín, dubhairt Cáitín liom go raibh leabaidh</span>
<lb n="127"/><span>dheas chlúthmhar lem' aghaidh sa seomra thuas.</span></p>
<lb n="128"/>
<lb n="129"/><p><span>“Tá suil agam nach bhfuilim ag cur as díbh,” arsa</span>
<lb n="130"/><span>mise.</span></p>
<lb n="131"/>
<lb n="132"/><p><span>“Maiseadh, beannacht Dé dhuit,” ar sise, “nach bhfuil</span>
<lb n="133"/><span>dhá leabaidh eile againn — ceann sa 'seomra thall &</span>
<lb n="134"/><span>ceann ar an lochta?”</span></p>
<lb n="135"/>
<lb n="136"/><p><span>“Má tá nach bhfuil agaibh acht dhá leabaidh eile,”</span>
<lb n="137"/><span>adeirim-se, “ní bhéidh slighe dhíbh bhur gcúigear.  Caith-</span>
<lb n="138"/><span>fidh sibh Pádraig beag a chur im' leabaidh-se.”</span></p>
<lb n="139"/>
<lb n="140"/><p><span>“Nár leigidh Dia,” arsa Cáitín & í sgannruighthe.</span>
<lb n="141"/><span>“Imthigh leat a chodladh go tapaidh, a Phádraig.”</span></p>
<lb n="142"/>
<lb n="143"/><p><span>Bhí Pádraig ag imtheacht air go dtí an lochta, acht</span>
<lb n="144"/><span>sul mar shroich sé an dréimire dubhras le Cáitín nach</span>
<lb n="145"/><span>rachainn a chodladh chor ar bith muna leigfeadh sí do</span>
<lb n="146"/><span>Phádraig codladh i n-éinfheacht liom.  Cé gur dhian an</span>
<lb n="147"/><span>bhean í, ní raibh árach aici acht géilleadh dham.</span></p>
<lb n="148"/>
<lb n="149"/><p><span>“Beatha dhuine a thoil,” ar sise.  “Tá an lochta</span>
<lb n="150"/><span>sáthach maith ag Pádraig, acht má tá tú leagtha amach</span>
<lb n="151"/><span>ar do leabaidh féin a roinnt air, ní rachaidh mise</span>
<lb n="152"/><span>romhat.”</span></p>
<lb n="153"/>
<lb n="154"/><p><span>Creidim nár mhisde le Pádraig cead bheith aige</span>
<lb n="155"/><span>codladh i n-éinfheacht liom.  Bhuaileamar siar go dtí</span>
<lb n="156"/><span>an seomra gan mhoill, bhaineamar dhínn go haibéil, &</span>
<lb n="157"/><span>isteach linn i mullach ár gcinn sa leabaidh.</span>
<lb n="158"/><span>D'fhanamar 'nár ndúiseacht ar feadh uaire ag seanchus</span>
<lb n="159"/><span>le chéile.  Ba chéillidhe géar-chúiseach é comhrádh</span>
<lb n="160"/><span>Phádraig, & ba bhinne liom a chuid glan-Ghaedhilge ná</span>
<lb n="161"/><span>ceól na naomh.  Acht fá dheireadh & fá dheóidh, tháinig</span>
<lb n="162"/><span>codladh ar an mbeirt againn, & go deimhin ba mhithid</span>
<lb n="163"/><span>é.  Thuit Pádraig 'na chodladh i dtosach, & tamaillín 'na</span>
<lb n="164"/><span>dhiaidh sin, go díreach mar bhí an coileach ag glaodhach &</span>
<lb n="165"/><span>na héanlaith ag corrughadh taobh amuigh do'n bhfuinneóig</span>
<lb n="166"/><span>thuit trom-shuan codlata orm-sa.  Ní cuimhin liom</span>
<lb n="167"/><span>tada — ní nach iongnadh — gur dhúisigh Pádraig Bán mé</span>
<lb n="168"/><span>le lán-tsolus an lae.</span></p>
<lb n="169"/>
<lb n="170"/><p><span>Thar éis breicfeasta, bhí orm dul go dtí an tAthair</span>
<lb n="171"/><span>Máirtín arís.  D'fhágas mo chúig céad slán ag</span>
<lb n="172"/><span>muinntir an tighe, & cé nach raibh aithne againn ar a</span>
<lb n="173"/><span>chéile acht le lá, ba dhoilgheasach dubhrónach sinn ag</span>
<lb n="174"/><span>sgaradh.  Chuireadar fá gheasaibh mé cuairt eile a</span>
<lb n="175"/><span>thabhairt orra i rith an tsamhraidh seo chugainn, &</span>
<lb n="176"/><span>geallaim dhíbh nach bhfuil fúm cliseadh orra.</span></p>
<lb n="177"/>
<lb n="178"/><p><span>Bhailigheas liom go teach an Athar Máirtín, & fuaras</span>
<lb n="179"/><span>an sagart romham.  Níor bh'fhada sinn ag socarughadh</span>
<lb n="180"/><span>ár gcuid gnótha.  Thugas mo chúl ar Ghuirtín na mBó</span>
<lb n="181"/><span>annsin, & m'aghaidh ar Ghaillimh.  Bhí an oidhche ag</span>
<lb n="182"/><span>druidim isteach orm nuair shroicheas an baile mór.</span></p>
<lb n="183"/>
<lb n="184"/><p><span>Sin iad anois agaibh m'imeachta i nGuirtín na mBó.</span>
<lb n="185"/><span>Is fada liom go dtiubhradh ath-chuairt ar an áit.  Fuar-</span>
<lb n="186"/><span>as litrín an lá cheana ó Phádraig Bán dhá rádh go</span>
<lb n="187"/><span>bhfuil súil aca liom go gairid.  Má théidhim ann, &</span>
<lb n="188"/><span>táim ag ceapadh go rachadh, béidh sgéal eile agaibh</span>
<lb n="189"/><span>uaim sul má dtí i bhfad.</span></p>
<lb n="190"/>
<lb n="191"/><p><span>Pádraig Mac Piarais</span></p>
<lb n="192"/>
<lb n="193"/><p><span>(Críoch)</span></p></div></body></text></TEI>
Historical Irish Corpus
1600 - 1926

Guirtín na mBó

Search Texts

Historical Irish Corpus1600 - 1926

Guirtín na mBó

Search Texts

Historical Irish Corpus
1600 - 1926
