Corpas

<?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?>
<!DOCTYPE TEI [
<!ENTITY hellip "…">
]>
<TEI><teiHeader type="text">
	 <fileDesc>
	  <titleStmt><title type="main">Cúrsaidhe an tSaoghail - Thall 's i bhfus i dTír Chonaill</title><author><name type="main">Cú Uladh</name></author><respStmt>
		<resp>Electronic edition compiled by</resp>
		<name>Foclóir na Nua-Ghaeilge</name>
		</respStmt>
	  </titleStmt><editionStmt>
                     <edition>
                         <note type="N">CS1902_04_05_61</note>
                         <note type="L">61</note>
                         <note type="B">1902</note>
                         <note type="C">Prós</note>
                         <note><p>Description of how and why changes were made</p></note>
                     </edition>
            </editionStmt><publicationStmt>
		<publisher>Foclóir na Nua-Ghaeilge</publisher>
		<pubPlace>19 Dawson Street, Dublin 2</pubPlace>
		<pubPlace>http://www.ria.ie/research/focloir-na-Nua-Ghaeilge.aspx</pubPlace><date>2016</date><idno>CS1902_04_05_61</idno><distributor>Royal Irish Academy</distributor>
		<availability>
		<p>Creative Commons Attribution Non-Commercial Share Alike (cc by-nc-sa)</p>
		</availability>
	  </publicationStmt>
	  <sourceDesc><biblStruct><analytic><author>Cú Uladh</author><title>Cúrsaidhe an tSaoghail - Thall 's i bhfus i dTír Chonaill</title></analytic><monogr>
					<title level="j">An Claidheamh Soluis</title><imprint><publisher>An Claidheamh Soluis</publisher><date>1902</date></imprint>
 </monogr> </biblStruct></sourceDesc></fileDesc>
	</teiHeader>
<text><body><div><p>
<lb n="1"/><span>Cúrsaidhe an tSaoghail</span></p>
<lb n="2"/>
<lb n="3"/><p><span>THALL 'S I BHFUS I dTÍRCHONAILL</span></p>
<lb n="4"/>
<lb n="5"/><p><span>Bhuail mé liom ar mo rothar ó Fhionntuin go dtí an</span>
<lb n="6"/><span>Cheanngharbh mar atá mo dhuine muinnteardha Conall</span>
<lb n="7"/><span>Mag Aodhcháin 'na chomhnuidhe.  Casadh mórán daoine</span>
<lb n="8"/><span>orm ar an bhealach & bheannuigh siad uilig damh i nGaedhilg.</span>
<lb n="9"/><span>Go dearbhtha badh dheacair duine d'fhagháil 'sa' dúthaigh</span>
<lb n="10"/><span>seo nach bhfuil tréan Gaedhilge aige.  Ní mheasaim go</span>
<lb n="11"/><span>gcluintear Béarla ar bith thart fá Fhionntúin acht an</span>
<lb n="12"/><span>méid labharthar insna tighthibh sgoile & 'sa' tigh pobuil</span>
<lb n="13"/><span>Dia Domhnaigh.  Siúd is gur Gaedhilg labhras na páisdí</span>
<lb n="14"/><span>uilig san áit sin, is suarach an méid Gaedhilge teasgasg-</span>
<lb n="15"/><span>thar ins na sgoltaibh.  Go dtí an lá indiu cuirtear</span>
<lb n="16"/><span>maighistrí sgoile ins na sgoltaibh gan focal Gaedhilge</span>
<lb n="17"/><span>ina bpluic, & ar ndóigh ní féidir leo Gaedhilg do mhúnadh</span>
<lb n="18"/><span>nuair nach bhfuil an Ghaedhilg aca féin.  Suas go dtí an</span>
<lb n="19"/><span>bhliadhain seo chuaidh tharainn bhí an teach pobuil chomh</span>
<lb n="20"/><span>dona leis na sgoltaibh, óir ní chluinfidhe focal ó'n</span>
<lb n="21"/><span>altóir acht an Béarla — taobh amuich de dhórnán Laidne.</span>
<lb n="22"/><span>Ó tháinig an sagart Mac Pháidín do'n pharáisde tigeann</span>
<lb n="23"/><span>sé go Fionntúin, cor uair, & labhrann sé as Gaedhilg</span>
<lb n="24"/><span>i gcomhnuidhe.  Tá teach eile i bhFionntúin ina labharthar</span>
<lb n="25"/><span>Béarla sé sin, barraic na bpíleirs.</span></p>
<lb n="26"/>
<lb n="27"/><p><span>Bhí sé i ndiaidh am dinnéire nuair tháinig mé go tigh</span>
<lb n="28"/><span>Chonaill Mag Aodhcháin, & mar nach raibh muinntir an</span>
<lb n="29"/><span>tighe ag feitheamh liom cha raibh gréim bidh réidh & bhí</span>
<lb n="30"/><span>ocras an tsaoghail orm-sa, nídh nar bh'iongnadh & mé</span>
<lb n="31"/><span>amuich ar marcuidheacht ar dhruim rothair an lá fuar</span>
<lb n="32"/><span>geimhridh sin.  Bhí teine mhaith mhóna ar an teallach, &</span>
<lb n="33"/><span>chuir mo dheirbhshiúr .i. Bean Chonaill síos braon uisge</span>
<lb n="34"/><span>gan mhoill fá choinne tae a dhéanamh damh.  Anois bhí</span>
<lb n="35"/><span>samhnas orm féin leis an tae óir i rith m'aisdir i</span>
<lb n="36"/><span>dTírchonaill b'fhusa tae d'fhagháil déanta go minic nó</span>
<lb n="37"/><span>béile ar bith eile, & mar gheall ar sin d'ól mé liom ar</span>
<lb n="38"/><span>an tae go raibh mé éadtrom in mo cheann leis.  Dubhairt</span>
<lb n="39"/><span>mé an méid seo le mo dheirbhshiúr & thóg sí an coire</span>
<lb n="40"/><span>uisge arís & chuir síos pota beag préataí in a hait.</span>
<lb n="41"/><span>Dhearg mé féin mo phíopa le linn na hama sin i modh</span>
<lb n="42"/><span>nach smuaineóchainn ar an bhiadh go mbéadh na préataí</span>
<lb n="43"/><span>bruithte.  Fá'n am céadna bhí gearr-chearc marbh ag</span>
<lb n="44"/><span>an ghirsigh & buaineadh na cleiteacha dhi go cliste &</span>
<lb n="45"/><span>i gcionn uaire nó mar sin bhí béile maith bidh ós mo</span>
<lb n="46"/><span>choinne ar an bhórd; & dar leoga, & ní leoga bréagach</span>
<lb n="47"/><span>sin, cha dtug mé mo chúl air acht d'ith mé go raibh</span>
<lb n="48"/><span>maróg orm.</span></p>
<lb n="49"/>
<lb n="50"/><p><span>Tá máthair Chonaill beo & í 'na comhnuidhe leisean &</span>
<lb n="51"/><span>tá seisear cloinne ag Conall.  Mar sin tá trí gein-</span>
<lb n="52"/><span>ealach daoine san tigh sin & imeasg na dtrí ngeinealach</span>
<lb n="53"/><span>sin is Gaedhilg labharthar beagnach uilig.  Ní mheasaim</span>
<lb n="54"/><span>go bhfuil Béarla ró-mhaith ag sean-Bhríghid, nó má tá</span>
<lb n="55"/><span>ní'l grádh ar bith aici dó, óir char chualas focal Béarla</span>
<lb n="56"/><span>uaithe riamh sílim.  Tá an dá chuid ag Conall acht is</span>
<lb n="57"/><span>minice dó a labhairt na Gaedhilge.  Bhí a bhean, sé sin</span>
<lb n="58"/><span>mo dheirbhshiúr, níos cliste ag an Bhéarla (mo dhálta</span>
<lb n="59"/><span>féin) i n-aimsir a hóige acht is mór a chuaidh a chuid</span>
<lb n="60"/><span>Gaedhilge i bhfeabhas ó pósadh í.  Tá an t-aos óg go</span>
<lb n="61"/><span>cliste 'sa' dá theangain.  A bé an gluaiseacht Gaedhilge</span>
<lb n="62"/><span>atá ann le roinnt bliadhain anois chá sílim go mbéadh</span>
<lb n="63"/><span>oiread Gaedhilge ag an dream óg is atá, & is iomdha</span>
<lb n="64"/><span>teaghlach mar seo i dTír-Chonaill a bhfuil comhartha na</span>
<lb n="65"/><span>gluaiseachta orra cheana féin.  Chá bhfuair clann Mhig</span>
<lb n="66"/><span>Aodhcháin cuideacht no uchtach ar bith 'sa' sgoil a bhfuil</span>
<lb n="67"/><span>siad air, leis an Ghaedhilg d'fhoghluim.  D'fhoghluim siad</span>
<lb n="68"/><span>an teanga do léigheadh & do sgríobh as a stuaim fhéin</span>
<lb n="69"/><span>& gan buidheachas do lucht stiúrtha na sgoile, & tá</span>
<lb n="70"/><span>mórán páisdí eile ar an sgoil sin, nach bhfuil aca</span>
<lb n="71"/><span>de theanga acht an Ghaedhilg acht ní'l siad in ann a</span>
<lb n="72"/><span>léigheadh no a sgríobhadh.</span></p>
<lb n="73"/>
<lb n="74"/><p><span>I rith na tráthnóna tháinig cuid de na comhursannaibh</span>
<lb n="75"/><span>isteach ag áirneáil, & bhí luthgháir orm cluinsint gur as</span>
<lb n="76"/><span>Gaedhilg labhair siad uilig.  Char lámhaigh duine aca</span>
<lb n="77"/><span>labhairt sa' Bhéarla.  Bhí sean duine amháin ann, Niall</span>
<lb n="78"/><span>Mag Aodhcháin a dtug siad Yankee air, & chá raibh sé</span>
<lb n="79"/><span>acht i ndiaidh teacht ar ais as an Oileán Úr taréis dá</span>
<lb n="80"/><span>fhichead bliadhain dá bheatha do chaitheadh annsin.  Níor</span>
<lb n="81"/><span>bh'iongantach an rud é dá mbéadh an Ghaedhilg caillte</span>
<lb n="82"/><span>go léir aige.  Acht do réir cosamhlachta is contrardha</span>
<lb n="83"/><span>atá an sgéal aige, óir ní labhrann sé focal acht</span>
<lb n="84"/><span>Gaedhilg & ní'l aige acht meas madaidh ar lucht an</span>
<lb n="85"/><span>Bhéarla.</span>
<lb n="86"/></p>
</div>
<pb n="62"/>
<div><lb n="87"/><p><span>Bhíos ar tí imtheacht liom an oidhche sin arís mar bhí</span>
<lb n="88"/><span>mo ghnó féin agam le déanamh acht hinnseadh damh ar</span>
<lb n="89"/><span>feadh na tráthnóna go raibh an Píobaire Mór, .i.</span>
<lb n="90"/><span>Toirdhealbhach Mac Suibhne, píobaire an chóisir san</span>
<lb n="91"/><span>chomhursanacht & go raibh iom-dhamhsa le bheith aige i dtigh</span>
<lb n="92"/><span>Phaidí Mheadhbha an oidhche sin; & mar nach bhfacas píobaire</span>
<lb n="93"/><span>le seal, & mar nach raibh coiscéim ringce agam le</span>
<lb n="94"/><span>fada, acht amháin cúrsa beag san Árd a' Rátha an</span>
<lb n="95"/><span>oidhche roimhe sin, chinn mé comhairle furacht i dtigh</span>
<lb n="96"/><span>Chonaill an oidhche sin & cuairt a thabhairt ar an</span>
<lb n="97"/><span>bpíobaire.  Acht b'fhéidir go mbeadh tuairim agat-sa,</span>
<lb n="98"/><span>a fhir-eagair, go bhfuil an t-alt so fada go leor</span>
<lb n="99"/><span>cheana féin; & mar gheall ar sin, cuirfidh mé tuairisg</span>
<lb n="100"/><span>an phíobaire ar ath-lá go dtí an tseachtmhain seo</span>
<lb n="101"/><span>chugainn.</span></p>
<lb n="102"/>
<lb n="103"/><p><span>Cú Uladh</span></p>
<lb n="104"/>
<lb n="105"/><p><span>(Is dóigh linn gur mór is ioncháinte an tae.  Déan-</span>
<lb n="106"/><span>faidh sé an tubaiste muna gcuirtear bac éigin air.</span>
<lb n="107"/><span>Nach é is cionntach le droch-fhiaclaibh, le laigeacht</span>
<lb n="108"/><span>croidhe, le droch ghoile & le fiche galar eile.  Is mór</span>
<lb n="109"/><span>an t-iongnadh linn nach mbagruigheann na doctúirí ar</span>
<lb n="110"/><span>dhaoinibh gan a bheith agá shíor-chaitheamh mar ata siad. </span>
<lb n="111"/><span>An F. E.)</span></p></div></body></text></TEI>
Historical Irish Corpus
1600 - 1926

Cúrsaidhe an tSaoghail - Thall 's i bhfus i dTír Chonaill

Search Texts

Historical Irish Corpus1600 - 1926

Cúrsaidhe an tSaoghail - Thall 's i bhfus i dTír Chonaill

Search Texts

Historical Irish Corpus
1600 - 1926
