An Díonbhrollach.
Chun an léightheora annso síos.

A Luchd annsachd an chrábhaidh, aig so agaibh
leabhran ceirt-bhriatharach, deagh-chomhairleach, binn-
fhoclach darab ainm "Tóraidheachd na bhfíreun air
chéim lorg Chríosda," noch do sgríobhadh ó thús san
teangaidh Laidne le brathair ainglighe oirirc do
Órd Bheannuighthe St. Auguistín; anois air na
thairbhirt dhíbh ann so i ndeilbh, i n-éideadh agus a
líbhrea mur dtíre féin, eadhon san teangaidh
ghaoidheilic.

Is fada ó do dheallruigh téasdas agus deagh-chlú
an ughdair bheannuighthe air feadh na cruinne, air
mhodh gur bhreathnuighdear luchd eagna agus mór-
eolais air chrábadh, nach rabh amach ó'n Sgrioptuir
Dhiadha én leabhar amháin is dísle, dhiadha, dheagh-
chomhairlighe nó é; agus uime sin, is cian ó do
ghabhadar saothar daoine foghlumtha gach én tíre an
leabhar diadha-sa a chur a dteangaidh agus a
gcanamhaint dhúthchasaigh a mathara agus a dtíre féin,
air mhodh go bhfuil sé le faghail, ní hé amháin san
teangaidh Laidne, Eabhra, Ghréigis, agus Arabaic;
ach fós ann gach cainnt agus ann gach ceileabhar
choitcheannta eile air feadh réagunaibh imchiana
choigchricheacha choimhigheacha an domhain mhóir. Agus
air an ádhbhar sin, do tógadh dhamhsa mar an gceudna,

saothar do ghabhail a chur a gcló agus a gcainnt ár
dtíre féin, eadhon, san teangaidh ghaoidheilc; agus
cé go bhfuil sé anois neóin agus deireadh an lae,
ní bhfuil sé go fóill ro-mhall an maith do dhéanamh
uair air bith, óir a deir Críosda féin san t-Soisgeul
linn go bhfuair an mhuinntir, a thainic go mall san
fhíneamhain, mar fuair an luchd oibre a thainic go
much, eadhon, an tuarasdal agus an luach-saothair
céadna. (Matha.c.20,8,9,10,14).

Is uime sin do rinnis (rinneas) dícheall, maille
re grása Dé, an leabhar-sa, a mhúineas dúinn
cionnas is dleachd Críosda do leanmhaint agus an
saoghal do tharcuisniughadh, do thairbhirt dhibh chomh-
aithghearra, soilléir, so-thuigsiona, agus dob eól no
dob éidir liom; ionnas go mbéadh sé na chaoimheach
agus na chompanach dhíleas agad, a léightheóir, na
lochrán soillse ann do laimh, agus na réalt eólais
aige múnadh agus aige taisbeanadh an bhealaigh
agus na sligheadh romhad. Air an ádhbhar sin, gnáthuigh
agus cleachd an leabhran-sa do léigheadh go ro-
mhinic, gabh chugad é mar mhaighistir air árd-dhiadhachd,
agus mar riaghail air dheigh-bheathaidh, agus fós mar
chomhshólas croidhe agus coinnsis a n-am agus a
n-aimsir euga; ná h-éirigh cortha dhe, óir tar éis a
léigheadh én uair amháin, fill air arís, óir do gheobhaidh
tú eagna, oideas, agus oileamhain úr gach én uair le
fromhadh ann, nach dteid a n-aois na a n-ársaigheachd
a choidhche. Léigh an leabhar-sa leis an intinn, leis
an úirísleachd, agus leis an chrábhadh cheudna do bhí
aig an ughdar naomhtha do rigne é, eadhon, an
Brathair Beannaighthe do Órd St. Auguistin, mar
dubhairt mé roimhe. 'Sé dob ainm dhó, Thomas a
Cempís.

Ó'n bhaile san Almáine ann air rugadh é,
do tugadh an t-ainm sin air san mbliadhain d'aois
an Tighearna 1380 eadhon 382 bliadhain ó shoin.
Do thosuigh sé air dhéanamh léighinn a gcionn
a thrí mbliadhan deug anns a' Talamh Iochdrach faoi
shagart fhóghlumtha dhiadha darab ainm Gerardus
Magnus. D'fhan sé san áit sin seachd mbliadhna,
aige déanamh fóghluma agus áirdléighinn, ach go sonn-
radhach, d'fás agus do chuaidh sé air aghaidh go mór
a n-eagal agus a ngrádh Dé, óir 'sé sin ollamhnacht
eolas, agus ealadhain na naomh, eadhon, grádh agus
eagla an Tighearna. Tar éis an aimsir sin do
chríochnughadh, agus seachd mbliadhna eile do noviciat
a dhéanamh san Órd, do thug sé na móide reir
riaghalacha an Oird cheudna; agus ó sin amach, do
bhí se 'na sgáthan, 'na riaghail, agus 'na easamplair
deighbheathadh aca, as cionn deich mbliadhan agus trí
fighid. Dob é a ghnáth-chomhradh a choidhche a bheith aige
comhluadar agus aige tráchd air Dhia, agus air gach
fírinne neamhdha dá bhfuil san Sgríbhinn Dhiadha;
agus an tan do labharadh cách air neithibh eile leis,
cha dtugadh uidh, éisteachd, nó aire doibh, ach amhail
agus nach mbéadh eólas nó fios air bith aige orra.
Do bhí sé air tús a gcomhnaidhe san choraidh aige rádh
na h-oifice agus na dtrátha cánonta. Anns an áit
sin bhíodh sé air a ghlúinibh, a lámha sínte, a cholann
suas, agus a chroidhe agus a shúile a n-áirde aige
feitheamh na bhflaitheas, amhail mar neoch do bhéadh
ullamh réidh do dhul air imirce agus air eiteal suas
chum an áruis naomhtha sin. Do bhí fuath agus gráin
aige air a' díomhnas, óir do bhí sé go cinnte aige
léightheoireachd, aige sgríbhneoireachd, nó air urnaighe,
nó aig déanamh saothair éigin eile chum maith agus

tairbhe do chách (I.c.19,4); agus is amhlaidh mar sin
do chleachd sé an aimsir do chaitheamh ó mheadhon oidhche
go much thráth maidne do gnáth. Do bhí a theagas agus
a sheanmóir chomh iomlán d'ungadh agus do theasghrádh
go dtigidís mórán do'n uile thaobh aig éisteacht leis;
agus do bhí a chomhairle agus a choinbhearsaid chomh
maith agus sin, gur mhór dob fheirrde do chách an
t-oideas agus an t-eolas do gheibhidís ó n-a chomhradh.
Ba sonnradhach a thiodlacadh agus a thallain aige
tabhairt sólais agus comhfhurtachd do na drongaibh
orra a mbiadh cathaighe, amhgair, nó buaidhreadh air
bith eile. Bhí a ghrádh air an uaigneas, agus air na
leabhair dhiadha chomh mór agus sin, gur minic a
deireadh sé; "Do bhí mé aig iarraidh síth agus sáimh-
shocruigheachd d'fhaghail ann gach én ní, ach ní bhfuaras
é ann áit air bith ach anns na leabhair dhiadha, agus
anns an uaigneas." An tan do bhiadh sé air uairibh
ameasg nó ann a gcuideachda daoine do thigeadh
bruideadh agus bíodhgadh inmheadhonach ann a chroidhe
aige tabhairt cuiridh dó a dhul ann uath-chomhradh le
Críosda. Anns na h-ocoideachaibh sin, ba gnáth
leis a chead do ghlacadh aig an chuideachda go soirbh
soineannta aige rádh: "Atá neoch aige a bhfuil
gnothaigh liom a feitheamh orm ann mo bhóghtain."

Tóraidheachd na bhFíreun air Lorg Chríosda.

An Chéad Leabhar.

An Chéad Chaibidil.

A labhras air leanmhaint Chríosda, agus air
tharcuisniughadh an uile dhíomhaoineas saoghalta.

1. "Cé bé bheireas tóraidheachd damh-sa, ní chéim-
nigheann sé san dorchadas," eadhon, ní shiubhlann sé
air earróid, a deir an Tighearna. (Eóin.caib.8,bh.12).
'Siad so briathra Chríosda, tré a bhfúagrthar agus
a bhfoillsighthear dúinn cionnas is inleanta beatha
agus béasa Chríosda ma's toil linn ár soillsiughadh
agus ár ndeallrughadh go fírinneach, agus ár saoradh
ó'n uile dhorchadas croidhe agus anma.

Deanmuid dícheallt smaoiniughadh go dúthrachdach
air bheathaidh Chríosda.

2. Sáruigheann teagasc Chríosda teagasc na naomh
uile, agus an té aige a bhfuil sbiorad na ngrás,
gheobhaidh sé oileamhain neamhdha a bhfolach ann.

Ach, teagmhann go minic go n-éistid móran an
soisgeul air bheagan tairbhe agus taitnimh, cionn
nach bhfuil sbiorad Chríosda aca.

Ach ce bé le ar mhian briathra Chríosda do thuigbheal
go h-iomlán eagnaidhe déanadh sé a dhicheallt
tóraidheachd do thabhairt dó ann a bheathaidh.

3. Creud an toradh nó an tairbhe dhuit aighneas nó
díosbóireachd fhóghlumtha a dhéanamh a dtimcheall na
Tríonoide, ma tá an úirísleachd leis a ndéantar
toil na Tríonoide ceudna d'easbhaidh ort?

Go deimhin! cha déan briathra intleachdacha neoch
naomhtha nó fíréunta; ach, 'sé an bheatha bheannuighthe
neimh-chionntach a thairringeas caradas agus fíor-
ghrádh Dé air a' duine.

Dob fhéarr liom doilgheas agus comh-brúghadh
an chroidhe do mhothughadh, nó ciall agus craobh-
sgaoileadh an fhocail do thuigbheal.

Dá mbéadh an Bíobla uile a meabhair agad, agus
fós ráidhte na bhfeallsamhnach uile, creud is féidhm
do sin uile gan grádh agus grása Dé?

Díomhaoineas na ndíomhaoineas: ní bhfuil san
uile ní ach díomhaoineas, ach grádh agus grása Dé
amháin.

Ní bhfuil críonnachd nó gliocas is féarr nó do dhul
go ríoghachda Dé tré tharcuisne an t-saoghail.

4. Mar sin, is díomhaoin an ní saidhbhreas díom-
buan an t-saoghail iarraidh, nó ró-mhuinighin a dhéanamh
as.

Agus fós is díomhaoineas agus dichéille a bheith a'
dréim le h-árdanachd, le gradam saoghalta, nó le
h-onóir.

Agus mar an gceudna is ró-dhíomhaoineas claonta
na colna do leanmhaint, nó ró-antoil a thabhairt

do nídh air bith darab éigin píonus trom fhulang air
a shon arís.

Is díomhaoin saoghal fada d'iarraidh, agus a bheith
neamh-chúramach fa dheigh-bheathaidh.

Is díomhaoin a bheith ró-chúramach fá'n bheathaidh
shaoghalta, gan feuchain romhainn air an bheathaidh
shíorraidhe atá chugainn.

Is díomhaoin ró-ghrádh do thabhairt do neithibh
silteacha, díombuana, saoghalta, agus gan deifre
nó luadhaile do dhéanamh chum na h-áite ann a
maireann an t-aoibhneas suthain go bráthach.

5. Cuimhnigh air an ghnáth fhocal: Nach sásuighthear
an t-súil le radharc, nó an chluas le h-éisteachd.
(Eccles.c.1.8).

Mar sin, tairg do chroidhe a tharraing ó neithibh
saoghalta, agus tabhair th'aghaidh air neithibh neamhdha.
Óir an mhuinntir a leanas a gcéadfa claona féin,
truailleann siad a gcoinsias, agus cailleann siad
grása Dé.

An 2 caibidil.
A thaisbeanas an meas úiríseal is dleachd do dhuine
a bheith aige air féin.

1. Bíonn toil agus fonn nádurtha ag gach én
nduine é féin a bheith fiosach fíreolach; ach creud is
féidhm do'n eolas, nó do'n ealadhain gan eagla Dé?

Go deimhin, is féarr sgológ úiríseal do nídh
seirbhis Dé nó feallsamhnach uaibhreach, a chuireas
cúrsa na ndúl agus na bhflaitheamhnas a mead-
arachd, ach a locas eolas a chur air féin.

Ce bé chuireas mion-eolas go maith air féin, bíonn
sé beag-mheasamhail ann a shúilibh féin, agus ní
thaitneann meas nó moladh daoine leis.

Creud is féidhm d'eolas an t-saoghail uile a bhfiadh-
naise Dé, a bhéarfas breitheamhnas orm réir mo
ghníomhartha, muna mbéidh grádh agus carthannachd
agam?

2. Leig dhíot an saothar a chur ort féin aig
iarraidh ró-mhórán eolais, óir is mór an mealladh
agus an seachrán do gheibhthear ann.

Is ionmhain le luchd na foghluma agus an mhór-
eolais meas gliocais agus críonnachda a bheith orra
ameasg daoine.

Ach, atá móran do neithibh gur beag tairbhe nó
tábhachd do'n anam eolas do chur orra.

Agus is mór an dichéille móran saothair do
chaitheamh le neithibh nach bhfóghnann do'n anam.

Ní shásuigheann briathara móra an t-anam; ach,
do bheir an deigh-bheatha osadh agus fuarughadh do'n
intinn, agus tugann an coinsias glan dóchas agus
muinighin a nDia dhúinn.

3. Ní bhfuil dá mhéad nó dá fheabhas dá bhfuil do
thuigse agus th'eolas nach daoire agus nach truime
a bhéas do bhreitheamhnas, muna mbéidh do bheatha
naomhtha dá réir.

Mar sin, ná bí árdanach nó mórdhalach fá'n
ealadhain, nó fá'n eolas atá agad; ach gur ba móide
dod' eagla, agus dod' chúram an t-eolas agus an
tuigse a fuair tú.

Agus ma thógthar duit go bhfuil tú tuigseach eolach
go leor, tuig anns an am cheudna agus bíodh fios
agad gur mó th'ainbhfios nó th'eolas air mhóran do
neithibh.

Ná bí a' dréim le h-árdanachd, nó le stráic na
h-intinne, ach, aidimh níos tuisge do luige agus
th'ainbhfios féin.

Creud fá 'bhfuil tú aig iarraidh meas nó mórchlú
os cionn cáich? Nach iomdha duine is féarr, is
foghlumtha, agus is eolaighe san dligheadh nó thusa?

Má's mian leat toradh nó tairbhe fhaghail as
th'fhoghluim nó as th'eolas, bíodh grádh agad air an
uaigneas, agus ná sanntuigh móran eolais nó meas
do bheith ort ameasg daoine.

4. 'Sí an léigheann is airde, agus is tairbhighe
air bith, eolas dearbhtha agus dí-mheas do bheith againn
orainn féin.

Is mór an eagna agus an iomláine meas maith do
bheith aige duine air chách, agus meas úiríseal air
féin.

Dá bhfeictheá duine aig déanamh gníomha lochdaigh
nó cóire gráineamhla go soilléir, ná meas, air a
shon sin, gur féarr thú féin nó é-sean, do bhrígh nach
fios duit, cá fada sheasochas tú féin air a' stáid
mhaith sin.

Atámuid uile lag, anbhfann, soi-bhriste; ach,
feuch ná meas thusa én neach do bheith níos luige,
anbhfainne, soibhriste nó thu féin.

An 3 caibidil.
A labhras air eolas agus air oideas na fírinne.

1. Is beannuighthe an té a bhíos air n-a theagasc
agus air n-a mhúnadh leis an fhírinne ionnraic innte

féin, agus ní le fioghraibh, nó le briatharaibh silteacha
sleamhaine imthigheas le gaoith, ach ann a dreachd agus
ann a deilbh dhílis féin.

Meallann ár mbaramhlacha agus ár gcéadfadha
dalla inn go minic.

Creud is féidhm do mhóran aighnis nó imreasain a
dhéanamh fá neithibh dorcha do-thuigse, agus nach
dtugthar chum céasda nó fá chuairte inn ló an
bhreitheamhnais, fá gan fios nó eolas a bheith againn
orra?

Is mór an díchéille aire do thabhairt do neithibh
díomhaineacha díobhalacha, agus na neithe tairbheacha
riachdnasacha a leigint a bhfaillighe. Atá súile
againn agus ní leur dúinn leas nó radharc léo.

2. Creud fá mbuaidhirmid inn féin a dtimcheall
ceineil agus gneithe-thearmaibh na loighice, nó na
feallsamhnachta?

An té leis a labhrann an Briathar Síorraidhe
bíonn sé saor gan bhuaidhreadh ó'n iomad baramhlacha.

Is ó'n Bhreithir Shíorraidhe-se amháin a thig na
h-uile ní, agus labhraid na h-uile ní air an mBreithir-
se amháin, agus is é an Briathar ceudna a labhras
air tús linn. (Eóin.caib.8,b.25).

Agus dá easbhaidh ní bhionn tuigse nó breathnughadh
ceart aige duine air bith.

An té aige a bhfuil Dia ann gach én ní, agus a
sheolas agus a threoruigheas an uile ní chuige agus
do chí an uile ní ann, is furas dó a bheith suaimhneach
síor-shásda ann a chroidhe, agus go síothach sámhshochair
aige Dia.

Och, a Dhia na fírinne! tabhair orm-sa ceangal
duit féin anns an ghrádh shíorraidhe!

Bím claoidhte cortha go minic, aige léigheadh, agus
aig éisteachd le móran do neithibh; ach, is ionnad féin
atá na h-uile ní ann a bhfuil mo spéis agus m'
annsachd.

Ná labhradh na dochtuiridhe, nó na créatuir eile
én fhocal, bíodh 'na dtosd agus 'na dtáimh ad' láthair-
se; agus labhair-se Thú féin amháin liom-sa a
Thighearna!

3. Ní bhfuil dá mhéad a bhíos duine uaigneach
socair ann féin, nach móide air bheagan saothair
do bhíos tuigbheal aige air neithibh árda éifeachdacha;
óir is ó neamh anuas do gheibh sé soillse na tuigse.

An t-anam a bhíos fíor-ghlan, suaimhneach,
simplidhe, seasmhach, ní bhuaidhearthar é le móran
gnothaighe; cionn gur chum glóire agus onóra Dé
do nídh iad uile, agus ní mar gheall air éadáil air
bith shaoghalta, nó sochar dó féin, ach mar gheall air
shíoth agus air shocruidheachd an choinsis.

Cia a chuireas bacan nó buaidhreadh ort níos mó
nó ainmhianta uaibhreacha do chroidhe féin?

Órduigheann agus socruigheann an duine
deagh-rúnach a oibre uile air tús ann féin astigh
níos luaithe nó do nídh sé iad do'n taobh amuigh.

Agus cha dtugann siad air claonadh chum ammhianta
lochdacha; ach, stiúrann sesean iadsan réir
riaghalacha na céille agus an cheart-réasuin.

Cia an neoch a throideas níos cródha, nó an té do
thairgeas buaidh do thabhairt air féin?

Agus is é ár ngnothaighe speisialta inn féin a
chlaoi, agus buaidh agus biseach fhaghail orainn féin
go laetheamhail, aig éirighe níos féarr agus níos
féarr gach én lá.

4. Bíonn lochd éigin ceangailte do'n mhaith is
féarr, is foirbhthe agus is iomláine air a' t-saoghal-sa,
agus bíonn smúid agus daille áirighthe air an rinn
fheitheamh agus air an radharc is géire againn.

Eolas úiríseal ort féin, an rian agus an t-slighe
is dearbhtha chum Dé, agus is féarr sin nó an t-eolas
is doimhne air fhóghluim nó air árd-ealadhain.

Gidheadh, ní cóir foghluim nó glan-eolas air mhaith
air bith dár órduigh Dia do dhío-mholadh; ach, is
féarr coinsias glan agus deigh-bheatha nó sin uile.

Ach, do bhrigh gur mó an staideir do nídh móran
air fhoghluim agus air eolas, nó air dheigh-bheathaidh,
is ró-mhinic, air an ádhbhar sin, do théid siad air
seachran aige breith ró-bheagan toraidh nó tairbhe
leo.

5. O! dá ndéanaidis daoine oiread dichillt aige
díbirt agus aige sgrios na lochd, agus aige
fréamhughadh, agus aige síolchur na subhailceadh,
agus do nídh siad aige cur chruaidh-cheastan air
a chéile, ní bhéadh oiread uilc nó sgannala ameasg
daoine, nó oiread díomhaoinis agus sgaoilteachda
ameasg na n-órd riaghalta.

Go deimhin, aige teachd ló an bhreitheamhnais, chan
fhiafruighthear dhínn creud do léigheamar, ach creud
do rinneamar; ní fhiafrochar dhínn fá ár n-urlabhra
eolach neamh-thuitmeach, ach fá ár mbeathaidh chraibh-
thigh riaghalta.

Innis damh c'áit a bhfuilid anois na dochtuiridhe
fóghlumtha orra a rabh eolas agad a n-aimsir a
mbeathadh?

Atá a n-áit agus a saidhbhreas anois aige daoine
eile, agus dob' éidir nach smaoinigheann agus nach
gcuimhnigheann siad orra.

Ba mhór agus dob oirdheirc a gclú agus a meas a
n-aimsir a mbeathadh, agus anois ní labhrthar agus
ní thráchdthar orra.

6. Ó! Is deifreach luath imthigheas glóir a'
t-saoghail-se uainn! Dob fhéarr liom go bhfreagradh
a mbeatha dá bhfóghluim! Is amhlaidh mar sin
do dhéanaidis staideir agus foghluim go maith.

Cá mhéid a théid amugha air a' t-saoghal le
foghluim dhíomhaoin, agus nach dtugann ach ró-
bheagan aire do sheirbhis Dé?

Agus cionn gur ba toghtha agus gurab annsa leo
an árdanachd nó an umhlachd, uime sin cailltear iad
ann a smaointighthe díomhaoineacha dichéillidhe féin.

Atá sé mór go fírinneach an té atá mór anns
a' charthannachd.

Atá sé go dearbhtha mór, an té atá beag ann a
shúilibh féin, agus nach dtugann meas air mhórdhail
nó air onóir.

Atá sé críonna dá ríribh, an té a mheasas neithe
talmhaidhe mar aoileach, ionnas go bhfuigheadh sé
Críosda.

Agus atá se fíor-fhoghlumtha go deimhin, an té
do nídh toil Dé, agus a dhiúltas agus a thréigeas
a thoil féin.

An 4 caibidil.
A labhras air an chríonnachd agus air an choimhead
is dleachd a chleachdadh ann ár ngnáth-ghníomhartha.

1. Ní cóir dúinn a bheith ró-réidh aige creidmheal
do gach én fhocal éadtrom, nó do gach én bharamhail
dá gcluinmid; ach gach én ní do chomhthromughadh go
síothalta coimheadach réir tola Dé.

Ach fáraor! atámuid chomh lochdach agus sin, gur
furasa linn olc do chreidmheal agus a radha air
dhuine eile nó an maith.

Ach, na daoine foirbhthe, fíreunta, ní chreideann
siad go réidh gach én sgeul díomhaoin, do bhrígh gur
fios dóibh an náduir dhaonna do bheith lag, anbhfann,
agus claon chumh uilc, agus ró-thuitmeach ann a
mbriatharaibh.

2. Is mór an eagna agus an gliocas gan a bheith
ró-phrab, nó ró-mheardhána, ann ár ngníomhartha nó
ró-cheangailte d'ár gcéill nó d'ár gcéadfadh féin.

Agus, mar an gceudna, gan guth nó glór gach én
nduine do chreidmheal, nó gach én ní dá gcluinmid,
nó dá gcreidmid gan aithris nó innsint do chách go
prab.

Déana comhairle leis a' duine eagnaidhe choins-
iasach; agus iarr teagasc air an duine is féarr
nó thú féin, níos luaithe nó do bhreathnughadh agus
do thóguidheacht féin do leanmhaint.

Do nídh an deigh-bheatha duine eagnaidhe réir Dé,
agus gasta glic ann an iomad do neithibh.

Ní bhfuil dá mhéid a bhíos neoch úiríseal ann féin,
agus umhal do Dhia, nach móide a bhéas sé eagnaidhe
tuigseach ann gach én ní, agus socair suaimhneach
ann féin.

An 5 caibidil.
A labhras air léightheoireachd an Sgríbhinn Dhiadha.

1. 'Sí an fhírinne ionnraic amháin is iniarrtha dúinn
annsa' Sgrioptuir Dhiadha, agus ní h-iad na briathara
blasta, béilbhinn.

Is cóir an Sgrioptuir do léigheadh leis an intinn,
agus leis an sbiorad cheudna leis a ndearnadh é.

Is córa dhúinn maith agus tairbhe iarraidh ann,
nó tóraidheachd air chaoin-chiall briathar, nó air
chraobh-sgaoileadh focal.

Is dleachd dúinn leabhair úirísle shimplidhe do
léigheadh le crábhadh, chomh fonnmhar leis na leabhair
árda fhoghlumtha.

Ná gabh oilbhéim, agus ná tabhair droich-mheas air
ughdaras an sgríbhneóra, ce h-aca a bhí sé foghlumtha
nó ainbhfiosach; ach, leig do ghrádh na fírinne glaine
do ghríosughadh chum na léightheoireachda.

Agus ná fiafruigh cia a dubhairt sud nó so, ach
tabhair aire do'n ní a dubhradh.

2. "Imthigheann na daoine thart, ach maireann
Fírinne an Tighearna go bráthach." (Pslm.116).

Is iomdha gléas a labhrann Dia linn gan breath-
bhaidhe le duine nó le pearsa air bith.

Toirmeasgann an iomad cúirealtachd inn go
minic an Sgrioptuir do léigheadh go tairbheach, an
tan a bhímid aige rannsughadh agus aig iarraidh na
neithe do thuigbheal do ba dleachd a leigean tharainn
go réidh.

Má's áil leat toradh d'fhaghail as do leightheoir-
eachd, léigh le h-umhlachd, le simplidheacht, agus le
creideamh, agus ná sanntuigh clú nó táin fóghluma
nó áird-léighinn duit féin go bráthach.

Fiafruigh go fonnmhar toileamhail, agus éist go
sáimh le briatharaibh na naomh, agus tabhair taitneamh
do dheagh-shamplaibh na seanóir agus dá mbriatharaibh,
óir ní gan ádhbhar a dubhradh nó do canadh iad.

An 6 caibidil.
A labhras air na h-ainmhianta míriaghalta.

1. An tan a shanntuigheas duine ní air bith go
mío-órduighthe bíonn sé gan mhoill neamh-shuaimhneach
ann féin.

Ní bhíonn luchd a' díomais agus na sainnte sáimh
nó socair a choidhche.

Bíonn a' bochdan agus an duine umhal ó sbiorad
síothalta agus ró-shocair ann a bheathaidh.

An té nach bhfuil go fóill marbh go h-iomlán ann
féin, is beag suarach na neithe do chuireas cathuighthe
agus claoi air.

An té atá lag ó sbiorad, agus claon chum
miangasaibh saoghalta na colna, is deacair leis é
féin do tharraing air fad ó shanntughadh agus ó
iarraidh na neitheann talmhaidhe.

Uime sin, gabhann sé gruaim, agus ró-thuirse, aige
dealughadh agus aige sgarfaint leo, agus is uras
a thógbhail chum feirge, an tan a chuireas duine ar
bith toirmeasg nó bacan air.

2. Agus má chóimhlíon sé a chlaonta cama, air ball
bíonn coir a pheacaidh 'na throm-ualach sgrupaill air
a choinsias; cionn gur lean agus gur chóimhlíon a
chlaonta taodacha féin, agus nach bhfuair sé an
sólas nó an sásadh do bhí sé aig iarraidh ionnta.

Mar sin, is le smachdughadh na gcéadfadh
do gheibhmid síothchainte dhearbhtha an chroidhe, agus ní
le h-umhlughadh nó le freastal dóibh.

Mar sin, ní bhfuil síoth nó socruidheachd a gcroidhe
an duine cholnaidhe, nó aig an duine atá tabhartha

do neithibh foir-imeallacha saoghalta, ach amháin aige
an duine atá air n-a lasadh le dearg-ghrádh
sbioradálta.

An 7 caibidil.
A labhras air sheachna an díomais agus an dóchais
dhíomhaoin.

1. Is díomhaoin dichéillidhe an neoch a chuireas a
mhuinighin a ndaoine, nó a gcréaturaibh ar bith eile.

Ná bíodh náire ort seirbhís do dhéanamh do chách
mar gheall air Íosa Críosda, nó fá n-a bheith bochd
gan mheas air a t-saoghal-sa.

Ná déana ró-mhuinighin asad féin, ach cuir do
dhóchas a nDia.

Déana an méid agus thig leat air do shon féin,
agus cuideochaidh Dia le do dheagh-thoil.

Ná déana ró-mhuinighin as th'eolas féin, nó as
ghliocas én nduine beo; ach, as ghrásaibh Dé, a
chuidigheas le luchd na h-umhlachda agus ísligheas luchd
an uabhair agus na h-árdanachda.

2. Ma tá saidhbhreas nó maoin agad, ná déana
glóir nó mórdháil as; nó as do cháirdibh cionn iad do
bheith cumhachdach; ach bíodh mórdhalach as Dhia,
do bheir na h-uile ní dhuit, agus É féin os cionn an
iomláin.

Ná déana stát as mhéad, as mhaise, nó as
bhréaghacht do chuirp, agus gur beag an easláinte
a mhilleas, a sheargas, agus a chuireas a n-eugchruth é.

Ná bíodh ró-thaitneamh agad ann do ghliocas, nó
ann th'inntligheachd féin, d'eagla fearg a chur air
Dhia, a thug na tiodlaicthe nádúrtha-sa uile dhuit.

3. Ná meas gur féarr thú féin nó cách, d'eagla
go mbéitheá air do mheas níos measa a láthair Dé,
aige a bhfuil fios air an uile ní atá san duine.

Ná bí mórdhalach as do dheigh-ghníomhartha, óir is
neamh-chosamhail breitheamhnas Dé le breitheamhnas
na ndaoine; óir is minic a mhío-thaitneas le Dia na
neithe a ró-thaitneas le daoine.

Má tá maitheas air bith agad, meas go bhfuil níos
féarr aige cách, ionnas nach leigtheá an umhlachd uaid.

Ní díoghbháil duit a mheas nach bhfuil neoch air
bith is measa ná thu-féin; ach is mór an t-olc duit
a mheas gur féarr thú-féin nó én neoch eile.

Bíonn síothchainte bhuan aige luchd na h-umhlachda
ach, bíonn iomthnúth agus láin-fhearg go ró-mhinic a
gcroidhe luchd an uabhair, an díomais, agus na
h-árdanachda.

An 8 caibidil.
A thaisbeanas gur cóir an ró-chumann agus an
ró-charadas le cách do sheachna.

1. "Ná nochduigh do chroidhe, agus ná leig do
rún le gach én nduine." (Eccles.c.8,v.22); ach,
tráchd air do ghnothaighe leis a' duine eagnaidhe air
a bhfuil eagla Dé.

Ná déana móran cuideachda, nó comhluadair,
le daoine óga, nó le daoine coimhightheacha orra
nach bhfuil eolas agad.

Ná déana lústar nó blándar leis na daoine
saidhbhre, nó tathaighe air dhaoine móra dod' dheoin.

Déana cuideachda agus comh-ghuailidheachd leis na

daoine simplidhe úirísle, agus le na daoine diadha
deigh-bhéasacha, agus tráchd leo air neithibh oideasacha
deas deagh-mhúinte.

Ná déana tathaighe nó ró-chumann le mnaoi air
bith, ach taobh le Dia an méid atá go maith aca.

Iarr cumann a dhéanamh le Dia amháin, agus le
n-a ainglibh; agus seachain eolas agus cuideachda
daoine.

2. Is ceart dúinn grádh na carthannachda do bheith
againn air na h-uile dhuine; ach, ní maith dhúinn
ró-chumann nó ró-cháidrimhe a dhéanamh le én neoch.

Teagmhann air uairibh go ndeallruigheann clú agus
meas air neoch, an tan nach mbíonn eolas air, ach air
dteacht a láthair dó, is mí-mheasamhail mío-thaitneamhach
le feiceal é.

Saoilmid air uairibh daoine eile do shásadh tré
do bheith ann a gcuideachda, ach 'sé theagmhas dúinn,
mío-bhlas do bheith aca orainn as siocair an droich-
iomchair do chí siad ionnainn.

An 9 caibidil.
A labhras air an umhlachd agus air an urraim.

1. Is féarr go mór do dhuine do bheith faoi smachd,
agus faoi uachdran, nó do bheith 'na mhaighistir air
féin.

Is dearbhtha go mór stáid na h-umhlachda, nó stáid
na h-uachdranachda.

Is iomdha duine a bhíos umhal, agus ní dá dheoin,
nó mar gheall air Dhia, ach dá aimhdheoin; agus bíonn
an mhuinntir sin pianta so-bhuaidheartha.

Agus cha bhíonn fuasgladh nó fuarughadh ann a
n-intinn aca, nó go mbéidh a gcroidhe go h-iomlán
umhal mar gheall air Dhia.

Siubhail ann sud agus annso, agus chan fhaghann
tú síoth nó socruidheachd, ach anns an úmhlachd úiríseal,
faoi riaghail agus smachd an uachdaráin.

Is mór an líon a mhealltar le tóguidheachd na
h-intinne, agus le h-athrughadh agus le h-imirce ó
áit go h-áit.

2. Is dearbh gur mian le gach én nduine gach ní do
dhéanamh réir a thola féin, agus go gclaonann sé
níos mó chum na muinntir do bhíos air én bhéasa agus
air én intinn leis.

Ach, ma bhíonn Dia air measg, is éigin dúinn air
uairibh ár gciall agus ár gcéadfa féin do thréigbheal
air ghrádh na síothchainte.

Cia atá chomh eolach, nó chomh eagnaidhe, agus go
dtiocfadh leis fios iomlán fhaghail air an uile ní?

Mar sin ná déana ró-mhuinighin as do chéill féin,
ach éisd go fonnmhar le céill na muinntire eile.

Agus má tá do bharamhail nó do bhreathnughadh féin
fós go ró-mhaith, agus go dtréigfeá é mar gheall air
Dhia, agus comhairle dhuine eile do leanmhaint, is
móide dod' luaigheachd é.

3. Óir is minic do chualas gur sábhailte dhearbhtha
éisteachd le comhairle, agus a gabhail, nó a tabhairt
do chách.

Is éidir leis teagmhal fós, breathnughadh maith
do bheith aig gach én nduine; ach is comhartha uabhair
agus easurrama diúltughadh umhlughadh do chách, an tan
iarras an chúis, agus an chiall, agus réasún ceart
ort sin do dhéanamh.

An 10 caibidil.
A thaisbeanas go ndlighthear iomarcaidh cainnte
agus comhluadair do sheachna.

1. Seachain, ma's éidir leat, coimhthionol, oireach-
das, agus torman buaidheartha na ndaoine, óir is
mór an bacan air neoch do bheith aig tráchd air ghnoth-
aighthe saoghalta, ma's le deagh-rún féin a labhrthar
orra.

Óir is gasta a thruaillighthear inn, agus a chuireas
an díomhaoineas gaiste orainn.

Dob fhéarr liom gur 'mo tháimh agus 'mo thost,
agus amach as cuideachda daoine do bhí mé go minic.

Ach, creud an fath a bhfuilmid chomh fonnmhar cíocrach
aige cainnt agus aige ceileabhar le n-a chéile,
agus gurab annamh a thostmuid gan díoghbháil a
dhéanamh dár gcoinsias?

'Sé is réasun dó, gur mhaith linn comhfhurtachd agus
sólas a thabhairt dá chéile le ár gcainnt agus le ár
gcomhraidhtibh, agus gur mhaith linn osadh agus
fuarughadh a thabhairt do'n chroidhe a bhíos tuirseach
claoidhte le smaointighthe eugsamhla.

Agus is ró-thaitneamhach linn labhairt agus
smaoiniughadh air na neithibh is annsa agus is féarr
linn, nó air na neithibh a shaoilmid do bheith con-
trardha dhúinn.

2. Ach, fáraor! is minic a bhíos ár gcomhradh
díomhaoin gan tábhachd gan toradh; óir ní beag an
díoghbháil do nídh an t-aigneadh foirimeallach-sa
do'n taobh amuigh do'n chomhshólas sbioradálta a
dtaobh astigh.

Mar sin, déanmuid faire agus urnuighe, ionnas
nach rachadh ár n-aimsir thart gan toradh.

Má's ceart nó riachdnasach a bheith a' cainnt,
labhair air neithibh oideasacha, deagh-chomhairleacha.

An droich-chleachdadh, agus ár bhfaillighe féin,
f'ár mbiseach sbioradálta, is iad is cúis mhór dúinn
beagan coimheada do dhéanamh air ár dteangaidh.

Ach, is mór a chuidigheas comhradh díadha air neithibh
sbioradálta linn biseach sbioradálta do dhéanamh;
agus go sonnradhach san áit a mbiad daoine d'aon
intinn agus d'aon sbiorad cruinn air a'n iúl a
nDia.

An 11 caibidil.
Air an t-síothchainte agus air an teasghrádh
sbioradálta.

1. Dob éidir linn móran suaimhnis agus síoth-
chainte do bheith againn dá m'áil linn gan bainte
le comhraidhtibh, nó le gnothaighthe na muinntire eile,
nó le na neithibh nach mbaineann linn.

Cha bhíonn síothchainte a bhfad aig an mhuinntir a
chuimleas agus choimeasgas iad féin le gnothaighthe
na muinntire eile; nó bhíos aig iarraidh nó seilg air
na h-ocaideacha buaidheartha amuigh, agus gur beag
agus gurab annamh a chruinnigheann siad a gcéadfadha
a gcionn a chéile, nó dhearcann siad ionnta féin
isteach.

Is beannuighthe luchd an chroidhe shimplidhe; óir
is mór a gcuid do'n t-síothchainte.

2. Creud an fáth, a raibheadar cuid do na naoimh
chomh foirbhthe iomlán geur-radharcach?

Bhádar, cionn go ndearnadar staideir iad féin
do chlaoi agus a mhoirtniughadh, agus gur dhiúltadar
do'n uile mhiangasaibh saoghalta; agus is amhlaidh
do cheangladar le Dia go cródha le h-iomláine a
gcroidhe go h-inmheadhonach; agus mar sin, air
mbeith dóibh saor ó'n uile bhuaidhreadh thug siad aire
mhaith dóibh féin.

Atámuid ró-thabhartha d'ár n-ainmhianta taodacha
féin, agus ró-bhuaidheartha fá neithibh díombuana,
silteacha, saoghalta.

Agus is annamh do bheirmid buaidh air én lochd
amháin go h-iomlán, nó fós do bhímid ró-gheur chum
ár leas laetheamhail do dhéanamh; agus, air an
ádhbhar sin, bímid fallsa, fionn-fhuar, gan chrabhadh.

3. Dá mbéadh sinn gan bhuaidhreadh go h-inmhea-
dhonach ann ár n-intinn, agus marbh dúinn féin agus
do neithibh saoghalta, annsin dob éidir linn blas
fhaghail air na neithibh neamhdha, agus smaointighthe
diadha do mhothughadh air an rinnfheitheamh neamhdha.

'Sé an bacan agus an toirmeasg is mó dá bhfuil
orainn, nach bhfuilmid saor ó chlaontaibh míriaghalta;
agus nach dtairgmid siubhal air lorg iomlán na
naomh.

Agus an tan theagmhas leathtrom nó cruadail air
bith do theachd orainn, air ball, caillmid croidhe
agus meisneach agus fillmid arís gan mhoill air na
neithibh saoghalta, agus air chabhair agus air chomhsólas
daonna.

4. Dá ndéanamuis dícheallt seasamh go calma
agus troid anns a' chath, gan amhras chíofamuis
cabhair ó'n Tighearna teachd chugainn ó neamh.

Óir atá Sé réidh ullamh chum cuidigh le na drongaibh
do nidh muinighin as a ghrásaibh, agus throideas go
cródha air a shon, agus do bheir Sé féin ocaideacha
troda dhúinn, ionnas go mbéaramaois buaidh agus
báire orra.

Ma's anns na gnáthaibh foir-imeallacha do'n taobh
amuigh a chuirmid ár mbiseach riaghaltachda, ní fada
a mhairfeas ár gcrádhbhadh nó ár gcaondúthrachd
dúinn.

Ach, cuirmid an tuadh air bhun an chruinn, ionnas
go saorfaidhe inn ó chlaontaibh mío-órduighthe, agus
go mbéadh intinn shuaimhneach againn.

5. Dá ndíbearamuis aon lochd amháin gach én
bhliadhain uainn; is gearr go mbéadh sinn ann ár
ndaoine iomlána, foirbhthe, beannuighthe.

Ach, anois teagmhann a chontrartha sin go minic,
óir is féarr agus is glaine do bhámar aige dul a
dtús air gcrádhbhadh, agus air riaghaltachd, nó do
bhámar an iomad bliadhan déis ár móide do thabhairt.

Ba chóir d'ár dteasghrádh agus d'ár mbiseach do
bheith aig fás agus aig méadughadh gach én ló; ach,
anois measthar gur maith an gníomh, ma thig le duine
cuid do'n chéad chrábhadh do sheasamh.

Dá gcuirimis cruadhóg bheag orainn féin air tús,
dob urus dhúinn 'na dhiaidh sin an uile ní do dhéanamh
go réidh agus go luathghaireach.

6. Is deacair an sean-chleachdadh do thréigbheál
nó do chlaoi, agus is deacraidhe nó sin a dhul a
n-aghaidh ár dtola féin.

Gidheadh muna gclaoidhfidh tú neithe éadtroma
beaga, cionnas a chlaoidhfeas tú na neithe dochracha
doi-dhéanta?

Seasaimh air tús a n-aghaidh do chlaonta earroideacha
féin, agus bris an droich-chleachdadh, d'eagla go
bhfásfadh an dochar níos mó air bheagan agus air
bheagan ort.

O! dá mbeirtheá fá ndear méad na siothchainte
do bhéarfá dhuit féin, agus na luathghara do'n
mhuinntir eile led' dheigh-iomchar, 'sé mo bhreathnughadh
go mbéitheá níos cúramaighe fá bhiseach agus fá leas
th'anma.

An 12 caibidil.
A labhras air shochar an leathtrom agus na h-innise.

1. Is maith dhúinn air uairibh buaidhreadh agus
triobloid a theachd orainn, óir tugaid air dhune
feuchain air féin agus aithniughadh nach bhfuil sé féin
annso ach air díbirt agus nach cóir dó muinighin do
dhéanamh as ní air bith talmhaidhe.

Is maith dhúinn fós air uairibh contráille agus
droich-mheas fhaghail ó dhaoinibh, an tan do nidhmid
agus do smaoinighmid an maith féin.

Óir is neithe iad so a chuidigheas go minic leis an
umhlachd, agus ainicios agus a chosnas inn air an
ghlóir dhíomhaoin.

Óir an tan do gheibhmid mí-mheas agus tarcuisne
ó dhaoinibh do'n taobh amuigh, sin an uair is féarr
iarrmuid agus ghoirmid air Dhia mar fhiadhnaise air
ár gcoinsias do'n taobh astigh.

2. Mar sin ba chóir do dhuine é féin a dhaighniughadh
a nDia, air mhodh nach mbéadh féidhm aige móran
sólais nó furtachda iarraidh air dhaoinibh.

An tan a bhíos an duine deagh-rúnach buaidheartha
le cathuighthe nó le droch-smaointighthe, ann sin
tuigeann sé níos féarr an riachdnas a bhíos aige le
Dia, agus tugann sé fá ndear nach dtig leis féin
maith air bith a dhéanamh dá easbhaidh.

Bíonn sé fos, an uair sin, a' caoi, aig osnaidh,
agus a' guidhe, as siocair na n-amhgar atá sé
dh'fhulang.

Is fada leis an uair sin a shaoghal; dob fhéarr
leis go mór an bás, ionnas air mbeith réidh leis an
t-saoghal, go mbéadh sé a bhfochair Chríosda. (Phil.
c.1.23).

Ann sin is aithne dó go maith nach bhfuil dain-
gneach dearbhtha nó síoth nó socruidheachd iomlán le
faghail air a t-saoghal-sa.

An 13 caibidil.
A labhras air sgrios agus air chlaoi na gcathuighean.

1. An fad a bhímid beo air a' t-saoghal-sa ní
h-éidir linn a bheith gan triobloid gan chathuighthe.

Óir mar deir Iób, "Ní bhfuil a mbeathaidh an
duine air an talamh ach cathuighthe." (c.7,v.1).

Mar sin, ba chóir do gach én neoch fuireachas agus
faire do dhéanamh maille re h-urnuighe a n-aghaidh
a' chathuighthe féin, d'eagal an t-aidhbheirseoir faill
fhaghail cluain do chur air, óir "ní chodlann sé go
brathach, ach aig síor-siubhal aig iarraidh neoch éigin
do shlugadh." (1 Pead.ch.5,v.8).

Ní bhfuil én neoch chomh foirbhthe follain, nó chomh
iomlán naomhtha, agus sin, nach mothuigheann sé
cathuighthe air uairibh, agus ní h-éidir linn a bheith
saor go h-iomlán orra.

2. Is minic fós a bhíos na cathuighthe ró-thairbheach,
ró-riachnasach aig an duine, cé go mbíonn siad
buaidheartha doi-iomchair aige; óir is le na
cathuighthe úiríslighthear, a ghlanthar, agus a mhúintear
an duine.

d'fuilingeadar na naoimh uile móran triobloide
agus cathuighthe, agus fuaradar tairbhe agus
luaigheachd air a son; agus an mhuinntir, leo nach
dtainic na cathuighthe iomchar, do thuiteadar agus
cailleadh ameasg na ndaoine damanta malluighthe
iad.

Ní bhfuil Órd dá naomhachd, nó ionad chomh uaigneach
nach mbíonn cathuighthe agus amhgar ann.

3. Ní bhfuil aon nduine saor go h-iomlán ó
chathuighthe an fad a mhaireas sé; óir is ionnainn
féin astigh atá an chúis, agus an fáth as a dtig na
cathuighthe chugainn; do bhrigh gur le claonta chum
an pheacaidh do gineadh inn.

An tan imthigheas cathuighthe nó triobloid uainn,
thig cathuighthe nó buaidhreadh eile na n-diaidh; agus
mar sin béidh ní éigin le fulang againn a gcom-
nuidhe, óir is fada agus is cian ó do chailleamar
neimh-chionntachd na sinnsire.

Is mór agus is iomdha a bhíos aig iarraidh na cathuighthe
do sheachna agus a thuiteas níos doimhne agus níos
truime ionnta.

Óir ní le teitheamh amháin do bheirmid buaidh;
ach, le foighide, agus leis an umhlachd fhíre, is láidre
agus is neartmhaire inn nó ár náimhde uile.

Ce bé nach seachnann na cathuighthe ach do'n taobh
amuigh amháin, agus nach sgriosann as a' fhréimh iad
amach, is beag an tairbhe do gheibh sé; óir fillfid
na cathuighthe go luath arís, agus do gheobhaidh é féin
níos measa nó bhí sé ó thús.

Ní le h-anbhuaine, le foirneart, nó foiréigin a
dhéanamh ort féin, is féarr a bhéarfas tú buaidh, ach
le foighide, agus le buan-fhulang, as a chéile, air
bheagan agus air bheagan, maille le grása Dé.

Gabh agus déana comhairle go minic a n-aimsir
buaidheartha, agus ná bí féin dairbh nó dochrach leis an
té air a mbí cathuighthe; ach tabhair sólas agus
comhfhurtachd dó mar ba mhaith leat cách do dhéanamh
leat féin.

4. 'Sé is tosach do'n uile dhroch-chathuighthe éad-
truime bearraideacht na h-intinne agus beagan
muinighne a nDia.

Óir, mar theilgthear an long gan stiúir ó thuinn go
tuinn, is amhlaidh do'n duine éadtrom luaith-
intinneach a thréigeas a dheagh-rún, is iomdha taobh a
dtig cathuighthe air.

Cruthuigheann na cathuighthe an fíreun mar
chruthuigheas an teine an t-iarann.

Is minic nach fios dúinn creud a thig linn a
dhéanamh; ach taisbeanaid na cathuighthe creud is
miotal dúinn.

Gidheadh is cóir fuireachas agus coimhead a dhéanamh
go sonnradhach a dtús na gcathuighean; óir is é sin
an uair is fusa an námhaid do chlaoi, gan fulang dó
a theachd asteach air fhuinneógaibh an anma, ach a
chongbhail amuigh go cródha calma chomh luath agus
bhuaileas sé aig an doras.

Is uime sin a dubhairt úghdar áirighthe "principus
obsta, sero medicina paratur", 'Sé sin le rádh;
freastail an chneadh a n-am, is mall an léigheas
tar éis í morgadh; nó aríst, baineann an coimhead
maith a cheann do'n tubaiste.

Óir air tús, thig smaoiniughadh áirighthe anns an
intinn; annsin tóguidheachd láidir; 'na n-diaidh
sin, thig taitneamh agus droch-ghluasachd; agus fá
dheoidh toil agus aonta.

Agus is amhlaidh, beagan air bheagan, thig an
námhaid mhalluighthe asteach air fad, an tan nach
seasthar 'na aghaidh air tús.

Agus ní bhfuil dá mhéad a leigeas duine a
bhfaillighe seasamh amach mar sin, nach n-éirigheann
se níos luige ann féin gach én ló, agus an námhaid
níos láidre.

5. Bíonn daoine orra a dtig cathuighthe níos
truime a dtosach a gcrábhaidh, agus daoine eile ann
a dheireadh.

Agus bíonn cuid eile ró-bhuaidheartha beagnach
go feadh a saoghail.

Dronga eile orra a mbíonn cathuighthe éadtroma,
réir eagna agus órduighthe fírcheart Dé, a chomh-
thromuigheas agus mheasas stáid agus luaigheachd na
ndaoine, agus a réamh-órduigheas an uile ní chum
a mhuinntir toghtha féin do shlánughadh.

6. Mar sin, ní cóir a dhul a n-eudóchas le linn
cathuighthe, ach Dia do ghuidhe le lán-ghoil graidh,
ionnas go ndeonochadh cuidhiughadh linn ann ár n-uile
amhgar agus thriobloid; agus gan amhras, mar deir
Pól Easbal (1.Cor.c.10,13), "do dhéanfaidh
Sé slighe dhúinn na cathuighthe do chlaoi agus a
n-iomchar mar is cuibhe."

Mar sin, umhluighmid inn féin faoi láimh Dé san
uile chathuighe agus bhuaidhreadh, óir slánochaidh agus
áirdeochaidh Sé luchd sbiorada na h-umhlachda.

7. Is a n-aimsir cathuighthe agus buaidheartha a
dhearbhthar creud an biseach a thig air dhuine; agus
is ionnta is mó a luaigheachd, agus is féarr a
thaisbeantar an t-subhailce.

Agus ní mór an luaigheachd duine do bheith
cráibhtheach teasghrádhach, an uair nach mothuigheann sé
triobloid nó amhgar; ach ma iomchrann sé é féin go
foighideach a n-am a leathtroim, is éidir leis dúil a
bhéith aige le móran bisigh.

Thig daoine air uairibh saor ó chathuighe móra, agus
go minic claoidhtear iad gach én ló le cathuighthe
suaracha beaga; ionnas air mbeith mar sin, air
n-a dtuiteam agus air n-a n-úirísliughadh, nach
ndéanaidis andóchas asda féin arís, neithe móra
do dhéanamh, an tan atáid so-chlaoidhte anbhfann anns
na neithibh beaga.

An 14 caibidil.
A thaisbeanas mar is dleachd an breitheamhnas
meardhána do sheachna.

1. Fill do shúile ort féin, agus tabhair aire gan
breitheamhnas do thabhairt air ghníomhartha na
muinntire eile.

Is díomhaoin an obair do dhuine breitheamhnas a
thabhairt air chách, óir bíonn sé air seachran go minic,
agus ró-réidh chum peacaidh; ach, ma dhearcann neoch

air féin agus breith do thabhairt, ní bhíonn
a shaothar gan toradh.

Is do réir mar thaitneas ní linn go coitcheannta
do bheirmid breitheamhnas air; óir is furas linn
claonadh ó'n bhreith dhírigh, mar gheall air bhaidhe nó
air mhuinnteardhas áirighthe.

Dá mbéadh Dia ann ár n-intinn, agus ann ár
dtoil a gcomhnuidhe, níorbh uras ár mbuaidhreadh aige
tabhairt contráille d'ár mbreathnughadh.

2. Ach, go minic bíonn ní éigin a bhfolach astigh
ionnainn, nó teagmhann orainn amuigh ní éigin a
tharraingeas inn go h-iomlán chuige féin.

Iarraid iliomad go niosd a sochar féin ann a
n-oibreachaibh, cé nach saoileann siad é.

Agus measaid fós lán shíothchainte do bheith aca,
an tan do níthear na neithe réir a dtola agus a
mbreathnuighthe féin; ach, ma theagmhann do na neithibh
a dhul contrartha dá mian, air ball éirigheann siad
buaidheartha ró-thuirseach.

Is minic éirigheas ceannairge agus imreasan
idir na cáirde, agus luchd én bhaile, agus fós idir
na daoine riaghalta féin tré eugsamhlachd a
mbreathnuighthe agus a mbaramhlachadh contrardha dá
chéile.

3. Is deacair sean-chleachdadh a dhíbirt; agus ní
tharraingthear duine air bith go réidh níos fuide nó
<a> thoil féin.

Má's mó do mhuinighin agus do dhúil as do chéill
nó as do ghníomh féin, nó as na grása do bheir ort
umhlachd a dhéanamh do Íosa Críosda, is annamh agus
is cruaidh dhuit soillse sbioradálta fhaghail; óir
is áil le Dia inn do bheith faoi ómoid agus urraim
iomlán aige féin, agus a dhul os cionn an uile
réasun le dearg-ghrádh air féin.

An 15 caibidil.
A labhras air oibreachaibh na carthannachda.

1. Ní dlighthear olc air bith do dhéanamh air son ní
air bith saoghalta nó mar gheall air én neoch dá
maireann, gidheadh air uairibh, atá sé dlisteanach
deigh-ghníomh a leigint thart, mar gheall air sochar a
dhéanamh do'n té atá riachdnasach agus a n-airc,
nó do thabhairt mar mhalairt air ghníomh is féarr nó é.

Óir mar sin, ní théid an deigh-ghníomh amugha, ach
tugthar mar mhalairt air ghníomh is féarr.

Mur ndéantar an gníomh le carthannachd, ní
bhfuil maith nó tairbhe a dhéanamh os coinne daoine
do'n taobh amuigh; ach, ce bé air bith ní dá laighead
nó dá shuaraighe do nidhthear le carthannachd béidh
luaigheachd agus toradh ann.

Óir go deimhin ní h-é méad an ghníomha, ach méad
an ghráidh agus an deagh-rúin le a ndéantar an
gníomh is mó thaitneas le Dia.

2. Do nídh sé móran an té do nídh rud le móran
gráidh.

Agus nídh sé móran an té do nidh rud go maith.

Is maith do nídh an té a dhearcas air thairbhe agus
air shochar cáich níos mó nó air a thoil féin.

Is minic a ghabhthar air son na carthannachda an
ní nach bhfuil amhlaidh, ach atá saoghalta colnaidhe;
óir is annamh a bhíos ár gclaonta nádurtha, ár dtoil
féin, ár ndúil le h-éadail, nó grádh na tairbhe
d'easbhaidh orainn.

3. An té aige a bhfuil an charthannachd iomlán
dá ríribh, ní iarrann sé a shochar féin ann én ní, ach 'sé
iarras glóir Dé san uile ní.

Ní bhíonn tnúth aige le én neoch, cionn nach ionmhain
leis sólas air bith air leith dó féin; ní h-áil leis,
iolgháirdeas nó aigneadh, ach tar na h-uile ní, ba
mhian leis a bheith naomhtha beannuighthe aige Dia.

Ní áireann sé go bhfuil maith aige ó dhuine air
bith, ach áireann sé an t-iomlán air Dhia, uadha a dtig
an uile ní ó fhréimh, an tiobraid a shásuigheas na
naoimh uile, as a n-ibhid agus a n-ólaid srotha milse
na síothchainte a seilbh na glóire síorraidhe.

Och! dá mbéadh aon ndrithle amháin do'n char-
thannachd fhíre aige an duine, gan amhras, do thuigfeadh
sé an uile ní talmhaidhe a bheith lán do'n díomhaoineas.

An 16 caibidil.
A thaisbeanas cionnas is cóir lochda na muinntire
eile iomchar agus fhulang.

1. Na neithe nach dtig le duine a leasughadh ann
féin, nó ann nduine eile, is cóir fhulang go foighid-
each nó go n-óirdeochaidh Dia átharrach.

Smaoinigh, go mbadh éidir, gur mar sin is féarr,
chum do dhearbhughadh anns an fhoighide; óir is beag
is fiú ár luaigheachd dá fheagmhais.

Gidheadh, anns na cásaibh sin, is cóir Dia do ghuidhe
go dúthrachdach, ionnas go ndeonochadh cuidiughadh leat
a n-iomchar go maith.

2. Ma dhiúltann duine air bith do chomhairle do

ghabhail uair nó dhá uair, ná déana aighneas níos
fuide leis; ach taobh an t-iomlán le Dia, ionnas go
ndéantaidhe a thoil, agus go bhfuigheadh Sé moladh
agus onóir ó n-a shearbhfoghantuidhe uile; óir is
aige féin atá fios maith a dhéanamh do'n olc.

Tairg a bheith foighideach aige fulang lochda agus
luige na muinntire eile; óir is iomdha lochd ort
féin is éigin dóibh-sean iomchar agus fhulang.

Mur dtioca leat thú féin a dhéanamh mar ba mhaith
leat, cionnas a shaoileas tú duine eile a fhaghail
réir do thola?

Ba mhaith linn daoine eile a bheith iomlán gan lochd,
gidheadh ní leasuighmid ár lochda féin.

3. Ba mhaith linn daoine eile do spreagadh go
geur, ach ní h-áil linn smachd nó achmhusan d'fhaghail
dúinn féin.

Ní thaitneann dánachd nó sgaoilteachd na
muinntire eile linn; ach ní h-áil linn ní dá n-iarr-
muid a dhiúltadh orainn féin.

Ba mhaith linn cách a cheangal suas le h-achdaibh
dlighidh, ach ní fhulaingmid srian a chur orainn féin.

Mar sin, is follas gurab annamh a mheasmuid ár
gcomharsnach ann aon chomhthrom linn féin.

Dá mbéadh cách uile gan lochd, gad é do bhéadh
againn le fulang air son Dé ó dhaoinibh?

4. Ach anois d'órduigh Dia na neithe mar atáid,
ionnas go ndéanamaois foghluim ualuighthe a chéile
iomchar; óir ní bhfuil duine air bith gan lochd; nó
duine air bith gan ualach; ní bhfuil duine air bith
iomlán nó eagnaidhe go leor dó féin; ach, is cóir
dúinn comhnuidhe le n-a chéile, agus furtachd,
cuideamh, teagasc, agus comhairle a thabhairt dá
chéile.

Ach, foillsighthear méad subhailce gach én nduine
níos féarr a n-aimsir a leathtroim; óir ní h-iad
na h-ocaideacha nó na cathuighthe a leagas nó a
laguigheas an duine, ach taisbeanaid creud an ní
é, agus an mianach, agus an miotal atá ann.

An 17 caibidil.
A thráchdas air an bheathaidh riaghalta.

1. Is cóir duit foghluim a dhéanamh thú féin a
bhriseadh a móran do neithibh, ma's áil leat an
t-síothchainte agus an cháidreimh a chongbhail suas le
cách.

Ní rud beag nó suarach do dhuine comhnuidhe do
dhéanamh a mainistir, nó a gcuideachda agus a
gcóimhthionol riaghalta, agus a shaoghal do chaitheamh
aca gan lochd, agus seasamh amach go fírinneach
gan ádhbhar gearain go ló an bháis.

Is beannuighthe an té aige a rabh deigh-bheatha san
áit sin, agus a fuair bás go maith agus go h-ádhmhar
ann.

Ma's áil leat seasamh agus a dhul air th'aghaidh
mar is cóir, meas thú féin a bheith mar choigcríochach
choimhightheach dhíbeartha air a' talamh.

Caithfidh tú a bheith sásta meas óinmhide do bheith ort
mar gheall air Chríosda, ma's áil leat beatha riaghalta
do bheith agad.

2. Is beag an maith an bearradh, nó an aibid; ach
átharrach béas, agus moirtniughadh iomlán na
gcéadfadh, do nidh an duine riaghalta go fírinneach.

Ce bé iarras ní air bith eile ach Dia, agus sláinte
anma dhó féin anns an áit-se, cha bhíonn le faghail
aige ach triobloid agus buaidhreadh ann.

Ní mó nó sin a thig le neoch síothchainte bhuan do
bheith aige, nach dtairgeann a bheith umhal agus níos
lugha meas nó cách uile.

3. Is chum seirbhise, agus ní chum maighstreachda
do thainic tú annso. Bíodh fios agad gur chum fulaing
agus chum fóghainte do goireadh ort, agus nach
chum díomhaoinis, agus comhluadair.

Cruthuighthear agus dearbhuighthear daoine anns
an áit-se mar chruthuighthear an t-ór anns a' teinidh.

Ní h-éidir le duine air bith an áit-se sheasamh, mur
mbéidh sé lán-thoiltineach ó n-a chroidhe é féin
ísliughadh mar gheall air Dhia.

An 18 caibidil.
A labhras air shamplaibh na n-aithreach naomhtha.

1. Feuch air easamplarachaibh beodha na n-aithreach
naomhtha, do bhí fíor-ghlan, foirbhthe, soillseach, diadha,
agus chífidh tú nach ndéanmuidne beagnach an dadamh.

Och, faraor! Creud is féidhm d'ár mbeathaidh-
ne a gcomparaid bheathadh na naomh?

Do rinneadar na naoimh agus cáirde Chríosda
seirbhis agus friotháileadh do'n Tighearna, le h-ocras,
agus le h-íota; le fuachd agus le díth-éadaigh; le
saothar dochrach, agus le tuirse; le faire, le
dúsgadh, agus le trosgadh fada; le h-urnuighthe, agus

le smaointighthe diadha, aige fulang géirleanmhaint
agus móran masluighthe.

2. Och! cá iomdha buaidhreadh agus triobloid
trom tuirseach a d'fhulaingeadar na h-absdail, na
mairtíridhe, na coinfeiseiridhe, na h-ógha geanmnuidhe,
agus an chuid eile do na naoimh do shiubhail air lorg
Chríosda go fonnmhar? Óir, do bhí fuath aca air a
mbeathaidh shaoghalta ionnas go sealbhochaidis an
bheatha shíorraidhe.

O! nach cráidhte cruadalach an bheatha do bhí aig
na h-aithreachaibh naomhtha air an fhásach? Nach fada
trom na cathuighthe a d'fhulaingeadar? Nach iomdha
buaidhreadh agus triobloid a fuair siad ó n-a
námhaid? Nach iomdha urnuighe dhíocra dhicheallach
a chuir siad suas go flaitheamhnas Dé? Cá mhéid
cátaoine agus trosgadh cruaidh a ndeachadar thríd?
Nach mór an teasghrádh agus an dúthrachd do bhí aca
a dhul air a n-aghaidh ann a mbiseach sbioradálta?
Nach cródha calma an comhrac do rinneadar a n-aghaidh
na ndubhailce agus na n-olc? Nach glan díreach a
n-intinne, agus an rún do bhí aca a dtaobh Dé?

Do bhídis aig déanamh oibre agus gníomha anns a'
ló, agus chaithidis an oidhche fhada aige déanamh na
h-urnuighe; gidheadh, aige déanamh na h-oibre féin
anns a' ló, níor stad siad ó dhéanamh urnuighe an
chroidhe agus na meanmna.

3. Is le tairbhe do chaith siad a n-aimsir uile; ba
bheag agus ba ghoirid leo gach én uair do chaith siad
le Dia; agus tré mhéad milseachd na smaointighthe
diadha do bhí aca, do nídis dearmad do'n oileamhain
riachdnasaigh an chuirp.

Do dhiúlt siad do'n uile shaidhbhreas, do'n uile
ghradam, agus do'n uile onóir; thréig siad a luchd

gaoil, agus a ndearbh-cháirde; níor shanntuighdear
ní air bith saoghalta, agus is le doilgheas do
ghlacaidis neithe riachdnasacha na beathadh dóibh féin;
agus ba deacair leo na neithe do bhí riachdnasach féin
a fhriotháileadh do'n cholainn.

Mar sin, do bhí siad bochd anns na neithibh talmhaidhe
ach ró-shaidhbhir a ngrásaibh agus anns na subhailcibh.

Bhí siad folamh do'n taobh amuigh, ach do'n taobh
astigh, bhí siad lán do shólasaibh agus do ghrásaibh
neamhdha.

4. Bhí siad 'na gcoigcríochacha coimhightheacha air
a' t-saoghal, ach 'na gcáirdibh ghaolmhara fíor-mhuinn-
teardha aige Dia.

Bhí siad mar an dadamh ann a súilibh féin, agus fós
ní raibh meas aige an t-saoghal orra; gidheadh, do
bhí siad ró-mheasamhail, agus ró-thaitneamhach a suilibh
Dé.

Do bhí umhlachd fhírinneach aca, agus beatha óm-
óideach shimplidhe úiríseal; do shiubhladar a gcar-
thannachd, a ndeigh-sheirc, agus a bhfoighide; agus
air an ádhbhar sin, do chuadar air a n-aghaidh go
laetheamhail go sbioradálta, agus fuaradar móran
grása ó Dhia.

Tugadh mar dheagh-shampla iad do dhaoinibh riaghalta
eile; agus is mó ba chóra dóibh-sean ár ngríosughadh
agus ár ngluaiseachd chum tairbhe, agus a dhul air
ár n-aghaidh go h-éasgaidh, nó do bhéarfadh droch-
shampla na ndaoine ludartha leisgeamhla orainn
tuiteam a bhfaillighe nó a bhfionn-fhuacht mar aon leó.

5. O! creud é méad an teasghráidh do bhí aig
na daoine riaghalta uile a dtosach a móide agus
a riaghaltachda naomhtha!

Ó! dob áidhbheil a ndúthrachd san urnuighe!
Agus ba mhór a ngrádh air na subhailcíbh!

Ba mhór an riaghail a bhí 'na measg! Ba mhór
an onóir, an airmhinne, agus an umhlachd a d'fás 'na
measg faoi smachd agus faoi riaghail an uachdarain!

Agus atá na comharthadha agus na samplaidhe a
d'fágadar 'na ndiaidh aige déanamh fiadhnaise go
raibheadar 'na ndaoine iomlána, foirbhthe, fíor-
naomhtha, noch do throid chomh ró-chródha agus sin, gur
shaltair agus gur dhramhailt siad an saoghal faoi n-a
gcosaibh.

Ach, anois, is mór a mheasthar an neoch nach mbris-
eann an riaghail, agus an té leis a dtig an ní do
ghlac sé as láimh iomchar go foighideach.

5. Och, is truagh stáid ár bhfionn-fhuachta agus ár
mainneachdnaighe anois gur thréigeamar ár gcéad
chrábhadh chomh luath agus so, agus gur tuirseach linn
ár mbeatha tré ár leisge agus ár n'easbhaidh
caondúthrachda agus crábhaidh.

Dob fhéarr liom nach mbéadh táirbhe agus toradh
na subhailcidhe 'na gcodladh ionnad, noch do chonn-
airc go minic iomad deagh-shampla na ndaoine
riaghalta.

An 19 caibidil.
A labhras air ghnáth-oibreachaibh an duine riaghalta.

1. Is dleachd do bheathaidh an duine riaghalta
soillsiughadh anns na subhailcibh uile; ionnas go
mbéadh sé do'n taobh astigh réir a chosamhlachda a
láthair daoine air a taobh amuigh.

Agus le réasun maith dlighthear dó a bheith níos
féarr do'n taobh astigh, nó mar fhaicthear do'n taobh
amuigh é; óir atá Dia ag amharc orainn, agus is
mór an t-eagal is dleachd do bheith orainn roimhe,
agus siubhal ann gach én áit 'na fhiadhnaise mar aingle
fíor-ghlana.

Ba chóir dúinn ár ndeagh-rún do ghríosughadh agus
d'athnuadhadh, agus do mhúsgladh gach én ló le dearg-
lasair crábhaidh agus caondúthrachda, amhail gurbh
é indiu an chéad lá d'ár ndeigh-bheathaidh, agus a
rádha:

"A Thighearna Dé cuidigh liom ann mo dheagh-rún,
agus ann do sheirbhis naomhtha féin, agus tabhair
grása damh tosughadh indiu go diongmhálta, óir cha
dearna mé an dadamh is fiú go nuige so."

2. Do réir mar bhíos ár ndeagh-rún, is amhlaidh a
bhéas ár dtoradh agus ár dtairbhe agus ár mbiseach;
agus atá móran díchillt riachdnasach aige an té le
arabh mhian a dhul air aghaidh go mór-thairbheach.

Agus anois ma thuiteann an té do chuireas rún
daingean roimhe go minic, creud éireochas do'n
té nach gcuireann an rún sin roimhe ach go h-annamh
agus go h-anbhfann?

Is iomdha gléas a dteagmhann dúinn ár ndeagh-
rún do thréigbheal; agus is annamh a théid faillighe
dá laighead ann ár ndeigh-ghníomhartha thart gan chaill
gan díoghbháil éigin dúinn.

Is mó an mhuinighin atá aige deagh-rún na bhfíreun
as ghrásaibh Dé, nó as a n-eolas, nó as a n-eagna
féin; agus is ann fós a chuirid a muinighin san uile
nidh dá ngabhaid as láimh.

"Óir cuireann an duine rún roimhe, ach is É Dia
órduigheas agus a chríochnuigheas é; óir ní bhfuil

slighe an duine ann a láimh féin." (Seanráidhte c.
16,9, Ieremiah,c.10,23).

3. Ma leigmid faillighe air uairibh ann ár ngnáth-
oibre mar gheall air chrábhadh, nó le rún maith do
dhéanamh d'ár ndearbhrathair nó d'ar gcomharsain,
is furas breith air sin arís.

Ach ma's le glonn nó le fuath na h-intinne, nó
le mainneachdnaighe a leigthear thart go fuinneamhach
é, ní beag an lochd sin, agus is mór a' díoghbháil agus
a' dolaidh é.

Ma nídhmid an méad agus thig linn a dhéanamh, agus
déanmuid ár ndícheallt, tuitmid arís do ghnáth
ann an iomad lochd.

Gidheadh, is cóir dúinn rún daingean a chur romhainn
a dtimcheall ní dearbhtha éigin a gcomhnuidhe, agus go
sonnradhach a n-aghaidh na neitheann is mó a chuireas
bacan orainn.

Dlighmid inn féin a chuartughadh agus a rannsughadh,
agus ár ngníomhartha do chur a n-órdughadh go
riaghalta amuigh agus astigh; óir atá siad-san
araon ró-riachdnasach chum ár maitheasa agus ár
mbisigh sbioradálta.

4. Agus mur dtioca leat a bheith a láthair agad
féin do ghnáth, agus do smaointighthe agus do
ghníomhartha do chomh-chruinniughadh a gcionn a chéile,
déana sin go h-áirighthe air uairibh, air a chionn is
lugha uair anns a' ló, air maidin nó trathnona.

Cuir rún maith romhad air maidin, agus tráthnona
dearc cionnas do chóimhlíonais do ghealladh, cionnas
mar d'iomchair tú thú féin an ló sin, ann do smaoin-
tighthe, ann do bhriatharaibh, nó ann do ghníomhartha;
óir dob éidir gur minic a chuir tú fearg air Dhia,
agus air do chomharsain anns na neithibh-se.

Cuir gléas troda agus catha ort féin go fearamhail
a n-aghaidh chealga agus ionnsuighthe urchoideacha an
aidhbheirseora. Cuir srian leis an chraos, agus is
ba fusa dhuit claonta eile na colna do smachdughadh
uile.

Ná bí choidhche díomhain air fad, ach bí aige léigh-
theoireachd, nó aige sgríbhneorachd, nó aige déanamh
urnuighe agus rinnfheithimh dhiadha, nó aige déanamh
saothair éigin eile as a dtiocaidh tairbhe nó maith
coitcheannta do chách.

Ach, is le deiscréide a dhlighthear na gnáth-oibre
corpardha féin do chleachdadh; agus ní h-ionann
mar is cóir do gach én nduine a nglacadh as láimh.

5. Na neithe nach bhfuil coitcheannta, ní cóir a
ndéanamh go puiplidh; is go h-úiríseal is féarr
na neithe leath-taobhacha do dhéanamh.

Ach, tabhair dod' aire gan a bheith sbadanta nó ró-
leisg aige déanamh na ngnothaighe nó na h-oibliogóide
coitcheannta, agus níos éasgaidhe nó sin aige
déanamh crábhaidh air leith dhuit féin; ach tar éis do
chúram agus na neithe atá mar ualach ort go díleas
a chóimhlíonadh go h-iomlán, ma bhíonn tráth nó
aimsir agad 'na dhiaidh sin, fill ort féin, agus déana
an ní is loinn leat, réir mar ghríosochas agus mar
bhíodhgfas do dheagh-rún agus do chrábhadh thú.

Óir ní h-éidir le gach én nduine aon ghníomh amháin
do ghnáthughadh; ach is féarr fhóireas an gníomh-sa
air an fhear-sa, agus sud air an fhear ud eile.

Mar an gceudna réir eugsamhlachd agus áthrughadh
na n-aimsearachadh, áthruighthear oibreacha an chrábhaidh;
óir atáid oibreacha is taitneamhaighe le déanamh
anns na laethe saoire agus féilte, agus oibreacha
eile anns na laethe oibre.

Bíonn féidhm againn air oibreacha áirighthe le linn
cathuighthe, agus air oibreacha eile a n-aimsir síotha
agus socruigheachda.

Smaoinighmid go fonnmhar air neithibh áirighthe le
linn bróin agus tuirse, agus air neithibh eile an tan
a bhíos ár n-iolgháirdeas san Tighearna.

6. Is cóir dúinn ár ndeigh-ghníomhartha d'athnuadhadh
anns na féilte uaisle, agus a bheith níos géire agus
níos cíocraighe aig iarraidh eadarghuidhe na naomh
air ár son.

Is cóir dúinn rún daingean do chur romhainn ó
fhéile go féil' uasail, amhail agus mar do bhéadhmuis
an uair sin aig fágail a t-saoghail, agus aige dul
asteach gus an bhfleadh agus an bhféasta shíorraidhe.

Mar sin, is cóir dúinn inn féin ullmhughadh go
dícheallach, a n-aimsir an chrábhaidh, agus a bheith níos
diadha dhúthrachdaighe ann ár gcomhradh le chéile, agus
na riaghalacha uile do choimhead níos féarr, mar
nach fada nó go bhfuighimid luach ár saothair ó Dhia.

7. Agus ma chuirthear sin air cáirde, measmuid
nach bhfuilmid ullamh go leor, agus nach fiú inn an
ghlóir mhór sin fhaghail go fóill, a bhéas le feiceal
ionnainn aige teachd na h-aimsire óirdeochas Dia
sin dúinn; mar sin déanmuid dícheallt inn féin
ullmhughadh níos féarr chum ár n-imirce do dhéanamh.

Óir a deir Lucas, soisgeulach; "Is beannuighthe
an searbhfoghantuighe a gheibhthear 'na dhúsgadh an
tan a thiocfas a Thighearna chuige; go deimhin, a
deirim libh, go gcuirfidh Sé os cionn a bhfuil aige é."
(Luc.c.12,v.43; Matha, c.24, b.46).

An 20 caibidil.
A labhras air ghrádh an uaignis agus an uath-chomhraidh.

1. Iarr aimsir chomhgrach do bheith ad' aonar leat
féin, agus smaoinigh go minic air na tiodlaicthe agus
air na talluinn a fuair tú ó Dhia.

Ná tabhair ró-aire do neithibh cúirealta.

Ach, léigh air neithibh nach iarrann móran staideara,
ach is féarr a mhúsglas thú, agus a bhaineas bíodhgadh
agus osna as do chroidhe.

Dá m'áil leat iomarcaidh comhluadair, cuarta,
agus céilidhe díomhaoin a leigean díot, agus gan
cluas a thabhairt do nuadh-sgeultaibh, agus do
mhurmar cainnte, do gheobhthá aimsir iomchubhaidh
oireamhnach go leor chum smaoiniughadh air neithibh
diadha.

Na naoimh is mó a bhí ann ariamh, do sheachnadar
cuideachda daoine chomh mór agus dob éidir leo, agus
do ghabh siad do roghain do bheith aige comhradh le Dia
go h-uaigneach.

2. "Chomh minic agus do bhí mé a gcuideachda
daoine," ar neoch áirighthe, "aige filleadh dhamh, do
bhí mé níos measa agus níos lugha 'mo dhuine nó do
bhí mé roimhe." (Seneca, anns a seachdughadh epistil).
Is dearbh dúinn so go minic, an tan a bhímid a
bhfad a' comhradh le chéile.

Is fusa do dhuine éisteachd agus tost air fad, nó
gan bárraidheachd agus níos mó nó an chóir do rádha.

Is fusa do dhuine fuireach go h-uaigneach anns a'
bhaile, nó é féin iomchar agus a choimhead anns an
oireachdas as baile.

Mar sin, ce bé neoch aige a bhfuil rún a dhul
asteach ann féin go sbioradálta, is cóir dó a dhul
a leath-taobh mar aon le h-Íosa, agus an sluagh do
sheachna.

'Sé an té is féarr gnothaighe amach, an té d'ár
bhfuras leis fanmhaint go h-úiríseal uaigneach astigh.

An té ghrádhuigheas a bheith 'na thost, is é is dearbhtha
agus is neamh-baoghlaighe do nidh cainnt.

An té le arab ionmhain agus a thoiligheas a bheith
faoi smachd agus faoi riaghail, is dó is dearbhtha agus
is lugha baoghal do bheith 'na uachdaran.

Is baoghlach neimh-dhearbhtha do neoch a bheith 'na
mhaighistir, ach an té do fhoghluim é féin go maith do
bheith umhal.

3. Cha bhíonn sólas dearbhtha aig én neoch, muna
mbéidh coinsias maith aige déanamh fiadhnaise leis
do'n taobh astigh.

Gidheadh, do bhí daingneacht agus dearbhachd na
naomh lán d'eagla Dé a gcomhnuidhe.

Agus cé gur dheallruigh siad le subhailcidhibh móra
agus le grásaibh, ní lugha sin do bhí siad umhal, úir-
íseal, coimheadach orra féin.

Ach, is as andóchas agus uabhar fhásas neimh-eagla
agus dóchas na gcionntach, tré a mealltar iad féin
fá dheireadh.

Ná geall dearbhachd duit féin air an t-saoghal-sa
go bráthach, cé go mbeitheá 'do dhuine ró-riaghalta,
nó 'do dhíthreabhach ró-dhiadha.

4. An mhuinntir dob fhéarr meas réir breathnuighthe
daoine, is minic a bhí siad a mbaoghal agus a mór-
chontabhairt tré iomarcaidh a ndóchais ionnta féin.

Agus mar sin, is féarr do mhóran gan iad féin
a bheith saor air fad ó chathuighe, ach crosa agus

contrarachd teagmhal ann a mbealach go minic
ionnas nach mbéadh siad ró-dhearbhtha asda féin, agus
do chum nach séidfidhe suas iad le h-uabhar nó le
h-árdanachd, nó do bheith níos so-ghluaiste chum
aoibhneas agus sólas an t-saoghail do leanmhaint.

O! nach maith an consias do bhéadh aig an té nach
mbéadh aig iarraidh nó ag lorgoireachd go bráthach
air shógh nó air shólas dhíombuan, agus nach gcuirfeadh
cúram a t-saoghail air féin a choidhche?

O! nach mór an t-síoth agus an t-socruidheachd do
bhéadh aig an té do dhíbeoradh an uile chúram díomhaoin
uadha, agus nach smuaineochadh ach air neithibh diadha,
agus air a shlánughadh féin, agus do chuirfeadh a
mhuinighin go h-iomlán a nDia.

5. Ní fiú neoch an sólas neamhdha, mur gcleachdfadh
sé go dicheallach an aithrighe naomhtha.

Ma's áil leat do chroidhe do chomh-brughadh, nó do
mhúsgladh chum dólais, imthigh asteach ann do sheamra
agus díbir triobloid agus buaidhreadh an t-saoghail
as th'intinn, mar atá sgríobhtha aig an t-Sailm-
chéadach: "In cubilibus vestris compungimini,"
eadhon, déanaigidh an aithrighe agus an croidhe-
bhrúghadh ann mur seamraibh.

Gheobhaidh tú ann do sheamra nó ann do bhóghtain
astigh an ní a chailleas agus fhágas tú go minic
amuigh.

Gheobhaidh tú blas agus milseachd air do chlúid
agus air do chró féin, ma fhanann tú 'na bun go
buan; ach, ma thréigeann tú í, cha bhíonn blas, spéis,
nó taitneamh agad innte.

Má chleachdann tú tathaighe chinnte air th'uaimh, nó
air do bhóghtain agus aire mhaith do thabhairt dhi a

n-úr-thosach do chrábhaidh, ó sin amach béidh sí 'na caraid
dhíleas ró-ionmhain ró-thaitneamhach agad.

6. Is anns an uaigneas, agus anns a' t-socrui-
dheachd théid an t-anam cráibhtheach air aghaidh, agus
foghluimeann sé rúindiamhra dorcha an Scrioptuir
ann.

Is ann do gheibh sé na tuilte agus na srotha deor
le a nigheann agus a bhfóthragann sé é féin gach én
oidhche; ionnas go mbéadh sé an méid sin níos
foigse dá Chruthuightheoir agus do bhí sé ann a
bheathaidh uaigneach agus sgartha a bhfad ó charroid
(callóid?) agus ó bhuaidhreadh an t-saoghail.

Óir, tiocaidh Dia agus na h-aingil bheannuighthe
agus dhéana siad comhnuidhe a bhfochair an té a bhíos
air uaigneas sgartha agus a bhfad ó n-a luchd gaoil
agus eolais.

Is féarr do neoch do bheith faoi thalamh a n-uaimh a
bhfolach, agus aire a thabhairt dó féin, nó dá ndéanadh
sé míorbhailidhe, agus é féin a leigean amugha agus
a bhfaillighe.

Atá sé ionmholta aige duine riaghalta, gan dul
as baile, ach go h-annamh, súile daoine do sheachna,
agus gan a bheith aig iarraidh a dhul air an amharc.

7. Creud fáth a bhfuil tú feuchaint air an ní nach
ceaduighthe dhuit do bheith agad? "Atá an saoghal
agus antoil an t-saoghail a' dul thart, ach an té
do nidh toil Dé mairidh sé go síorraidhe." (1 Eoin.
c.2,v.17).

Tarraingeann fonn agus ainmhian na gcéadfadh
brúideamhla amach as baile thú; ach air ndul thart
do'n uair sin, creud atá leat na bhaile ach trom-
ualach air do choinsias, agus milleadh agus seachran
air do chroidhe?

Is minic a bhíos an dul amach súgach, 'na theachd
na bhaile bhrónach; agus an tráthnóna súgach 'na
maidin dhúbhach.

Agus is amhlaidh, bíonn na h-uile shásadh colna
taitneamhach air dtús, agus 'na dhiaidh sin marbhthach
cogantach.

Creud atá le feiceal a n-áit eile, nach bhfeic
tú ann so? Dearc air neamh agus air talamh, agus
air na dúile uile; óir is díobh so do nidhthear na
h-uile ní eile.

8. Creud is éidir leat d'feicsin a n-áit faoi an
ngréin a mhairfeas a bhfad?

Dob éidir go saoileann tú thu féin do shásadh:
sin ní nach h-éidir a dhéanamh.

Dá bhfeictheá an uile ní os comhair do shúl, creud
do bhéadh ann ach amharc díomhaoin?

Tabhair amharc suas air Dhia anns na flaithis, agus
guidh air son do pheacaidh gníomha agus faillighe.

Fág an díomhaoineas aige luchd an díomhaoinis,
ach tabhair-se aire do na neithibh d'aithin agus
d'órduigh Dia dhuit.

Dún do dhoras ort féin agus sgáirt air Íosa, do
ghrádh, chugad.

Fan aige ann do chlúid uaignigh, óir ní bhfuighidh
tú síoth nó suaimhneas chomh mór a n-áit air bith eile.

Dá mbeitheá gan dul as baile nó aig éisteachd le
murmur cainnte, tuaithleas, agus nuadh-sgeulta, ba
mhóide agus dob fheirrde dod'shíothchainte é; ach,
an uair a thaitneas sgeulta nuadha leat, as sin thig
dhuit buaidhreadh fhulang ann do chroidhe.

An 21 caibidil.
A labhras air chómhbhrúghadh an chroidhe.

1. Ma's áil leat a dhul air th'aghaidh go tairbheach,
coimhead thú féin a n-eagla Dé, agus ná bí ró-sgaoil-
teach nó ró-dhána, ach cuir srian agus riaghail air do
chéadfadha uile, agus na tabhair thú féin do chaitheamh
aimsire díomhaoin.

Tabhair thú féin do dhoilgheas agus do chailgchréachd
croidhe, agus do gheobhaidh tú dúthrachd crábhaidh.

Osglann an croidhe-bhrughadh an rian agus an
t-slighe chum móran maithis, noch is gnáth a mhilleadh go
luath leis a' dosgadh.

Is iongantach go dtig le duine air bith do bheith
soilbhir súgach ann a chroidhe san mbeathaidh shaoghalta,
ma smaoinigheann sé air a dhíbirt agus air a dhaoirse
féin, agus gach mór-chontabhairt ann a bhfuil a anam
do thabhairt fá ndear.

2. Tré bhaois agus éadtruime ár gcroidhe, agus
tré ár neamh-shuim fá'r lochda, ní mhothuighmid dólas nó
dochar ár n-anma; ach, is minic a bhímid a' gáiridhe
go baoth, an tan ba dleachd dúinn le n-uile réasun a
bheith a' gul agus a' caoi.

Go fírinneach ní bhfuil saoirse iomlán, nó sólas
maith le faghail, ach a n-eagal Dé mar aon le deagh-
choinsias.

Is méanar do'n té leis a dtig an uile thoirmeasg
agus sheachran do dhíbirt uadha, agus é féin a
chomh-chruinniughadh agus a cheangal do'n chréachd-
chroidhe naomhtha.

Is beannuighthe an té a dhiúltas agus a sgaras le
na h-uile ní do chuirfeadh smál, smúid nó ualach
air a choinsias.

Seasaimh amach go fearamhail; claoidhtear
cleachtadh le cleachtadh eile.

Ma leigeann tusa do'n mhuinntir eile, leig-
fid-sean dhuit-se do ghnóthaighe féin a dhéanamh.

3. Ná bain le gnóthaighe na muinntire eile, agus
ná buaidhir thu féin le gnóthaighe dhaoine móra.

Feuch ort féin air tús, agus tabhair aire comhairle
mhaith do thabhairt duit féin níos luaithe nó do'n
charaid is annsa agus is toghtha leat air bith.

Mur bhfuil foghar nó cádhas daoine agad, ná bí
buaidheartha uime sin; ach bíodh do bhuaidhreadh agus
do thuirse fá gan th'iomchar féin a bheith chomh maith nó
chomh coimheadach agus ba chóir do sheirbhiseach Dé nó
do dhuine riaghalta do bheith aige.

Go minic is féarr agus is dearbhtha do dhuine gan
móran sólais fhaghail air a t-saoghal-sa, agus go
sonnradhach réir tola na colna.

Gidheadh, muna bhfuil sólas diadha againn, nó muna
mothuighmid iad ach go h-annamh, is orainn féin atá
an lochd; do bhrígh nach n-iarrmuid an croidhe-bhrughadh,
agus nach ndíbrimid uainn air fad na sólais
dhíomhaoin thalmhaidhe.

4. Aidimh nach fiú thú sólas neamhdha fhaghail, ach
gur mó a thuill tú móran amhgair agus triobloide.

An tan a bhíos doilgheas agus créachd-chroidhe iomlán
aige neoch, is searbh agus is trom leis an t-saoghal
uile an uair sin.

Do gheibh an deagh-dhuine ádhbhar deor agus dólais
a gcomhnuidhe.

Óir ce bé h-aca a smuaineochas sé air féin nó
air a chomharsain, is aithne dhó nach bhfuil én neoch beo
gan triobloid; agus ní bhfuil dá mhéid agus
fheuchas air féin nach móide do gheibh sé cúis buaidh-
eartha aige féin.

'S iad ár lochda agus ár bpeacaidh is cúis agus
ádhbhar fíre d'ár ndoilgheas agus d'ár ndólas
croidhe go h-inmheadhonach; ionnta a bhfuilmid chomh
mór agus sin ceangailte, gurab annamh a thig linn
smaoiniughadh air an rinnfheitheamh neamhdha.

5. Dá m'áil leat smaoiniughadh níos mionaca air
a' bhás nó air a bheith bhfad beo, gan amhras do bheitheá
níos sanntuighe aig leasughadh do bheathadh.

Mar an gceudna, dá smaoineochá dá ríribh air
phiantaibh ifrinn ann do chroidhe, nó air phiantaibh
purgadora, creidim go bhfulaingfeá pian agus
dochar go ró-thoilteanach, agus nach mbéadh uamhan
nó eagal ort roimhe le cineal air bith cráidh nó
cruadala.

Ach, cionn nach dtéid na neithe-se go nuige an
croidhe, agus go bhfuil ár ngrádh go fóill air na
neithibh saoghalta a thaitneas le ár gcéadfadha, air an
ádhbhar sin, fanmuid go trom sbadanta ann ár
bhfuar-chrábhadh féin.

6. Is minic gurab é easbhaidh na ngrás do bheir
air a' cholainn thruaillidhe do bheith chomh so-ghluaiste
chum gearain.

Mar sin, guidh go h-umhal an Tighearna, ionnas
go mbéaradh Sé sbiorad na h-aithrighe dhuit, agus
abair mar aon leis a t-Sailmcheadach "A Thighearna
tabhair aran na ndeor damh le h-ithe, agus deoch
na ndeor le h-ól." (Pslm.7,9).

An 22 caibidil.
A thráchdas air amhgar agus air ansógh an duine
air a' t-saoghal.

1. Is truagh thú, a dhuine, ce bé air bith ionad a
bhfuil tú, nó ce bé air bith bealach a mbeiridh tú
th'éadan, mur mbeiridh tú th'aghaidh air Dhia.

Creud an fáth uime a bhfuil tú buaidheartha, cionn
nach dteagmhann agus nac n-éirigheann gach én ní
leat réir do mhiana agus do thola?

Cia aige a bhfuil gach én ní réir a thola?

Ní thusa, nó mise é, nó duine air bith air a' talamh.

Ní bhfuil neoch air a' t-saoghal uile gan amhgar gan
triobloid, dá mbéadh sé 'na rígh nó 'na phápa.

Cia h-é is féarr atá mar sin? Atá, gan amhras an
té fhulaingeas ní éigin go fonnmhar mar gheall air
Dhia.

2. Is gnáth le daoine anbhfanna ainbhfiosacha a
rádh: Feuch, an bheatha aoibhinn atá aig an fhear úd!
nach é atá saidhbhir, uasal, éifeachdach, mór-chumhachdach!

Ach, dearc air shaidhbhreas, air iolmhaitheas, agus
air aoibhneas fhlaitheamhnas Dé, agus chífidh tú, nach
fiú an dadamh na neithe saoghalta uile, atá ionnta
féin ró-chlaochlóideach, neimh-dhearbhtha, triobloideach,
do bhrígh nach sealbhuighthear iad ar én chor ach le an
iomad cúraim agus eagail.

Ní anns a' t-saidhbhreas shaoghalta atá sonas nó
suaimhneas an duine; is leor dó measardhachd iom-
chubhaidh do bheith aige.

Go dearbhtha, is mór an t-amhgar a bheith beo air
a' talamh.

Ní bhfuil dá mhéud a shanntuigheas neoch do bheith
sbioradálta, nach móide dá ghlonn agus dá mhío-

bhlas air a' bheathaidh shaoghalta; do bhrígh gur mar
sin is féarr a mhothuigheas, agus do chídh sé luige agus
lochda na nádura dhaonna.

Óir a bheith aig ithe, aig ól, aige dúsgadh, nó 'na
chodladh; díomhaoin, nó aige déanamh oibre; nó
féidhm do bheith air neithibh riachdnasacha na nádura,
go dearbhtha is mór an crádh agus an t-amhgar iad
so uile aig an duine riaghalta le ar mhian do bheith
saor agus sgartha sgaoilte ó'n uile pheacadh.

3. Óir is mór agus is trom an t-ualach air an
duine atá riaghalta go h-inmheadhonach ann féin,
féidhm do bheith aige air neithibh riachdnasacha na colna
air a' t-saoghal.

Agus uime sin, atá an Fáidh aige guidhe go dúth-
rachdach é féin a bheith saor orra, aige rádh: "Ó
mó riachdnasaibh saor mé a Thighearna!" de
necessitatibus meis erue me. (Pslm. 24).

Ach, mairg do'n mhuinntir nach dtuigeann a
n-amhgar féin, agus dhá mhairg do'n mhuinntir a
ró-ghrádhuigheas an saoghal cráidhte so-chaithte!

Óir atá cuid do na daoine atá chomh ceangailte
agus sin do'n t-saoghal, cé gur leis a' déirc, nó le
saothar dochrach do gheibh siad air éigin an bheatha
riachdnasach, gidheadh, dá dtiocadh leo fuireach ann-
so a gcomhnuidhe, ní bhéadh suim air én chor aca air
ríoghachda Dé.

4. Och! na daoine leamha, agus neimh-chreidmheach
ann a gcroidhe, atá adhlactha agus iadhta chomh dain-
gean dubhain (= doimhin) agus sin anns na neithibh
talmhaidhe, nach mbíonn blas aca air an dadamh, ach
air na neithibh colnaidhe.

Och, na bochdain thruagha! is daor a' fios a gheobhaidh
siad fá dheireadh gur beag dob fhiú an neimhnidh
salach sin, air a raibh an oiread sin do ghrádh aca.

Ach, na naoimh, agus cáirde dúthrachdacha Chríosda,
ní raibh suim nó meas aca air neithibh pléasura
taitneamhacha na colna, nó air neithibh breagha,
bláthmhara, bréagacha na beathadh saoghalta; ach
do bhí a n-dúil agus a n-intinn uile aig osnaidh
agus aig iarraidh na glóire síorraidhe.

Do bhí a bhfonn agus a dtoil go h-iomlán aig
feuchain suas air na neithibh marthannacha suthaine
do-fhaicseana, d'eagla iad cromadh nó grádh do
thabhairt do neithibh so-fhaicseana breugacha na
talmhan.

A dhearbhrathair, ná gabh beag-uchdach, agus ná
caill do mheisneach fá dhul air th'aghaidh anns na
neithibh sbioradálta: ní bhfuil sé ró-mhall, atá an
t-am agad anois, ní dheachaidh an uair thart go fóill
do bheatha do leasughadh.

5. Creud fáth a bhfuil tú a' cur do leas air
cáirde? Éirigh suas agus tosuigh anois, agus abair:
So am na h-oibre, so fóghmhar an anma, anois am na
troda; anois atá comhgar agus aimsir ár
mbeathadh do leasughadh againn.

An tan a bhíos tú buaidheartha leathtromach, 'sé sin
am na tuillmhe agus na luaigheachda.

Is éigin duit a dul tré theinidh agus uisge sul
fá dtiocfaidh tú chum faoidhe, furtachd, nó fionn-
fhuachd fhaghail.

Mur ndéanaidh tú foirneart ort féin, cha
dtugann tú buaidh air do lochda.

An fad a bhíos an cholann sho-bhásuighthe-se air
iomchar againn, ní h-éidir linn a bheith saor air
pheachadh, nó do bheith beo gan dólas gan doilgheas.

Budh mhaith linn do bheith socair suaimhneach agus
saor ó'n uile bhuaidhreadh; ach do bhrigh gur chaill-
eamar ár neimh-chionntachd tre pheacadh na sinnsire,

chailleamar mar a gceudna an sonas agus an
suaimhneas fíre.

Mar sin, is cóir dúinn fuireach go foighideach le
trócaire Dé, nó go n-imtheochaidh an sean-mhallacht-sa
uainn, agus nó go mbéarfaidh an bheatha mharthannach
buaidh air an bhás.

6. O! Creud é méad na h-anbhfainne daonna
atá innte féin go cinnte claon chum na n-olc!

Aidmhigheann tú do pheacaidh indiu, agus cionn-
tuigheann tú amárach arís anns a' ní a d'aidimh tú
indiu.

Anois atá rún agad aire thabhairt duit féin, agus
fá chionn uaire ní bhíonn cuimhne agad air do ghealladh.

Mar sin, atá réasun againn inn féin úirísliughadh,
agus gan móran meas do bheith orainn féin,
ó támuid chomh anbhfann claochlóideach agus sin.

Mar an gceudna, an ní a fuaras go cruadalach
le cuideamh na ngrás, le móran saothair agus
aimsire, dob éidir a chailleadh le h-órlach tré
neamh-shuim agus mhainneachdnaidh.

7. Créad éireochas dúinn a ndeireadh ár saoghail,
inne atá chomh luath agus so cheana, fionn-fhuar
failligheach?

Mairg dhúinn atá gár dtabhairt féin do shuaimh-
neas agus do shocruigheachd, amhail agus mar bhéadh
dearbhachd na síothchainte againn cheana, an tráth
nach bhfuil go fóill comhartha air bith naomhachda le
feiceal ann ár mbeathaidh, nó ann ár gcoinbhersaid.

Do bhéadh sé ró-riachdnasach againn, cosamhail le
h-óg-laochraidh maithe, deigh-bhéasa fhoghluim agus a
chleachdadh arís; dá mbadh amhlaidh sin, dob éidir
dúil a bheith le ár leasughadh, agus le ár mbiseach
sbioradálta.

An 23 caibidil.
A thráchdas air smaointighthe agus air staideir air
a' bhás.

1. Is gearr gurab éigin duit an saoghal fhágail;
mur bhfíor leat sin, feuch caidé an stáid bheathadh ann
a bhfuil tú: atá an duine annso indiu, agus a mbárach
ní bhfuil sé le faghail.

Agus an tan a thógfar as ár n-amharc é, fágann
sé mar an gceudna gan mhoill ár gcuimhne.

Och, fáraor! is dallbhuidh (dalbaidhe?) agus is
cruaidh croidhe an duine, nach smaoinigheann ach
amháin air na neithibh atá a láthair, agus nach
ndearcann roimhe air na neithibh atá le teachd!

Ba chóir duit san uile ghníomh agus smaoiniughadh
thú féin iomchar agus óirneadh, amhail mar bheitheá
'faghail bháis gan mhóill.

Dá mbéadh coinsias maith agad, ní bhéadh móran
eagail ort roimhe leis a' bhás.

Dob fhéarr dhuit an peacadh do sheachna, nó eagal
do bheith ort roimhe leis a' bhás.

Muna bhfuil tú ullamh indiu, cionnas a bhéas tú
amhlaidh a mbárach?

Atá an lá a mbárach neimh-dhearbhtha, cá fios duit
an mbéidh tú beo a mbárach?

2. Creud an sochar a bheith a bhfad beo, an uair
nach leasuighmid ach go beag ár mbeatha?

Och, fáraor! Ní leasuigheann an saoghal fada
inn a gcomhnuidhe, ach go minic is mó mhéaduigheann
sé ár gcionnta.

A Dhia! Nach raibh én lá amháin air a t-saoghal-sa
againn a ndeigh-bheathaidh!

Áirid (áirmhid) móran air iomad na mbliadhan
ó thosuighdear a mbeatha do leasughadh, ach go minic
is beag agus is gann toradh an leasuighthe sin.

Cé gurab uathbhásach an ní an bás, dob éidir
gurab baoghalaighe nó sin a bheith a bhfad beo.

Is beannuighthe an té aige a mbíonn uair a bháis
os comhair a shúl do ghnáth; agus ullmhuigheas é féin
gach én ló 'na choinne.

Ma chonnairc tú aon nduine ariamh a' faghail
bháis smaoinigh go ngeabhaidh tú féin an bealach
ceudna.

3. Air maidin saoil agus smaoinigh nach mbíonn
tú beo teachd na h-oidhche, agus aige teachd an
choinfheasgair ná geall duit féin an mhaidin air na
bhárach.

Mar sin, bí ullamh agus réidh a gcomhnuidhe, agus
tabhair do bheatha a dtír air mhodh nach bhfuighidh an
bás go bráthach 'do chodladh, aimhréidh, nó as órdughadh
thú.

Is iomdha do gheibh bás obann, agus an uair is lugha
a bhíonn siad a smaoiniughadh air; óir is anns an
uair nach saoiltear a thiocfas Mac an Duine, eadhon,
Mac na h-Óighe Muire. (Matha c.24,44).

Agus an tan thiocfas an uair dhéidheanach sin,
tionnsgnochaidh tú átharrach smaointighthe do bheith
agad air do bheathaidh uile a chuaidh thart; agus
is ró-mhór an dólas a bhéas ort fá gach faillighe agus
fá gach mainneachdna dá ndearna tú.

4. Is ádhmhar agus eagnaidhe atá an té a thairgeas
a bheith anois a n-aimsir a bheathadh, mar ba mhaith
leis é féin fhaghail aig uair a bháis.

Óir dá mbéadh dí-mheas agus tarcuisne iomlán
aige neoch air a' t-saoghal, grádh lasamhail agus
fonn faobharach a dhul air aghaidh anns na subhailcibh,
grádh na riaghaltachda, sbiorad na h-aithrighe,
éasguidheachd na h-umhlachda, diúltughadh dhuine dá
antoil féin, agus foighide gach uile chontrarachd
agus leathtrom fhulang air son Chríosda, ba mhór an
uchdach agus a' mhuinighin do bhéarfadh siad do dhuine
fá é féin bás beannuighthe fhaghail.

Is éidir leat móran maith a dhéanamh a n-aimsir
do shláinte, ach an tan bhus easlán duit, ní fios damh
creud a thig leat a dhéanamh.

Is beag an líon a leasuighthear le linn tinnis;
agus mar an gceudna, is annamh a naomhthar luchd
síor-siubhail agus imirce ó áit go h-áit.

5. Ná déana ró-mhuinighin as do cháirde nó as do
luchd gaoil, agus ná cuir leas th'anma air cáirde;
óir dhéanfaidh daoine dearmad dhíot níos luaithe
nó shaoileas tú.

Is fhéarr lón a dhéanamh anois a n-am, agus maith
éigin a chur romhad, nó taobhadh le cuideamh na
muinntire eile déis do bháis.

Mur bhfuil cúram agad anois iomad féin, cia
dhéanfas cúram iomad ndéis do bháis?

Is mór luach na h-aimsire atá a láthair; anois
laethe na sláinte suthaine; so am na trócaire.

Ach, mo thruaighe! nach gcaitheann tú an aimsir
atá a láthair níos tairbhighe, ann d'arbh' éidir leat
lón síorraidhe a dhéanamh duit féin!

Tiocfaidh an aimsir ann a mbéidh tú aig iarraidh
én ló én uair amháin do cháirde chum thú féin do
leasughadh, agus ní fios an bhfuighidh tú é.

6. Och, a cháirde ionmhain! is éidir leat thú féin

a shábhail air mhóran contabhairt, agus thú féin a
shaoradh ó mhóran eagail, ma bhíonn tú anois crith-
eaglach agus a' feitheamh leis a' bhás a gcomhnuidhe!

Tairg anois do shaoghal a chaitheamh air mhodh gur
mhó an luathghair nó an t-eagal do bhéadh ort uair
do bháis.

Foghluim anois bás fhaghail do'n t-saoghal, ionnas
go mbéitheá beo an uair sin a bhfochair Chríosda.

Foghluim anois an uile ní do tharcuisniughadh,
ionnas go mbadh éidir leat an uair sin a' dhul gan
toirmeasg d'ionnsuidhe Chríosda.

Smachduigh anois do cholann le píonus na h-aithrighe,
ionnas go mbadh éidir leat muinighin dhearbhtha do
bheith agad uair do bháis.

7. Och, óinmhid agus amadain! Creud fá
smuainigheann tú a bheith a bhfad beo, agus gan én
ló amháin dearbhtha agad?

Nach iomdha duine do shaoil a bheith a bhfad beo, do
mealladh, agus do fuadadh air siubhal an tan nach
raibh dúil aca?

Ca mhéid uair do chuala tú dá rádh, gur marbhadh
an fear ud le claidheamh, gur báitheadh fear eile,
gur bhris óglach eile a mhuineal aige tuiteam síos
le fánaidh, go bhfuair duine eile bás aig ithe air
a' chlár, go bhfuair duine eile bás aig uabhar?

Tuiteann duine le teinidh, duine le h-arm, duine
le pláigh; marbhadh daoine eile leis an cheathairne
choilleadh.

Is mar so a chuireas a' bás críoch air na h-uile;
agus is amhlaidh, théid saoghal an duine thart go
luath mar sgáile.

8. Cia chuimhneochas ort a ndiaidh do bháis, agus
cia ghuidhfeas air do shon?

Déana anois, a charaid, déana anois an méid a
thig leat, óir ní fios duit uair do bháis, nó creud
éireochas duit déis do bháis.

An tan atá faill agad, cruinnigh lón agus saidh-
bhreas duit féin nach gcaithtear go bráthach. Ná
smaoinigh air an dadamh ach air th'anam do shlánughadh.
Ná gabh cúram ach fá na neithibh a bhaineas le Dia.

Déana caraid duit féin, aige tabhairt onóra do
naomhaibh Dé, agus aige tabhairt toraidheachda dóibh
ann a ngníomharthaibh, ionnas go mbéaraidis fáilte
duit ann a n-árusaibh síorraidhe, an tan a chuirfeas
tú críoch air do bheathaidh. (Luc.c.16,9).

9. Iomchair thú féin mar dhíthreabhach agus mar
choigcríochach choimhigheach air a' talamh, aige nach
bhfuil gnothaighe air bith le neithibh saoghalta.

Cumhduigh do chroidhe saor aige feuchain suas air
Dhia, do bhrigh nach bhfuil cathair, nó baile comhnuidhthe
buan annso agad.

Cuir th'urnuighe suas gach én ló mar aon le h-osnaibh
agus le deoraibh, ionnas déis do bháis go mbádh
diongmhala th'anam a dhul go h-ádhmhar d'ionnsuidhe
an Tighearna. Amen.

An 24 caibidil.
A labhras air Bhreitheamhnas Dé agus air phíonus
agus air phéin an pheacaidh.

1. Anns na h-uile ní feuch air do chrích dhéidh-
eanaigh, agus cionnas a sheasochas tú a bhfiadhnaise
an Daoir-Bhreithimh is garrtha geur-chúisighe, air nach

bhfuil an dadamh a bhfolach; agus nach ngabhann
duais, cumhtha, nó ceannach, nó leith-sgeul ó én neoch,
ach a bhéarfas breitheamhnas díreach réir an fhír-
cheart.

O! a pheacaidh mhío-ádhmhar, ró-thruagh, gan chéill!
Creud an freagra a bhéarfas tú air Dhia aige a
bhfuil fios do lochda uile; thusa ort a mbíonn
eagal air uairibh duine amharc ort go fíochmhach nó
go feargach?

Creud fáth nach ndéan tú lón duit féin a n-aircis
lae an bhreitheamhnais, an tan nach dtéid anam air
sgáth nó air leith-sgeul a chéile, ach go mbéidh go
leor le déanamh aige gach én nduine freagra air a
shon féin?

Anois atá do shaothar tairbheach, do dheora tait-
neamhach; éisdfear anois le d'osnaibh, agus anois
atá do dhoilgheas nó do chroidhe-bhrúghadh leoir-
ghníomhach, agus 'na ghlain-léigheas air do pheacaidh.

2. Is mór agus ró-fholláin píonus agus purg-
adóir an duine fhoighidigh; an tan do níthear eug-
cóir air, is mó a dhólas fá pheacadh an fhir eile, nó
fá n-a dhíoghbháil féin; guidheann an duine foighideach
air son a náimhde, agus do bheir sé maitheamhnas ó
n-a chroidhe ann gach én lochd; cha déan sé moill
fá phárdun iarraidh air chách; is fusa leis truaighe
a ghabhail nó fearg; nidh sé foirneart go minic air
féin, agus gabhann sé saothar a cholann do chur fá
smachd do'n sbiorad.

Is féarr agus is fusa na peacaidh agus na lochda
do ghlanadh agus do dhíbirt anois, nó a gcongbháil
go purgadóir an t-saoghail eile.

Go dearbhtha! meallmuid inn féin tré an an-
ghrádh atá againn air ár gcolainn.

3. Creud eile atá aige fadughadh agus aige lasadh
na teineadh sin ach do pheacaidh?

Ní bhfuil dá mhéad agus a chaomhnas tú thú féin
anois, agus a leanas tú toil agus claonta na
colna, nach móide agus nach daoire an píonus a
bhéas agad le fulang arís, agus nach mó an t-ádhmad
agus an connadh a bhéas cruinn a gcoinne na teineadh
sin.

Is anns na neithibh is mó a pheacuigheas an duine,
is ionnta sin is ba truime a phíonus.

Mar sin, béidh luchd na leisge gá mbruideadh,
gá dtolladh, agus gá dtréadadh le dealgaibh
roinn-gheura teineadh; agus béidh luchd an chraois
gá bpianadh le tart áidhbheil agus ocras.

Annsin, béidh luchd na drúise agus luchd ghrádha
ainmhian na colna foluighthe faoi thonnaibh teintighthe
píce, agus breun-ruibhe; agus béidh luchd na tnutha
agus na h-aingidheachda aig uaillfeartaigh mar
mhadraidh chonfa air mire le pianaidh.

4. Cha bhíonn coir nó lochd air bith, nach mbéidh
a phíonus agus a phian féin air leith na choinne.

Anns an áit sin, béidh luchd an uabhair agus an
díomais fá thár agus fá tharcuisne, lán coiciach,
náire, agus faitchis; agus béidh luchd na sainnte
air na gcumhgughadh lán riachdnais agus easbhadha.

Béidh én uair amháin do phianaidh ann sin, níos
géire nó céad bliadhan do phíonus na h-aithrighe
is cráidhte agus is géire air bith annso air a'
t-saoghal.

Cha bhíonn síoth nó osadh aige an drong dhamanta
ann sud; ach ann so air uairibh gheibhthear osadh ó'n
dochar, agus comhshólas agus furtachd ó'n fhíor-
charaid.

Tabhair aire dhuit féin anois, agus bíodh aithreach-
as ort fá do pheacaidh, ionnas go mbeitheá slán
ameasg na bhfíreun ló an bhreitheamhnais.

Óir an uair sin seasfaid na fíreun go
h-urradhasach, lán-chalma a n-aghaidh na muinntire
do rinne léan agus trom-ár orra. (Leabhar na
hEagna, c.5,1).

An té umhluigheas anois do bhreitheamhnas daoine,
seasochaidh sé féin an uair sin 'na bhreitheamh air chách.

Annsin béidh muinighin láidir aig an bhochdan agus
aig an uiríseal; agus béidh luchd an uabhair agus
na h-árdanachda lán uathbhais agus eagail do'n uile
thaobh.

5. Taisbeanfar an uair sin go raibh sé eagnaidhe
air a' t-saoghal, an té a d'fhoghluim mar gheall air
Chríosda meas díblighe agus óinmhide do bheith air
féin.

An uair sin béidh an uile thríobloid taitneamhach,
a d'fulaing sé go foighideach, agus dúnfar beul na
h-eugcóra agus na h-urchoide. (Pslm.106,42).

Béidh luathghair an uair sin air a' duine riaghalta,
agus tuirse air luchd na míriaghalta.

Béidh an cholann a bhí claoidhte le crádh agus le
h-amhgar, an uair sin, níos súgaighe agus níos sásta,
nó dá mbéadh sí lán do'n uile shógh agus aoibhneas.

Béidh an aibid úiríseal shuarach an uair sin glégheal,
agus an t-éadach uasal onórach, salach.

Is mó molfar an uair sin an cában bochd, nó an
pálas agus an caisleán árd óirnighthe órdha.

Is ba féarr an fhoighide an uair sin, nó cumhachda
an domhain uile.

Is ba mó meas na h-umhlachda an uair sin, nó
gliocas an domhain uile.

6. Is mó an t-ádhbhar luathghara a bhéas aige fear
an choinsis ghlain an uair sin, nó aige an fheall-
samhnach fhoghlumtha.

Is ba measamhla an uair sin tarcuisne an
t-saidhbhir, nó óirchiste na ndaoine santacha
saoghalta.

Is mó do shólas an uair sin gach urnuighe dhiadha
dá ndearna tú, nó fá gach proinn shásda dá bhfuair
tú.

Is mó an t-iolgháirdeas a bhéas agad an tan sin,
fá do bheith 'do thost, nó fá iomad comhraidh nó cainnte
do dhéanamh.

Is féarr gníomhartha beannuighthe an uair sin, nó
móran do bhriatharaibh blasta.

Is ba taitneamhaighe an uair sin beatha riaghalta,
agus dochar cruaidh na h-aithrighe, nó sógh agus
aoibhneas na talmhan uile.

Foghluim anois neithe beaga éadtroma fhulang,
ionnas go saorfaidhe thú air fhulang níos mó an
uair sin.

Feuch air tús annso creud a thig leat fhulang
'na dhiaidh so air a' t-saoghal eile.

Mur dtig leat pianta beaga éadtroma fhulang
anois, cionnas bhus éidir leat pianta síorraidhe
fhulang arís?

Ma thugann pian bheag éadtrom ort a bheith
mío-fhoighideach anois, creud a dhéanfaidh tú aig
fulang do loisgthe a dteinidh ifrinn?

Is dearbh nach dtig leat dhá aoibhneas do bheith
agad, sé sin le rádh, cha dtig leat aoibhneas a'
t-saoghail, agus aoibhneas fhlaitheamhnas Dé fhaghail
a bhfochair Chríosda.

7. Dá mbéadh do shaoghal uile lán aoibhnis agus
onóra go nuige so, creud dob fhéirrde dhíot sin,
dá bhfaghthá bás anois?

Mar sin, is díomhaoineas na h-uile ní, ach amháin
grádh agus seirbhís Dé.

Óir an té a ghrádhuighéas Dia le n-a chroidhe go
h-iomlán, ní bhíonn eagal air roimhe le bás, le píonus,
le breitheamhnas, nó le h-ifrionn, do bhrígh go ndéan
an grádh diongmhálta iomlán an t-slighe chum
Dé dearbhtha.

Ach, an té leis a dtaitneann an peacadh, ní h-íongadh
eagal an bháis agus an bhreitheamhnais do bheith air.

Gidheadh, mur mbeiridh grádh Dé ort filleadh ó'n
olc, is maith a rádh go gcuiridh eagal ifrinn srian
ort.

Ach, an té a chuireas eagal Dé air cáirde, ní
h-éidir leis seasamh a bhfad gan tuiteam gan mhoill
a líontaibh agus a ngaistibh an aidhbheirseora.

An 25 caibidil.
A thráchdas air leasughadh fhonnmhar ár mbeathadh
go h-iomlán.

1. Bí fuireachair dicheallach a seirbhís Dé, agus
smaoinigh go minic ionnad féin, creud an t-ádhbhar
a dtainic tú annso, nó creud an fáth ar thréig agus
ar dhiúlt tú do'n t-saoghal? Nach chum a bheith 'do
dhuine riaghalta dhiadha sbioradálta do rinne tú sin?
Mar sin, teith air th'aghaidh go fonnmhar faobhrach,
óir ní fada nó go bhfuighidh tú luach agus tairbhe do

shaothair, agus ó sin amach cha bhíonn eagal nó dólas
ann do chríochaibh, nó ann do theoranaibh.

Fulaingfidh tú saothar agus cruadail seal beag
anois, agus gheobhaidh tú mór-shuaimhneas agus
iolgháirdeas síorraidhe air a shon sin.

Ma bhíonn tusa díleas dicheallach a seirbhís Dé,
ná bíodh amhras agad nach mbéidh Sé-sean fialmhar
fairsing ann a dhíolaidheachd leat-sa.

Is cóir duit muinighin mhaith do bheith agad an bhuaidh
do thabhairt; ach, ní cóir duit a bheith ró-dhána nó
ró-dhearbhtha asad féin, d'eagal thú tuiteam a bhfail-
lighe, nó a dhul a n-uaill agus a n-uabhar.

2. Ló n-aon dá raibh neoch áirighthe ann a dteam-
pall air urnuighe a bhfiadhnaise na h-altóra air a
ghlúinibh, agus air mbeith ró-bhuaidheartha a n-intinn,
agus lán amhgair agus imshníomha idir dóchas agus
eagal, do labhair sé leis féin aige rádh: "O! dá
mbéadh fios agam go seasochainn amach gan tuit-
eam!" Air ball do chuala sé astigh ann féin
freagra a' teachd ó Dhia chuige, aige rádh: "Creud
dob áil leat a dhéanamh dá mbéadh an fios sin agad?
Déana anois an ní dob áil leat a dhéanamh dá
mbéadh an fios sin agad, agus is ba daingean lán-
dearbhtha dhuit."

Agus air ball fuair an fear sin neart agus
comhshólas ann féin, agus ó sin amach, do thoirbhir
sé é féin suas do thoil Dé, agus do stad agus do
sgar a bhuaidhreadh intinne leis.

Agus cha dtug sé tóraidheachd chúirealta níos mó
fios fhaghail air creud a bhí le teachd nó le teagmhal
dó; ach do ghabh sé do roghain staideir a dhéanamh air
thoil Dé iarraidh, chum gach deagh-obair do thionn-

sgnughadh agus do chríochnughadh réir a thola agus a
thaitnimh go h-iomlán.

3. "Spera in Domino, et fac bonitatem, et
inhabita terram et parceris in divitiis ejus",
eadhon, déana muinighin as a' Tighearna, agus déana
maith, adeir an fáidh ríoghdha, déana ionad comhnuidhthe
duit féin air a' talamh, agus gheobhaidh tú beatha as
saidhbhreas na talmhan. (Pslm.36,3).

Atá én ní amháin a chongbhas móran air a n-ais ó
thairbhe sbioradálta, agus ó leasughadh na beathadh
go fonnmhar, mar atáid eagal na cruadala, agus
saothar agus dochar na comhlanna nó an chatha.

Agus, go deimhin, théid siad roimhe le cách anns na
subhailcibh, an mhuinntir a thairgeas na neithe is mó
a bhuaidhreas agus a thrasnuigheas iad féin a chlaoi
agus a sgrios go fearamhail.

Óir, ní bhfuil dá mhéad a chlaoidheas agus a
mhoirtnigheas neoch é féin, nach móide a gheobhas sé
grása, luaigheachd, agus tairbhe sbioradálta.

4. Ach, ní h-ionann na neithe atá le smachdughadh
agus le moirtniughadh aige gach én nduine.

Gidheadh, is féarr agus is neartmhaire a rachas an
duine dícheallach deagh-rúnach air aghaidh a dtairbhe
agus a mbiseach, cé go mbéadh níos mó do thaoda agus
do chlaonta lochdacha aige, nó duine eile aig a
mbéadh níos lugha do lochdaibh, ach do bhéadh níos
fallsa agus níos fionn-fhuaire anns na subhailcibh.

Atá dhá ní a chuidigheas go sonnradhach, agus go
mór an bheatha do leasughadh, eadhon, duine é féin
diúltadh go calma do na neithibh chuca a gclaonann
go lochdach an náduir dhaonna; agus an dara ní,
saothrughadh go dian air son an mhaith is mó atá
d'easbhaidh orainn.

Tairg mar an gceudna, do bheith níos coimheadaighe
ort féin, agus na lochda do chlaoi a mhío-thaitneas
leat go minic anns a' mhuinntir eile.

5. Déana tairbhe ann gach én áit; agus má chí
nó má chluin tú samplaidhe maithe, gríosuigh thú féin
chum tóraidheachd a dhéanamh orra.

Ach, ma thugann tú ní air bith lochdach fá ndear,
bí air do choimhead gan thú féin sin do dhéanamh, nó
má rinne tú a shamhail uair air bith, tairg a leasughadh
gan mhoill.

Óir amhail mar atá do shúil-se aige feuchain air
an mhuinntir eile is amhlaidh atá síad-san aige
féuchain ort-sa.

O! is aoibhinn agus is milis Bráithre beannuighthe
teasghrádhach deigh-bhéasach riaghalta fheiceal!

Ach, air a' taobh eile, is searbh agus an-aoibhinn a
bheith aig amharc air a' mhuinntir a shiubhlas go
míriaghalta, agus nach gcóimhlíonann na neithe
chuige dár goireadh iad, nó do ghabh siad as láimh
do dhéanamh!

Och! is baoghlach díoghbhalach faillighe a dhéanamh fá
na neithibh atá 'na gcúram agus 'na n-ualach orainn,
agus ár gcéadfadha a chlaonadh chum na neitheann
nach bhfuil mar d'fiachaibh nó mar oibliogóid orainn.

6. Cuimhnigh air an móide do thug tú, agus, cuir
íomhaigh Chríosda do céasadh os do choinne.

Agus is furas duit náire do bheith ort aige
feuchain air bheathaidh Íosa, cionn nach ar thairg tú
go fóill aithris a dhéanamh air, ce gur fada ó ghabh
tú as láimh slighe Dé do ghabhail.

An duine riaghalta a chleachdas smaoiniughadh go
dicheallach caondúthrachdach air bheathaidh ró-naomhtha
agus air pháis an Tighearna, gheobhaidh sé annsin go

líonmhar an uile ní atá tairbheach agus riachdnasach
aige; agus ní féidhm dó ní is féarr nó Íosa d'iarraidh.

Och! dá dtigeadh Íosa do céasadh asteach ann
ár gcroidhe, do bhéadh sinn fiosach, fír-eolach,
foghlumta go leor gan mhoill.

7. An duine riaghalta teasghrádhach iomchrann agus
glacann sé go maith an uile ní órduighthear dó.

Ach, an neoch a bhíos fallsa fionn-fhuar anns na
riaghalachaibh, thig buaidhreadh air muin buaidheartha
air, agus bíonn amhgar agus cruadail air an uile
thaobh le fulang aige; do bhrígh gur theasduigh an
comhshólas inmheadhonach uadha, agus nach dleachd dó
sólas saoghalta do'n taobh amuigh iarraidh.

An neoch nach mbíonn go riaghalta faoi smachd, is
fogas dó sgrios agus trom-leagadh.

An té iarras do bheith níos sgaoilte agus níos
mainneachdnaighe ann a bheathaidh, beidh sé choidhche
buaidheartha, óir béidh ní éigin a gcomhnuidhe, sud
nó so, searbh mío-thaitneamhach aige.

8. Cionnas do níd iliomad do dhaoine riaghalta
eile, a bhíos faoi smachd agus faoi riaghalachaibh garga
a mainistreachaibh druidte daingne?

Is annamh a théid siad as baile; is aonracánach
a mbeatha; is suarach a mbiadh; agus is garbh a
n-aibid; is mór a saothar; ní labhraid ach beagan;
bíonn siad a bhfad 'na ndúsgadh, agus go moch 'na
suidhe; a bhfad air urnuighe, go minic a' léightheoir-
eachd; agus coimheadann siad iad féin go riaghalta
san uile ní.

Feuch air ná Cártúisiánaidhe, air na Cistersian-
aidhe, agus air na h-óird eile manach agus mná-
riaghalta, cionnas mar éirighid gach én oidhche chum
cantaireachda psailm do'n Tighearna.

Mar sin, is náireach dhuit-se do bheith trom
sbadanta san aimsir bheannuighthe sin, ann a
dtionnsgnaid an oiread sin do dhaoine riaghalta
Dia do mholadh go ró-luathghaireach.

9. O! dá mbéadh gan le déanamh againn, ach ár
dTighearna Dia do mholadh le ár mbéal, agus le ár
gcroidhe go h-iomlán!

O! dá mbéadh gan féidhm agad air bhiadh, nó air
dhigh, no air chodhladh go bráthach, ach do bheith aige moladh
Dé do ghnáth, agus gan aire do thabhairt ach do na
gnáth-neithibh sbioradálta amháin!

Dob ádhmhaire dhuit a bheith mar sin go mór, nó
mar atá tú anois, aige freastal agus aige
friotháileadh do riachdnasaibh na colna.

Dob fhéarr liom nach mbéadh riachdnas againn air
ní air bith, ach amháin air oileamhain sbioradálta an
anma, nach mblaismid, fáraor, ach go ró-annamh.

10. An tan a thig duine gan sólas nó sochar iarraidh
do féin ó chréaturaibh air bíth talmhaidhe, annsin,
tosuigheann sé air tús blas iomlán do bheith aige
air Dhia; agus annsin, mar an gceudna, béidh sé
deontach air gach én ní dá dteagmhann dó.

An uair sin cha bhíonn sé ró-luathghaireach fá mhóran,
nó ró-thuirseach fá bheagan do bheith aige. Ach,
cuireann sé a dhóchas go h-iomlán a nDia, agus gheibh
sé na h-uile ní uadha, dó nach dtéid ní air bith amugha
nó air neimhnidh, ach go mbíd na h-uile ní a mbeathaidh
mharthannaigh aige, agus aige déanamh fóghnaimh
agus seirbhise dó réir a thola gan mhoill, gan stad
nó sgith do dhéanamh.

11. Cuimhnigh go buan air do chrích, agus nach dtig
an aimsir a chuaidh thart agus amugha air a h-ais
arís.

A bhféagmhais cúraim, saothair, agus díchill, ní
h-éidir leat na subhailcidhe do bheith agad go bráthach.

Má thosuigheann tú do bheith fionn-fhuar sbadanta
san chrábhadh, tosochaidh tú a bhéith buaidheartha,
neamh-shuaimhneach ionnad féin.

Ach, má thugann tú thú féin do theas-ghoil an
chrábhaidh, gheobhaidh tú síoth mhór agus socruidheachd,
agus mothochaidh tú, tré ghrásaibh Dé agus ghrádh na
subhailcidhe, do shaothar agus th'ualach níos éadtruime
agus níos soi-iomchair.

Bíonn an duine dícheallach ullamh do na h-uile ní.

Is mó an saothar na lochda agus na claonta
colnaidhe do chlaoi, nó do bheith aige cur alluis le
saothar agus oibreacha corpordha.

Ce bé nach seachnann na mion-chionnta, tuitfidh
sé, air bheagan agus air bheagan, anns na mór-
lochdaibh.

Ma chaitheann tú an lá go tairbheach beidh luathghaire
ort teachd an choinfheasgair.

Déana faire agus coimhead ort féin, músgail
agus gríosuigh thú féin, spreag agus comhairligh
thú féin, agus ce bé air bith éireochas do chách eile,
ná leig-se dearmad nó faillighe ionnad féin.

Óir ní bhfuil dá mhéid foirneart a dhéanas tú ort
féin, nach móide dod' luaigheachd agus dod' bhiseach
é. Amen.

Finid nó críoch an Chéad Leabhair.

AN DARA LEABHAR.
An chéad chaibidil.
A thráchdas air an chomhradh agus air an choinbhersaid
sbioradálta.

1. "Atá ríoghachda Dé ionnaibh astigh," a deir
an Tighearna (Luc.c.17,21).

Fill, dá bhrígh sin, air Dhia le h-iomláine do chroidhe,
agus diúlt do'n t-saoghal ámhgarach-sa, agus
do gheobhaidh th'anam socruidheachd.

Foghluim na neithe saoghalta atá do'n taobh amuigh
dhíot do tharcuisniughadh, agus tabhair thú féin do
na neithibh inmheadhonacha do'n taobh astigh, agus chífidh
tú go dtiocaidh ríoghachda Dé ad' ionnsuidhe.

Óir is é ríoghachda Dé síothchainte agus iolgháirdeas
anns a' Spiorad Naomh, nach dtugthar do luchd na
mí-ghníomh.

Tiocaidh Críosda ad 'ionnsuidhe, agus bhéarfaidh
Sé comhshólas agus soillse chugad, má ullmhuigheann
tú áite ann th'anam 'na choinne.

Is do'n taobh astigh atá a ghlóir agus a sgéimh uile,
agus is ann atá a thoil agus a thaitneamh.

Is iomdha cuairt do bheir Sé air a' duine inmhea-
dhonach ionnraic; is caoin milis a chomhradh leis, is
taitneamhach an sólas, is mór an t-síothchainte, agus

is ró-áidhbheil, ró-iongantach, ró-cháirdeamhail a
chumann leis.

2. O! anam dhílis! Glac uchdach, agus ullmhuigh
thú féin a n-aircis an Chéile-se; ionnas go mbéadh
fonn air a theachd ad' ionnsuidhe, agus fuireach
agad a gcomhnuidhe.

Óir, deir Se féin mar so: "Gibé neoch a
ghrádhuigheas Mise, coimheadfaidh sé mo bhriathar agus
grádhochaidh m'Athair é, agus tiocfamaoid dá ionns-
uidhe, agus dhéanfamuíd comhnuidhe aige." (Eoin.
c.14,23).

Mar sin, tabhair áit ann do chroidhe do Chríosda,
agus dún an doras air gach én ní eile.

Má bhíonn Críosda agad, is duine sona saibhir
thú, agus is leor duit É féin mar chuid ranna;
dhéanfaidh Sé lón agus solathar dhuit agus béidh Sé
'na fhéadhmanntach dhíleas san uile ní agad, air
mhodh nach riachdanas duit thú féin a thaobhadh nó
muinighin a dhéanamh as na daoine.

Óir atáid na daoine ró-chlaochlóideach, ró-
thuitmeach; ach maireann Críosda go síorraidhe,
agus seasmhann Sé linn go daingean díleas go
foircheann na beathadh.

3. Ní mór an mhuinighin is ionchurtha san duine
thuitmeach sho-bhásuighthe, gé go mbéadh sé tairbheach
dhuit, agus ró-ghrádh agad air; agus ní h-ionghabhtha
dhuit ró-thuirse, dá mbéadh sé air uairibh ad' aghaidh,
nó trasna contrárdha agad.

An mhuinntir atá leat indiu, dobh éidir a
bheith ad' aghaidh a mbárach; agus, air a' taobh eile,
áthruighid go minic, mar nidh an ghaoth.

Cuir do dhóchas uile a nDia, agus bíodh Sé 'na
eagla agus 'na ghrádh agad; freagrochaidh Sé air

do shon, agus dhéanfaidh Sé gach ní is féarr agus is
tairbhighe dhuit.

Ní bhfuil baile comhnuidhthe annso agad; agus
cibé air bith áit a mbíonn tú, ní bhfuil tú ach 'do
dheoraidhe agus 'do dhíthreabhach ann; agus cha bhíonn
suaimhneas agad go bráthach nó go mbéidh tú go
h-inmheadhonach a bhfochair Chríosda.

4. Creud fáth a bhfuil tú fuireach annso 'do sheasamh
aig feuchain uaid, air nach bhfuil ionad comhnuidhthe
agad ann?

Is a bhflaitheas Dé atá th'ionad comhnuidhthe, agus
ní dleachd feuchain air na neithibh talmhaidhe ach amhail
mar dhuine a bhéadh a' gabhail an bhealaigh thart.

Théid gach uile ní thart, agus tú féin mar aon leo.

Tabhair aire gan ró-cheangal a dhéanamh leo, d'eagla
do ghabhail, do chreapall, nó thú féin do chailleadh leo.

Bíodh do smaointighthe air an Árd-Dia, agus
bíodh th'urnuighe go buan air na dhíriughadh d'ionnsuidhe
Chríosda.

Agus mur fiosach dhuit eolas agus sgáthánachd do
dhéanamh air neithibh árda neamhdha, déana comhnuidhe
agus staideir air pháis Chríosda, agus fan go
fonnmhar aige feuchain air a chneadhaibh agus air a
chréachdaibh naomhtha coisreactha.

Óir ma theitheann tú go tapaidh deagh-rúnach fá
choimirce chréachd agus chróna ró-uasal Íosa, is
ró-mhór an sólas a mhothochas tú a n-am do bhuaidh-
eartha agus do thriobloide; agus ní mór an
t-suim a bhéas agad air tharcuisne fhaghail ó dhaoinibh,
agus is furas leat droch-theangacha agus an-
chainnt fhulang go foighideach.

5. Fuair Críosda féin masla agus tarcuisne ó
dhaoinibh air a t-saoghal-sa; agus do thréigeadar

a luchd eolais agus a cháirde É a n-aimsir a mhór-
chruadhóige agus a meadhon a mhasla agus easonóra.

d'fhulaing Críosda féin masla agus mí-mheas, agus
an leigfidh eagla dhuit-se a bheith 'gearán air én
neoch?

Bhí luchd tuaithlis agus námhaid aige Críosda,
agus nar mhian leat-sa an uile dhuine do bheith 'na
gcaraid agus 'na luchd sochair agad féin?

Cionnas mar gheobhas tú coróin na foighide,
muna dteagmhaidh cruadhóg air bith ort?

Muna bhfuilingid tú cruadail air bith air son
Chríosda, cionnas a bhéas tú 'do charaid aige Críosda?

Fulaing air son Chriosda, agus mar aon le
Críosda, ma's mian leat a bheith aige ann a ríoghachd.

6. Dá rachfá asteach a bhfochras Íosa aon uair
amháin, agus cuid do mhilseachd a theasghráidh do
fhromhadh, ó sin amach ní bhéadh ach beagan cúraim agad
fá do shochar nó fá do dhochar féin, ach ba mhó an
luathghaire do bhéadh ort air son masla agus mí-
mheas fhaghail; óir do bheir grádh Íosa air dhuine é
féin do tharcuisniughadh.

An neoch aige a bhfuil grádh air Íosa, agus air
an fhírinne, agus ann a dhuine ionnraic ann féin
astigh, agus saor ó chlaonta míriaghalta, is furas
leis filleadh go h-éasguidh air Dhia, agus é féin do
thógbháil suas os a chionn féin go sbioradálta, agus
socrughadh go suaimhneach a seilbh na glóire.

7. An té a mheasas na neithe agus do gheibh blas
orra réir mar atáid ionnta féin, agus ní réir
rádha nó breathnughadh daoine; atá an té sin
eagnaidhe go fírinneach, agus air n-a mhúineadh agus
air n-a theagasc níos mó ó Dhia nó ó dhaoinibh.

An té darab eol siubhal go sbioradálta ann féin
astigh, agus beag-mheas do bheith aige air neithibh
saoghalta, ní bhíonn easbhaidh áite nó comhgair air
gníomhartha an chrabhaidh do chleachdadh.

Tiomsuigheann agus comh-chruinnigheann an duine
inmheadhonach é féin gan mhoill, do bhrigh nach leigeann
sé é féin amach air fad air neithibh talmhaidhe.

Ní chuireann gníomh, nó gnothaighe air bith saoghalta
nach maireann agus nach bhfoghnann ach seal gearr,
toirmeasg nó bacan air; ach réir mar theagmhas nó
mar thig neithe asteach, is amhlaidh a fhreagrann sé-
sean iad.

Ce bé atá ullamh agus órduighthe ann féin astigh
go maith, ní bhíonn buaidhreadh air fá dhroch-ghníomhartha
iongantacha na muinntire eile.

Ní bhfuil dá mhéad agus tharraingeas neoch gnothaighe
air féin nach móide dá bhuaidhreadh agus dá thriobloid
agus dá chúram é.

8. Dá mbéitheá mar is ceart, agus glan go maith
ionnad féin, do rachadh gach én ní air mhaith agus air
biseach dhuit.

Agus uime sin, is iomdha ní a mhío-thaitneas leat,
agus a bhuaidhreas thú, do bhrígh nach bhfuil tú go fóill
marbh go h-iomlán duit féin, nó sgartha leis na
neithibh talmhaidhe uile.

Ní bhfuil ní air bith is mó a thruailligheas agus a
chreapallas croidhe an duine, nó grádh neamh-ghlan
na gcréatúir talmhaidhe.

Ma dhiúltann tú do shólas a' t-saoghail, budh
h-éidir leat na neithe neamhdha do sgrúdughadh agus
fheiceál, agus do chroidhe ann do chliabh astigh a bheith
meadhrach iolgháirdeach go minic.

An 2 caibidil.
A labhras air an umhlachd agus air an urraim.

1. Ná bíodh móran suim agad cia a bhíos leat
nó ad' aghaidh, ach tabhair aire, agus bíodh 'na lán-
chúram ort, Dia a bheith leat a n-gach uile ní dá
ndéana tú.

Bíodh deagh-choinsias agad agus cosnochaidh Dia
go leor-mhaith thú.

An neoch darab toil le Dia cuidiughadh leis, ní
h-éidir le daoine olc nó urchoid a dhéanamh dhó.

Ma's eol duit a bheith 'do thost agus fulang go
foighideach, gan chontabhairt do chífidh tú cuideamh
an Tighearna agad féin.

Óir is aithne dó féin an aimsir agus an modh tré
a saorfar thú, agus uime sin, is cóir duit thú féin
do thoirbhirt dó.

Is le Dia a bhaineas cuidiughadh linn, agus ár
saoradh o'n uile imdheargadh agus náire.

Is ró-thairbheach go minic chum na h-úirísleachda
do chongbháil, go mbéadh fios ár lochda aige daoine
eile, agus go mbéaradaois achmhusán agus sbreagadh
dúinn air a son.

2. An tan úirísligheas neoch é féin air son a lochda,
annsin is furas cách do cheannsughadh agus do
shocrughadh, agus sásuighthear go réidh an mhuinntir a
bhíos i n-imreasan, a gcorruighe, agus a bhfeirg leis.

Cosnann agus saorann Dia an t-úiríseal, agus
do bheir grádh agus sólas dó; thig Sé dá ionnsuidhe,

agus tugann lán-ghrása áidhbheil dó, agus a ndiaidh
na h-úirísleachda sin, tógann Sé suas chum glóire
agus onóra é.

Nochdann Dia a rún do'n úiríseal, agus tarrain-
geann chuige féin go sámh-chaoin é, agus fearas
fáilte roimhe.

Bíonn an duine umhal lán síothchana agus socrui-
dheachda an tan a gheibh sé masla agus easonóir,
cionn gur a nDia agus nach anns a' t-saoghal a
chuireas a mhuinighin.

Ná meas go ndearna tú tairbhe nó éadail air
bith, muna saoilidh tú thú féin a bheith níos táire agus
níos measa nó aon neoch eile.

An 3 caibidil.
A labhras air an duine mhaith, shíothchainteamhail,
cheannsa, shocair.

1. Congbhuigh an t-síothchainte agad féin air tús,
agus annsin, is éidir leat cách do shíothughadh agus do
shocrughadh.

Is mó an maith do nídh fear na síothchána, nó fear
na foghluma agus na h-árd-léighinn.

An duine feargach taodach do nídh sé olc do'n
mhaith, agus is furas leis an t-olc do chreidmeál
air dhuine eile.

Ach, an duine suaimhneach socair, tionntuigheann
sé an uile nídh chum maithis.

Agus an té atá a ndeigh-shíothchainte ní bhíonn amhras
nó droch-bharamhail aige air dhuine air bith; ach an

té atá mío-shásta buaidheartha ann féin, bíonn sé gá
strócadh agus gá stialladh le droch-bharamhlachaibh
agus le h-amhrasaibh eugsamhla, ní shocruigheann sé é
féin, agus ní leigeann sé do'n mhuinntir eile
socrughadh.

Deir sé go minic an ní nach ar chóir dó a rádha,
agus leigeann sé thart an ní ba tairbhighe agus dob
fhéarr dó a dhéanamh.

Tugann sé fá ndear an ní is cóir do'n mhuinntir
eile do dhéanamh, agus leigeann faillighe san ní atá
d'fhiachaibh air féin.

Mar sin bíodh ró-chúram agad ionnad féin air tús,
agus annsin, is éidir leat ó cheart cúram a dhéanamh
fá leas agus fá mhaith do chomharsan.

2. Is maith is eol duit leith-sgeul agus dath maith
a chur air do ghnothaighe féin, ach ní h-áil leat leith-
sgeul do ghabhail do'n mhuinntir eile.

Dob fhéarr agus ba chóra dhuit gearan do dhéanamh
ort féin, agus do bheith air leith-sgeul do dhear-
bhrathar agus do chomharsan.

Má's mian leat cách thusa iomchar agus fhulang,
iomchair thusa agus fulaing dóibh-sean.

Feuch, chomh fada atá tú go fóill ó'n charthannachd
agus ó'n umhlachd cheart, dóibh nach eol corruighe nó
fearg a dhéanamh le h-én neoch ach leo féin.

Ní mór an éachd cáidreamh nó comhluadar do
dhéanamh le daoine ciúine, ceannsa, maithe, óir
taitneann so go nádurtha le an uile dhuine.

Agus is ró-fhonnmhar le gach én nduine an
t-síothchainte do bheith aige féin; agus is ró-ionmhain
leis an mhuinntir a bhíos air aon chéill agus air aon
intinn leis féin.

Ach, is mór na grása, agus is cródha fearamhail
so-mholta an gníomh síothchainte agus cáidreimhe do
chongbháil le daoine dorrdha, duadhamhla, do-
mhúinte, agus leis an mhuinntir a bhíos trasna,
crosda, contrardha dhúinn.

3. Atáid daoine ann a chongbhuigheas an t-síoth-
chainte aca féin, agus aig an mhuinntir eile.

Agus atáid daoine eile nach leigeann síoth nó
socruidheachd aca féin, nó aige cách eile, ach a bíos
buaidheartha triobloideach aige cách, agus níos
buaidheartha do ghnáth aca féin.

Agus daoine ann a chongbhuigheas iad féin a
síothchainte, agus a ghabhas saothar síoth agus réidhteach
do dhéanamh idir an mhuinntir eile.

Ach, san mbeathaidh amhgaraigh an t-saoghail-se, is
mó is ionchurtha dhúinn ár síothchain uile a bfhulang
fhoighideach úiríseal, nó ann a bheith saor ó amhgar
agus ó bhuaidhreadh do mhothughadh.

An té is féarr darab eol fulang go foighideach,
is aige is mó a bhéas an t-síothchainte.

Claoidheann an té sin é féin, atá sé 'na mhaighistir
air a' t-saoghal, 'na charaid aige Chríosda, agus 'na
oighre air fhlaitheamhnas Dé.

An 4 caibidil.
A thráchdas air ghlaine na meanmna, agus air
shimplídheachd na h-intinne.

1. Is le dhá sgiathan a thógthar suas an duine os
cionn na neitheann talmhaidhe, agus is iad sin an
t-simplídheachd agus an fhíor-ghlaine.

Is ceart do'n t-simplídheachd a bheith san intinn
agus anns a' deagh-rún, agus do'n ghlaine anns a'
chroidhe, agus anns a' toil.

Tugann an t-simplídheachd aghaidh agus iarraidh
air Dhia; do bheir an fhíor-ghlaine greim air, agus
fromhuigheann a bhlas agus a mhilseachd.

Cha bhíonn deigh-ghníomh air bith doi-dhéanta agad,
má bhíonn tú saor ó chlaontaibh míriaghalta ann do
chroidhe.

Muna smaoineochair agus muna n-iarrfaidh tú
ach toil Dé agus leas agus tairbhe do chomharsan,
béidh saoirse inmheadhónach agad.

Dá mbéadh do chroidhe díreach, do bhéadh an uile
chréatúir 'na sgathan beathadh, agus 'na leabhar naomh-
theagaisg agad.

Óir ní bhfuil créatuir dá laighead nó dá olcas
nach dtaisbeanann maitheas agus mór-chumhachda
Dé.

2. Dá mbéitheá lán-mhaith agus fíor-ghlan do'n
taobh astigh, annsin dob éidir leat an uile ní
fheiceál agus a thuigbheal gan toirmeasg.

Tréaghdann an croidhe glan neamh agus ifreann.

Réir mar bhíos gach én neoch do'n taobh asstigh, is
amhlaidh a bhreathnuigheas sé do'n taobh amuigh.

Má tá sólas nó aoibhneas saoghalta ann, is aige
fear an chroidhe ghlain atá sé.

Agus má tá amhgar nó triobloid a n-áit air
bith, 'sé an droch-choinsias is mó a mhothuigheas é.

Amhail mar chailleas an t-iarann dearg san
teinidh an mheirg, is amhlaidh do'n té a fhilleas air
Dhia go h-iomlán, cailleann sé an leisge agus an
liúdaidheachd, agus claochlóchthar 'na dhuine úr
nuadh é.

3. An tan a thosuigheas duine a dhul a bhfuaire
agus a bhfaillighe gabhann sé eagal roimhe le dochar
nó le saothar dá laighead, agus gabhann sé an sólas
saoghalta go ró-fhonnmhar chuige.

Ach, an tráth a thosuigheas é féin do claoi go
h-iomlán, agus a dhul air aghaidh go cródha fearamhail
air shlíghe agus air bhealach Dé, annsin, measann sé
na neithe éadtrom soi-iomchair, noch do mhothuigh sé
trom doi-iomchair a roimhe.

An 5 caibidil.
Do'n mheas agus do'n bhreathnughadh a dhlíghthear do
neoch a bheith aige air féin.

1. Cha dtig linn ró-mhuinighin a dhéanamh asainn
féin, óir is minic a bhíos na grása agus an tuigse
d'easbhaidh orainn.

Is beag agus is gann an t-soillse agus an
t-eolas atá againn, agus caillmíd go prab an
beagan sin féin tré ár neamh-shuim agus ár main-
neachdna.

Is minic fós nach dtugmuid fá ndear go bhfuilmid
ró-dhall ionnainn féin astigh.

Is minic do nídhmid an t-olc, agus is measa nó
sin, a bheith aig gabhail leith-sgeil dó.

Gluaistear inn air uairibh chum feirge, agus
saoilmid gurab é teasghrádh agus fonn na córacha a
bhíos againn.

Sbreagmuid mion-lochda na muinntire eile, agus
leigmid ár mór-lochda féin tharainn.

Is gasta go leor a mhothuighmid agus a thugmuid
fá ndear gach olc fhulaingmid ó chách, ach cha dtugmuid
fá ndear an méid fhulaingeas cách uainn féin.

Ce bé a chuirfeadh a ghnothaighe féin go maith agus
go ceart a meadarachd agus a gcomhthrom, ní bhéadh
ádhbhar aige breitheamhnas cruaidh a thabhairt air chách.

2. Cuireann an duine sbioradálta a chúram féin
air béalaibh an uile chúram eile; agus an té a thugas
aire go dicheallach do féin, is furas leis gan labhairt
air an mhuinntir eile.

Cha bhíonn tú cráibhtheach ionnad féin astigh go
bráthach, muna mbéidh tú 'do thost air ghnothaighe na
muinntire eile, agus amharc go geur agus go
sbeisialta ort féin.

Ma's ort féin agus air Dhia, a bhíos aire agad
go h-iomlán is beag a chuireas ort na neithe a
mhothuigheas tú do'n taobh amuigh dhíot.

Cá bhfuil tú an tan nach bhfuil tú a láthair agad
féin?

Agus cé gur rith tú thairis na h-uile ní, creud
an éadail atá agad, má leig tú thú féin air dearmad?

Ma's maith leat síoth agus uim-cheangal fíre
d'faghail, is éigin duit an uile ní do thréigbheal,
agus gan a bheith os comhair do shúl ach thú féin amháin.

3. Is mór an éadail dhuit thú féin do chongbháil
saor o'n uile bhuaidhreadh saoghalta.

Ach, is mór an díoghbháil duit ró-mheas do bheith
agad air ní air bith aimseardha.

Ná bíodh ní air bith mór, árd, taitneamhach, nó
móir-mheasamhail agad ach Dia, nó na neithe a bhaineas
le Dia go fíor-ghlan.

Meas gur ró-dhíomhaoin an uile shásadh nó shólas
a theagmhas, nó a thig ó chréatuir air bith.

An t-anam aige a bhfuil grádh air Dhia, tarcuisnigh-
eann na h-uile ní ach Dia amháin.

'Sé an t-aon nDia, síorraidhe gan chuimse, a
líonas na h-uile ní, is sólas do'n anam agus is
iolgháirdeas fíre do'n chroidhe.

An 6 caibidil.
A labhras air luathghaire agus air shuilbhireachd an
deagh-choinsis.

1. 'Sé glóir an deagh-dhuine teisteas agus
fiadhnaise an deagh-choinsis.

Bíodh coinsias maith agad, agus béidh sólas agus
sásadh cinnte agad.

Is ró-iomdha na neithe a thig leis an choinsias mhaith
iomchar, agus is loinneach, suilbhir, súgach a bhíonn
sé a n-aimsir cruadala agus amhgair.

Bíonn an droch-choinsias crith-eaglach buaidheartha
a gcomhnuidhe.

Is ba suaimhneach sámhchaoin do shocruidheachd an
tan nach sbreagann do chroidhe féin thú.

Ná bí súgach, ach an uair a dhéanas tú maith.

Ní bhíonn luathghair fhírinneach aig na droch-dhaoine
go bráthach, agus ní mhothuigheann siad síothchainte
astigh ionnta féin, "óir ní bhíonn síoth nó socruidheachd
aig na h-andaoine," deir an Tighearna, (Isaia,
c.48).

Agus dá n-abradaois: "Atá síoth agus suaimhneas
againn; ní baoghal dúinn olc a theachd orainn; agus
cia do leigfeadh eagal dó ár ngortughadh?" ná
creid iad, óir éireochaidh fearg Dé go tobann,
agus rachaidh a n-oibreacha agus a smaointighthe
uile air neimhnidh agus amugha.

2. An té aige a bhfuil grádh air Dhia, ní deacair
leis a bheith subhailceach súgach a n-aimsir triobloide;
óir is ionann iolgháirdeas mar sin agus glóir a
dhéanamh as chroich chéasda an Tighearna.

Is gearr agus is díombuan an ghlóir agus an
onóir a gheibhthear agus a ghlacthar ó dhaoinibh.

Bíonn dólas agus tuirse a gcomhnuidhe a
gcuideachta glóire an t-saoghail.

Is ann a gcoinsias, agus ní a mbeul daoine a
bhíos glóir na bhfíreun.

Is ó Dhia, agus a nDia, a bhíos iolgháirdeas na
neimh-chionntach; agus bíonn luathghair orra air
son na fírinne.

An té shanntuigheas an ghlóir shíorraidhe
dá ríribh, ní bhíonn ceisd nó cúram aige fá'n ghlóir
shaoghalta.

Agus an té iarras an ghlóir shaoghalta, nó nach
dí-mheasann í ó n-a chroidhe, is comhartha sin, nach
mór a ghrádhuigheann sé an ghlóir neamhdha.

Is mór an suaimhneas croidhe a bhíos aig an té air
nach gcuireann moladh nó dío-mholadh daoine.

3. Is furas an duine a shásughadh agus a shocrughadh
aige a bhfuil sgéimh agus glaine an choinsis.

Ní bhíonn tú níos naomhtha le do mholadh, nó níos
measa le do dhío-mholadh.

Atá tú mar tá tú; agus ní h-éidir níos mó a
rádha leat nó mar is fios do Dhia thú do bheith.

Da bhfeictheá thú féin do'n taobh astigh, ní bhéadh
beinn nó ceisd agad creud a déaradaois daoine
leat a dtaobh amuigh.

Do chí an duine an ghnúis nó an aghaidh; ach do chí
Dia an croidhe.

Dearcann an duine air na gníomhartha, ach comh-
thromuigheann Dia rún na h-intinne.

Maith do dhéanamh do ghnáth, agus beag-mheas do
bheith aige neoch air féin, is comhartha umhlachda
anma é.

Is mór an comhartha glaine agus dóchais croidhe
do dhuine, gan sólas a ghlacadh ó chréatuir air bith
talmhaidhe.

4. An té nach iarrann fiadhnaise nó teiste daoine
air a shon féin, atá sé soilleir go dtugann sé é
féin go h-iomlán do Dhia.

Óir adeir Pól Easbal: "Ní h-é an té a mholas é
féin atá air na dhearbhughadh nó ionmholta, ach an té
moltar le Dia." (2 Cor.c.10,18).

'Sé stáid an duine sbioradálta siubhal ann a
chroidhe le Dia, agus gan a bheith ceangailte do thoil
air bith shaoghalta.

An 7 caibidil.
A thráchdas air ghrádh Íosa os cionn na h-uile ní.

1. Is beannuighthe an té a thuigeas creud é an ní
Íosa do ghrádhughadh, agus é féin do tharcuisniughadh
mar gheall air Íosa.

Is éigin grádh na neitheann saoghalta do thréigbheal
mar gheall air Íosa, óir is áil leis grádh do bheith
air féin amháin os cionn an uile ní.

Atá grádh na gcréatuir mealltach, cealgach,
claochlóideach; atá grádh Íosa ionnraic, dileas,
marthannach.

Ce bé cheanglas do'n chréatuir, agus do nídh
muinighin as, tuitfidh sé síos mar aon leis.

Ach, ce bé ghreamuigheas do Íosa, is ba daingean
dó go bráthach.

Grádhuigh an Té úd, agus bíodh 'na charaid agad,
nach dtréigeann thú an tan a thréigfeas an uile ní
thú, agus nach leigeann amugha thú fá dheoidh.

Óir is éigin duit dealughadh le n-a h-uile ní fá
dheireadh, ma's olc maith leat é.

2. Fan a n-aice agus a bhfochair Íosa ann do
bheathaidh, agus aig do bhás, agus taobh thú féin le n-a
dhísleachd agus le n-a choingheall, óir is É féin
amháin a thig cuidiughadh leat, an tan a thréigfidh gach
ní eile thú, agus a theastóchas gach ní eile uaidh.

'Sé is náduir do do Ghrádh nach áil leis leannán
coimhidheach béalog a chur air; ach 'sé is áil leis,
do chroidhe do bheith go h-iomlán aige féin amháin,
agus suidhe síos mar rígh ann a chathaoir-ríoghdha féin.

Dá mbadh eol duit-se dealughadh go maith ó'n uile
chréatuir, do dhéanfadh Íosa go fonnmhar comhnuidhe
agad.

Is beag nach bhfuighidh tú caillte uile gach muinighin
a chuireas tú anns na daoine, amach ó Íosa.

Ná taobh thú féin leis a' ghiolcach a chlaonas leis a
ghaoith, "óir ní bhfuil ach luibhreadh agus féar
anns an uile fheoil, agus tuitfidh a glóir uile mar
thuiteas bláth an fheoir." (Isa.c.40,6).

3. Meallfar thú gan mhoill, ma dhearcann tú air
dhaoinibh réir a gcosamhlachd amháin do'n taobh amuigh.

Óir ma iarrann tú do shochar agus do shólas ó
dhaoinibh eile is ró-mhinic gur díoghbháil agus dólas
do mhothochas tú.

Gidheadh, ma iarrann tú Íosa ann gach én ní,
do gheobhair É gan amhras.

Ach, ma iarrann tú thú féin, do gheobhaidh tú thú
féin mar an gceudna, ach is é sin do sgrios féin
agus do mhilleadh.

Óir is mó an t-olc do nídh duine dó féin muna
n-iarrfaidh sé Íosa, nó do thig leis a' t-saoghal agus
le n-a náimhde uile do dhéanamh air.

An 8 caibidil.
A labhras air Mhuinntearas Cháirdeamhail Íosa.

1. An tan a bhíos Íosa a láthair againn, bíonn gach
én ní go maith, agus ní bhíonn ní air bith dochrach
nó doi-dhéanta; ach an uair a dhealuigheas Íosa linn
bíonn gach uile ní cruadalach cruaidh againn.

An tan nach labhrann Íosa do'n taobh astigh ionn-
ainn, is beag is fiú ár sólas; ach ma labhrann Íosa
én fhocal amháin, is mór an comhshólas do mhothuighmid.

Nach ar éirigh Máire Mhagdailen air ball as an áit
ann a raibh sí a' gul agus a' caoi, chomh luath agus
a dubhairt Marta ria: "Atá an Maighistir annso
agus a' gairm ort-sa?" (Eoin c.11).

Is beannuighthe agus is ádhmhar an uair, ann a
ngoireann Íosa air neoch ó thuirse na ndeor go
h-iolgháirdeas na sbioraide!

Feuch, cá críon agus cá cruaidh atá tú d'easbhaidh
Íosa! Nach díchéillidh díomhaoin duit ní air bith
iarraidh amach ó Íosa!

Nach mó an chaill agus an díoghbháil so, nó dá
gcaillfeá an saoghal uile?

2. Gad é a thig leis a' t-saoghal a thabhairt dhuit
d'easbhaidh Íosa?

Is searbh agus is cruaidh an t-ifreann do bheith
a bhféagmhais Íosa; agus is aoibhinn milis an flaitheas
nó an párrthas do bheith mar aon le h-Íosa.

Má bhíonn Íosa agad ní h-éidir le námhaid air
bith díoghbháil nó dolaidh a dhéanamh dhuit.

Ce bé gheibh Íosa gheibh sé óirchisde maith, do bheir
bárr agus buaidh air an uile mhaith.

Agus ce bé chailleas Íosa is mó an chaill é nó
caill an domhain uile.

Is ró-bhochd an té atá ann a bheathaidh gan Íosa;
agus is ró-shaidhbhir an té atá go maith a bhfochair
Íosa.

3. Is mór an gliocas do bheith eolach air chomhradh
do dhéanamh le h-Íosa; agus is mór an eagna fios
do bheith aige neoch Íosa do chongbháil aige.

Bí umhal, ceannsa, síothach, agus béidh Íosa air
a'n iúl leat.

Bí cráibhtheach, suaimhneach, socair, agus fuireochaidh
Íosa ad' aice.

Má chlaonann tú chum na neithe foir-imeallach
saoghalta, is gasta prab is éidir leat Íosa do chur
air shiubhal uaid, agus a ghrása do chailleadh.

Agus ma dhíbreann tú, nó ma chailleann tú É,
cia chuige a rachaidh tú, nó cia an charaid iarras tú
dhuit féin an uair sin?

Ní h-éidir leat a bheith go maith ann do bheathaidh
gan charaid; agus muna mbéidh Íosa os cionn an
uile 'na charaid agad, béidh tú lán do thuirse agus
do dhólas.

Mar sin, is leamh dhuit muinighin a dhéanamh as neoch
air bith eile; nó ró-thaitneamh do chur ann.

Is lugha an díoghbháil an saoghal uile a bheith ad'
aghaidh, nó fearg a chur air Íosa.

Air an ádhbhar sin grádhuigh Íosa go sbeisialta os
cionn an uile charaid.

4. Grádhuigh gach én neoch air son Íosa, agus Íosa
air a shon féin.

'Sé Íosa Críosda amhain is dleachd do ghrádhughadh
go sonnradhach, óir ní bhfuil caraid air bith le faghail
chomh maith, chomh díleas, agus ionnraic leis féin.

Is air son Íosa, agus a n-Íosa is dleachd duit
grádh do bheith agad air do charaid agus air th'eas-
charaid; agus guidhe do dhéanamh air a son uile,
ionnas go n-aithneochadaois agus go ngrádhochadaois
É uile.

Ná sanntuigh go bráthach moladh nó grádh sonnradhach
dhuit féin; óir is le Dia 'n-a aonar is ceart so,
do bhrígh nach bhfuil én neoch cosamhail leis.

Agus ná h-iarr grádh do bheith aig én nduine ann
a chroidhe ort, nó ró-ghrádh do bheith agad féin air én
neoch; ach bíodh Íosa agad, agus aige gach uile
dheagh-dhuine.

5. Bí glan agus saor do'n taobh astigh, gan bhacan
gan toirmeasg ó chréatuir air bith.

Is dleachd duit a bheith nochduighthe, agus do chroidhe

a chongbháil glan a n-aircis Dé, má's mian
leat socruidheachd fhaghail, agus sáimh-mhilseachd an
Tighearna fheiceal.

Agus go fírinneach, ní féidir leat a theachd chuige
so, muna mbéidh tú air do réamh-ullmhughadh, agus
air do tharraing le n-a ghrásaibh féin; ionnas go
mbéitheá aige féin ad' aonar, tar éis sgarmhain
agus dealughadh le n-a h-uile ní eile.

Óir an tan a thig grása Dé gus an duine,
do nídhthear cumasach cumhachdach an uair sin air gach
én ní é; agus an tráth imthigheas na grása uadha,
annsin, béidh sé 'na bhochdan anbhfann easlán, amhail
agus mar bhéadh sé amháin air na fhágbhail aige
sgiúrsaibh garga gá mhúnadh.

Gidheadh, anns na neithibh-se ní cóir dó droich-
mheisneach do ghabhail, nó a dhul a n-éudóchas, ach a
bheith seasmhach toilteanach air thoil Dé, agus an uile
ní do theagmhas dó fhulang le h-intinn shuaimhnigh
chum Íosa Críosda do mholadh; óir, déis an gheimhridh
thig an samhradh; agus an lá a ndéis na h-oidhche;
agus thig soineann agus socruidheachd mhór a ndiaidh
na doininne agus na stoirme.

An 9 caibidil.
A labhras air easbhaidh an uile shólas saoghalta.

1. Is furas diúltadh do'n t-sólas dhaonna, an
tan a bhíos an sólas neamhdha a láthair againn.

Ach, is mór agus is ró-áidhbheil a bheith a n-úir-
easbhaidh an t-sólais dhiadha agus dhaonna; agus a bheith

toilteanach an easbhaidh agus an díbirt-se fhulang
ann a chroidhe go fonnmhar a n-onórachas Dé, agus
gan a thoil féin iarraidh ann én ní, nó feuchain le
meas air a thuillmhe, nó air a luaigheachd féin.

Creud an t-iongantas thú do bheith luathghaireach
diadha deagh-rúnach le linn na ngrása do theachd
chugad? Is taitneamhach uair na ngrás aige an uile
dhuine.

Is sámh, socair a mharcuigheas an té atá air n-a
iomchar le grásaibh Dé.

Agus creud an t-iongantas nach mothuigheann sé
ualach nó leathtrom an té atá air n-a iomchar agus
air n-a threorughadh le Dia uile-chumhachdach?

2. Is ró-thoilteanach a ghabhmuid caitheamh aimsire
éigin d'ár n-ionnsuidhe, agus is deacair a sgarthar
neoch ó n-a thoil féin.

Thug Lábhras, an mairtir naomhtha, buaidh air a'
t-saoghal, mar aon le n-a shagart; óir do tharcuis-
nigh sé an uile ní do bhí taitneamhach air a' t-saoghal;
agus cé gur mór an grádh do bhí aige air árd-
shagart Dé, eadhon Sixtus an papa, d'fhulaing sé
go foighideach é do bhreith uadha mar gheall agus mar
ghrádh air Chríosda.

Mar sin, thug sé buaidh air an ghrádh dhaonna, tré
grádh an Chruthuightheóra; agus do ghabh sé toil Dé
mar roghain agus mar mhalairt air shólas dhaonna.

Thusa, a dhuine, foghluim, mar an gceudna,
dealughadh le do dhearbh-charaid dhíleas mar gheall
agus mar ghrádh air Dhia.

Agus ná gabh ró-thuirse ma thréigeann do charaid
thú; agus gur fios duit gurab éigin dúinn uile
dealughadh le n-a chéile fá dheireadh.

3. Is mór agus is fada an spáirn is éigin do
dhuine a dhéanamh leis féin, sul darab eol dó é féin
do chlaoi go h-iomlán, agus a ghrá uile a thabhairt
do Dhia.

An tan fhágthar duine 'na mhuinighin féin, is furas
leis claonadh chum na sólasaibh daonna.

Ach, an té aige a bhfuil fíor-ghrádh air Chríosda,
agus atá 'na lorgaire dhícheallach air na subhailcibh,
ní air shólasaibh nó air aoibhneasaibh milse na gcéadfa
a bhíonn sé seilg nó tóraidheachd; ach, is féarr leis
oibreacha doi-dhéanta, agus cruadh shaothar fhulang
ar son Chríosda.

4. Mar sin, an tan do bheir Dia an sólas sbior-
adálta dhuit, gabh chugad é le gníomh-buidheachais;
agus tuig gurab é sin tiodlacadh Dé dhuit, gan
tuillmhe air bith dod' thaobh féin.

Ná bí árdanach, ró-shúgach, nó andóchasach gan
chéill; ach, gur mó a bhíos tú úiríseal air son an
tiodlaicthe a fuair tú agus níos coimheadaighe, agus
níos crith-eaglaighe, ann do ghníomaraibh uile; óir
imtheochaidh an uair sin thart, agus tiocfaidh na
cathuighthe arís.

An tan a bhainfear sólas dhíot, ná tuit a n-eudóchas
gan mhoill air a shon sin; ach bí aige feitheamh agus
aige fuireachas go h-umhal foighideach le cuairt
neamhdha chugad; óir atá Dia cumhachdach sólas agus
grása níos mó a thabhairt dhuit arís.

Ní rud nuadh nó annamh so aig an drong a chleachdas
eolas a chur air slighthe Dé; óir is minic do thárla
a léitheid so do chlaochlódh do na h-árd-naoimh, agus
do na fáidhibh foirbhthe fíreunta.

5. Uime sin a dubhairt neoch áirighthe, an tan do bhí
na grása a láthair: "A dubhairt mé ann mo shonas,

agus ann mo líonmhaireachd, chan áthruighthear agus ní
chorrochar mé go bráthach." (Pslm.29).

Ach, air n-imtheachd do na grása uadha, do dhear-
bhuigh sé creud a mhothuigh sé ann féin, aige rádh
"Do thiompuigh Tú do ghnúis uaim, agus do rinneadh
buaidheartha mé."

Gidheadh, níor thuit sé air én chor a n-eudóchas uime
sin, ach ghuidh sé Dia níos dúthrachdaighe, agus níos
dicheallaighe, agus adubhairt "Goirfidh mé ort-sa,
a Thighearna, agus guidhfidh mé mo Dhia féin."

Agus fá dheireadh dearbhann sé gur éist Dia le
n-a urnuighe, agus go bhfuair sé toradh a ghuidhe,
aige rádh "d'éist an Tighearna Liom, agus
do rinne trócaire orm; do rinneadh an Tighearna 'n a
fhear cuidigh dhamh."

Ach, cá ann? Atá, "Do thionntuigh Tú," a deir
sé, "mo dhólas ann a shólas, agus do chuir Tú
luathghair agus iolgháirdeas 'mo thimcheall."

Agus ma's mar sin do rinneadh leis na h-árd-
naomh mhóra, ní cóir dúinne, na bochdain easlana,
a' dhul a n-eudóchas air son a bheith air uairibh a
dteasghoil gráidh, agus air uairibh eile a bhfionn-
fhuachd sbadanta; do bhrígh go dtig agus go
n-imthigheann an Spiorad na ngrás mar is deagh-
thoil leis féin.

Uime sin, a deir Iób naomhtha: "Do nídh Tú
cuairt go moch air maidin aige, agus do nídh Tú a
dhearbhadh go tobann." (Ióbh.c.7,18).

6. Mar sin, cá ann air féidir liom mo dhóchas a
chur, nó cia as a ndéanainn muinighin, ach as mhór-
thrócaire Dé amháin, agus as dhúil agus as fheitheamh
na ngrás neamhdha?

Óir ce bé h-aca a bhíos a láthair agam daoine maithe
diadha, nó bráithre riaghalta caondúthrachdacha,
nó cáirde dílse, nó leabhair bheannuighthe, nó
tráchdas aoibhinn diadhachda, nó cainticidhe, agus
niomnaidh ceolmhara binn-ghothacha; is beag a
dtairbhe uile dhamh, agus is beag mo bhlas orra, air
n-imtheachd na ngrás uaim, agus air m'fhágbhail ann
mo luige, agus mo bhochdaine anbhfainn féin.

An uair sin ní bhfuil léigheas is féarr nó foighide,
agus diúltughadh dhamh féin mar is toil le Dia.

7. Ní bhfuair me ariamh én neoch chomh riaghalta
caondúthrachdach nach mbéadh easbhaidh grás air
uairibh air, nó nach mothochadh teas-ghrádh an chrábhaidh
níos lugha air uairibh ann féin.

Ní raibh aon naomh ariamh air n-a árdúghadh nó
air n-a shoillsiughadh chomh mór agus sin, nach raibh
cathuighthe air a dtús nó a ndeireadh a bheathadh.

Óir ní h-airidhe air rinnfheitheamh Árd-Dé, an té
nach bhfuil air n-a chleachdadh le buaidhreadh nó
triobloid air son Dé.

Óir is gnáth leis na cathuighthe a thig air tús a
bheith 'na réamh-chomhartha air theachd na sólas neamhdha
'na ndiaidh.

Óir is do na drongaibh a dhearbhthar agus a
chruthuighthear le na cathuighthe a ghealltar an comh-
shólas neamhdha.

Óir, deir an Tighearna: "Do bhéarfaidh Mé
crann na beathaidh le h-ithe mar oileamhain do'n té
a bhéarfas buaidh air na cathuighthe." (Apoc.c.2).

8. Ach, is uime do bheirthear an comhshólas diadha
do'n duine, ionnas go mbéadh sé níos neartmhaire
an buaidhreadh agus na cathuighthe fhulang agus
iomchar.

Agus leanaid na cathuighthe arís é, ionnas nach rachadh
sé a n-uabhar fá n-a mhaitheas féin.

Ní bhfuil an t-aidhbhirseoir i n-a chodhladh, agus ní
bhfuil an cholann marbh go fóill; mar sin, ná déana
faillighe nó amail thú féin ullmhughadh a n-aircis an
chatha agus na troda, óir atáid air do dheis agus air
do chlí na náimhde nach socruigheann agus nach
bhfanann 'na gcomhnuidhe a choidhche.

An 10 caibidil.
A labhras air an bhuidheachas a dhlighthear do
thabhairt air son grása Dé.

1. Creud fáth an iarrann tú suaimhneas nó
socruigheachd, ó's do chum saothair agus dochair a
rugadh thú?

Tabhair thú féin do shubhailce na foighide, níos mó
nó do shólasaibh; agus níos mó do iomchar na croise
nó do luathghaire agus do aigneadh dhíomhaoin.

Óir cé an duine air an domhan nach ngeobhadh sólas
agus iolgháirdeas sbioradálta go fonnmhar, dá
mbadh éidir leis fhaghail, agus a chongbháil aige féin
a gcomhnuidhe?

Óir sáruighid na sólais sbioradálta aoibhneasaibh
an domhain uile, agus sólais thaitneamhacha na colna.

Óir atáid na sólais shaoghalta díomhaoin, glonnmhar
salach; ach, atáid na sólais sbioradálta amháin
taitneamhach, ionnraic, cneasta, agus air na
ngineamhain as na subhailcibh, agus air n-a ndortadh
ó Dhia anns na croidhthibh fíor-ghlana gan truailleadh.

Ach, ní h-éidir le h-én neoch na sólais dhiadha-sa
do shealbhughadh réir a thola féin; óir ní stadann
agus ní fhanann am nó aimsir na gcathuighean agus
an bhuaidheartha a bhfad 'na chomhnuidhe uainn.

2. Ach, is mór an toirmeasg agus an bacan air
an chuairt neamhdha-sa réim sgaoilteach bhréige na
meanmna, agus mór-dhóchas agus mór-mhuinighin
dhuine as féin.

Do nídh Dia go maith aige tabhairt grás an t-sólais
uadha; ach is olc do nídh an duine gan a' t-iomlán
a thoirbhirt do Dhia arís maille re móran buidheachais.

Agus is uime sin nach dtig tuile na ngrás go
líonmhar chugainn, cionn go bhfuilmid gan séanadh
gan bhuidheachas do Úghdar na ngrás, agus nach
dtoirbhirmid an t-iomlán do'n fhíor-thobar as a
bhfréamhaid, agus a bhfásaid.

Óir dlighthear grása do ghnáth do'n neoch a bhíos
buidheach; agus baintear ó'n duine uaibhreach
árdanach an ní is gnáth do thabhairt do'n té a bhíos
úiríseal.

3. Ní h-áil liom an sólas do bhainfeadh comh-
bhrúghadh an chroidhe uaim; agus ní h-ionmhain liom
na h-árd-smaointighthe air an rinnfheitheamh dhiadha do
thógfadh nó shéidfead suas a n-uabhar mé.

Óir, ní naomhtha gach uile árd-ní; agus ní maith
gach uile mhilseachd; agus ní glan gach én mhiangas;
agus ní gach én ní is annsa linne a thaitneas le
Dia.

Gabhaim chugam go fonnmhar na grása do nídh
níos úirísle agus níos faitchiosaighe, agus níos
crith-eaglaighe mé, agus ullmhuigheas mé níos féarr
do chum diúltughadh dhamh féin.

An neoch atá air n-a theagasc agus air n-a mhúnadh
le tiodlacadh na ngrás, nó sgiúrtha go cruaidh dá
n-easbhaidh, cha leigeann eagla dó maith air bith
áireamh air féin; ach is luaithe d'aideamhfadh é féin
do bheith bochd fadhbhtha folamh.

Tabhair do Dhia an ní is le Dia, agus duit féin an
ní is leat féin; 'sé sin le rádh, tabhair buidheachas
do Dhia air son a ghrás duit, ach breathnuigh nach
dlighthear duit féin ach an choir agus an cháin, agus
píonus diongmhala air son na coire ceudna.

4. Cuir thú féin anns an áit is ísle do ghnáth,
agus do bhéarthar an áit is airde dhuit; óir ní
seasann an airde gan an ísleachd agus an umhlachd
aige.

Na naoimh is airde aige Dia, is iad is úirísle
ionnta féin; agus ní bhfuil dá ghlórmhaire dá bhfuilid,
nach móide dá úirísleachd é.

Óir, air mbeith dóibh lán do'n fhírinne agus do'n
ghlóir neamhdha, ní shanntuigheann siad an ghlóir
dhíomhaoin.

An drong atá air n-a bhfréamhughadh, agus air na
ndaingniughadh a nDia, ní h-éidir leo a bheith
uaibhreach nó árdanach air én mhodh.

Agus an drong altuigheas le Dia an uile mhaith
dá bhfuairid uadha, ní iarraid glóir nó moladh ó n-a
chéile, ach is é iarraid an ghlóir a thig ó Dhia amháin;
agus sanntuighid os cionn an uile ní iad féin agus
na naoimh uile do bheith aige moladh Dé do ghnáth,
agus is air so amháin a bhíonn siad a' tóraidheacht
agus a' tarraing.

5. Mar sin, bí buidheach air son a' bheagain agus
is ba airidhe diongmhala thú níos mó fhaghail.

Bíodh meas mór agad air a' bheagan, agus meas
gur mór a' tiodlacadh na grása is lugha agus is
táire a fuair tú ó Dhia.

Ma dhearcann tú air mhaitheas nó air dhiongmhaltachd
an Bhronntora, ní mheasfar aon tiodlacadh aca do
bheith beag nó suarach, óir ní beag nídh air bith
do bheir an t-árd-Dia uadha.

Agus ce bé go mbeireadh Sé pianta agus sgiúrsadh
dhúinn, ba chóir dó taitneamh linn; óir na h-uile ní
fhulaingeas teagmhal dúinn is chum ár leas agus ár
slánughadh do nídh Sé sin.

Ce bé le ar mian grása Dé do chongbháil, bíodh
sé buidheach air son na ngrása do fuair sé, agus
foighideach an tráth a sgarfaid leis.

Guidheadh sé iad filleadh air arís, agus bíodh sé
coimheadach, críonna, agus úiríseal, d'eagla a
gcailleadh go bráthach.

An 11 caibidil.
Do laighead na muinntire a ghrádhuigheas cros nó
céasadh Íosa.

1. Is líonmhar an méid a ghrádhuigheas Íosa agus
a ríoghachda neamhdha anois; ach is beag an líon a
thógas agus iomchras a chros.

Atáid móran aige a shanntuigheas a shólas; ach
beagan a shanntuigheas a dhólas agus a thuirse.

Is iomdha compánach do gheibh Sé aig ithe air a bhord
leis; ach beagan cuideachta aig a throsgadh.

Is mian le gach én nduine do bheith gá iolgháir-
diughadh i n-a fhochair; ach is beag an líon le ar ab
áil én ní fhulang air a shon.

Is mór an líon a leanas Íosa aige briseadh, agus
aige roinn an arain; ach is beag a leanas É aig
ól cailis na páise.

Is mór an uimhir onóruigheas a mhíorbhailtidhe;
is beag a leanas masla agus mío-mhodh na croise.

Is mór a ghrádhuigheas Íosa an fad nach mbaineann
buaidhreadh dóibh; is iomdha a mholas agus a bheann-
uigheas É, an fad a bhíonn siad aig faghail comh-
shólais éigin uadha.

Ach, dá rachadh Íosa a bhfolach orra, agus a dtréig-
bheal seal dá laighead, do bheithidis aige gearan, nó
do thuitidis go mór a n-eudóchas.

2. Ach, an dream a ghrádhuigheas Íosa air son Íosa,
agus ní air son a shólais agus a shochair féin,
beannuighid É, ann gach uile thriobloid agus achrann
croidhe, amhail agus mar dhéanaidis a n-aimsir a
sólais agus a sonais.

Agus bíodh nach ar bh'áil leis sólas nó sásadh a
thabhairt dóibh a choidhche, dá aimhdheoin sin, dob áil
leo moladh agus buidheachas do thabhairt Dó go
bráthach.

3. O! creud an méid is éidir le glan-ghrádh
Íosa do dhéanamh, an tan nach mbíonn sochar nó grádh
díleas dhuine air féin coimeasgtha nó ceangailte
leis!

Nach luchd fastóighthe nó tuarasdail is cóir a ghairm
do'n drong a bhíos aig iarraidh a sochair féin do
ghnáth?

Nach gcrúthuighthear gur mó a ngrádh orra féin,
nó air Chríosda an mhuinntir nach mbíonn a gcomhnuidhe

ach a smaoiniughadh air a sochar agus air a dtairbhe
féin?

Cá h-áit a bhfuighthear an neoch le ar ab áil
seirbhis Dé a dhéanamh a n-asgaidh?

4. Is annamh a gheibhthear én neoch chomh sioradálta ??
agus sin, go mbéadh sé fadhbhtha folamh ó gach én ní.

Cia a gheobhas, nó cá áit a bhfuighthear an bochdan
fíre ó sbiorad atá sgartha ó'n uile chréatuir
saoghalta? Is a gcríochaibh imchiana a bhfad uainn
atá sé, agus is mór a mheas agus a luach. (Prov.
c.3.31,10).

Dá dtugadh duine a mhaoin uile uadha, ní an dadamh
sin go fóill.

Agus dá ndéanadh sé móran aithrighe, is beag sin
fós.

Agus dá mbéadh fios aige air gach én ní, atá sé
a bhfad ó'n fhoirfeachd agus ó'n iomláine go fóill.

Agus dá mbéadh subhailce mhór aige, agus
caondúthrachd ró-lasamhail crábhaidh, atá móran 'na
dhiaidh sin d'easbhaidh air; eadhon, én ní amháin atá
ró-riachdnasach aige.

Creud an ní sin? Atá, air dtréigbheal an uile
ní eile, é féin a thréigbheal agus fhágbhail 'na dhiaidh
air fad agus gan dadamh dá ghrádh dhíleas féin a
chongbháil aige.

Agus an tráth do dhéanfas sé gach én ní is fios dó
do bheith indéanta, bíodh meas aige nach ndearna sé
an dadamh.

5. Ná bíodh ró-mheas aige air an ní dob éidir a
bheith inmheasda a súilibh cáich; ach, abradh sé go
fírinneach gur seirbhiseach neamh-thairbheach é féin;
mar dhearbhas an Fhírinne féin, "An tráth do dhéan-
taoi na h-uile ní dár h-aithniughadh nó dár h-iarradh

orraibh, abraidh an tan sin gur searbhfhóghantuidhe
mío-thairbheacha sibh." (Luc.c.17,10).

Agus is amhlaidh bhus éidir libh do bheith 'bhur
mbochdain thárnochda dá ríribh ó sbiorad, agus a rádh
leis an bhfáidh: atá mé 'mo aonar agus 'mo bhochdan
liom féin. (Psalm.24,16).

Gidheadh, ní bhfuil én neoch níos saidhbhre, níos
cumhachdaighe, agus níos saoire nó an té darab eol
é féin, agus na h-uile ní eile, do thréigbheal, agus
é féin a chur anns an áit is suaraighe, agus is ísle.

An 12 caibidil.
Do rian nó do shlighe ríoghdha na croise naomhtha.

1. Do chíthear do mhóran gur cruaidh an briathar-sa
Chríosda san t-soisgeul a deir "Diúlt duit féin,
tóg suas do chros, agus lean Íosa." (Matha,c.
16,24).

Ach, is cruaidhe nó sin go mór an briathar déidh-
eanach úd do chloisint as beul Íosa lá an bhreith-
eamhnais, eadhon: "Imthigidh uaim, a luchd na
mallachda, go teinidh shíorraidhe ifrinn, atá air n-a
h-ullmhughadh do'n diabhal agus dá ainglibh."
(Matha.c.25,41).

Ach, anois an mhuinntir éisteas agus a leanas go
fonnmhar briathar na croise ní bha h-eagal dóibh an
uair sin briathar an damnuighthe síorraidhe do
chloisint.

Béidh comhartha na croise le feiceal anns na
flaitheamhnais, aige teachd Chríosda chum breith-
eamhnais.

An uair sin, seirbhisighe na croise uile, do bí ann
a mbeathaidh cosamhail le h-Íosa do céasadh air a
chrois, tiocfaid lán muinighne agus dóchais d'ionn-
suidhe Íosa Chríosda aige tabhairt ná breithe.

2. Mar sin, creud an fáth a bhfuil eagla ort an
chros a thógbháil agus iomchar, a bheireas eolas duith
go ríoghachda Dé?

Is anns a' chrois atá sláinte agus beatha; is
anns a' chrois atá coimirce agus cosnamh ó náimhdibh.

Is anns a' chrois atá dortadh agus driúcht na
milseachda neamhdha; is innte atá neart agus
cródhachd na meanmna agus na h-intinne, iolgháir-
deas na sbioraide, líonmhaireachd na subhailcidhe,
agus foirbhtheachd agus iomláine na naomhachda.

Ní bhfuil sláinte an anma, nó dóchas na beathadh
síorraidhe le faghail ach anns a' chrois.

Mar sin, tóg do chros agus lean Íosa, agus
rachaidh tú san mbeathaidh shuthain.

Do ghabh Íosa romhad aig iomchar a chroise féin;
agus air do shon-sa fuair Sé bás air a' chrois, ionnas
go mbéadh fonn ort-sa do chros iomchar agus bás
fhaghail uirthe.

Óir, ma gheibh tú bás a gcuideachda Íosa, béidh tú
ann do bheathaidh mar an gceudna ann a chuideachda;
agus ma bhíonn tú 'do chompanach aige ann a phéin,
béidh tú amhlaidh aige ann a ghlóir. (Rom.c.6,8).

3. Feuch, mar sin, gur anns a' chrois, agus a mbás
na croise, atá an t-iomlán; agus nach bhfuil slighe
nó bealach eile chum na beathadh, agus chum na
síothchainte inmheadhonaighe go fírinneach, ach ród agus

rian na croise naomhtha amháin, agus smachdughadh
agus moirtniughadh laetheamhail na colna.

Siubhail ann gach áit is mian leat, agus iarr gach
ní is áil leat, agus ní bhfuighidh tú slighe níos airde
shuas, nó níos daingne shíos, nó slighe na croise
naomhtha.

Ullmhuigh agus órduigh na h-uile ní mar is toil
leat réir do thuigse, agus ní bhfuighidh tú ach ní éigin
a gcomhnuidhe le fulang, dod' dheoin nó ad' aindeoin,
agus is amhlaidh do gheobhaidh tú cros agus buaidhreadh
do ghnáth.

Óir mothochaidh tú pian éigin ann do cholainn, nó
triobloid éigin anma agus intinne.

4. Fuigfidh Dia thú ad' mhuinighin féin air uairibh,
agus air uairibh eile do dhéanfaidh do chomharsain
inghreim agus eugcóir ort; agus os a chionn sin,
béidh tú go minic aimhréidh, buaidheartha agad féin.

Agus fós, cha dtig leat fuarughadh nó furtachd
fhaghail le lus nó le léigheas; ach is éigin duit
fulang agus foighide do dhéanamh nó gur toil le Dia
fóirithin ort.

Óir, is é is áil le Dia foghluim dhuit air amhgar
fhulang agus gan sólas do bheith agad, ionnas go
mbéitheá faoi smachd go h-iomlán aige, agus go
ndéantaoi níos uimhle agus níos úirísle thú le gach
trioblóid.

Ní mhothuigheann én neoch páis Chríosda chomh beodha
ann a chroidhe leis an té dó a dteagmhann a shamhail
so do thriobloid nó do bhuaidhreadh d'fulang.

Mar sin, atá an chros agus an chruadail réidh
agus ullamh agad a gcomhnuidhe, agus aige fuireach
agus aige feitheamh ort ann gach én áit.

Agus ní h-éidir leat a sheachna, ce bé air bith áit

a ngeobhaidh tú; óir, ce bé áit a rachaidh tú béidh
tú féin air iomchar leat, agus gheobhaidh tú thú féin
agad féin a gcomhnuidhe.

Tionntuigh suas nó síos, gabh soir nó siar, teith
asteach agus amach arís, agus do gheobhaidh tú cros
agus buaidhreadh ionnta uile.

Agus is riachdnasach dhuit foighide do dhéanamh
ann gach én áit, ma's mian leat síoth agus suaimhneas
croidhe do bheith agad, agus coróin shíorraidhe na
glóire do thuilleamh.

5. Ma iomchrann tú do chros go toilteanach,
iomcharfaidh sise thusa, agus treorochaidh sí thú chum
do chríche ionmhain dhéidheanaighe, eadhon, an áit a
gcuirfear críoch air pháis agus air phianaidh, cé nach
bhfuil an áit sin air a t-saoghal-sa.

Ma's dod' neamh-thoil iomchras tú do chros,
do nídh tú th'ualach féin níos mó agus níos truime, agus
ní lughaidhe sin, is éigin duit iomchar agus fhulang.

Ma theilgeann tú én chros amháin uaid, gan amhras
gheobhaidh tú cros eile, agus dob éidir níos measa
agus níos truime.

6. An gcreideann tú an ní do sheachna nach ar
sheachain aon nduine ariamh? Cia do na naoimh air
a' domhan a bhí gan chrois gan triobloid?

Ní raibh ár dTighearna Íosa Críosda féin én
uair amháin an fad do bhí Sé beo, gan dochar agus
páis fhulang. Óir deir Sé féin; "is éigin do
Chríosda fulang, agus éirighe arís ó mharbhaibh, agus
do dhul amhlaidh mar sin asteach ann a ghlóir féin."
(Luc.c.24,26).

Agus creud fáth an iarrann tusa slighe nó ród
eile, ach an bealach ríoghdha-sa, eadhon, bealach na
croise naomhtha céasda?

7. Is fulang agus daor-pháis do bhí a mbeathaidh
Chríosda uile, agus an bhfuil tusa aig iarraidh
socruidheachda, nó aignidh agus iolgháirdis duit féin?

Atá tú air seachran, adeirim arís air seachran,
má iarrann tú ní air bith eile ach buaidhreadh agus
triobloid; óir atá an bheatha sho-bhásuighthe shaoghalta
uile lán amhgair, agus air na dealbhughadh agus
air na comharthadh air gach én taobh le crosaibh.

Agus ní bhfuil dá mhéid, nó dá airde, a rachas neoch
air aghaidh go sbioradálta, nach minic is truime
do gheobhaidh crosa a teagmhal dó; óir fásann agus
méaduigheann pian a dhíbeartha agus a ionnarbtha
níos mó ó n-a ghrádh air Dhia.

8. Gidheadh fós, an té atá mar sin air n-a chrádh
agus air n-a bhuaidhreadh go ró-mhor air mhodhaibh
iomdha, ní bhfuil sé gan osadh agus éadtromadh an
chomhshólais, óir mothuigheann sé toradh mór a' fás
dó as iomchar na croise.

Óir ní bhfuil dá mhéid dá n-umhluigheann sé do'n
chrois dá dheoin, nach móide do gheobhaidh sé ualach
a thriobloide uile air na thionntughadh a muinighin an
t-sólais dhiadha.

Agus ní bhfuil dá mhéid a bhrúightear agus a
bhristear an cholann leis an chrádh agus leis an
amhgar, nach móide a neartuighthear an sbiorad go
h-inmheadhonach le subhailce na ngrás.

Agus air uairibh bíonn sé air n-a chomhfhurtachd
chomh mór agus sin, tré áilgeas agus annsachd air
thriobloid agus air bhuaidhreadh, mar gheall air a
bheith comh chosamhail le Críosda do céasadh air a
chrois, nach ar bh'áil leis a bheith saor nó a bhféag-
mhais dólais agus triobloide; óir creideann sé
nach bhfuil dá mhéid agus dá thruime neithe a thig leis

fhulang agus iomchar air son Chríosda, nach móide
sin a bhíos fáilte aige Dia 'n-a choinne.

Ach, ní cumhachda nó subhailce dhaonna í so, ach
grása Chríosda, le ar h-éidir an oiread sin do
neithibh móra a dhéanamh san cholainn anbhfainn,
bhrisgeogaidh dhaonna; air mhodh tré theasghrádh na
sbioraide go dtugann sí grádh, agus ionnsuidhe
air na neithibh do dhéanamh, ria a mbíonn sí a' teitheadh
le glonn agus le gráin nádurtha do ghnáth.

9. Réir na daonachda, ní nídh nádurtha duine a chroich
féin iomchar, nó grádh a bheith aige uirthi, a chorp a
sgiúrughadh, agus a dhaorsmachdughadh, teitheamh roimhe
le h-onóir, masla agus tarcuisne fhulang go
fonnmhar foighideach, dí-mheas do bheith aige neoch air
féin, agus a bheith toilteanach tarcuisne fhaghail
ó'n mhuinntir eile, gach donas, gach caill, agus gach
díoghbháil iomchar agus fhulang go foighideach, agus
gan séan nó sonas air bith saoghalta a shanntughadh
nó iarraidh.

Má dhearcann tú ort féin cha dtig leat én ní
aca so do dhéanamh.

Ach, ma chuireann tú do dhóchas a nDia, gheobhaidh
tú neart ó neamh, agus cuirfear a' saoghal agus an
cholann faoi smachd agus faoi umhlachd duit.

Agus fós ní ba h-eagal duit an t-aidhbhirseoir
atá 'n-a námhaid agad, ma bhíonn tú daingean ann
do chreideamh, agus coisreactha le comhartha na
croiche céasda Chríosda.

10. Air an ádhbhar sin, ullmhuigh thú féin, mar
óglach ionnraic, agus mar shearbhfóghantuidhe díleas
do Chríosda, do chum cros do Thighearna, do céasadh
air do shon, iomchar go calma, cródha, curachda.

Ullmhuigh thú féin do chum an iomad dólais agus

díoghbhála eugsamhla na beathadh amhgraidh saoghalta-sa
fhulang; óir mar so a bhéas tú, ann gach ionad a
rachaidh tú, nó a bhfolochaidh tú thu-féin; go
deimhin, gheobhaidh tú thu féin mar so.

Is mar sin is éigin a bheith, agus ní bhfuil lus nó
léigheas a n-aghaidh triobloide agus dochair na
n-olc-sa, ach a n-iomchar agus a bhfulang go
foighideach.

Ibh cailis do Thighearna go fonnmhar, ma's maith
leat a bheith 'do charaid aige, nó ma shanntuigheann
tú rann-pháirt do bheith agad leis.

Tabhair roinn na sólas le Dia; déanadh Sé leo
mar is toil leis.

Air do shon-sa bí réidh ullamh air gach buaidhreadh
iomchar, agus meas gur comhshólais mhóra iad.
Óir ní bhfuil páis nó pian na h-aimsire-se atá
againn anois diongmhala nó ionchurtha a gcomhthrom
na glóire atá chugainn do thuilleamhain, sin agus go
mbadh éidir leat féin ad' aonar a bhfulang uile.
(Rom.ch.8,18).

11. An tráth thiocfas tú gus an uair, ann a
mbéidh do dhochar air son Chríosda 'na bhlas agus
'na mhilseachd agad; meas an uair sin, gur maith
a tharla dhuit, óir do fuair tú an uair sin párrthas
aoibhinn air talamh.

An tan a mheasas tú an fulang do bheith trom, do-
iomchair agad, agus iarras tú teitheamh roimpe
is olc dhuit an uair sin, agus leanfaidh an
buaidhreadh thú ann gach áit a rachaidh tú.

12. Ma chuireann tú thú féin a gcionn do ghnothaighe
mar is cóir duit, eadhon, aige fulang páise agus
moirtnighthe ort féin, béidh tú níos féarr gan mhoill
agus gheobhaidh tú an t-síochainte.

Dá mbéitheá air do thógbhail, agus air fhuadach
gus an treas flaitheamhnas mar aon le Pól Easbal,
ní bhéitheá saor, air a shon sin, air gan buaidhreadh
air bith fhulang. Taisbeanfaidh Mise dó, adeir
Íosa leis, a léitheid ní is éigin do fhulang air son
m'anma-sa. (Gníomh.c.9.v.16).

Mar sin, atá an buaidhreadh agus a' triobloid
aige fuireach agus aige feitheamh ort, ma's mian leat
Íosa do ghrádhughadh, agus fóghnamh agus freastal do
dhéanamh dó do ghnáth.

13. Dob fhéarr liom go mbéitheá diongmhala
ní éigin fhulang air son Íosa! Creud í méad na
glóire do bhéadh aige feitheamh ort, creud í méad na
luathghara do chuirfeá air naoimhibh Dé, agus mar
an gceudna creud é méad an oidis do bhéadh aig an
chomharsain!

Óir, molann an uile an fhoighide, cé gur beag is
mian leo fhulang.

Ba chóir duit, le ceart, beagan fhulang go fonn-
mhar air son Chríosda, an tan atáid móran aige
iomchar agus aige fulang neithe níos mó agus níos
truime air son a' t-saoghail.

14. Bíodh fios go dearbhtha agad, gurab éigin
duit thú féin a mhoirtniughadh go feadh do shaoghail;
agus ní bhfuil dá mhéad dá bhfaghann duine bás dó
féin, nach móide a thosuigheann sé a bheith beo aige
Dia.

Ní bhfuil neoch air bith oireamhnach air neithe neamhdha
do ghabhail ach an té atá umhal cruadail fhulang
air son Chríosda.

Ní bhfuil ní is taitneamhaighe le Dia, nó is tairbhighe
agus is folláine dhuit-se air a' t-saoghal-sa, nó
fulang go fonnmhar air son Chríosda.

Agus dá dtugthaoi do roghain dhuit, is mó do ba
chóra dhuit do shanntughadh dólas agus cruadail
fhulang air son Chríosda, nó thú-féin a shásadh le
h-iomad sólas; óir is amhlaidh is mó do bheitheá
cosamhail le Críosda, agus ionsamhalta le na naoimh.

Óir, ní a milseachd nó a gcomhshólasaibh saoghalta
atá ár luaigheachd, agus foirbhtheachd ár stáide,
ach níos mó aige iomchar agus aige fulang il-
iomad triobloide agus trom-phianta.

15. Óir go deimhin, dá mbéadh én ní níos féarr
agus níos tairbhighe chum daoine do shlánughadh, nó
fulang agus foighide, gan amhras, do thaisbeanfadh
Críosda sin dúinn le teagasc, briathar, agus le
sampladh.

Agus is follas gurab é iomchar na croise, agus
na cruadala do theagaisc agus do mhúin dá dheisg-
iobail, agus dá lucht leanmhanta, aige rádh "Má's
áil le neoch teacht am' dhíaidh-se, diúltuigheadh sé
dhó féin, agus tógadh sé a chros, agus leanadh sé
Mise." (Math.c.16,24).

Mar sin, tar éis gach én ní a léigheadh agus a
rannsughadh, ní bhfuil le rádh fá dheoidh, acht gur tre
iomad dochair agus triobloide is éigin a dhul asteach
go ríoghachta Dé.

Críoch an Dara Leabhair.

An Treas Leabhar.
An chéad chaibidil.
A labhras air chomhradh inmheadhonach Chríosda leis
an anam ionnraic.

1. Éistfead le ce bé labharfas an Tighearna Dé
ionnam, deir an t-anam ionnraic leis féin.

Is beannuighthe an t-anam éisteas leis an Tighearna
a labhairt ann féin, agus ghlacas briathar an
t-sólais ó n-a bheul.

Beannuighthe na cluasa éisteas le caon-chogar na
diadhachta, agus nach dtugann aire do mhurmur nó
do shiosarnaigh an t-saoghail.

Go dearbhtha, is beannuighthe na cluasa nach éisteann
le fuaim an fhocail do'n taobh amuigh, acht éisteas
leis an fhírinne a labhras agus a theagasgas do'n
taobh astigh.

Is beannuighthe na súile a bhíos dúnta a n-aghaidh
na neithe foir-imeallacha, agus foscailte do na
neithibh inmheadhonacha.

Is beannuighthe an dream a thréaghdhas, agus a
shaotharuigheas gach én ló le deagh-oibre iad féin
d'ullmhughadh chum rúindiamhra do ghabhail chuca níos
mó agus níos féarr.

Is beannuighthe an mhuinntir do bheir an aire do
Dhia amháin, agus nac gcuireann beinn air bhacan nó
air thoirmeasg an t-saoghail.

2. O! anam ionmhain, tabhair na neithe-se fá
ndear, agus dún doirse do chéadfadh, ionnas go
mbadh éidir leat éisteacht le urlabhra do Thighearna
Dé leat.

'Siad so na neithe adeir do Ghrádh agus th'Annsacht
leat: Is Mise do shláinte, do shíoth, agus do bheatha;
congaibh thú féin ann m'aice-se, agus gheobhaidh tú
síothchain.

Tréig na neithe silteacha díombuana, agus iarr
na neithe suthaine síorraidhe.

Creud iad na neithe aimseardha saoghalta? Nach
bhfuil siad mealltach uile? Creud is féidhm do na
créatuir uile, ma thréigeann do Chruthuightheoir thú?
Mar sin teilg uaid na neithe saoghalta uile, chum
go mbéitheá taitneamhach, ionnraic dod' Chruthuightheoir,
ionnas go mbadh éidir leat an t-ádh agus an
t-aoibhneas fíre do ghabhail.

An 2 caibidil.
Amhail mar labhras an fhírinne leis an anam go
ciúin, gan ró-ghíorac, nó ró-thorman cainnte.

1. Labhair, a Thighearna, óir atá do sheirbhiseach aig
éisteacht leat! (1 Sam.c.3).

Is searbhfhóghantuidhe dhuit mise, tabhair tuigse
dhamh, ionnas go gcuirfinn eolas air th'aitheanta,
agus air do dhligheadh. (Plm.118,125).

Claon mo chroidhe go briatharaibh do bhéil; leig
dod' bhriathara tuiteam anuas mar driúcht ann
m'anam.

Deiridis clann Ísrael a n-allód le Maoise:
"Labhair thusa thú féin linn, agus éistfeamuid leat;
acht ná labhradh an Tighearna linn, d'eagla an bás
teagmhal orainn." (Exod.c.20,19).

Ní mar sin, a Thighearna, a nídhim-se m'urnuiighe,
acht mar do rinne an fáidh Samuel, guidhim go
h-umhal fonnmhar, aige rádh: Labhair Thú féin, a
Thighearna, óir atá do shearbhfhóghantuidhe aig éisteacht
leat.

Ná labhradh Maoise, nó én neoch eile do na fáidhibh
liom; acht labhair Thú féin, a Thighearna Dé, liom,
a theagascóir agus a shoillseóir na bhfáidh, óir is
éidir leat féin amháin mo mhúnadh gan a gcuideamh-
san, acht cha déan siad-san maith nó tairbhe a
d'easbhaidh-se.

2. Is éidir leo gan amhras briathara do chanamhuin,
acht ní h-éidir leo sbiorad na ngrás a thabhairt
uadhfa.

Is ró-bhréagh a labhraid, acht ní lasann siad an
croidhe, air mbeith 'do thost duit féin.

Múineann siad an litir dúinn, acht osglann Tú
féin a' chiall.

Labhraid-sean air na rúindiamhraibh linn, acht is
Tú féin a nochtas agus a shoillsigheas an tuigse.

Foillsigheann siad-san na h-aitheanta, acht is
Tusa a chuidigheas a gcoimlíonadh.

Taisbeanaid-sean an bealach dúinn, acht is Tusa
a choimhneartuigheas inn a leanmhain.

Oibrigheann siad-san do'n taobh amuigh, acht is
Tusa a mhúineas agus a dheallruigheas an croidhe.

Maothaid agus fliuchaid-sean do'n taobh amuigh,
acht is Tú-féin do bheir an toradh go líonmhar uaid.

Goirid air chách le briatharaibh, acht do bheir Tú
féin tuigse do'n éisteacht.

3. Mar sin, ná labhradh Maoise liom, acht Thú
féin, a Thighearna Dé na Fírinne Síorraidhe, ionnas
nach bhfaghainn bás 'mo aimrid gan toradh, mur
mbéadh mo theagasc acht amháin do'n taobh amuigh
dhíom, agus gan é a bheith dearg-lasta do'n taobh
astigh ionnam.

d'eagla go mbéadh 'n-a chúis breitheamhnais am'
aghaidh an briathar éisteachd gan a dhéanamh, eolas a
chur air gan a ghrádhughadh, agus a chreidmheal gan
a chóimhlíonadh.

Mar sin, labhair, a Thighearna, óir atá do shearbhfhogh-
antuidhe aig éisteachd leat, agus atá briathara na
beathadh síorraidhe agad. (Eoin.c.6,69).

Labhair liom, a Thighearna, air chomhshólas éigin
do m'anam, agus air leasughadh iomlán mo bheathadh,
agus do chum molta, glóire, agus onóra duit
féin go síorraidhe. Amen.

An 3 caibidil.
Amhail mar is dleacht briathara Dé d'éisteacht
go h-úiríseal, agus mar nach measaid móran iad
mar is cóir.

1. Éist, a mhic, mo bhriathara, briathara sáimh-
mhilse a sháruigheas an uile fhoghluim, agus eolas na
bhfeallsamhnach, agus dhaoine eagnaidhe an domhain.

"'Siad mo bhriathara-sa an sbiorad agus an bheatha"
(Eoin VI.63); agus ní h-éidir leis an tuigse
dhaonna a gcur a meadaracht.

Ní dleachd a dtreorughadh nó a dtarraing chum
taitnimh nó sólais dhíomhaoin na colna, acht is
amhail is cóir a n-éisteacht le ciúineas, agus le
tosdaidhe, agus a ngabhail maille re h-úirísleacht,
agus mór-ghrádh.

2. Agus do ráidh mé: A Thighearna, is beannuighthe
an neoch atá air n-a mhúnadh leat féin, agus dó ar
theagaisc Tú do dhligheadh; ionnas go mbearthá osadh
agus fuarughadh dó a n-aimsir agus a laethibh a
chruadala, agus nach mbéadh sé air n-a thréigbheal
air a' talamh.

Is Mise, adeir an Tighearna, a theagaisc na
fáidhe ó thús, agus ní sguirim go fóill gan a bheith
aig síor-labhairt leo uile; acht is iomdha atáid
cruaidh-righin gan mhothughadh, agus bodhar do mo
ghuth agus do mo ghlór.

Agus is mór an líon éisdeas leis an t-saoghal
níos toilteanaighe nó le Dia; agus is fusa agus
is féarr leo cíocras a dtola féin do leanmhaint, nó
deagh-thoil Dé.

Geallann an saoghal neithe beaga, suaracha,
aimseardha dóibh, agus do nídh seirbhis le n-iomad
sainnte dó; geallaim-se neithe neamhdha síorraidhe
dóibh, agus ní chuireann an croidhe sbadanta daonna
mothughadh ann.

Cia do nídh seirbhis damh-sa le oiread cúraim agus
umhlachta ann gach én ní, agus do nídh sé do'n
t-saoghal, agus do thighearnaibh an t-saoghail? Bíodh
náire ort a Shídon, adeir an fhairrge. (Isaiah.
XXIII.4).

Éist creud an fáth, ma's maith leat fios fhaghail.

Atá go dtéid daoine a bhfad go críochaibh imchiana
air son beagain éadala, nó socair suaraigh

saoghalta; agus is le leisge a thógaid móran a
gcosa do'n talamh, nó shiubhlaid coiscéim air son
na beathadh síorraidhe.

Is mór a' saothar a chuireas daoine orra féin air
bheagan fóghainte; agus air uairibh troidid daoine
go mío-náireach air son én fheoirling amháin; agus
ní ghoileann orra iad féin do mhaslughadh do ló
agus d'oidhche, air son geallaidh gan fhéidhm agus
míothuireachta díomhaine.

3. Acht, faraor! is leisgeamhail leo saothar dá
laighead a ghabhail, air son an mhaithis neamh-
chlaochlóidigh, air son na tuillmhe nach éidir a mheas,
air son na h-onóra is airde, agus air son na glóire
gan chrích gan fhoircheann a ghnothughadh dóibh féin.

Mar sin, bíodh náire ort-sa, a shearbhfhoghantuidhe
leisgeamhail, rói-ghearanaigh, aige féiceal go bhfuil
drong le faghail níos réidhe agus níos ullmuighthe
chum an bháis dhamanta, nó atá tusa chum na beathadh
suthaine.

Is mó an luathghaire a bhíos orra aige tóraidheacht
an díomhaonis, nó bhíos ort-sa aige leanmhaint na
fírinne.

Agus go deimhin, meallann a n-dúil agus a n-dóchas
air uairibh iad; acht ní mheallann mo ghealladh-sa
én neoch, agus ní chuireann folamh air siubhal an té
do nídh muinighin asam.

Do bhéarfaidh uaim an ní do gheallas, agus coimh-
líonfad gacha a ndubhras; acht air acht neoch fuireach
agam go díleas grádhach go críoch agus foircheann
na beathadh.

Is Mise díoltoir na bhfíréan, agus sgrúdthoir
cruaidh lucht an chrábhaidh.

4. Sgríobh mo bhriathara-sa ann do chroidhe, agus
smaoinigh agus trácht orra go dícheallach; óir béidh
ró-fhéidhm agad orra a n-aimsir an chatha.

An ní nach dtuigir an tan do léigheas tú, bhéidh a
fhios agad ló na cuarta.

Is gnáth liom-sa cuairt a thabhairt air mo
mhuinntir féin, ar dhá mhodh, eadhon, air tús le
cathuighthe agus le buaidhreadh, le comhshólas agus
le furtacht 'na' dhiaidh sin.

Léighim gach én ló dhá léigheann dóibh: léigheann
aca gá múnadh agus a' spreagadh a lochta, an
léigheann eile gá gcomhairliughadh, agus gá mbros-
dughadh a dhul air a n-aghaidh anns na subhailcibh.

An té aige a bhfuil mo bhriathara-sa, agus a
tharcuisnigheas iad, béidh an ní aige tré a mbéarfar
breitheamhnas air an ló déidheanach.

Urnaighe
aig iarraidh grása an chrábhaidh.

5. O! a Thighearna Dé, is Tú m'uile mhaitheas,
agus cia mise, as a bhfuighinn do dhánacht ionnam
féin labhairt leat?

Is cnumhóg a' snámh na talmhan, agus searbhfhogan-
tuidhe fíor-bhocht duit féin mé, níos boichte agus
níos táire nó is eol, nó is éidir liom a rádha.

Ach, cuimhnigh, a Thighearna, gur an dadamh mé,
nach bhfuil an dadamh agam, agus nach fiú an dadamh
mé.

Is Tú féin amháin atá ró-mhaith, ró-cheart, ró-
naomhtha; is leat is éidir an uile ní do dhéanamh,
an uile ní do thabhairt uaid, is Tú líonas na h-uile
ní, agus ní fhágann Tú acht an peacach leis féin
fadhbhtha folamh.

Cuimhnigh, a Thighearna, air do thrócaire, agus líon
mo chroidhe dod' ghrásaibh, ó nach áil th'oibreacha féin
a bheith air easbhaidh folamh.

6. Cionnas is éidir liom seasamh anns a' bheathaidh
amhgaraigh shaoghalta-sa, acht mur neartochaidh do
thrócaire, agus do ghrása mé?

Ná h-iompuigh th'aghaidh uaim, agus ná tabhair cúla
liom, a Thighearna, ná cuir do chaomh-chuairt air
cáirde, ná tóg do chómhshólas uaim, ionnas nach
mbéadh m'anam acht mar thalamh thirim gan uisge agad.

O! a Thighearna, múin damh do thoil féin a dhéanamh;
múin damh comhradh agus coinbhearfaid a dhéanamh
go h-úiríseal díongmhalta dod' láthair do bhrigh
gur Tú féin is eagna dhamh, agus go bhfuil eolas
fírinneach agad orm, agus dob' aithne dhuit mé sul
do chruthuigh Tú an chruinne, agus sul do rugadh air
a' t-saoghal mé.

An 4 caibidil.
A deir gur dleacht dúinn cáidreamh agus comh-
luadar do dhéanamh, maille re fírinne agus le
h-umhlacht, a bhfiadhnaise Dé.

1. A mhic, siubhail ann m'fhiadhnaise-se a' bhfírinne,
agus iarr Mé do ghnáth le croidhe díreach úiríseal.

An té shiubhlas a bhfírinne a m'fhíadhnaise, béidh sé
air n-a chosnamh air dhroich-theagmhalaibh, agus air
dhroich-chinneamhain, agus saorfaidh an fhírinne é
air mhealltoiribh meabhlacha, agus air mhurmar agus
air anchainnt na ndroch-dhaoine.

Ma shaorann an fhírinne thú béir saor go dearbhtha,
agus cha bhíonn suim nó cúram agad a mbriatharaibh
díomhaoine na ndaoine.

2. A Thighearna, is fírinneach a bhfuil Tú a rádh,
agus iarraim d'athchuinge ort a dhéanamh amhlaidh
mar sin liom-sa. Leig dot' fhírinne fhéin mo theagasc,
mo chumhdach, agus mo chongbháil, nó go gcuirfead
deigh-chríoch air mo bheathaidh.

Go saoraidh an fhírinne mé ó'n uile dhroch-chlaon
agus ainmhian mhíriaghalta, agus mar sin, siubhlfad
leat féin le mór-shaoirse croidhe.

3. Múinfead-sa dhuit-se, adeir Dia na fírinne,
na neithe atá díreach, agus taitneamhach a m'fhiadh-
naise.

Smaoinigh air do pheacaidh le móran croidhe-
bhrughaidh agus dólais; agus ná bíodh móir-mheas agad
ort féin go bráthach air son do dheagh-oibreacha.

Óir is dearbh gur peacach thú, ceangailte agus
claon chum an iomad ainmhianta.

Atá tú, uaid féin, a' triall chum an neimhnidh,
is obann, agus is furas do leagadh, do chlaoi, do
bhuaidhreadh, agus do léar-sgrios, agus do mhilleadh.

Ní bhfuil én ní agad as a bhféadfá thú féin do
mholadh, acht móran as a bhféadfá thú féin a dhío-
mholadh, agus a dhí-mheas; óir atá tú níos luige,
anbhfainne go mór nó is éidir leat a thuigbheal.

4. Mar sin, ná breathnuigh én ní dá ndéana tú a
bheith mór; nó éifeachtach, uasal, luachmhar, nó
iongantach; ná saoil gurab fiú é meas do bheith air:
ní bhfuil an dadamh árd, uasal, nó oirdheirc ion-
mholta, nó ionsanntuighthe, acht amháin an ní atá
síorraidhe marthannach.

Gabh taitneamh anns an fhírinne os cionn an uile
ní, agus bíodh fuath agus gráin agad a choidhche air
do mheathtacht agus air do mhiothuireacht, agus air
do mhór anbhfainne féin.

Ná h-imeagluigh, ná dío-mhol, agus ná teith roimhe
le an dadamh acht ria do lochta, agus do pheacaidh,
dá ba chóir mío-thaitneamh leat níos mó nó díoghbháil
air bith eile.

Atáid drong áirighthe nach siubhlann go díreach
nó go díleas os mo choinne, acht a bhíos aig imtheacht
le gné áirighthe cúirealtachta, agus beaduidheachta,
aig iarraidh fios mo rúindiamhra-sa fhághail, agus
neithe ró-árda Dé do thuigsin, gan chúram air bith
iompa féin, nó fá shlánughadh a n-anma.

Tuitid a macasamhala so go minic a gcathuighthibh
móra, agus a bpeacadhaibh tré n-a n-uabhar agus
tré n-a gcúirealtacht a n-aghaidh mo thola-sa.

5. Bíodh eagla ort roimhe le breitheamhnas Dé,
agus uathbhas ort ria feirg an Uile-Chumhachtaigh,
acht ná gabh ort féin oibreacha an Árd-Dia do
sbíonadh, acht sgrúd do lochta féin, a léitheid
modh do pheacuigh tú, agus a léitheid maith do leigis
dhíot gan déanamh.

Iomchrann cuid do na daoine a gcrábhadh ann a
leabhraibh amháin, cuid eile ann a n-iomhaighibh, agus
cuid ann a gcomharthaibh, agus ann a bhfioghrachaibh
foir-imeallacha.

Bím aige cuid eile ann a mbeul, acht go beag
ann a gcroidhthibh.

Atáid dream eile, air n-a soillsiughadh ann a
dtuigse, agus ró-ghlan ann a gcroidhthibh, a bhíos aige
síor-thóraidheacht air an bheathaidh mharthannaigh; is le
doilgheas éisdid le neithibh talmhaidhe, agus is

deacair leo friotháileadh do riachtnasaibh na nádura;
agus mothughid an mhuinntir-se an ní a labhras
Sbiorad na Fírinne ionnta féin.

Óir, múineann Sé dóibh na neithe talmhaidhe do
tharcuisniughadh, agus na neithe neamhdha do
ghrádhughadh, an saoghal do sheachnadh, agus neamh
do shanntughadh gach uile ló agus oidhche.

An 5 caibidil.
A labhras air éifeacht iongantaigh an ghráidh neamhdha.

1. Beannuighim Thú, a Athair Neamhdha, Athair mo
Thighearna Íosa Críosda; cionn gur dheonuigh Tú
cuimhniughadh orm-sa, an bochtan.

O! Athair na trócaire, agus a Dhia na n-uile
sólas, do bheirim buidheachas dhuit, air son go dtug
Tú air uairibh cómhshólas damh-sa, nach ar bhfiú mé
sólas nó furtacht air bith fhaghail.

Beannuighim Thú do ghnáth, agus do bheirim glóir
agus onóir dhuit mar aon let' aon Mhac, agus an
Spiorad Naomh an Comhfhurtoir go saoghal na saoghal.
Amen.

O! A Thighearna Dé, mo Ghráidhtheoir Naomhtha!
an tan a thiocfas Tú a m'chroidhe, béidh mo chliabh
astigh uile aig meadhradh le luathghaire.

Is Tú mo ghlóir agus iolgháirdeas mo chroidhe.

Is Tú mo dhóchas, agus mo dhaingneacht, agus mo
dhídean ló mo dhólais agus mo thriobloide.

2. Acht, do bhrigh nach bhfuil mo ghrádh air Dhia acht
lag anbhfann go fóill, agus nach bhfuil an t-subhailce

fá na foirbhtheacht nó fá na h-iomláine agam, uime
sin is riachtanas damh comhfhurtacht agus sólas
fhaghail uaid féin, a Dhia; dá bhrígh sin, déana cuairt
ró-mhinic agam, agus múin mé le do riaghlachaibh
naomhtha.

Saor mé ó mo dhroch-thaodaibh claona, agus slánuigh
mo chroidhe ó m'uile dhroch-chlaontaibh seachranacha;
ionnas, air mo shlánughadh agus air mo ró-ghlanadh
astigh, go mbéinn ullamh chumh do ghrádhughadh, neart-
mhar aige fulang, agus seasmhach daingean anns na
subhailcibh.

3. Is ró-áidhbheil an rud a' grádh, is mór agus
is iomlán an maith é; 'sé an grádh amháin do bheir air
gach ní trom a bheith éadtrom, iomchrann sé gach
leathtrom go comhthrom, agus a ualach gan truime
gan saothar; agus do nídh sé gach searbh-chúis deagh-
bhlasta milis.

Gríosuigheann grádh uasal Íosa inn chum mór-
ghníomha maithe do dhéanamh; agus gluaiseann inn
do ghnáth chum na neithe is féarr do shanntughadh.

Is áil leis an ghrádh a bheith 'dréim suas, agus gan
cromadh síos air neithibh suaracha.

Is mian leis a' ghrádh dhiadha a bheith saor, agus
sgartha ó'n uile ghrádh saoghalta, d'eagla a radharc
inmheadhonach féin do thoirmeasg, nó a bheith air n-a
chreapall mar gheall air shochair nó air éadail air
bith shaoghalta; nó droich-mheisneach do ghabhail as
siocar caill maoine nó díoghbhála eile.

Ní bhfuil ní is milse nó an rádh, ní is láidre,
ní is airde, ní is fairsinge, ní is taitneamhaighe,
ní is iomláine, nó ní is féarr air neamh nó air
talamh; óir, is ó Dhia féin do geineadh an grádh,
agus ní h-éidir le ní air bith acht le Dia féin a

shásadh nó shocrughadh os cionn chréatuiridhe uile na
cruinne.

4. An té aige a bhfuil grádh air Dhia, bíonn
sé luathghaireach, 'na rith, air eiteoig; bíonn sé
saor gan chreapall.

Do bheir sé an t-iomlán air son an iomláin, agus
atá an t-iomlán anns an iomlán aige; óir,
socruigheann sé anns an Aon Mhaith atá os cionn na
h-uile mhaitheas, uadha a dtig agus a ngeintear na
h-uile mhaitheas.

Ní dhearcann sé air na tiodlaicthibh, acht feuchann
sé air an Té do bheir uadha iad, os cionn an uile
mhaith.

Ní bhíonn eolas aig an ghrádh go minic air mhódh
nó air mhiosúr, acht bíonn aige goil agus fiúchadh os
cionn na h-uile mhiosúir.

Ní mhothuigheann an grádh ualach nó eire, ní bhíonn
suim aige a saothar; is mian leis níos mó nó is
éidir leis a dhéanamh; cha déan gearan fá ní do
bheith doi-dhéanta, óir measann go dtig leis an
uile ní do dhéanamh.

Mar sin, is éidir leis a' ghrádh an uile ní, agus
cuireann iomad de neithibh a ngníomh, do bhéarfadh
air neoch gan ghrádh luighe síos gan bhrigh gan mheisnigh.

5. Bíonn a' grádh á' faire agus a' coimhead, agus
ní bhfaghann suaimhneas 'na chodladh.

Ní bhíonn sé claoidhte air mbeith cortha; anns a'
chumhanglach, ní bhíonn sé cumhang; air gcreathnughadh,
ní bhíonn sé buaidheartha; ach mar lasair bheodha agus
mar dhrithleog air dearg-lasadh, éirigheann sé suas
agus gluaiseann roimhe go neamh-baoghlach.

An té a ghrádhuigheas, is aithne dhó creud adeir an
guth-sa.

Is mór na gártha a gcluasaibh Dé fonn agus grádh
lasamhail an anma adeir: O mo Dhía! O mo Ghráidh!
is Tú m'uile agus is leat-sa mise go h-uile.

6. Méaduigh mo ghrádh, ionnas go ndeanainn
foghluim milseacht an ghráidh do fromhadh, nó do
bhlaiseadh ann mo chroidhe, agus go mbéinn aige
snámh, agus air mo leaghadh anns a' ghrádh.

Go raibh mé air mo chuibhriughadh a nglasaibh an
ghráidh, agus aig imtheacht asam féin amach air buile
tré ain-mhéad teasghoile agus aongantais an ghráidh!

Canfad caintic an ghráidh; agus leanfad mo
ghrádh anns na h-árdaibh; go raibh m'anam air n-a
bhásughadh ann do mholadh, agus air n-iolgáirdiughadh
ann do ghrádh!

Go raibh mo ghrádh ort níos mó nó orm féin, agus
orm féin amháin air do shon-sa, agus air chách eile,
a ghrádhuigheas Thusa dá ríribh, réir mar órduigheas
dligheadh an ghráidh atá 'na loinnir dheallradhaigh
aige fás uaid féin amach!

7. Atá an grádh lúthmhar, cliste, ionnraic,
cráibhtheach, taitneamhach, aoibhinn, neartmhar, foighi-
deach, díleas, eagnaidhe, feardha, seasmhach, agus
ní iarrann a shochar féin air én chor; óir, an tan
iarras neoch é féin tuiteann sé gan mhoill ó'n
ghrádh.

Atá an grádh fuireachair, úiríseal, díreach; agus
ní bhíonn sé so-fhaghala, baoth, nó éadtrom, agus cha
dtugann uidh nó aire do neithibh díomhaoineacha;
bíonn sé measardha, geanmnuidhe, daingean, suaimh-
neach, agus ró-choimheadach air a chéadfaidh uile.

Bíonn a' grádh umhal, úiríseal d'uachtranaibh, acht
beag-mheasamhail tarcuisneach air féin; díogh-
raiseach, dúthrachtach, ró-bhuidheach do Dhia, aige

déanamh muinighne agus lán-dóchais chinnte as, agus
sin fós a n-aimsir a thiormluighthe an tan is lugha
a mbíonn blas air Dhia aige; óir gan doilgheas agus
buaidhreadh ní bhíonn grádh aig én neoch beo.

8. An té nach bhfuil ullamh do chum gach uile ní
fhulang, agus seasamh go díleas air aon toil le n-a
ghrádh, ní fiú é gráidhtheoir do ghairm dhe.

Is cóir do'n té aige a bhfuil grádh air Dhia, a bheith
umhal an uile chruadail dá sheirbhe do ghabhail agus
d'fhulang air a shon, agus gan dealughadh leis tré
chúis chontrardha air bith dá dteagmhadh dhó.

An 6 caibidil.
Do chruthughadh agus do dhearbhughadh an ghráidhtheora
fhírinnigh.

1. A mhic, adeir Críosda, ní bhfuil tú 'do
ghráidhtheoir eagnaidhe chalma go fóill.

Creud an fáth, a Thighearna?

Atá, cionn go dtuiteann tú air th'ais ó'n chéad
rún do thionnsgain tú, tré chontraracht dá laighead
a theagmhas, agus go mbíonn tú ró-shanntach aig
iarraidh cabhracha agus osaidh.

Bíonn an gráidhtheoir láidir seasmhach a n-aimsir
cathuighthe, agus ní chreideann sé cealga cluainteacha
na námhad.

Óir mar thaitnim-sa leis a n-aimsir a shólais agus
a shonais, ní mhío-thaitnim leis a n-aimsir a dhólais
nó a chruadh-fhortúin.

2. Ní air a' bpronntanas nó air a' tiodlacadh a
bhíos meas aig an ghráidhtheoir, acht air an Té do bheir
an tiodlacadh uadha.

Is mó a dhearcann sé air a' deagh-thoil nó air an
éadail, agus measann sé a Ghrádh os cionn a
n-uile thiodlacadh.

Ní air a' tiodlacadh a leagas an gráidhtheoir uasal
a dheagh-thoil, acht orm-sa os cionn na h-uile
thiodlacadh.

Agus cia go mothuigheann tú air uairibh níos lugha
nó 'mhian leat do theasghrádh orm-sa nó air mo
naomhaibh, ná saoil, air a shon sin, go bhfuil do
luaigheacht uile caillte nó air ndul amugha.

An deagh-ghrádh sáimh-mhilis do mhothuigheas tú air
uairibh, is d'oibribh na ngrás atá agad sin, agus
réamh-bhlas áirighthe ghlóire na ríoghachta neamhdha.

Gidheadh, ní cóir ró-mhuinighin a dhéanamh as, mar
nach mbíonn acht aige dul agus aige teacht.

Agus is maith comhartha na subhailce agus luaigh-
eachta móire cruadh-chomhlan do dhéanamh a n-aghaidh
ghluaiseachtaidhe malluighthe na h-intinne, agus
cathuighthe an aidhbheirseora do tharcuisniughadh.

3. Mar sin, ná leig do smaointighthe seachranacha
coimhigheacha buaidhreadh a chur ort, ce bé air bith
taobh nó gléas a dtig siad ad' ionnsuidhe.

Coimhead do dheagh-rún go daingean, agus th'intinn
go díreach do Dhia.

Ma mhothuigheann tú thú-féin air uairibh air do
thógbhail a n-airde go h-obann anns na flaithis le
barr neart na caondúthrachta, agus go bhfillfeá
arís gan mhoill air dhíchéille ghnáthaigh do chroidhe, ná
meas gur meabhal nó mealladh sin.

Óir is mó fulaingeas tú iad a n-aghaidh do thola,

nó do nídh tú iad dod' dheoin; agus an fad a mío-
thaitnid leat, agus a sbáirneas tú 'na n-aghaidh,
is luaigheacht duit sin, agus ní caill.

4. Bíodh fios agad go dtairgeann an t-aidh-
bheirseoir, an t-sean-námhaid, do dheagh-rún a bhacail
agus a chur air gcúl air fad, agus do thiompodh air
th'ais ó'n uile dheagh-chleachtadh crábhaidh, eadhon, ó
onóir na naomh, ó chuimhne naomhtha na páise, ó chuimhne
thairbheach do pheacaidh féin, ó fhaire agus ó choimhead
do chroidhe, agus ó do rún daingean a dhul air
th'aghaidh anns na subhailcibh.

Doirteann sé an iomad droch-smaointighe ann
th'intinn, chum claoi agus uathbhas a chur ort, do chum
do tharraing air th'ais ó'n urnuighe agus ó
léightheoireacht naomhtha.

Ní thaitineann an fhaoisidin úiríseal leis, agus,
dá mbadh éidir, ní leigfeadh sé dhuit cumaoineach do
ghabhail.

Acht ná creid é, agus ná géill dó, cia go gcuir-
feadh an iomad gaistidhe cealgacha go minic 'na
suidhe romhad.

An tan a shéideas an droch-sbiorad smaointighthe
neamh-ghlana ann th'intinn, fag air féin iad arís.
Agus obair leis:

Imthigh, a sbioraid neamh-ghlain; gabh náire agus
aithmheal, a dhroich-sbioraid shalaigh, atá 'cur a léitheide
sin ann mo chluasaibh.

Imthigh uaim, a dhroich-mhealltoir, cha bhíonn cuid air
bith agad dhíom-sa; acht béidh Íosa 'na chosantoir
agus 'n-a churadh chródha agam, agus béidh tusa 'do
sheasamh air d'imdheargadh lán náire agus faitchis.

Is féarr liom bás agus an uile phian d'fulang,
nó umhlughadh air én mhodh dhuit-se.

Bí balbh 'do thosd, óir ní éisdfead-sa níos fuide
leat dá mhéad cathuighthe nó buaidhreadh do chuirfeá
orm.

'Sé an Tighearna mo shoillse agus mo shláinte, cia
roimhe a mbéadh eagla orm?

Dá gcuirfidhe sluagh na ndeamhan uile os mo
choinne, ní bhéadh eagla air mo chroidhe, óir is É an
Tighearna mo fhear-chuidigh agus mo shlanuightheoir.
(Psailm,26,1,7,18,15).

5. Déana saighdeoracht mar ghaisgidheach cródha,
agus ma thuiteann tú air uairibh le tré luige agus
anbhfainne, éirigh arís, agus glac meisneach níos mó
nó do bhí agad a roimhe, aige cur do dhóchais ann
mo mhór-ghrásaibh-se; agus coimhead thú féin go mór
air antoil dhíomhaoin agus air dhíomas.

Óir cuireann so móran air seachran, agus tuitid
air uairibh a ndaille agus a ndorchadas nach éidir
a léigheas.

Gabh thusa so mar rabhadh chum thú féin do choimhead
agus úirísliughadh go bráthach, eadhon, an tuiteam-sa
lucht an uabhair atá dóchasach go díchéillidhe asta
féin.

An 7 caibidil.
Mar is dleacht na grása d'folach faoi chuim agus
sgáth na h-úmhlachta.

1. A mhic, is tairbhighe neamh-baoghalaighe dhuit
grása na caondúthrachta agus an chrábhaidh a fholach,
nó a dhul a n-árd-uaill air a shon, gan móran cainnte

a dhéanamh air, nó ró-mheas a bheith agad ort féin
uime; acht thú féin do tharcuisniughadh agus d'úirís-
liughadh mar neoch nach ar bhfiú na grása sin d'fhaghail.

Ní cóir do neoch grádh ró-áidhbheil a cheangal leis
an ní dob éidir a chlaochlódh agus a theacht contrardha
a ngearr aimsir.

An tan a bhíos tú anns na grásaibh, smaoinigh air
chomh truagh agus chomh bocht a bhí tú an tan nach
raibh na grása agad.

Ní a ngrása an t-sólais amháin do bheith aige neoch
atá foirbhtheacht iomlán na beathadh sbioradálta, acht
anns an fhulang umhal, fhoighideach do nídh duine an
tráth nach mbíonn na grása aige; air mhodh nach
n-éireochadh sé sbadanta 'san urnuighe an tan sin,
nó nach leigfeadh dhe a ghnáth-gníomhartha maithe eile a
dhéanamh; acht, an uile ní dob éidir a dhéanamh go
fonnmhar réir a chumhachta agus a thuigse; agus gan
é féin a leigint a bhfaillighe go h-iomlán air son
triomlacht nó triobloid intinne do mhothughadh.

2. Óir, atáid iliomad a théid a mío-fhoighide agus
a leisge an tan nach n-éirigheann na neithe réir a
dtola go maith leo.

Óir, is deimhin nach bhfuil slighe an duine air a
láimh féin a gcomhnuidhe; acht is air láimh Dé atá an
tiodlacadh agus sólas do thabhairt uadha, an uair
is toil leat féin, an méad is áil leis, agus do'n
té is áil leis réir a thola, agus ní théid níos fuide.

Milleann daoine gan deiscreide iad féin, a
dtaobh ghrása an chrábhaidh; óir is áil leo níos mó
a dhéanamh nó thigh leo, gan feuchain air mhéad nó
air mhiosúr a luige agus a n-anbhfainne féin, acht
aig leanmhaint miangas a gcroidhe níos mó nó
ciall cheart na tuigse agus an réasuin.

Óir, do chuir siad rompa go h-an-dána níos mó
a dhéanamh nó ba toil le Dia; agus uime sin do
chailleadar air ball na grása.

Agus an mhuinntir sin do bhí aige déanamh nid
dóibh féin anns na flaitheamhnais, do fágadh iad
tarcuisneach tarnochttha folamh; ionnas, air n-a
bhfádhbhadh agus air n-a n-ísliughadh mar sin, go
ndéanaidis foghluim gan taobhadh le n-a sgiathanaibh
féin, acht iad féin a fholach faoi mo sgiathanaibh-se.

An drong atá nuaidh aineolach a slíghe an Tighearna,
mur mbéidh ar n-a riaghaladh le comhairle na ndaoine
deiscreideacha, is ró-uras a mealladh, a leonadh, agus
a leagadh.

3. Agus ma's mian leo a mbreathnughadh féin do
leanmhain níos mó nó creidmheal do na h-eolachaibh,
is contabhairt dóibh droich-chríoch, ma dhiúltann siad
tarraing air a n-ais ó n-a n-dealbhchumadracht féin.

Is annamh fhulaingid riaghail do ghabhail ó chách eile
go h-umhal an dream aca a mbíonn meas mór
críonnachta orra féin.

Is féarr beagan feasa agus foghluma mar aon le
h-úirísleacht, nó oirchisde na h-árd-fhoghluma maille
re miangasaibh díomhaoineacha.

Is féarr duiit beagan do bheith agad, nó móran as
a rachfá a n-uabhar.

Ní ró-dheiscreideach do nídh an té do bheir é féin
suas do luathghaire, aige déanamh dearmaid dá
bhochtaine a n-allód agus d'eagla gheanmnuidhe an
Tighearna, im-eagluigheas na grása do fuair sé do
chailleadh.

Mar an gceudna, ní duine ró-eagnaidhe an té
a théid a n-eudóchas a n-aimsir buaidheartha agus

cruadhóige, agus do smaoinigheas agus do mhothuigheas
níos lugha dóchais ionnam-sa nó mar do ba chóir dó.

4. An té aige a mbíonn ró-dhóchas as féin a
n-aimsir na síothchana, is minic a bhíonn sé lán uamh-
ain agus eagail a n-aimsir na comhlana agus an
chatha.

Dá mbadh eol duit an mheasardhacht agus an umhlacht
a chongbhail agad féin do ghnáth agus do sbiorad a
stiúradh agus do ríoghaladh go maith, ní thuitfeá
chomh h-obann agus sin a gcoir nó a gcontabhairt.

An tráth a mhothuigheas tú sbiorad an chrábhaidh agad,
is maith an chomhairle smaoiniughadh gad é mar bhéas
tú, an tráth a sgarfar an t-soillse sin leat.

Agus ma theagmhann do'n t-soillse sin dealughadh
leat, smaoinigh go mb'éidir leis filleadh ort arís
an deallradh sin do bhain mise dhíot go feadh tamaill
chum rabhaidh agus comhairle dhuit-se, agus chum glóire
dhamh féin.

5. Is tairbhighe go minic a léitheid so do dhearbhughadh,
nó dá bhfaghthá gach én ní do ghnáth aig éirighe leat
réir do thola.

Óir, ní air son taisbeanta móra agus comhshólais
iomdha do bheith aige duine, nó air son é a bheith eolach
anns a' Scrioptuir dhiadha, nó air son é a bheith 'n-a
uachtaran, nó a n-árd-chéim; ní air son én ní aca so
a mheasthar tuillmhe nó luaigheacht do bheith aige.

Acht air son é a bheith air n-a chomh-dhaingniughadh
anns an umhlacht, agus lán do'n charthannacht dhiadha;
agus tré a bheith go h-uile aige glain-iarraidh onóra
Dé do ghnáth; tré é féin a tharcuisniughadh, agus
a dhí-mheas mar an dadamh, air mhodh gur mhó an
luathghaire a bhéadh air sbíd agus droich-mheas fhaghail
ó chách nó móir-mheas agus onóir.

An 8 caibidil.
A labhras air an droich-mheas a dhlighthear do dhuine
a bheith aige air féin a bhfiadhnaise Dé.

1. Labhrfad le mo Thighearna, cia nach bhfuil mé
ach 'mo chré agus 'mo luaithrean. (Gen.c.18,27).

Agus dá mbéadh meas níos mó nó sin agam orm
féin, feuch go seasann Tú féin, a Thighearna, a m'
aghaidh, agus go ndéanaid mo lochta féin fiadhnaise
fhírinneach a m'aghaidh nach éidir liom a shéanadh.

Gidheadh, ma tharcuisnighim mé féin, agus mo luige
féin a thaisbeanadh, agus an uile mhóir-mheas orm
féin a dhíbirt, agus áireamh nach bhfuil ionnam féin
ach luaithrean, mar nach bhfuil dá ríribh, béidh do
ghrása ró-aodhbha liom, agus béidh do shoillse a
gcomh-fhoigse mo chroidhe, agus rachaidh an uile
mheas dá laighead orm féin air gcúl, air na bhathadh
a n-íochdar agus a n-aigean mo neimhnidhe agus
m'anbhfhainne féin go bráthach.

Is annsin a bheireas Tú fios damh, agus a thaisbeanas
Tú, creud an ní mise, creud as a ndearnadh mé,
agus cá chuige a dtainic mé; óir, ní bhfuil ionnam
ach an dadamh, agus ní raibh fios nó eolas agam
féin air sin.

Ma fhágthar 'mo mhuinighin féin mé, feuch nach bhfuil
mé ach 'mo neimhnidh, anbhfann easlán uile; ach ma
dhearcann Tusa, a Thighearna, go tapaidhe orm, béidh
mé, air ball, air mo neartughadh, agus air mo líonadh
go lom-lán do nuadh luathghaire.

Agus is ró-iongantach an ní, mise atá ó náduir
trom tuitmeach do ghnáth air aigean, go dtógfaidhe
a n-airde chomh tapaidh agus sin mé, aige faghail
fáilte muinntearaighe agad.

2. Is é do ghrádh-sa, a Thighearna, do nidh so uile,
aige dul romham, agus aige réimh-fheuchain, agus
aige réamh-fhurtacht orm a n-asgaidh gan tuillmhe
nó luaigheacht do m'thaobh-se, agus aige cuideamh
liom ann an iomad riachtnas, agus a chosnas mé air
pheirioclaibh ró-mhóra, agus gá mo tharraing ó olcaibh
doi-innse do-áirmhe, mar is éidir liom a rádh.

Go dearbhtha, do chaill mé mé féin, le n-iomad
gráidh míríaghalta orm féin; acht, an tan d'iarr mé
Thusa a t-aonar, agus a ghrádhuigh mé Thú go fíor-
ghlan, fuair mé Thusa agus mé féin fós, agus as a'
ghrádh sin, thainic chugam, gan dadamh do mheas a
bheith agam orm féin.

Óir, a Thighearna ró-mhilis, do nídh Tú féin liom
níos mó nó is fiú mé, agus níos mó nó leigeas an
eagla dhamh iarraidh nó dúil a bheith leis.

3. Go mbadh beannuighthe Thú, ó mo Dhia! Óir,
cé go bhfuilim-se 'mo neamh-airidhe air an uile mhaith,
cha déan do mhaitheas ró-uasal neimh-chríochnuighthe-se
sgíth nó comhnuidhe ó mhaitheas do dhéanamh go bráthach,
agus fós do na daoinibh neamh-buidheacha féin gan
séanadh, agus do na drongaibh is fuide a ghabhas ó
do shlighthibh.

Till chugad féin inn, a Thighearna, ionnas go
mbéidhmis buidheach, diadha, úiríseal, deagh-rúnach;
óir, is Tú féin ár sláinte, ár neart, agus ár
ndaighneacht.

An 9 caibidil.
Do'n mhodh ar a ndlighthear an uile ní áireamh air
Dhia, is É is finid, agus is críoch dhéidheanach dúinn.

1. A mhic, ma's áil leat a bheith naomhtha beann-
uighthe go fírinneach, tuig gur Mise is árd-chríoch
dhéidheanach dhuit.

Glanfar leis an deagh-rún-sa do mhiangas agus
th'antoil a bíos go minic ró-cheangailte do féin,
agus do na créatuiribh eile.

Óir, ma iarrann tú thú-féin a n-én ní, air ball,
seargann tú aige dul a luige, agus a n-anbhfainne
ionnad féin.

Tabhair, mar sin, gach én ní damh-sa go sonnradhach,
óir is Mise a thug gach uile ní uaim.

Is amhlaidh, mar sin, meas gach uile ní mar
do thiocfadh ó'n ÁrdMhaitheas Dhiadha; agus mar sin,
dlighthear na h-uile ní a thoirbheirt damh-sa is fréamh
agus tús dóibh.

2. Is uaim-se, an tobar beo, a thairringid an
beag agus an mór, an bocht agus an saidhbhir
fíor-uisge na beathadh; agus an méid do nídh seirbhis
damh go fonnmhar toilteanach, do gheobhaidh siad
grása air son grása uaim.

Acht an té iarras é féin do bheith fá mheas agus
fá ghlóir amach uaim-se, nó shanntuigheas sólas
fhaghail ó ní air bith go sonnradhach dam' fhéagmhais,
cha bhíonn sé air n-a chomh-dhaingniughadh 'san iolgháir-
deas fhíre, nó saor suaimhneasach ann a chroidhe, acht
béidh sé air n-a chumhgughadh agus air n-a thoirmeasg
go ró-mhinic.

Mar sin, ná maoidhimh go bhfuil maith air bith agad
dod' chuid féin, agus na h-iarr neart nó subhailce
a bheith aig én neoch; acht tabhair an t-iomlán do Dhia,
óir ní bhfuil ní air bith aig an duine 'na fhéagmhais.

Is Mise a thug uaim gach ní dá bhfuil aige, agus is
áil liom iad filleadh orm féin arís, maille re
dúthracht agus ró-bhuidheachas air a son.

3. 'Sé so an fhírinne le a sgriostar an ghlóir
dhíomhaoin.

Agus ma thigid na grása asteach ad' mheanmain,
agus an charthannacht dá ríribh ann do chroidhe, cha
bhíonn iomthnuth nó briseadh croidhe ort, agus cha
bhíonn ró-ghrádh ort féin ceangailte dhuit.

Óir, claoidheann an grádh neamhdha gach én ní, agus
méaduigheann sé neart agus cumhachta an anma.

Ma atá do chiall air do chumas, is ionnam-sa
amháin a bhíos do luathghaire, agus do dhóchas; óir,
ní bhfuil én neoch go maith acht Dia 'na aonar, glóir
agus moladh dó ó na h-uile dhuine, agus thar gach
uile ní, agus beannughadh ann gach én ní!

An 10 caibidil.
Amhail aige tarcuisniughadh agus aige diúltadh
do'n t-saoghal, is ní ró-thaitneamhach seirbhis Dé
do dhéanamh.

1. Labhrochad anois arís, a Thighearna, agus cha
bhím 'mo thosd; do bhéarfaidh mé cogar do mo Dhia,
mo Thighearna, agus mo Righ atá air neamh.

O, creud é méad iomadamhlacht do mhilseachta, a
Thighearna, atá a dtaisgidh agad do'n mhuinntir orra
a mbí eagla romhad!

Acht creud Thú do'n mhuinntir a ghrádhuigheas Thú?
Creud a bheireas Tú do na drongaibh do nídh do
sheirbhis ó n-a gcroidhe go h-iomlán?

Go fírinneach, is dó-fhaisnise doi-innse milseacht
an chomhshólais ró-sháimh do bheir Tú do'n mhuinntir a
ghrádhuigheas Thú.

Is ró-mhór do thaisbean Tú milseacht do char-
thannachta damh-sa go speisialta; óir an tan nach
rabhas air a' t-saoghal, do dhealbh agus do chumais
mé; agus a tan do bhí mé air seachran, do thug
Tú air m'ais arís mé do chum seirbhis a dhéanamh
dhuit; agus do thugais órdughadh agus aithne dhamh
Thú féin do ghrádhughadh.

2. O! Thiobroid an ghráidh shíorraidhe! creud a
déarfas mé leat?

Cionnas is éidir liom dearmad a dhéanamh dhíot,
noch do dheonuigh cuimhniughadh orm-sa, agus sin fós,
tar éis mé seargadh agus a dhul amugha?

Do rinne Tú trócaire air do sheirbhiseach níos
mó nó a raibh sé a' feitheamh leis, agus do thug grása
níos mó nó thuill sé.

Creud a bhéarfas mé dhuit air son na ngrása sin?
Óir, ní do gach én neoch do bheirthear grása an uile
ní do thréigbheal, an saoghal fhágbhail, agus a dhul
asteach a n-órd, agus a mbeathaidh riaghalta uaignigh.

An mór dhamh-sa do sheirbhis a dhéanamh, agus go
bhfuil d'fhiachaibh air an uile chréatuir seirbhis a
dhéanamh dhuit?

Ní cóir damh-sa a mhaoidheamh nó a bhreathnughadh
gur mór an ní seirbhis a dhéanamh duit-se; acht is

mó mheasaim gur mór agus iongantach an ní Thusa
dheonughaddh gabhail chugad ann do sheirbhis bochtan
chomh mí-dhiongmhala liom-sa, agus mo choimh-cheangal
ameasg do shearbhoghantuidhe grádhacha féin.

3. Feuch, is leat féin, a Thighearna, gach ní dá
bhfuil agam-sa chum do sheirbhis a dhéanamh.

Gidh gur mó an fóghnamh do nídh Tusa dhamh-sa nó
do nídhim-se dhuit-se.

Feuch neamh agus talamh, noch do chruthuigh Tú do chum
seirbhis an duine, atá siad ullamh, agus do nídh
siad gach én ló réir th'aithne, agus th'órduighthe féin
dóibh.

Agus mar ba bheag leat sin, do chruthuigh Tú fós
na h-aingil agus d'órduighis do sheirbhis an duine
iad.

Acht, atá én ní amháin do sháruigh agus do chuaidh
os cionn an iomláin, agus sé sin, gur dheonuigh Tú
féin, a Dhia, seirbhis an duine do dhéanamh, agus
Thú féin a thoirbhirt dó fá dheoidh.

4. Creud a bhéarfas mise dhuit air son an oirid
sin do mhíltibh maitheasa? Och, dá bhféadainn do
sheirbhis a dhéanamh air feadh laethe mo bheathadh!

A Dhia, nach dtiocfadh liom aon lá amháin a chaitheamh
go diongmhala ann do sheirbhis!

Is Tú féin amháin is airidhe air an uile sheirbhis,
air an uile onóir, agus air an uile mholadh go
síorraidhe.

Is Tusa mo Thighearna go fírinneach, agus is
searbhfoghantuidhe bocht duit mise, orm a bhfuil
d'fhiachaibh do sheirbhis a dhéanamh le m'uile bhrígh agus
neart, agus gan a bheith cortha a choidhche dod' mholadh.

'Sé so mo thoil agus mo mhian; agus ce bé atá
dholaidh orm, a Thighearna, deonuigh féin a chóimhlíonadh.

5. Is mór an onóir, agus an ghlóir do sheirbhis a
dhéanamh, agus an uile ní eile do tharcuisniughadh
mar ghrádh ort.

Is mór na grása a gheobhas an drong umhluigheas go
fonnmhar do sheirbhis ró-bheannuighthe a dhéanamh.

Do gheobhaidh sólas sáimh-mhilis ó-n Spiorad Naomh
an mhuinntir a dhiúltas d'ainmhiantaibh uile na colna
mar ghrádh ort-sa.

Agus gheobhaidh lán-shaoirse anma, an mhuinntir
a chuireas an uile chúram saoghalta dhíobhtha, agus a
théid asteach san mbealach chumhang air son agus mar
gheall air th'ainm-se, a Thighearna.

6. Ó! A sheirbhis shámh-thaitneamhach Dé, a shaoras
agus a naomhas neoch go fírinneach!

O! A stáid naomhtha na beathadh riaghalta do nídh
an duine comh-chosamhail le na h-ainglibh, tait-
neamhach aige Dia, uathbhasach aig na deamhain, agus
ionmholta aig na fíréin!

O! 'so an t-seirbhis is ceart a ghabhail agus a
shíor-iarraidh, tré a dtuillthear an t-Árd-Mhaith,
agus tré a ngnothuighthear an t-aoibhneas a mhairfeas
gan chrích gan fhoircheann.

An 11 caibidil.
Amhail mar is dual ainmhianta an chroidhe do
sgrúdughadh agus do shuaimhniughadh go ró-riaghalta.

1. A mhic, is éigin duit neithe iomdha fhoghluim go
fóill, nach ar fhoghluim tú go nuige so.

2. Creud na neithe iad sin, a Thighearna?

3. Atá, do thoil do chur uile do réir mo thola-sa
agus gan ró-ghrádh a bheith agad air do thoil féin, acht
a bheith 'do ghrádhuigheoir fhonnmhar air mo thoil-se.

Is minic agus is neartmhar a ghríosuigheas agus
a ghluaisead do mhiangasa thú; acht tabhair dot'
aire an air son m'onóra-sa nó air son do shochair
féin a ghluaisthear thú.

Ma's Mise fáth agus cúis do ghluaiseachta béidh
tú ró-bhuidheach air gach ní óirdeochas Mise; acht
ma tá én ní dod' thoil féin agus dod'iarraidh a
bhfolach agad, 'sé sin atá'n a bhacan agus 'na throm-
bhuaidhreadh ort.

4. Mar sin, bí air do choimhead, gan ró-mhuinighin
a chur a dtoil nó a miangas air bith dá raibh agad,
gan mo chomhairle-se air tús, d'eagla go mbéadh
aithreach ort arís, nó go mío-thaitneadh fá dheoidh
an ní do ró-thaitin leat air tús.

Óir, ní cóir gach én mhian a shaoiltear a bheith ró-
mhaith do leanmhain go ró-luath; nó fós an mian nó
an fonn contrardha do dhiúltughadh agus do sheachnadh
go ró-obann.

Is ró-mhaith, air uairibh, srian a chur air na claon-
taibh agus air na miantaibh dleistionacha féin
d'eagla seachran nó mearughadh a theacht air do
chéill le h-iomadaighe práidhinne agus deifre; nó
ádhbhar gearain a thabhairt do chách le h-easbhaidh
deiscreide; nó fós tú féin tuiteam nó turnamh
nó buaidhreadh fhaghail tré chonsboid nó chontrailleacht
na muinntir' eile.

5. Acht, air uairibh is éigin troid go cródha a
n-aghaidh na gclaonta brúideamhla, gan géilleadh
do mhian nó d'ainmhian na colna, acht dícheallt a

dhéanamh an cholann do chur faoi smacht do'n sbiorad,
a dheoin nó air éigin.

Agus is amhlaidh is mar sin is cóir an cholann a
smachtughadh, nó go mbéidh sí ullamh umhal air an
uile ní fhulang, agus go ndéanaidh sí foghluim a
bheith soi-riartha sásta le beagan, agus luathghaireach
faillteach roimhe le neithibh suaracha simplidhe, gan
mhurmar gan ghearan.

An 12 caibidil.
A labhras air eolas na foighide, agus air chlaoi
na h-antola.

1. A Thighearna Dé, tuigim go bhfuil an fhoighide
ró-riachtnasach agam; óir, is iomdha ní contrardha
a theagmhas air a' t-saoghal-sa.

Óir, ce bé air bith modh a gcuirfead romham
síothchain dh'fhaghail, ní h-éidir le mo shaoghal a bheith
gan chogadh, gan bhuaidhreadh, gan dólas.

2. Is mar sin atá, a mhic; acht is é mo thoil-se
gan tusa a léitheid sin do shíothchain d'iarraidh a
bhéadh saor air an uile chathuighe agus chontraracht do
mhothughadh.

Agus an uair a bhéas tú air do ghreadadh agus air
do dhearbhughadh le n-iomad buaidheartha agus
triobloide, meas an uair sin go bhfuair tú an
t-síothchainte.

Ma deir tú nach éidir leat móran cruadala
fhulang, cionnas is éidir teine purgadora fhulang?

As dhá olc glac do roghain an t-olc is lugha a
gcomhnuidhe.

Dá bhrígh sin, ionnas go mbadh éidir leat na pianta
síorraidhe do sheachnadh, cuir romhad na pianta atá
a láthair iomchar go foighideach mar gheall agus mar
ghrádh air Dhia.

An measann tú nach bhfuil ach beagan nó an
dadamh le fulang aige lucht a' t-saoghal-se? Is
ní so nach bhfuil le faghail ameasg na muinntir'
is aoibhnne agus is ádhmhaire beatha faoi sholas na
cruinne.

3. Acht, déarfaidh tú, "Atá móran aoibnis agus
aignidh aca, leanaid a dtoil agus a n-aigneadh féin,
agus mar sin, ní mór, acht is ró-bheag a mhothuigheann
siad a dtriobloid agus a mbuaidhreadh féin."

4. Acht, bíodh gur mar sin féin atá, agus go
mbéadh gach én ní aca réir a dtola agus a miangais
féin, cá fada a shaoileas tú a mhairfeas sin dóibh?

Feuch, go n-imtheochaidh thart mar cheo agus mar
dheatach lucht shaidhbhris an t-saoghail-se, agus go
rachaidh cuimhne na sólas a bhí aca air dearmad.

Agus fós, an tan a bhíonn siad air a' t-saoghal
féin, ní bhíonn siad sásta nó socair ionnta, nó saor
gan searbhadas, tuirse, agus eagla orra umpa.

Óir, is minic a bhíos an ní ceudna do thug an sólas
dóibh, 'na ádhbhar dólais phiantamhail arís aca.

Agus is ró-cheart sin teagmhal dóibh, gan an
mhuinntir a bhí aig iarraidh agus aig leanmhain a
n-ainmhianta míriaghalta féin, a bhfaghail nó a
bhfromhadh ach maille le coiciach, searbh-náire, agus
domlas.

5. Och! is gearr-bhuan, cealgach, cluainteach mí-
riaghalta, miothur, na h-ainmhianta salacha-sa uile!

Ach, fáraor! Do bheir an daille, agus an
mearamh céille air dhaoine gan sin a thuigbheal;
ach, amhail beithidhigh brúideamhla gan tuigse, théid
siad a gcontabhairt bás damanta dá n-anam féin,
mar gheall air ró-bheagan sólais so-bhasuighthe an
t-saoghail thruailltighthe.

Acht, thusa, a mhic, ná lean do chlaonta meardhána
mío-órduighthe féin, ach seachain agus tréig do thoil
féin. (Eccles.c.18,30).

"Cuir do thoil anns a' Tighearna, agus bhéarfaidh
Sé iarraidh agus miangas do chroidhe dhuit."
(Pslm.36,v.4).

6. Óir ma's áil leat sólas a bheith agad go
fírinneach, agus aoibhneas fhaghail uaim-se níos
líonmhaire, feuch, gur a dtarcuisne agus a
dtréigbheal an t-saoghail uile, agus a ngearradh
agus a ndíbirt na n-aoibhneas agus na n-ainmhianta
suaracha, salach, saoghalta uaid a bhéas do shonas, agus
do bhéarfar comhshólas go líonmhar duit.

Agus ní bhfuil dá mhéad agus dhiúltas tú do
shólasaibh sháimh-chealgacha na gcréatuir uile, nach
milse agus nach neartmhaire a bhéas na sólais a
gheobhas tú ionnam-sa.

Acht, air dtús, ní gan dólas, gan dochar, nó gan
chomhrac air a son a gheobhas tú na neithe-se.

Béidh an droich-chleachtadh a bhí agad a' cur bacain
ort; acht claoidhfidh tú an droich-chleachtadh sin le
cleachtughadh is féarr nó é.

Béidh a' cholann a' murmar ad' aghaidh; acht cuirfidh
teasghrádh na sbioraide srian leithe.

Béidh an sean-nathair nimhe a' cur cathuighthe agus
buaidheartha ort; ach cuirfear ruaig agus teitheamh

leis an urnuighe air; agus fá dheoidh ná bí díomhaoin
gan deigh-ghníomh éigin tairbheach a bheith do-ghnáth air
th'aire, óir druideann agus dúnann siad doirse
agus an t-slíghe a bhéas aige an aidhbhirseoir chugad.

An 13 caibidil.
A thráchtas air an umhlacht is dleacht do gach neoch
úiríseal do bheith aige réir na h-easamplara thug
Íosa Críosda uadha.

1. A mhic, an té a thairgeas é féin a tharraing
ó'n umhlacht, tarraingeann é féin ó n-a grásaibh;
agus ce bé a bhíos aig iarraidh a choda air leith,
cailleann sé a chuid do'n chomh-roinn choitcheannda.

Ce bé nach umhluigheann é féin dá thoil agus dá
dheoin do'n uachtran, is comhartha sin nach bhfuil
an cholann go h-iomlán umhal dó féin go fóill,
acht go mbí go minic a' murmar agus a' sbáirn i
n-a aghaidh.

Mar sin, foghluim go luath thú féin úirísliughadh
dod' uachtran ma's maith leat an cholann do
smachtughadh dhuit féin.

Óir, is luaithe a chlaoidhtear an námhaid do'n taobh
amuigh, an duine a bheith iomlán lán-dhaingean ann
féin do'n taobh astigh.

Ní bhfuil bíodhbha nó námhaid aige th'anam is measa
agus is urchoidighe ná thu féin, mur bhfuil tú air
aon rún go maith le do sbiorad.

Is éigin duit thú féin a tharcuisniughadh dá ríribh,
ma's áil leat th'fhuil agus th'fheoil féin do
chlaoi.

Is eagal agus is deacair leat umhlughadh a bheith
air thoil na muinntir' eile, cionn go bhfuil grádh
ró-neamh-órduighthe agad ort féin go fóill.

2. An mór nó an iongantach an ní thusa umhlacht
a thabhairt do dhuine eile air son Dé, nach bhfuil tú
féin acht 'do luaithrean agus 'do neimhnidh, an tan
do rinne Mise, an t-Árd-Dia uile-chumhachtach do
chruthuigh neamh agus talamh as an dadamh, Mé féin
íseal-chlaodhadh do dhuine air do shon-sa?

Atá Mé air mo dhéanamh níos umhaile agus níos
ísle nó én neoch eile, ionnas go mb'éidir leat-sa
th'uabhar féin do chlaoi tré m'úirísleacht-sa.

Thusa, a luaithreain, nach bhfuil ach 'do chré agus
'do chlábar, foghluim an umhlacht agus an urraim,
agus cromadh faoi chosaibh cáich.

Foghluim do chlaonta féin a bhriseadh, agus an uile
chineal umhlachta do dhéanamh.

3. Bí ann dearg-lasair feirge leat féin; agus
ná fulaing do'n uabhar agus do'n árdanacht do
shéideadh suas nó fás ionnad; acht déana thú féin
chomh beag agus chomh úiríseal agus sin, go mbadh
éidir le gach én neoch saltairt ort, agus do
phreabadh faoi n-a gcosaibh, mar aoileach agus cladach
na sráideann.

A dhuine bhaoith gan céill! creud é ádhbhar do
ghearain?

A pheacaigh shalaigh! creud a thig leat a rádha a
n-aghaidh na muinntir' a mhasluigheas thú; agus a
léitheid uair agus do mhasluigh tú féin Dia, agus a
mhionca uair do thuill tú ifreann duit féin?

Acht, do choigil, agus do chaomhain Mise thú, rinne
Mé foighide agus fulang leat, air son go raibh
t'anam ró-uasal ann mo shúilibh agam; ionnas go
n-aithneochthá mo ró-ghrádh ort, agus go mbeitheá go
bráthach ró-bhuidheach do mo thiodlaicthe dhuit, agus go
dtugthá thú féin do'n umhlacht agus do'n urraim do
ghnáth go fírinneach, agus do mhasla féin iomchar agus
fhulang go foighideach.

An 14 caibidil.
Mar is dleacht smaoiniughadh air bhreitheamhnas
dhiamhair Dé, ionnas nach séidfidhe suas inn, le
h-uaill as ár ndeigh-ghníomharthaibh féin.

1. A Thighearna, an tan do chluinim do bhreitheamh-
nas mar tháirnigh os mo chionn a' bagra orm, bíonn
mo chnámha air basmairt le h-eagla agus le
criothnughadh, agus m'anam air crith go ró-áidhbheil
le h-uathbhas.

Seasaim go gealtach, agus smaoinighim gur neamh-
ghlan na flaitheamhnais féin a d'fhiadhnaise. (Iób.
c.15,v.15).

Ma fuair tú locht air na h-ainglibh agus nach ar
chaomhnais iad, creud éireochas damh-sa?

Thuit na réalta as na flaithis, (Iób.c.4,18,
Apoc.16,13), agus mise nach bhfuil ach 'mo luaithrean,
creud a thig liom a ghabhail orm féin do dhéanamh
uaill as?

An drong air saoileadh a n-oibreacha a bheith ion-
mholta agus ró-mhaith, do thuiteadar go h-íochtar an

aigein; agus an drong a bhí aig ithe arain na
n-aingeal, do chonnaic mé iad aig ithe na ndearcan
leis na muca go ró-fhonnmhar arís 'na dhiaidh sin.

2. Mar sin, ní bhfuil naomhthacht aig én neoch, ma
tharraingeann Tusa do lámh, a Thighearna, uadha.

Ní fiú an dadamh an eagna, ma sgarann Tú féin
o'n stiúir.

Ní bhfuil tairbhe do neoch a bheith neartmhar, ma
thógann Tusa Thú féin suas ó n-a chothughadh.

Is ró-neimh-dhearbhtha do'n gheanmnaidheacht, ma
dhealuigheann Tú féin ó n-a chosnamh.

Ní bhfuil tairbhe dhúinn aire a thabhairt dúinn féin,
mur mbéidh do choimhead naomhtha gár bhfaire.

Óir, an tan fhágthar linn féin inn, théidhmid a
mbathadh agus amugha; acht an tan do bheir Tusa
cuairt orainn, éirighmid suas go beodha arís.

Atámuid claochlóideach tuitmeach, acht comhdhain-
gnthear leat féin inn; bímid fionn-fhuar san
chrábhadh, acht dearg-lastar suas le do theasghrádh
bhruithneach féin inn.

3. Ó! nach úiríseal suarach an meas is dleacht
damh-sa do bheith agam orm féin! Nach beag is fiú
maith air bith dá saoilim do bheith agam?

O! a Thighearna, is ró-íseal budh chóir damh cromadh
síos go h-aigean faoi dhoimhneacht do chirt-bhreitheamh-
nais; an áit nach bhfaghaim mé féin acht mar neimhnidh
agus an dadamh!

Ó! ualaigh gan chuimse! Ó fhairrge nach snamhthar
trasna, an áit nach bhfaghaim én ní agam féin, acht
an dadamh!

Cá bhfuil áit agam ann a gcuirfead mo ghlóir
agus mo dhíomhaoineas a bhfolach? Cá bhfuil mo
dhóchas as mo mheisnigh agus mo neart féin anois?

Atá m'uaill dhíomhaoin anois uile air n-a slugadh
agus air n-a bathadh a ndoimheagan do bhreitheamhnais
féin orm.

4. Creud iad clann Ádhbha uile ad' fhiadhnaise?

An rachaidh an chré a n-úabhar air a Chruthuightheoir
do dhealbh í?

Cionnas is éidir an croidhe atá umhal go fírinneach
do Dhia, a shéideadh suas le glór dhíomhaoin daoine?

Cha dtógann an saoghal uile suas an té atá faoi
smacht aig an fhírinne.

Agus is mó do ghluaisfear, le moladh daoine, an
té a chuireas a dhúil a nDia.

Óir, an mhuinntir a bhíos mar sin a' moladh, ní bhfuil
ionnta féin uile, acht neimhnidh, agus rachaidh siad
thart, mar imthigheas fuaim agus torann a gcainnte
thart; acht, fuireochaidh fírinne an Tighearna go
bráthach agus go bruinne na beathadh. (Psailm.
116,2).

An 15 caibidil.
A labhras air cionnas mar is dleacht dúinn a bheith,
agus creud is cóir a rádha, an tan iarrmuid ní air
bith.

1. A mhic, abair mar so ann gach uile ní: "A
Thighearna, ma 'sé so do thoil féin, go ndéantar
so mar so.

A Thighearna, ma's onóir dhuit-se é, go ndéantar
ann t'ainm féin é.

A Thighearna, ma chí Tú, agus ma mholann Tú
gurab é so mo leas, nó go bhfuil tairbhe dhamh ann,

annsin tabhair damh so do ghnáthughadh chum glóire
agus onóra dhuit féin.

Acht, a Thighearna, ma's aithne dhuit go mbéadh sé
urchoideach agam, nó a n-aghaidh sláinte m'anma,
béir uaim a léitheid sin do thoil."

Óir, ní ó'n Spiorad Naomh a thig gach én toil a
bhíos aige duine, cia go dtógthar dó féin go bhfuilid
uile ró-dhíreach agus ró-mhaith.

Is deacair a bhreathnughadh go fírinneach cia h-aca
sbiorad maith nó droich-sbiorad a ghluaiseas thú
chum sud nó so do shanntughadh; nó an é do mheanmain
dhíleas féin a ghluaiseas thú.

Is mór a bhíos air n-a mealladh a ndeireadh na
cúise, a shaoil gurab é an spiorad naomhtha do bhí
gá seoladh air tús.

2. Mar sin is le eagla Dé, agus le umhlacht
croidhe do ghnáth, is cóir gach ní, a thógthar dod' intinn
do bheith taitneamhach nó go maith, iarraidh nó shann-
tughadh.

Agus go sonnradhach taobh an t-iomlán liom-sa
aige diúltughadh dod' thoil dhílis féin, agus abair:

"A Thighearna, is agad féin atá fios creud an
ní is féarr; mar sin, go ndéantar sud nó so réir
do thola féin.

Tabhair uaid an ní is áil leat, an méid is toil
leat, agus an uair is toil leat.

Déana liom mar is fios agus mar féarr is toil
leat féin, agus mar is mó a bhéas 'na onóir agad.

Cuir anns am áit is áil leat mé, agus déana liom
réir do thola ann gach én ní.

Atáim ann do láimh féin; teilg agus tionntuigh
air gach én taobh timcheall mé.

Agus feuch atáim-se, do shearbhfhoghantuidhe, umhal,

ullamh chum gach én ní is toil leat; óir, ní damh
féin, acht dhuit-se, atá mé aig íarraidh a bheith ann
mo bheathaidh; a Dhia! nach bhfuilim mar sin go
h-iomlán foirbhthe diongmhala!"

Urnuighe
aig iarraidh toil Dé do choimhlionadh.

3. A Íosa, ró-aobhdha, ró-thrócairigh, tabhair do
ghrása dhamh, ionnas go mbéadh agam aige cuidiughadh
agus aige comh-oibriughadh liom, agus aige fuireach
agam go críoch agus finid mo bheathadh.

Tabhair grása dhamh do chum go sainnteochainn go
deoidh agus go n-iarrfainn an ní is taitneamhaighe
agus is annsa leat féin.

Go mbadh h-é do thoil-se mo thoil-se, agus go
dtugaidh mo thoil-se tóraidheacht dod' thoil-se go
brathach, agus go raibh dá réir air an uile mhodh!

Tabhair taithneamh no mío-thaitneamh dhamh mar aon
leat féin; agus ná tabhair cumhachta dhamh toil nó
mío-thoil do bheith agam acht a réir do thola agus
do mhío-thola féin.

4. Deonuigh dhamh bás fhághail do'n uile ní air
a' t-saoghal, agus grádh a thabhairt do'n úirísleacht
agus do'n uaigneas mar gheall agus mar ghrádh ort
féin, a Thighearna.

Go dtugaidh Tú dhamh, os cionn an uile athchuinghe,
mo chroidhe síoth agus suaimhneas fhaghail ionnad féin!

Is Tú féin síothchain agus sáimh-chiúineas fíre an
chroidhe; atáid na h-uile ní cruaidh, doilgheasach, neamh-
shuaimhneach ach Thú féin amháin.

Coideola mise, agus socrochad go sáimh anns a'
t-siothcháin cheudna-sa, eadhon, ann do mhór-mhaitheas
shíorraidhe féin amháin. (Pslm.4,9).

An 16 caibidil.
Adeir nach dlighthear an sólas fíre iarraidh ach a
nDia amháin.

1. Ce bé air bith ní a thug liom iarraidh nó a
smaoiniughadh chum sólais damh féin, ní bhfuil dúil
agam leis air a' t-saoghal-sa, acht air a' t-saoghal
atá le teacht.

Óir, gé go mbéidis an domhain uile agam
amháin, agus gur bh'éidir liom an uile aoibhneas a
shealbhughadh, is nídh dearbhtha nach ar bh'éidir leo
fuireach agam a bhfad.

Air an ádhbhar sin, ní h-éidir leat-sa, a anam
dhílis, do shásadh nó do sháimh-chealgadh go h-iomlán,
acht amháin a nDia, atá 'na chomhfhurtoir do na
bochtaibh, agus 'na sgiath dhídean aig an úiríseal.

O! anam dhílis, fan go fóill tamall beag
gearr; fan leis an ghealladh dhiadha, agus
do gheobhaidh tú coimhlíonadh an uile aoibhneas agus
mhaitheasa air neamh.

Ma shanntuigheann tú go ró-mhío-órduighthe neithe
saoghalta, caillfidh tú na neithe síorraidhe neamhdha.
Bíodh na néithe aimseardha le h-aghaidh do
riachtnais agad, acht na neithe síorraidhe ann do
chroidhe.

Ní h-éidir do shásadh le ní saoghalta air bith, óir
ní chum iad so a shealbhughadh do cruthuigheadh thú.

2. Cé go mbéadh an uile iolmhaitheas saoghalta
agad, ní ann sin atá do shonas agus do naomhthacht;
acht is a nDia, do chruthuigh an uile ní, atá do shonas
agus do naomhthacht uile.

Ní h-é sin a' sonas a bhreathnuighthear a bheith
ionmholta le lucht grádha óinmhideacha an t-saoghail,
acht an sonas leis a mbíonn fíréin Chríosda a'
feitheamh, agus a réamh-bhlaisid air úairibh na dronga
sbioradálta an chroidhe ghlain, a bhíos do ghnáth aige
comhradh air neithibh neamhdha.

Is gearr agus is díomhaoin an uile sólas daonna.

Is beannuighthe agus is deimhin an sólas a mhothuigh-
thear a' teacht ó'n fhírinne do'n taobh astigh.

Bíonn a shólas féin, eadhon, Íosa Críosda, air
iomchar ann gach én áit aig an duine chráibhtheach, agus
adeir leis "Íosa, a Thighearna, bí agam san uile
áit, agus san uile aimsir.

Agus go mbadh h-é bhus sólas damh a' mhian do
bheith orm a bheith sgartha ó'n uile shólas daonna.

Agus fós ma theasduigheann do shólas féin uaim,
go raibh do thoil-se agus do cheart-bhreith atá gá
mo láin-dhearbhughadh, a n-áit agus a n-ionad an árd-
shólais agam.

Óir, cha mhaireann th'fhearg a gcomhnuidhe, agus cha
bhíonn do bhagra síorraidhe." (Pslm.102,9).

An 17 caibidil.
Amhail mar is dleacht dúinn ár gcúram uile a
chur a nDia.

1. A mhic, leig damh-sa a dhéanamh leat mar is
mian liom féin; óir, is fios damh an ní is féarr agus
is tairbhighe dhuit.

Smaoinigheann tusa amhail duine; do bheir tú
breith air mhóran do neithibh, réir mar mhúineas an
toil dhaonna dhuit.

2. A Thighearna, is fírinneach an ní adeir Tú;
is mó an cúram atá agad umam-sa, nó thig liom-sa
a bheith agam umam féin.

Is ró-bhaoghlach do'n té nach dtaobhann a chúram
uile leat féin.

A Thighearna, ma bhíonn mo thoil-se díreach, seasmhach
ionnad féin, déana liom mar is loinn agus mar
is toil leat.

Óir, ce bé air bith a dhéanfas Tú liom, ní h-éidir
leis gan a bheith go maith.