Historical Irish Corpus
1600 - 1926

Stiúratheoir an Pheacuig

Title
Stiúratheoir an Pheacuig
Author(s)
Din, Pádraig,
Compiler/Editor
Ó hÉaluighthe, Diarmaid
Composition Date
1824
Publisher
(Corcaigh: Cló Ollscoile Chorcaighe, 1945)

Search Texts

Poetry/Prose
1600 1926



Do Thrí Ranna na hAithridhe, mar ata, Croidhe-bhrugha, Foisdin, agus
Leorghníomh.



Air an gCroidhe-Brugha.



A pheacuig anacrach 'ta ad' Spaidire riamh air fán
O Righe na nAingiolaibh is tu malluighthe fe fhiach is chain,
Mara gcasa tu le aithreachus ceart air Dhia na ngras,
Beig t'anam bocht go sior damanta ameasg Diabhail gan spás.



II.
An spás san a fuair tu go di an uair seo o Righ na Naomh,
Nior chuiris suim ann go rugag tinn ort 's a' bas ad' thaobh;
'Se mo thuairim-si ma beirthar uainn mar atáir ad' mheinn,
Go mbeith t'anam shios anifrionn iochtarach ad' chradha le peinn.



III.
Peinn mhor loisgitheach sior-dhocharach bheig at' dheigh gach trath
'Measg Diabhail dhamanta 'stu leo ceanguilte 'na gcliar go brath,
Mar' ndeinfir aithreachus fior-bheannuighthe an amm an ghadh,
Do ghlanfe o gach peaca thu 's a bheith le Criosd a ngradh.



IV.
Chum gradh Iosa bhei'd Chroidhe-si sul sinfar tu treith go fann,
Dein mareanna air do bheatha 'nios 's air do chlaonta seann.
Glaodhaig chum do smuainte na peacuidhe ghnidhis riamh red threithe camm,
Anaigha dlidhe an Righ sin fuair bas Dia hAoine faoi phein da dhream.


L. 32


V.
Dream na nAingiolaibh beig go carthanach aig guidhe chum De,
Do chionnta dhearmad ma bhion aithreachus ad' chroidhe led' éachd,
Is comhairle ghlaca 'nios 'ta air mhaithe leat, dein deimhin dom' sgéal,
Chum tu sheachna air an mbreith dhamanta, 's air chliar na ndaol.



VI.
Na diabhail dhúbha san dobhi ad stiura's ad tharuint ó Dhia,
Tabhairfid cúl duit ma ni'r mo chomairle is ní chasuid nibhus siadh,
Ma ghlacuir bron ceart 'dtaobh an chúrsa do leanuis gan chial,
Tabhairt gach diultamh do Righ na gcomhachta 'sa brise' riaghail.



VII.
'Se riaghail cheapaim duit le carthanacht ad shaora' dtrath,
O'n mbreith dhamanta thoill t'anam bocht a bpeinn go brath,
Glaodhaig le aithreachus air Dhia chabharthach tre bhrighe na ngras,
Tfhiacha mhaitheamh duit, is iad do dhearmad le truadh dod chas.



VIII.
Air an gcas ceadhna, bioch dortuidhe geur-fhliuch leat 'nuas na ndeoir,
'S le doilis treunmhar guig chum aonmhic, anios ort foir,
'S do pheacuidhe eachtach, le fuil a chreuchta, do nighe gan smol.
Dod t'anam daor-bhocht, ata go treith-lag, faoi chiach go d'reoil.


L. 33


IX.
Ce d'reoil ata sé le mead ghrain-bheart, 's le baois na hoig'
Tre thora paise Iosa an tslainte aris dogheobhaig,
Ma bhion tu casmhar ad' chroidhe go craibhtheach tred' chionnta mor,
'S gan casa choidhche air aon droch-ghnio'rtha na flathais gheobhair.



X.
Deora aithreachuis 'siad do ghlanfe tu o smoit is cheo,
Is run leasuighthe bioch go daingion ceart ad' chroidhe go deo,
Gearán fadthuirseach dein le Sagart maith, le fuaith is bron,
Air gach mallathachd riauk dar chleachtuis-se a lionta'n Leoin.



Air an bhFoisdin



I.
Beith Leoin mhor' Ithfrinn 'nios air criocha shios, is sgreucha siad,
'Nuair dheunfir sgeithchun air do chammchlaonta mar dhearnuis iad,
Is tabharfe'n t-aon Mhac ansan ort saor-bhreith, le gradh go fial,
Air an am gceadna 'na sgaoilfe'n Chleir tu o lion an Diabhail.



II.
Na diabail do mheall tu 's do chaoch gach am tu le aicid bhreun,
Beid air baillichrith teithe feasta uait go háit na bpian,
'Nuair 'neosfir cealguibh do chroidhe calcuighthe don chleir mar Liadh,
Sgaoilfidh t'anam bocht od' tualach marbhthach, tre chomhachta Dhia.


L. 34


III.
Air Dhia beigh áthas ma 'niosir lancheart gach gníomh dod' shaodhal,
'S gach slidhe dá ndearnuis a dhlidhe do bhearn' led' thoil gan chéil.
Ná ceil tre naire aon locht ce granúil dod' bhearta cle,
Is beith tu pairteach le Naoimh a n-airde tre bheannacht De.



IV.
Dia na nAingiolaibh tabhairfidh maitheamh duit ad' chionnta baois,
Ma bhidhir air aigne do chúl do chasa leo go brath aris;
Gloire Pharathais gheobhair go gradamach ma ní'r go fíor,
Aithridhe thaithniomhach 'ghlanfe t'anam duit o smoit go sior.



V.
Bi 'sior-mhareanna air do bheatha 'nios, is sgeith a dtrath,
Do mhor-mhallathachd is do sgannail riamh do'n saodhal gan sgaith,
Na bioch mearathal air do theanga-sa a dtaobh do cháis
Aig deanadh dearmuid dod' chamm-bhearta clis ba threun a' fás.



VI.
An fás farsing sin bhi ad' threasguirt riamh mar phrey 'ge Diabhail,
Strac go daingion e od' chroidh calcuighthe le raoba stial;
Gealaim feasta dhuit, ma bhi'r taithniomhach, ad taithridheach dhian,
Go bhfaigha tu Parthas o Riogh na nAing'luibh faoi reim gan phian.



Air an Leorghniomh
I.
O'n bpian so ad' chradha 'nios ma thagair slan uaig tar éis gach caith,


L. 35


'Sa' ndubhairt a dhearna, go h-umhal-chroidheach craibhtheach, aig
leigheas gach cneadh,
Dein leorghniomh duthrach le Dia 's led' chomhairsain ad' chlaonta leag,
Faoi chesa'n namhuid thu, a bpeaca an mhuinlig tred' threithe lag.



II.
Ce lag t'acfuin-si chum fior-cheartachus do dheana 'gcoir,
Le Righ na nAing'luibh dofuair masla uait ad' shaodhal go mor,
Deithchiol maitheasa 'comhad na n-atheanta gan bheim gach lo,
Dein go carthanach is aoibhneas Pharthais dogheobhir go deo.



III.
Go deo bi riaghalta's le h-umhluidheacht dhiadha bi cneasda seimh,
Ad' ghlor bioch cial cheart le múinteachd beasa bainte ad' sgeimh,
'S gach maith da bhfiadfir le gradh do'n Tighearna, dein e led' shaodhal,
'S dod' namhuid mheillteach do chreach go deimhin tu, ná tabhair geill.



IV.
Le geill do Iosa, 's da dhlighe 'ta naoimtha tabhair sasamh coir,
A gclu gach aon neach dar rin tu raoba tre mhalis mhor,
'Sa gcuid ma thoguis dein diol go feorlin le glaineacht meoin,
No Righ na gloire ní thaibhairfe sodha dhuit astig 'na dhun
(=mansion).



V.
Dun na beannuidhtheachd, luachd na carthanachd 'se gheoibhir mar phádha,
Leorghníomh taithniomhach do reir t'acfuinne, ma ni'r le gradha,
Le Dia gan dearmad d'fhoidhne fada leat, ad' dhaol air fan,
'S tu go maslathach 'tabhairt gach scannail uait do'n saodhal iomlan.


L. 36


VI.
Go h-iomlán bi ceart led' chomharsa air fad ad' ghniomh 'sad' mhein,
Is tabhair doibh le searc gach deigh-shampla maith da bhfiadfir fein,
Is na h-aitheanta beacht, coimead iad le gean do Righ na Naomh,
Is mar aithridheach glan bi go croidhe-bhrughach geal, faoi smacht go seimh.


L. 37


AITHEANTA DÉ MINIGHTHE



An Cheud Aithne



'Pheacuig bhocht anacrach, mhaslathach, bhéal-mheillteach
Ma's mian leat casa 'nios le aithreachus geur deimhneach.
Air Righe na nAingil do cheanuig tu go daor foidhneach,
Tabhair fa ndeara na h-aitheanta so go leir roinnteach.



Ar chreidis a nDia go glan,
Ar thugais go ceart do gean,
'Raibh do dhochus ann a mhaith
'Nuair do chuir do namhuid ort caith,
'Bhfuair tu eolus air gach staid.
Do bhain le n-a dhlidhe air fad;
Is ar leanuis I go beacht,
Gan tu bhrise tre n-a reacht?



II.
Ann roinnt dod' bheatha ar tharcuisne tu Dia glormhar,
Ná an Naoimh bheannuighthe 'ta 'bParthas go binn ceolmhar;
Ar pheaca tu an-aghaidh aitheanta tre anndochus,
Go bhfaghfadh maithfecus gan aithreachus fior-chontais?
Ar ghradhaig tu aon nidhe tar Dhia,
Dothug beatha dhuit is biadh,
Do cheanuig tu go dian,
Le n-a bhas a' fulang pian;
'Bhfuair tu eolus air a Riaghail,
Chum go mbainfádh aiste cial,
No ar sheunais I le bréag,
Is t'anam do chur a ndéag?



III.
Contas taithniomhach 'vfuil agad air an dlidhe naomhtha,
'A rabhuis air mearathal gan aithne an nidhe ceadhna,
Ar chain tu an Eagluis go maslathach droch-mheineach,


L. 38


Ná lucht creidimh fos go dibhfeirgeach droch-bheusach?
Ar chosg tu riamh o n-a leas,
Aon neach tre mhalis na cleas,
Ar thug tu geille go leasg,
Do chreidimh fallsa ná seasg,
Do lucht piseoga gan raith,
No lucht athruidhe go leamh,
'Ta fe mhalachtuidhe o Neamh?



IV.
Led' bheusadh ar bhrisis go minic an dlighe naomtha,
Le geille thabhairt do lucht feasa no cleas saobhadh,
Ar thug tu aithis fos riamh do thoil Dhia led' bhreithar,
A dtaobh aindeise is pian bheith a ndiagh do shaothair.
Do thaibhreadh a' dtugais geill
Go dtiocfidh nuadh as san sgeal,
'Rin tu neamhshuim riamh ad' Rédh,
T'urnuighthe chur suas chum De,
'Raibh tu meata, lag ná claon,
Aig seunadh do chreidimh fein,
No ar mhuin tu nos ná beas
Bheich a' masludha Chriosd tar eis?



An Dara Aithne
Na Tabhair Ainim De gan Adhbhar.



I.
Sin saothar taitniomhach ainim Dé do ghradha a gceart,
Is baochus beannuighthe do thabhairt do ad' lan-neart;
Feuch-si is mareanuig ar chleachtais le naomhthacht ghlan,
E adhra 's do mholla, folas do gach aon sort clan?
Machtnuig aris 'nios tamal,


L. 39


Ar dhearbhuidhis riamh le sgannail,
An Trinoid naomtha a bhfearg,
No ainim Iosa gan mhairg,
No aon do na tri phearsa,
Ar thugais do aon mhasla,
No'n chrois cheusda ar spalpais,
Aig tabhairt do'n Aon Mhac athais?



II.



Le clan na mallathachd ar mhasla tu Mathair De,
Aig spalpa 'h-ainim go sgannalach le cach a' plé;



Ar thug tu Parthas go neamheaglach gan ghradha gan tseun,
Do thoill damuint duit go sgalluideach dod' chradha le pein?



Ar thug tu riamh moide leabhair,
Le paisiun no as do mheabhair,
No ar bhris tu tre aon cheann,
Dobhi ceart do reir dlidhe mionn;
Ar bhris tu ad' shaodhal aon amm,
Do ghealuint do Dhia go cam,
No ar bhris tu fos le feall,
An breathar dothug tu a ngeal?



III.
Le pein na h-andeise, na aon chuis eile gan chiall,
Ar thug tu aon mhoidhe 'bhfearg an t'anam suas do'n Diabhal;
Le firine ar chleachtais bheith 'spalpa na mionn dian,
Na le breaga scannail' aig tuilleamh duit lan-chuid pian?



Ar rin tu riamh easgaine,
Air bheathaigheach na air dhuine,
Ar chleachtais aon sort chuige,
Tre mhire na tre laige;
No ar eisd tu le mionna,
Da spalpa as do choinne,
Gan cosg do chur go h-uile,
Res an te bhi ar buile?


L. 40


IV.
Pian thar phianta bheig ad chiapa is go brath ad' dhoigh,
'Nifrionn damanta shios go h-anacrach 'dteinnte teodh,
Gan mion-sgrúda dheanadh 'nduthracht air do mhoide mor,
Is gach easgaine rin do theanga-sa chur 'na gcomhar.
Ar bhrosduighis aon neach ad' shaodhal,
Chum deimhin do dheanadh air sgeul,
Aon sort miona thabhairt go saor,
Thug tusa is e fein daor,
Na le maga suilt gan cheil
'Mbioch easgaine ann do bheul,
Mionna mor na beg air pledh,
Re firine na re cledh?




An Trimhudh Aithne
Coimead an tSaoire mar is Coir



I.
A gcomhar le Dia ar chaithis riaghalta an tsaoire cheart,
Mar a ndearrnais dorin tu bearna air dhlighe na vfeart;
Ar chaill tu Aifrion tre'd spaidaireacht is geill go lag
Do'n Diabhal malluighthe rin treasguirt ort, is faon tu leag?
Ar choimead tu le onoir
An La saoire mar is coir;
Ar chaith tu é le deigh-mheon,
Mola De duit fein mar lón;
Sampla maith ar fhag tu'd dheoig,
'Gad chlann go leir aosta's og,
'S gach n-aon eile bhi ad' chomhar,
Caithfir contas thabhairt 'na threoir?



II.
Tu leaga 'bpeaca an leaga is measa fuair tu riamh,
Leaga chreachan go fann-lag t'anam a larr do chliabh,
Gach uair le dochar bhi tu 'gobair go saothrach dian,
Le Saoire sosa, do thoill tu losga geur faoi phian.


L. 41


Cuardaigh 'nios tu fein go ceart,
Ta-bhair contas ann gach beart,
A' ndearnais obair gan chead,
Dobhí saodhalta an aon staid:
Ca mheid uair bhris tu an t-achd,
Is faid na redh bhis 'na chleachd,
'Sa' sgannail fos tríd sin lean,
Os comhair chach don uile chlan?



III.
Pian sior ithfrinn do thillis-se ameasg Diabhail ad' chradha,
'Stu go damanta shios ceanguilte go dian mar bhragha,
'nagha gach peaca dubh dar chleactha tu 'sgan suimm, 'mo chás!
An lá beannuighthe sin do eiseirigh Iosa o bhas.
Cuardaigh fos tu fein le firine,
Mar pheacuidhis gach la saoire,
'Maslugha De 'gcraos 'sa ndiomas,
'San la naomhtha fed' dhímheas;
'Sgach nidhe riamh rin tu micheart,
'Nagha'n lae seo, le mead díth-bheart
'Ta'd choinne 'nios aig Iosa,
O'd toige go ceann t'aoise.



IV.
Bas gan beatha do thoill t'anam is é bheith a bpein,
Gach uair rinis an tsaoire bhrise, 'sgan náire ort fein.
'Nios ma chasair air Righ na nAingil le aithridhe gheur,
Do choinsias ceartaig le fior-mhachtnamh, tred' locht go leir.
Le sult saodhalta na le greann,
Le leisgeamhlacht is neamh-fhonn,
Le culchaint throm chlaoin is chamm,
Le gairsgeamhlacht bhreun gach amm,
Le h-easguine od' bheul mionn
Na fos le craos óil air leann,
Ma bhris tu an tsaoire ad' dhall,
Dorin tu air t'anam feall.



An Ceathramhadh Aithne.


L. 42


Tabhair dod' Athair agus dod' Mhathair Onoir



I.
Go leir-cheart pairteach le gradhmhareacht gan bheim gan lochd,
Ar thug tu searc dod' Mhathair tháil ort an chioch 'na h-uchd,
'Sdod Thathair thug tu do chomhna ad' thoguint le biadh 's deoch,
Go minic cortha craidhte 's go lan-lag 'géirghidhe much.
Ar thug tu dhoibh meas is onoir,
Ann gach slidhe bhi ceart is coir,
Ar ghradhaig tu iad le deigh-mheon,
Gan buairt chur ortha ná brón:
A' rabhais umhal doibh gach aon lo,
Air aon toil is aigne leo,
'Sna gcruadhtan air thugais foir
Doibh araon le báidh go leor?



II.
Go much ad' shaodhal is 'na dhiagh san ó'n uair fuair tu cial,
Ar thug tu aon droch-mhuna do'n gcúpla bhi dod' riaghail,
Ar labhair tu searbh geur leo, 'sgan géille doibh mar 'deir Dia,
No'r dhiultuighis ortha daonacht 'dtaobh éadaig, deoch ná biadh?
Ma dhiultuighis ortha aon chobhair,
A dtaobh aon reasúin ná adhbhair,
Le linn iad a bheith bocht lomm,
Le thu thabhairt cúl doibh ná drom,
Dorin tu an uair sin feall
Do thoill duit na pianta thall,
Is malacht De os do cheann,
Mar do sheunais iad gan bheann.



III.
Dia do mhasla tu go neamh-eaglach le h-iad do chain,
No ma labhair tu go feargach led tuachdarain,
Dein mareanna go machtnathach air an dlidhe nibhus fearr.


L. 43


Is gheobhair anna-chuid do'n pheaca so, ad' chroidhe thar barr
Ar la-bhair tu trom air chach
Dobhí os do cheann neamh-spleadhach,
A' rin tu doibh aon diabhail,
'Na maoin shaodhalta ná 'na gcail.
Ar umhluidhis fos da gcomhrádha,
Le geille do Dhia 's le gradha,
Ma bhi diachuir ort go bas,
No seal aimsire tre chás?



IV.
Mar bharr air a ndubhairt me ag sgruda dhuit mead do locht,
Tabhair chum contais tu fein le duthracht ce tinn tu bocht,
Cad e an toguint 'san t-eolus fuair do chlann go much,
Dobhí chomh coir duit a thabhairt doibh ceart le biadh na deoch?
Ar thoguis do chlann fe riaghail
Go smachtuighthe ceart le cial,
Le eolus go leor air Dhia,
Leanfhioch 'na saodhal diobh ad' dhiaigh,
Fos gach nduine bhi tu 'riar,
Mar sheirbhisig go gach cliar,
Caithfir contas thabhairt 'na rian,
No gheobha tu a n-ifrionn pian?



An Cuigeadh Aithne
Na Dean Marbhadh



I.
Deoch shearbh na Paise d'ol Slanaightheoir an Domhain ad' chás,
Is 'na phairt sin bioch gradha 'gad-sa do gach n-aon go bas,
Ach ma bhearnais go di an la so le fuaith do chach
An aithne seo, tred' bheatha amach, bi 'caoidh go brach.
Fiafraigh diot fein 'nios go ceart,
A' rin tu fos riamh aimhneart,


L. 44


Marbhugh, buala na aon tslad,
Cad e an chuis, slidhe no staid;
A' raibh fuaith agad d'aon neach,
Le grain air a' rinis creach,
Ar thugais do aon drochmheas,
Le droch-chaint na le aidhnios?



II.



Go brach na bioch fuaith na fearg agad do aon neach beo.
Ach cuardaig aris gach aon tslidhe dar pheacuidhis gach lo,
Ar aidhan tu riamh bruidhean na ar caoin leat t'aigne bheith fos,
Lan do run dioltais is dibhfheirg a bheith ad' chogus?
A' rinis d'aon neach diobhail,
'Dtaobh tu tharcuisniugh a gcail,
Arbh'aigne leat olc go brach
Do dheana tre fhuaith do chach,
No'r dhiultuidhis air cobhair 'na ghadha,
Mar ná raibh agad air gradha,
No gan beanúgha dh't re grain,
A dtaobh do chreidiomhuin do chain?



III.
Le cogus cealgach ar mhasla tu aon neach sa tsaodhal
Led' bhreathra tarcuisneach, sgannalach, an ghradha gan cheill.
'Raibh áthas tamol ort 'nuair leagag air cruadh-chros phein,
No'r bhearr leat marbh e na faoi rachmus is lán-chuid sein?
Ar mhaith leat mi-sheun air chach
No bheith faoi chrosa go brach;
Ar mholais leis an diobhail,
A chomharsa mharbhudha a gcail,
No sasamh do bhuain 'na chás,
Do'n te sin sul dogheobhach bas,
A' dtugais toil, comhna, fáth
Tre chúis fuaithe chum mi-adh?


L. 45


IV.
Seun ná ádh ni gnathach go mbi air lucht fuaith' na creach,
Acht malacht gan grása agus grain gach aon deibh-neach,
Ma bhis lasánta no diobhálach an aon sort staid
Gan gradh dod' chomarsa do leon tu an dlidhe seo air fad.
Ar mhol tu cach sa pheaca,
Ná 'rin tu dhoibh aon taca,
Aig deanabh uilc na fealla,
No aon neach fos do mhealla,
A' rabhais paisiunta a vfearg,
No droch-mhuinte meillteach garg,
Le siosma, gleo 'gus gangaid,
Mar dhuine bheich a n-earraid?



An Semhadh agus an Naoimhadh Aithne
Ná Dein Druis, agus ná Sanntaidh Bean do Chomharsa



I.



Fad' a lorgtheod thuile dhiot 'nios dam gan sgáith air dtuis,
Ar dhallag tu riamh res a'ndiabhal gan náire andruis,
Ma chionntuidhis tu fein le geille do cholna mar bhruid,
Sgrudaig gach ceim lag, dar chlaonais chum toile do namhuid?
San druis shalach a' rabhuis cionntach.
Na bheith fos da short sanntach,
Ca mhead uair thugais annsacht,
Do thoil gach gnédh 'gclaon t'fhallsacht,
'Sa gcuis na mná d'réir iomchair,
Ar mhealluis í led' chamcoir,
Ar bhris tu 'cáil led' tanntoil,
Le caim chuir air a canntal?



II.
Dod' namhuid dhruiseach a' rin tu umhla tre aon sort cleas,
A' rabhais ad' bhruidhe gan banumhlacht gan cheill gan mheas,
Led' bhreathra smoiteach sior-ghairsgumlach gan bhreagna slach,
A' ndearnuidhis unfhairt annsa moinloch ort fein chum creach?


L. 46


Ar lamhuidh tu go neamhghlan,
Tu fein ad' shaodhal na aon bhean,
Ar phoguis í go mi-cheart
Na í chomharliudh chum droch-bheart,
No fos baint lé faoi ghnedh searc,
Chur go doimhin air t'anam marc,
Le bagairt suil 'ndearnais cleas,
Chum do dhruis-si chur di 'bhfeas?



III.
Creach t'anam le smuainte'n pheaca so 'ndearnais fein,
'Deanadh mareana'r glacadh taithniomh do 'gcuis do chlaon,
Na bioch mearathal t'reis seo air t'aigne, 'gcás do shaodhail,
Dein sgrudugh fada ceart, d'reir na h-aithne, 'náit air baodhal.
Ar eisdis le barbareachd,
Ar gheillis da mallathachd,
Ar fheuchuis go h-amharcach,
Air aon nidhe neamh-gheanamnach,
Thug ocaididhe peaca dhuit
Dorin go doimhin ort marbh-loit.
'Bhfuairis compord an t'aigne
'Deanadh ortha mareana?



IV.
Is baodhal do mhilte na sgrudan choidhce cas a ndruis,
Dobhion mar shaoid nimh' marbhudh daoine go tairr gan chuis,
Is cuid do'n maoin seo oigmhna saoidhaltach gan chail gan chludh,
Do sgaipean lionta air gach taoibh mar dhaodhalaibh dubhadh.
'Taid seo go leir sa chionnta
Is tusa fein 'na dtionnta,
Ma thugais doibh seo annsacht
'Sgur chaillis leo do cheannsacht,
Ad' smuainte na red' labh'rtha,
Is do chroidhe bheith dhoibh tabh'rtha,
Na aon nidhe thabh'rt a ngeall uait,
Chum go nglacadis greann duit.


L. 47


An Seachtmhadh agus Deimhmhadh Aithne
Na dein Guid agus na Sanntaig Nidh nach Leat Fein



I.
An dubhadh pheaca marbh so ar chleachtais ad' shaodhal le guid,
Do chomharsain ar chreachus le sracareacht gheur (exortion) 'na gcuid,
Ar thoigis uatha airgiod, earra na 'ngreithibh (jewels) riot
Na comhna chum sladadh do thabhairt do aon chum loit?
Ar bhain tu diobh le eugcoir,
A gcuid fein ge beg no mor,
Ar mholais le cach mar sgeol,
Gaduidheacht thairr, robail, na fodhail,
Mas run duit aon deanadh an tsort,
Beith Dia 'na thaobh 'geidhliomh ort,
'Dtaobh gan cosg do chur 'na choir,
Is neach an chirt do lig 'na thoir?



II.
Loit an pheaca do chuir tu air t'anam ma mheal tu cach,
Le drochearra do dhiol le dallaibh ro dhaor go brach,
No an locht do cheil 'nuair bhis da reic air luach thar barr,
Na cuid do charuid do chur fa mhasla 'bhí chomh tairr,
'Reic do chuid, do stuic da dhiol,
'Ndearnais cuir air feadh do shaoidhail,
An pádha, thoill aon neach ad' shlidhe,
Ar stop tu é led' chamm-dhlidh
Airgiod olc led' thoil go fior,
Do chur air chach 'ta tu daoir,
No nidhe da gceart 'theacht ad' lion,
'Stu gan choir da chomhad fad' dhion?



III.
Ba thairr liom fos duit bochtain bhronach da chur le fán,
Deanadh forsadh 'sa 'gcuid do thoguint 'dtaobh cios na cain,
No luidhe go ro-throm air do chomharsain le dlidhe gan spas,
'Sa suidheamh eugcora 'naigha an ro-chirt le breab gan chas.


L. 48


Ar choimead tu cach as ceart
Le malis na droch-bheart,
Ar chaithis gan cheill gan mhaith,
Cuid do mhuintir le mi-rath,
Ar imir tu cam air neach,
Na é mhealla chum é chreach,
Ar cheannaidh tu o'n te shlad,
No dofuair é air dhroch staid?



IV.
Bioch cas ort choidhche is do chroidhe 'stigh mor-lan le brón,
Ma chuiris dúil riamh, ad' chaoin-chial, a guid chach led' dheoin,
Aois sgrudaig led' uile dhuthracht tu féin go coir,
Is ma bhis sanntach, go ro-chionntach dein caoidh go leor.
Cad é ann ar churis dúil,
Is 'nar chuiris nimh do shúil,
'Snar mhein leat a bhreith gan rún
Chum t'áirais fein le droch-mheon?
Gach am thugais toil ar dtuis
Chum an ghnimh do chuir a gcuis,
Air shon nár ghoid tu an lón,
Dorin tu air t'anam leon.



An tOchtmhadh Aithne
Na dein Fiadhnaise Breige a n-aghadh do Chomharsa



I.
Go leor malluidhthachd 'ta san bpeaca so, siol an Diabhail
Morán cama-chlis, sliocht a ghangaide tre n-a riaghail,
Dein-si mareana 'nios gan mhearathal 'glaodhach go dian,
Dlidhe na h-aithne go fior ad taigne ce treith thu 'bpian.
A' rin tu riamh bréag le neach,
Na miona eithig camm slach,
A' rinis do gach n-aon ceart,


L. 49


Le firine is deidh-bheart,
Le fiadnaise go ro-ghlan.
Le mor-ghradh dho is le gean,
Sgrudaig thu fein go ro-mhaith,
Is feach ar cloidhag tu an aon chaith?



II.
Pian an anama 'sé is measa dhuit 'gcuis ba bhreag
Ma dheinir dearmad do chomhad gach aithne go la t'eug,
beigh tu'd sgalla shios 'dteinnte damanta 'measg na ndaol,
Gan mor-aithreachus, 'dtaobh an pheaca so, feadh do shaodhail.
Ar chuir tu breag a leith chach,
Go maliseach trom neamh-ghradhach,
Ar bhris tu go claon a chail,
Gan an cheidiomhuin cheadna d'fhaghail;
Air a lochtaidhe 'ndearnais tracht,
'Deanadh uilc do nidh gan tadhbhacht,
Ar eisdis le aon gan ghradha
Le 'na shamhuil do sgeul da radha?



III.
Ad' shaodhal ar chainis go trom neamhghradhmhar neach fos riamh
An gor gur shadhis se do lann-sa bearrtheach 'steach na chliamh,
Ar thug tu lan-bhreith go daor-dhubh dána cruaig gan chial,
Ar ghniomh do chomharsa 'sgan fios na cuise 'gad fa riaghail?
Ar labhair tu trom air aon,
Ar maith leat é bheith fa pehin,
Gan mheas gan chlu ná gan reim
Faoi thriobloid agus chruadhcheim.
Ar phleasúr leat do dhroch-shaodhal,
Is anam a bheith a measg daodhail,
No a chridiomhuint bheith fa leun,
Aig tuitim fa dhith misheun?


L. 50


IV.
Riaghal na carthanachd labhairt go taithniomhach 'gcuis gach n-aon,
'Sgan aon tarcuisne thabhairt go maslathach uait chum leun.
Bioch ort aithreachus 'dtaobh do mhaluighthachd 'mbearrna an bhaodhail,
'Brise atheanta Righ na nAingiolaibh riamh ad' shaodhail.
A' rin tu cach 'mhaga,
A Chlu na 'mheas do leaga,
'Deanadh greann de tre aithis.
Os a chomhair fein no gan fhios;
A' rin tu air cúl-gheara,
Buaint an chail de dob-fheara.
Ar eisdis le aon phearsa,
'Cuir an chain air ba mheasa?


L. 51


SE AITHEANTA NA hEAGUILSE



I.
N.B.
An chead aithne diobh so mar an trimhudh Aithne do Atheanta De.



II.
Barr crádhnais diadha do reir riaghlacha theampol De,
Ar ghnathuidhis riamh sa Charghios riadhalta, gach bliadhain red' rae,
'Sgach vigil Saoire re h-iomad diograis gradha deidh-mhein,
'Rin tu iodhbird dod' throsga naoimhtha tre ghrasa'n tsein?



Ar choimead tu go ro-cheart
Gach Carghios do reir do neart,
'Sgach am eile mar do lean;
'Rin tu trosga go ro-ghlan
Is tregheanus fos go ro-bheacht
Mar orduigheas dlidhe na naomhacht,
Ar ith tu feoil gan aon chead,
Aon la faoi chosg le fad?



III.
Chum Seun na vfhalathas bheith air t'anam 'ngradh le Dia,
A' rin tu cleachta gach bliadhain dod' bheatha, 'nfhaid is siadh,
Do pheacaidhe 'ghlana le aithridhe chneasta o gach ciach,
Dobhi ad' threasguirt is tu mar scraiste (=sluggard) baidhte 'vfiach?



Mar spaidire mor gan chial,
Ar ghlac tu comhairle an diabhail,
Gan foisidin uair sa mbliadhain,
Do dheana le doilghios dian;
Bhí malacht mar chain d' dhiadh
Ma bhi tu gan ghreann air Dia,
Is tu 'bhrise tre n-a Riaghail,
Go h-ithfrionn doimhin sios aig trial?



IV.
Fiacha an anama 'se's measa dhuit 'nios gan diol,
Smuain ad' mhareana a' rin tu dearmad riamh ad' shaoidhal,


L. 52


Naomh-chorp beannuighthe Iosa charthanach, ghradhmhar chaoin,
Ghlaca taithniomhach am Chaisg cean-a-mhuil chum tu 'dhion



A' ndearnais aon Chaisg faillidhe;
Air chomaoin Chriosd do thathuidhe;
Ad' pharraisde fein achtuigheas,
An teampol riamh mar ghnathuigheas,
Ma rin tu so le calaois
Le neamhshuim fos no malis
Trom-mhalacht De le ceartuigheacht
Do thoill tu fein led' bheartuighneacht?



V.
Chum dion do'n Eagluis naomhtha Chatilice 'gcursa saodhail
'Se ordugha 'naithne riamh gan mearathal dlidhe, na ceill,
Comhna beathuighthe thabhairt go fearamhuil doibh go h-eug,
'Nait ar bainag diobh 'ta 'ge Feallachoin fos gan bhreag.



O'n gCleir ma choimead tu 'gceart,
Aon Fheile riamh d'imig thart,
Gan diol leo do reir an Acht
Do pheacuidhis 'naghadh De 'sa Rachd,
Do robail tu iad as rath,
Ma dhiultuighis ortha aon mhaith
'Stu fa dhualgas mar gach neach,
Comhna leo tred' shaodhal amach.



VI.
Gan bhreag gan amhras, is olc an sampla clann cheart De,
Beith 'deanadh Postaidhe an Charghis, bronach deirim é.
An Advent Iosa, is olc aris é 'measg na nGaodhail,
'Ta peaca's mi-rath 'na dhiagh is dioghaltas, cain is baodhal.



'Ta cosg eile fos 'san dlidhe
Gan ceangal posa 'n-aon tslidhe,
Le gaodhal fola air aon taoibh,
Toirmiosguidhthe le ceartSuidheamh,
Ná gan fhios, gan chead coir fior
Mar orduigheas an Eaglais sior;
Ma rin tu 'leitheid ad' shaoidhal
Dein le aithridhe ann sort diol.


L. 53


AIR NA SEACHT bPEACAIDHE MARBHTHACH



I.
Is baodhal liom do'n Saodhal, go bhfuil Eclipse no sgamol ceo,
Air a bhfeicim mar a gheillid do gach baois go deo,
'Sdo pheaca'n Diomais tharaing dioghaltas go daor 'na gcoir,
Is malacht Iosa air na milte fe phein go mor.



'Rabhais cionntach a bpeaca'n Uaibhair,
Cred é an chuis, ca mhead uair,
Le meas, poimp, ná le linn buadh,
'Rin tu do mhaith fein do luadh,
Raibh do ghradh ort fein anmhor,
No ar chain tu cach, monuar!
Ar eisdis go samh ad' chluais.
Le mola do chail fein suas?



II.
Mar an deithmhadh Aithne do Athanta De, a seadh ata an tsaint.



III.
Mar an semhadh Aithne, an druis.



IV.
Is mor an mhalathachd riamh le n-aithris Craos le h-ol,
Chim go dtagan as, morchuid cama-chlis, 'sbreun-ghuith beoil,
Smuain-si'd mhareana 'rabhuis sa pheaca so daor gan gho,
'Sca mhead fealla-bheart ghaibh le n-aice sin, sgleip is gleo.



A' rabhuis air meisge ad' shaodhal,
Air dith meabhra as do cheill,
Ar ithis no'r oluis éachd,
Chuir air t'anam go doimhin creachd
Ar bhris tu trosga aon lae,
Orduighthe ann Teampol De,
'Raibh tu caiteach mor ad' chraos,
Le costas bighe na dighe t'reis?


L. 54


V.
Mar an cuigmhadh Aithe, an fhearg.



VI.
Gleo mearafhail is fuaith gan charthanachd 'gcroidhe gach n-aon
Bion, go loisgitheach le linn aon fhormuid 'bhios 'na meinn,
Mar ba thaithniomh leat mead a n-anacra's luighead a reim,
Bhi tu calcaighthe, cruaig sa pheaca so, tre gach ceim,



Ar mhaith leat mead neach bheith go fann
Is e bheith 'na chuid go gann,
Na droch-mheas do fhaighail aon amm,
Gibe direach, fior no camm,
Ar ghoill se ort é bheith teann,
Iona shliocht, 'na sheun, 'na ghreann,
No 'na chlu, 'na chail, 'na fheabhas,
Na 'cur a dhroch-thásg a' rabhuis.



VII.
Tre cheim gach peaca a seadh thagan neamh-shuim a nDia,
'Stre mhead na leisge sin deire le gach aon mhaith liagh (= physician),
Ma bhis ad' bheatha mar spaidire lag baoth gan chial,
Toig suas 'nois t'aigne, tabh'r t'anam leat saor ó'n Diabhal.



Ar leig tu dhiot seirbhis De,
Le neamhfhonn aon am dod' rae,
'Ndearnais faillidhe ann do shaodhal,
A ndlighe Chriosd, a mbrigh 'sa gceill.
Do chur a gcrich, caoin, ceart, seimh,
'Nobair Iosa, Righ na Naomh;
Tre gach leisge bhi ort féin,
'Gcuis do leasa thoill tu pein.



N.B.
Is eigin duit tu fein do sgruda a dtaobh gach ocaid peaca dothugais uait
riamh do dhaoine eile, is a lorg diot feins ca mhead duine bhi 'lathir le linn
tu dheana an pheaca, ca mhead duine tharaing tu chum peaca, ca mhead uair, is
cad é an sort peaca e, agus an fhaid ó rin tu gach peaca diobh.


L. 55


COMHAIRLE CHARTHANACH DO'N bPEACACH



I.
Tar eis gach nidhe do dheana ceart,
Is cúl chur le gach droch-bheart
Tabh'r anios t'aghadh air Righe na ngrás
Do eist leat riamh da fhaid e'n spas.



II.
Seachuin an peaca 'ris ad' shaodhal,
Bain as do bheatha feasda ceill,
Cad é fuair tu riamh d'a shult fos,
Acht buairt aigne is pian choguas.



III.
Seachuin meisge na craos air leann,
No beidh t'anam aris go fann,
'Sair thigh an osda bioch do ghrain,
Is ann deantar an t-olc iomlan.



IV.
Seachuin gach Pairtidhe 'bhi gan chial,
'Gimtheacht leat a n-ainim an Diabhail,
Ma dheinir suas leo 'ris go bráth,
Tuitfidh anuas ort breis miaghadh.



V.
Seachuin an dream bhion gan náire,
'Spalpa Chriosd is ir 'na ngaire, (ir = anger)
Do ghnathuidheas mionn go cam 'na mbeil,
Chum slacht is brighe do chur 'na sgeil.



VI.
Seachuin fos an dream barbartha
Bhion mar ghreann aig labh'rt glagartha,
Seula'n Diabhail ta 'na n-anam bocht
'Smalachd Chriosd go fior daingion docht.


L. 56


VII.
Seachuin beithibh og gan múnadh,
No o'n Sp. Naomhtha ni bhfaighir comhna,
Ma fhaighir taithniomh bheith 'na bhfochuir,
Sin tu caillte fa gach dochar.



VIII.
'Sgach Speirbhean dheas na bion banumhail,
Na feuch uirthe le nimh do shuil,
Tugan an diabhal sarr-chomhna le,
Chum sin do dheighilt ó ghrasa De.



IX.
Seachuin an dream bhion 'cúlgheara,
'Baint a gcail do chach, da mbeara,
Bion nimh a gcroidhe mar shaoid 'na mbéil,
Aig deanadh feill le deimh'n a sgeil.



X.
Seachun an dream bhion gan laga,
d'aon neach diaga 'deanadh maga,
Is olc é 'nglor mar short comhrádha,
Tagan 'na dheoig go leor mí-adha.



XI.
Seachuin aon ghreann bheich peacamhlach,
Na fos aon tslidhe mhi-bhanumhlach,
Bion lionta'n Diabhail sgartha choidhche,
Chum sinn threasguirt 'gcaith na h-oidhche.



XII.
Seachuin gach guag mar fheillicán,
Eadrom suarach mar mhor-mhudan,
Ni tu dob fhearr leo ná do short,
Ach duine rabach lan do sport.


L. 57


XIII.
Bi diaga ceart le gradha do Dhia,
Bi riaghalta glan ad' shaodhal nios siadh,
Bioch do bheatha gan locht gan bheim,
Is gheobh'r Iosa taoibh leis reim.



XIV.
Chum comhna De do bheith do ghnath,
Ad' stiurugha ceart ad' leas go brath,
Glac go minic air staid na ngrás
Corp geal Iosa gan moran spas.



XV.
Bi go dúbhach gach aimsir Aifrinn,
'Dtaobh do pheacuidhe thoill duit Ithfrionn,
Smuain gurbe Iosa tre 'na Pháis,
Shaor aris tu ó shaoid an bháis.



XVI.
Tabh'r chum contais 'ndeire gach lae,
Ar pheacuidhis an la san 'naghadh De,
Ma fhaighir locht a gcoine na dlidhe,
Dein 'na thaobh san gol agus caoidhe.



XVII.
Lean an riaghail seo do lean gach Naomh,
Lean go críoch i go caoin glan seimh,
Is beanacht De ghil 'gheobhair go fior,
Air feadh do shaodhail 'sair Neamh go sior.

19 Dawson Street, Dublin 2
D02 HH58 +353 1 676 2570 info@ria.ie
Royal Irish Academy
Cookie Use
Website developed by Niall O'Leary Services