AMHRÁIN AGUS DÁNTA AG BAINT LE
NÁISIÚNTACHT AGUS POILITIDHEACHT.

1 - TRUAGH MO THURUS Ó MO THÍR.

Truagh mo thurus ó mo thír
Go Crích Mhanannáin† mhín †mhic Lir,
Idir triúr piúratán meabhail géar -
Gearr mo shaoghal má's buan na fir.

Áireamh na hAoine ar an dtriúr -
Hamilton, ó Dhún na gCliar,
Tháinig chugainn sonn tar lear
Ó chrích Alban fear de'n triar.

Máighistir Ló, is Máighistir Brún -
Rí na ndúl go holc do'n dís:
Annsa leo Parlameint ná Rí,
Olc an chríoch orra bhéas.

Claon a gcoguas, saobh a gciall,
Easbog ná cliar ní mian leo:
Ní abraid paidir nó cré,
Freitim féin bheith dá sórt.

Trosgadh nó féilte na naomh -
Olc an taom, ní chongbhaid siad;
Ní mó leo Muire ná brobh -
Pór gan mhóid nár bheannuigh Dia.

Fuath leo baisteadh, cros, is ceall,
Bunadh na bhfeall; truagh a Dhia,
Creideamh Phádraig do dhul ar gcúl,
Is creideamh gan stiúr do bheith dá thriall.

Deir gach bodach ceann-chruinn cruaidh:
"Díbirt bhuan ar Chlannaibh Néill,
'S ar shíol ríogh, ughdair gach uilc" -
Is leo do thuit mo mhuinntir féin.

Briste mo chroidhe in mo chliabh,
Ó bheillean an trír is olc méin,
I n-aghaidh mo thíre 's mo thriaith;
Furtaigh a Dhia orm ó'n phéin.

Dá mairfeadh Fearghas mac Róigh,
Nó Cúchulainn d ar chóir grádh,
Nó Murchadh mac Bhriain, ceann na sluagh,
Do choisceóchaidís go luath mo chrádh.

Nó Seán mac Chuinn na mbreath saor,
Nó Mac Aodha mhic Dhomhnaill óig,
Nó sliocht an Bharúin Uí Néill,
Ní fada bhéinn féin gan chóir.

A theachtaire théid ar tuinn,
Innis do shliocht gCuinn na ruag,
'S do shíol ríogh do lean an séan,
Mo mhairg, mo léan, 's mo ghruaim.

Dá gcluinfeadh Eoghan mac Airt,
Nó Ó Éinridhe, searc na sluagh,
Nó sliocht Aodha Buidhe Uí Néill,
Nó rí Banna na gcéim gcruadh,

Nó Sabhaoise ó Loch Cuan,
Nó sliocht Fhéidhlim na ruag ngarg,
Nó Ruiséalaigh, m'olc is mo bhruid,
D'éireóchadh a bhfuil is a bhfearg.

Iarla Dáirbí, leoghan fial,
Árd-rí Mhanannáin, triath na mbuaidh,
Mur mbeith onóir 's uaisle, a ghrádh,
Is fada ó thiocfadh mo lá truaigh.

2 - SÍGHLE BHÁN NÍ SHLÉIBHÍN

I An Gaedheal
Thug sí deoch do'n bhrandaí damh
Is d'fhág sí mo intinn buadhartha,
Nuair a smaoitighim ar a' chómhrádh chaoin
Rinne cúl buidhe casta craobhach;
Chan fhuil aon áit a bhfeicthear í
Nach dtugtar cion is spéis dí,
Is grádh is cion go dtug mé féin
Do Shíghle Bháin Ní Shléibhín.

II An Gall
Gabhail amach ar maidin damh,
Is gan orm acht mo léinidh,
Casadh liom-sa ainnir óg
'S í 'g ionnsuidhe mhalaidh 'n tsléibhe;
Sgairt mé ar na madaidh' úd,
Is dhreasaigh mé 'na diaidh iad,
Cha dtéid sí go Connachtaibh
Gan cuideachta mhaith léithe.

III An Gaedheal
Mur dtéid sí go Connachtaibh
Gan cuideachta mhaith léithe,
Gléasfa mé mo churach beag
Go gcuire mé thar an Éirne í;
Béidh sgéala rómham 'sa' bhaile
Sul a mbainfear cnó nó sméar ann,
Go mbéidh mé pósta ceangailte
Ar Shíghle Bháin Ní Shléibhín.

IV An Gall
Is mór liom-sa a mholas tú
Síghle Bhán Ní Shléibhín;
'Sí 'n cailín amháin is bealaigh' í
Dá bhfuil ó neamh go hÉirne;
Tá éadan crupthaí crapthaí aici,
Is mairg a gheobhadh mar chéile í;
Is dá bhfuighinn-se i Leitir Ceannain í
Go sgaoilfinn fhéin na gadhair léi.

V An Gaedheal
Tá tú bréagach, beadaidhe,
Chan mar sin atá mo chéile,
Acht súgach, séimhigh, carthannach,
Is dar liom gur deas a sgéimh í.
Níl laoch óg 'á bhfeiceadh í
Nach dtabhradh cion is spéis dí,
Agus grádh is cion go dtug mé féin
Do Shíghle Bháin Ní Shléibhín.

VI An Gall
Goidé do ghnoithe un seisiúin
Is gan agat focal Béarla?
Chan fhuightheá fhéin cead labhairt ann
Le cás ar bith a phléideáil.
Tá sé ins an tairgaireacht,
Is is minic mé 'á léigheadh ann,
Gur mise fhéin an t-oighre ceart
Ar Shíghle Bháin Ní Shléibhín.

3 - SLÁINTE RÍOGH PHILIP.
I
Bíodh cárt in gach láimh agus gloine,
Is ná dearmad iad a bheith lán,
Go n-ólfamuid sláinte Ríogh Philip,
'S a leinbh seo 'riamh ar fán:
Is fada faoi smúid í g á síomad,
Gan dalta 's gan aoibhneas le fagháil,
'S muna dtóigfear an brón-sa dínn feasta
Creachfam an Fhrainnc is an Spáinn.

II
'S a' bhrúid le drúis dothug taithneamh
Do Anna mar chéile mná,
Is do'n chúpla sin dhiúltaigh an baiste,
Is d'aistrigh un Béarla an pháis.
Tré bhreall ar gach teampaillín tacair
Nár sheasaigh i n-ainm na ngrádh,
Béidh greann agus beann ar na sagairt,
'S a mbeatha 'rís aca ar fagháil.

III
Guidhim feasta Rí geal na n-aingeal,
An aicme seo chlaoidheadh i dtráth,
'S a ndíbirt ón mhnaoi tá faoi sgamaill
Ar a mbaistimíd-inne Innse Fáil.
An Stíobhart dá dtigeadh tar Chalaith,
'S gan dearmadadh Tighearna an Chláir,
Béidh Gaedhil bhocht' le haoibhneas i ngradam,
Is na Gaill bhuidhe arís le fán.

IV
Tá mo shúil-se le cumhacht na bhflaitheas
Nach mbíonn fearg mhic Dé linn go bráth,
Acht sgiúrse go dlúth leis an aicme
Do aistrigh an éide bhreagh.
Ar chunntas an triúir a leagan,
'S a maireann dá bpór bheith ar fán:
Is súgach do dhiúgfainn mo channa,
'S ní rachainn un suain go lá.

V
Tá gárda breagh láidir ag tarraingt
Un catha go hÉirinn ar cuan,
A charnfas na táinte de'n aicme-se
I bhfearantas árd na Mumhan.
Fádhbhar le fagháil ní fhuil aca,
Acht a ngearradh le faobhar lann;
An tráth úd béidh gárrtha ag na sagairt,
'S a mbeatha aca i n-áit na nGall.

L. 21

4 - BRISEADH NA BÓINNE, 1690.

I
Goidé an sgléip seo ar ughdaraibh an Bhéarla
Ag síor-chumadh bréaga is dá dtreorughadh,
Ag síor-chur i gcéill gur sgrios siad na Gaedheil,
Is gur hárduigheadh céim ag an Bhóinn dóibh!
B'olc bhur rún gidh gur mhór bhur ndúil,
Agus níl acht seal beag gearr ann;
Acht tiocfaidh an t-am a dtiúrtaidh =dtiubhrfaidh
díoghail dá cheann,
Agus cunntas ann gan cáirde.

II
An uair sin a bhí agaibh Cromail i gcrích,
Cha raibh aingeal nó naomh comh breágh leis;
Bhain sé 'cheann de'n righ 's níor bheannuighth' an
gníomh,
Agus 'sé Uilliam anois bhur slánuightheóir.
Níorbh'íongnadh liom dá mbéadh sibh ag guidhe
Agus aghaidh bhur mbos i n-áirde,
Ar céasta go dtiocfadh orraibh an saoghal,
'S go gcaillfidhe sibh go síorruidhe san stát sin.
III
Nach mór an méad a bhí ann do bhur léitheid
A ndearna sibh d'éachtas an lá sin,
'S nach rabh in bhur n-aghaidh, muna rabh corr-aon
A tóigeadh ar choill nó ar fhásaigh,
Nár throid go tréan is nach rabh go claon
Nó gur leagadh Scomberg is Walker,
Gidh go rabh sibh gléasta i n-airm is i n-éideadh,
Is bhur mór-ghunnaí réidh un lámhaigh.

IV
Siúd é an seort le'r mhian libh a bheith 'comhrac,
'S a' t-arm a bheith leo dá sábháil -
Buachaillí bó, lucht pící 'gus góide,
Súistí, agus rómhar-spáide.
Agus shéid siad leo agus throid mar leomhain
Go ndearnadh sin ortha ármhach,
Agus chuireamar go leor de bhur mbullaighne crón'
Le sruth buidhe na Bóinne an lá sin.

V
Níl aon bhodach gallta ó seo go Droichead Áth'
Nachar chóir a chrochadh 'n-áirde le rópaibh;
Ní a gcur i mbrannraibh nó i mbaraillibh spárrthaí,
Gus a leigean le fánaidh na Bóinne.
Nó is iad a leag lámha go trom orainn an lá sin,
Le feall 's le clampar 's le treóir fóst;
Acht tiocfaidh long faoi smúid go Carraig na Siúire
A bhéarfas cunntas cruinn insa' n-ármhach.

5 - BRISEADH EACHDHRUIM.
I
A bhuachaillí a' chúigidh, bainigidh an eorna,
Is ná cuirigidh faoi gheasaibh bheith ag briseadh
na Bóinne;
Tá'n Se'sealach ag teacht is béidh leis na slóighte,
Ar chualaidh sibh mar cailleadh Ball Dearg Ó Dómhnaill.
Is m'uchón Ó!

II
Bhain siad an chéad bhriseadh aige briseadh na Bóinne,
An darna briseadh aige Móta Ghráinne Óige,
An tríomhadh briseadh ag Eachdhruim Dia Domhnaigh,
Is buaileadh buille 'dhroma ar a' tSionainn tráthnóna.
Is m'uchón Ó!

III
A Phádraig Uí Ágáin, a bhodaigh na bláithche,
Is iomdhaidh fear fearamhail bhí 'riamh ar do ghárda,
Spanógaí glan' aca ag fuaradh na cáithbhruith',
Is lochrt =lucht na sligeán cam, is nár thillidh
Dia slán iad.
Is m'uchón Ó!

IV
Tiocfaidh 'n Rí is tiocfaidh 'n bhá'rioghain,
Tiocfaidh an Se'sealach is an dá Mhac Cába,
Tiocfaidh na Franncaigh 'tá luthmhar láidir,
Is cuirfidh siad lochrt bútaigh 'na gcúplaí thar sáile.
Is m'uchón Ó!

6 - BÓNAIGH Ó'N bhFRAINNC.

I
'Nois a chlanna Mílidh, bhfuil dúil agaibh le
faoiseamh,
Nó an mian libh fagháil sgaoilte as gach díoghbháil
A raibh sibh ann ag Gaill ó tháinig siad ar tuinn,
'Un a' tsean-droichid a thiomsughadh an fhoghmhair?

II
Éirighigidh 'nois suas, agus corruighigidh go luath,
Mar rinne Maois agus a shluagh le Pharaoh,
Is bhéara sibh buaidh in gach cathair is gach cuan -
Siúd Bónaigh 'gus a shluagh a' teacht ar sáile.

III
Nach é chuaidh go hÉigipt, is shiubhail na mór-réagúin,
Nó go dtáinig sé ar a léim go Hanóibher,
Is nach raibh $Calvinist nó $Lutheran ar chas air ins a
réim sin
Nár dhubhairt sé leobh gan bhréag - "Is mise Bónaigh."

IV
Is fá'n Uan so fuair páis tá sé a' teacht ar sáile,
'S a dh'iarraidh creideamh Phádraig a threóiriughadh;
Is go sgriosfaidh sé gach teampall nár árduigh an
t-Árd-rí,
Is nach aoibhinn do'n lá a thiocfas Bónaigh.

V
Gé go gcreideann go leor nach eagal dóibh cóir,
Nó nach bhfuil furtacht nó fóirithin le fagháil dóibh;
Acht tiocfaidh sé ó'n bhFrainnc an taoiseach gan mhoill
A bhainfeas sodar as na Gaill - 'sé sin Bónaigh.

VI
Nach é bhain a' lá ag San Domingo gan spás,
Mar Hector ins an uair sin, is ag Cremóna:
Is cá híongnadh do chlann Mhártain a bheith 'gul is a'
gárrtha,
Nuair a chluineann siad gach lá gur sin Bónaigh.

VII
Níl Russian nó Spáinneach, Prussian nó áthrach,
Nó Lochlannach fálta nár bhuail sé;
Is go ndeachaidh sé go Germánaidh 'chosgradh na námhad,
An righ-churadh áluinn, sin Bónaigh.

VIII
Má's go hÉirinn tá a thriall le coscradh gach riaghal
De chuid Chromail agus Liaim na Bóinne
Is a chartadh gach gníomh ar chuir Háraigh ar crích -
An gaisgidheach ríoghmhail sin Bónaigh.

IX
'Nois ólamuid a shláinte le fíontaí na Spáinne,
Seo céad míle fáilte an tráth ghluaiseas -
Craobh sgriosta gach páganach, is gach éiriceach gallta,
Gach bealach is gach áird, sé sin Bónaigh.

7 - NA FRANNCAIGH BÁNA.
I
Ar an ceathrmhadh lá fichead de mhí na Lúghnasa
Bhí na Franncaigh againne le bánughadh an lae;
Is an tír ag bogadh le tréan a bpughdair -
Tuilleadh sgiúrse 'teacht ar Chlann na nGaedheal.

II
Thug muid briseadh ag Cros Maoilfhíona,
Is ag Bealach Gaoithe cuireadh ortha an rotréat,
Ag Caisleán a' Bharra, eadar sin is meadhon oidhche,
Bhí dhá chéad 's trí mhíle le síneadh i gcré.

III
Is luath ar maidin a fuair muid sgéala,
Le sgaoileadh na bhfáinní is ag bánughadh an lae -
Sgéala nar bhinn linn, is nar mhaith linn trácht air -
Na Franncaigh bána gur gabhadh iad.

IV
An méid a d'imthigh aca is nár báidheadh
Chaith siad an lá sin faoi éadan bruaighe,
Mar shluagh caorach ag dul thar sáile,
Agus eagla a mbáidhte ortha ar gach taoibh.

V
Ar éirghe amach dúinn, lá arna bhárach,
Le sgaoileadh na bhfáinní is le bánughadh an lae,
Bhí trúp Sasanach i lár na sráide,
Is nach tréan na lámha nach nglacfadh siad.

VI
Bhí a gcuid waggons leo ag ionnsuidhe an tsléibhe,
Agus na bráithre go léir ag guidhe Dé
Le ar námhaid a leagan, is an bhuaidh a bhaint
díobhtha,
Agus fós an lá a thabhairt do Chlann na nGaedheal.

VII
Mná óga na tíre tá anois gan phósadh,
Tá eagla mhór orm go mbéidh na fir gann,
'Á gcur go Sa'san leis na Franncaigh -
I n-aghaidh ríogh Seórsa níl gar dóibh ann.

VIII
Acht tá dúil mhór agam as Rígh na Grásta,
Is as Bonapártaidh nach dtearn ariamh feall,
Go dtiocfaidh ar gcaraid imeasg na námhaid,
Is go mbainfidh siad sásamh as Clann na nGall.

8 - A CHREAGÁIN UAIBHRIGH.
Raghnall dall Mac Domhnaill a chum.

An File: A Chreagáin uaibhrigh, fá n-a mbíodh
sluaighte d'uaislibh ríoghraidh,
Aithris uait ar ghrádh na suadh goidé fáth
do chaointe?
Creagán: A dhuine gan stuaim do hoileadh i n-uaimh
nó i n-altaibh diamhra,
Mo leannán buan a torchradh uaim, is
bláth mo ghnaoi é.
F.: Cia hé le'r tuargnadh do bhile buadhach, do
chrann díne?
C.: Dubh-ghall gruama do-rinne an tuath-bheart;
'mór an dith dhamh.
F.: A theampaill shuaithnidh ainmnigh bhuadhaigh
ársaigh aosta,
An fada an uair a mhairfeas ar
mbuaidhairt nó cruas ar ndaoirse?
C.: Gheobhair gan chruas, ó Genesis suas
dearbhtha ó Chríosta
Feadh triúir anuas go ndíolfaidhe an
uabhar slóighte an díomais.
F.: Is fada ó chuaidh i bhfeirg is i bhfuath i
gcluaintibh íoca
Cnámha na sluagh dorinne an t-uabhar:
táid aige críonadh.

Is críon ciar-dhubh casgartha comh-bhuailte 'na
dtaisibh loma lotharta, i dtaiscibh cumhanga, agus
in uaigheannaibh deireoile, faoi bhuan-saltairt
Gall agus daor-eachtrann atáid ar ríoghraidh agus ar
ró-dhaoine, ar n-uaisle agus ar n-árd-fhlatha, ar
dtaoisigh agus ar dtréan-fhearaibh, ar gcléir agus ar
bpríomh-eaglais mar aon, agus dar liom féin ba leor
sin a dhíol uabhair ar sean agus ar sinnsire, agus
gan ní ba mhó de dhaoirse nó de dhaor-phionnóid nó de
dhian-sgiúirse a chur orainn.

Ba leor a sgiúirse caill ar ndúithche,
Séada suaithnidh ar gceall-chumhdaigh, is
ar maoin shaoghalta.
C.: Féach an phudhar a raibh clann iúlmhar
Mhaoise san Éigipht,
Mar bhíodar umhal go bhfuaradar fuas-
gladh ó'n muir bhraonaigh;
F.: Féach ar bpian le sé chéad bliadhain aige
Gaill i n-éigin,
Gan righ da'r riaghladh de Ghaedheil, mo
chian, i ríoghacht Éireann.
C.: Le ceithre chaogad atá treibh Gaedheil na
ríoghraidh tréana,
Ins na trí ríoghachta, nach mór a' t-iongnadh
a ndéan tú 'bhréaga.
F.: Ar ghrádh do ghaoltaí a theampaill aolta
an dearbh an sgéal-sa?
An de threibh Mhílidh an aicme chéadna
tá tú d'fhéidhliughadh?
C.: A dhuine ba rí agus sinnsire fíor de'n
árd-threibh chéadna,
Seisear dhíobhtha, eidir fhear agus mhnaoi,
da'r ghabhadh géilleadh.

Agus do ghabh an seisear roimh-ráidhte sin árd-
fhlaitheas agus for-smacht ar na críochaibh comh-
neasa, mar atá Sacsan fá n-a múrthaibh, fá n-a
turscar, agus fá n-a hárd-chaithreacha, agus Albain
chorrach, charrach, chomh-áluinn, mar is follus dúinn
san duan dar ab tosach - "Trí choróin do ghabh
Séamus", agus is amhlaidh tháinig an Séamus sin.

Go teacht gall do dhío-chur Banba, is dearbhtha
na sgéala,
Nach rabh san rann-sa treabh nó dream ba naomhtha
béasa;
Nó nach leor do d'fhiadhnaise eaglais Íosa aige
míniughadh an téamna,

Gur gnáth faoi dhaoirse an drong a bhíos ag
leanamhain Dé ghil.
Adeir téacsa an Ríogh má's áil leat Críost
gach glóir a thréigbheáil -
Tréig an saoghal is glac mar dhíol mo chros in
éiric.
Nach gcualas caoineadh dubhach an ríogh ar mbeith
dó in éigin,
Tráth chaill sé a dhíon is a sgáth ó'n ghaoith, is
é cráidhte faobhthaidh?
Ní teasgadh tíre, báthadh daoine, nó maoine
shaoghalta
A chrádh mo chroidhe nó shearg mo ghnaoi acht an
t-ádhbhar céadna.

Sé an t-ádhbhar céadna-sa do choscraidh chreathnuigh
agus chomh-sgannruigh mo mhúr agus m'árd-tulcha mar
aon, agus mo mharbh-chuallachta, óir shíleadar gurb'é
deireadh an domhain dobhí ann, nó stoc Mhichil do
sheinnim dhóibh chum na heiséirghe. An t-an dochualadar
an dá ghoin éaga agus an dá bhearn buabhaill do
leigeadar ríogh-bhruidheanna agus síth-bhrúgha na críche
go coitchionn an éigheamh fhada fhíor-thruagha agus an
osnaidh leonta ghéar-ghearranach is chaointe ós árd
ar gcloisint do a ríogh ró-bhéasacha mar atá Toirdh-
ealbhach Mac hÉanraoidh Mhic Fhéidhlimidh Ruaidh Mhic
Airt Mhic Aoidh Uí Néill do dhiansgaoileadh mo bhile
chumhdaigh ceann-sholais ba leannán agus ba caomh-
chéile damh-fhéin ó'n uair a cuireadh ina shlait óig
anbhfainn éad-treóraigh é, le hArt mac Aoidh i
ndoras m'altóra agus mo phríomheaglais, ins an
mbliadhain d'aois an Tighearna míle trí chéad agus
nochad. Níor lámhaigh neoch de'n Ádhamh-chloinn buainte
dó nó go dtáinig moghuidh mór-oibre do dhuine uasal
airighthe atá san tír, le'r trasgradh go lár agus go
lán-talamhna é, an seachtmhadh lá de'n óig-mhí, míle
seacht gcéad, agus cúig bliadhna déag, mar adeir
an file san laoi:

Míle go beacht seacht gcéad i gcionn a cúig déag,
Seacht lá le ceart ar dteacht do'n aon-mhí i
réim,
Sé leagadh an tslat, a chuir Art Mhac Aoidh Uí
Néill,
Le gall gan cheart acht neart i bhfaon-chlann
Gaedheal;
Is dá maireadh na flatha tá i bhfeartaibh fúm sa'
chré,
Ní leigfidhe an tslat a chuir aicme phríomh-
shliocht Néill,
Gan ceasnadh gan creathnughadh basgadh is díbirt
tréan:
Mo dhith, mo shlad, sí'n trasgairt díomhain
damh é.

9 - AR SHÉAMUS Ó CEALLACHÁIN, CÚIL A' BHILE.
Art Mac Bionaid a chum.
I
Má d'éag Seán Johnston agus Cianán na gCionn
Tá Ceallachán cinnte againn ina n-áite;

Sé'n madadh fola is fearr ins an Inis é,
Ó d'imthigh Luggaidh an chaimbéil is Peadar Bán.

II
Thug sé an sagart Ó Leannáin i láimh a' chionn-iúdaigh,
Chuir sé a chúla le grása Dé;
Muna gcuirtear musal ar shoc an Iúdais
Sgriosfaidh sé'n cúige eadar eaglais is chléir.

III
B'fhearr dó cloch mhuilinn a bheith fá n-a bhrághaid,
Agus a theilgean i n-áidhbhéis Eas' Aodh' Ruaidh,
Nó aithris a dhéanamh ar a' chonairt ghránna,
A d'fhág príomh-fháidh Árd-Macha gan cheann san uaigh.

An tAmhrán
Dá mbéadh Tibérius nó Néro, tá lobhtha san uaigh,
Ní Dioclétian nach ngéillfadh do thréan nó thruagh,
Ag éisteacht le Séamus ag mionnadh go cruaidh
"Tabhairt pléisiúr" do éiricigh ba fhogus dó a' duais.

10 - TÁIM AG IMTHEACHT AR SÁILE ANONN.

I
Go moch maidin samhraidh ar ngoire do'n chuaich,
Síos le taobh coilleadh dothugas mo ruaig,
Sé smuaineas ar sheinnim do'n traon is don
lonn,
Gur mhithid damh gluaiseadh ar an sáile anonn.

II
Tá mo chroidhe ar buile is ní náir damh é,
Mar is éigin damh imtheacht le fáinne an lae,
Acht d'aimhdheóin mo charad rachad-sa ar tuinn,
Is gluaisfead imbárach ar sáile anonn.

III
Tá lámh an tSasanaigh láidir cruaidh,
Is neart a cheart, dearg-ár a bhuaidh,
Is bréag a mhóide, 's is fuilteach a lann -
'S is mithid damh éalódh ar an sáile anonn.

IV
Mo chrádh gur lagadh leo lámh na n-éacht;
Mo chrádh gur milleadh leo curaidh na gcréacht;
Mo mhíle milleadh go bhfuilmuinne fann,
Sé mo chrádh mo thurus ar sáile anonn.

V
An bhfíreóchar ráidhte ar naomh 's ar saoi,
An mbéidhminne 'ar ndeóraidhe ó n-ar ndúithche
choidhch'?
An mbéidh séan nó sonas ar Éirinn onn?
Dá mbíodh ní rachainn ar sáile anonn.

VI
Tá Laighin is Connachta 's Mumha gan bhrígh,
Is mór-chúig' Uladh gan teann 'nar gcrích;
Tá craobh na gcuradh ar seargadh seang
Ó imtheacht ar gcáirde ar sáile anonn.

11 - AR THARAGAIR =TARNGAIRE CHOLMCHILLE.

I
Taragair fíor a rinne na naoimh san oileán-sa
ar iarsma Gaedhealaibh,
Sul fá rabh smuaineadh go dtagfadh a choidhch'
milleadh nó dith go hÉirinn:
Bhíodh Colmchille dá sgríobh' ar mheamram gan sgíth is
dá dhearbhughadh síos i bhéarsaí,
Go dtiocfadh an sgaoith a shladfadh an chríoch mar
sgriosadh an Traoi fá mhéirdrigh.

II
Dubhairt sé arís an tráth thiocfadh seo i gcrích go
mbéadh earróid ar shlighe na cléire,
Acht mur mbeith toil an Ríogh an cogall seo a chlaoidhe,
is a phiocadh ó thaoibh na déise;
Sé a' nidh dubhairt an t-Árd-Rí ná tugaigidh áird air,
acht leigidh dóibh fás in éinfheacht,
Nó go dtiocfaidh na Spáinnigh a sgriosfas an phláigh,
mar rinne Maoise in Éigipt.

III
Sa taidhbhreadh arís dochonnaic an draoi seo Sasanaigh
i mbuidhnibh méirleach,
Ag slad ins an oidhch', is gan taise in a gcroidhe, ach
ag milleadh na naoidh mar Hérod.
d'fhág seisean sgríobhtha againn gach nidh dá dtáinic i
gcrích na dhéidh sin,
Mar tháinic an groigh a sgrios Oileán Mhic Aoidh, is
mar cuireadh an tír faoi ghéar-smacht.

IV
Sgríobh le n-a pheann dá dhearbhughadh dúinn go mba
colann gan ceann ar nÉire,
Go gcumfaidhe an fheall le gliocas na nGall, is go
nguilfeadh ar gclann 'nar ndéidh é;
Go dtiubhradh an Chomhdháil ó Inis Crích Fáil le
cuidiughadh gach námhaid is tréatúir,
'S go mbéadh gorta gan táir ó sin in ar lár, is go
gcrochfaidhe is go gcéasfaidhe Gaedheala.

V
Annsin, ars' an naomh seo, dhéanfar an tsíoth, is
sguirfidh an claidheamh ó ghéar-shlad,
Is codlóchaidh gach rí go socair 'san oidhch', gach oifigeach
is taoiseach féinne:
Is deimhin go bhfásfaidh duine in múr lár, mar
sgiollán ó bhláth-shliocht Féinis,
A thógfas an smál de'n oileán seo Phádraig, is
bheirfeas ón námhaid saor sibh.

VI
Tosóchaidh an smál seo is mairfidh trí lá, is béidh
leinbh is mná go suarach,
Agus rithfidh an rása a d'imthigh an mhuc allta go mbéidh
ag Árd-Mhagh Nuadhata;

Casfar na Spáinnigh annsin ina ndáil, is tosóchaidh
gan spás an nuachar,
Is ní philleann go bráth aonduine ón ár dar dhearg
a lámh sa chluain-bheart.

VII
Béidh Breatain fán tráth seo sgaoilte ina lár, is
imtheóchaidh an mhálraidh uatha,
Is ní bhéidh oiread le barc nach mbéidh uabhtha ar sáil'
i gcogadh le náisiún uaibhreach:
Béidh Bhullaidh is Sannaidh i racán fán gcnáimh, is
gach coin aca is cáir go cluais air,
Acht tiocfaidh ón tsnámh an t-iolar gan spás is bhéar-
faidh sí an chnámh ar chuan léith.

VIII
Eadar a hocht is a naoi, má chreidir an draoi, sé
imtheóchas brigh na leomhantaí,
Mar fhoghanan críon dá leigint le síon, nó mar
chonnlach le síobadh an fhoghmhair.
Béidh éiric gach nidh arna chur i gcrích, mar dhearbhaigh
saoithe romhainn,
Go seinnfidh an chruit chaoin le binneas an tsians' a'
moladh do Rígh na mór-ghrást.

IX
Má chreidfear an sgéal a dhearbhaigh an chléir an uair
a bhí an réim seo fúinne,
Chan iad lucht an Repéal a choisgfeas an léan, nó
bheireas do Ghaedhealaibh a ndúithche;
Acht curaidhí tréitheach a tháinic ó Chréatach do'n
Spáinn le méad a sluaighte,
A chuirfeas i sgéinn, mar dhearbhas Céitinn, an
nathair nimhe, gach péist, is arc luachra:

12 - FÁILTE UÍ CHONAILL IS UÍ BHRIAIN DO'N
tSRÁID-BHAILE.
I
Ar maidin Lá Bealtaine ar tulachaibh is árdáin
Chuala mé carrlach pléisiurdha,
Bhí feara agus mná ag cruinniughadh ar gach rath,
Ó Bhoirche go hárd-Bhinn Éadair:
Gach óganach breágh ag réabadh na bhfál,
Is na cailíní go háluinn gléasta,
Is má chreidfear mo sgál-sa = sgéal-sa shroichfeadh
na gárrtha,
Gach oileán is gach áit faoi'n ghréin-ghil.

II
Bhí fidil agus clársachaí, píobairí is dántaí,
Is dromaí ós árd dá bpléasgadh,
Na leinbh is na páistí ag greadadh na lámh,
Is teinte i mbárr sléibhte.
Fuaimneach 'sna háltaibh ó Charraig go Cáirlinn,
Le ceileabhar gan smál éanlaith,
'S níl duine ó Ádhamh dá bhfeicfeadh an lá sin
Nach measfadh gurbh'é arthach saoghail é.

III
Leis sin a tháinic bábóg ar cuairt go Droichead Áth',
Is ba deise í ná Blánaid is Déirdre;
Is ní fiosach damh a rádh cia h-aca de mhnáibh í,
Acht mur b'í Gráinne Mhaoil í.
Dubhairt sí ós árd leobh - "Cuirigidh-sa fáilte
Do'n mhilidh le'r slánughadh Gaodhailibh,
Is má choinneann sibh a dh'aontaoibh is deimhin na sgéala
Go dtiocfaidh an chomh-dháil go hÉirinn."

IV
Ba ghoirid an spás go dtáinic an málcrach -
Maithe Chríche Fáil i n-aoinfheacht;
Is ba mhór a' teamhar stráic gach críochóir de'n náisiún,
Ag líonadh le bláth na sgéimhe,
Ó Conaill ina lár, is Ó Briain ar a láimh,
Mar Mhaoise ag sárughadh Éigipt',
Nó Iosua bhí láidir ag leagan na bpalás
Le stoirm agus táirneach adharca.

V
Ní chreidfinn-se go bráth gur bh'é seo an cás
Go bhfaca mo dhá shúil féin é,
Mar shaoil mé gur Spáinnigh a thiocfadh le tártháil,
Agus bhéaradh ó ar námhaid siar sinn:
Acht anois ó tá mé sásta, is mo mhuingin ró-láidir,
Is sgiollán as lár-cheart Ghaedhil-ghlais,
Chun cuidiughadh i ngach gábha leis an riaraidhe gan tár
Go gclaoidhfidh sé námhaid Éireann.

VI
Acht má chluintear an tásg seo i Sasannaigh mar
thárlaidh,
Béidh siad go cráidhte buaidheartha;
Má theastann uabhtha rásúr ceannuigheadh siad cnáib
Lé'r crochadh in gach áit na Béarlaidhí!

Annsin tiocfaidh bás ann go hobann ina dáil,
Mar tháinic an phláigh ar Phaora,
Is béidh uaisle Inis Fáil go cinnte i gcómh-dháil,
Is béidh an Lia sin Fáil ag béicfigh.

VII
Éistidh a bháird, le'r mhian a bheith trácht
Ar aistibh ró-bhreagh na nGaedhilibh,
Is ná leigidh fá láthair gan a ngníomha a chur ós árd,
I dteangaidh bhinn bhlathaigh mur máthara.
Is gearr uaibh an lá le gcuirfear gach smál
De ghnúis sár-áluinn na hÉireann,
Is béidh Éire mar ba ghnáthach le méad, gean is grádh,
Is díbróchar dáil na dtréatóir.

13 - Saoirse
véarsa i mBéarla

Cúrfá i mBéarla

Is ainm damh Saoirse nó lán-ríoghacht,
Ag agradh carad dílis;
Siubhlaim thart ó chuan go cuan,
'S mé ag amharc fá mo dhaoine.
Tá'n chomhursa liom go carthannach saor
Le lóisdín a thabhairt do stráinséir,
Acht is eagal leobh aidmheáil gur leobh féin mé,
Mar bhíomsa 'gcómhnuidhe i 'ndáinséir.

Cúrfá i mBéarla
Véarsa i mBéarla

Thall ins an Fhrainnc a chuala mé'n chainnt,
Agus abraim-sa mo cheol le réasún,
Go geal shoillsigh sí fríd dorchadas na hoidhch',
Is bheir solus na n-iomadtaí réagún.
Nár théid an choinneal seo a choidhche as
Acht coinneailt i gcómhnuidhe 'mbladhair é,
Nó go gcuiridh sí críocha le Clannaibh Gall
Agus ar lorg Sheoirse.

Cúrfá i mBéarla

III Véarsa i mBéarla

Ins an ghárraidh úd fhásas luibh,
Ar b'ainm dó an glas-bhán;
Agus ó na rúta fhásas crann
A b'ainm dó an $t-Orange.
Fásann sé go hárd is spréidheann go leathan
Ins an tsamhradh gréine,
Acht nuair a chrochanns an crann anuas a cheann
Béidh an tSaoirse 'gcomhnuidhe a méadughadh.

Cúrfá i mBéarla
IV véarsa i mBéarla

14 - AN tORANGEMAN.

I
Go bhfeicidh mé an lá a mbéidh an ugham ar an
$Orangeman -
Tá mé in mo chodladh is má tá dheamhan néal,
An tseisreach ina dhiaidh is é 'treabhadh an talaimh
dúinn -
Tá mé in mo chodladh is má tá dheamhan néal;
Tá mé ag osna i n-áit a bheith go haigeantach,
Go bhfeicfidh mé 'n uair a mbéidh an treabhadh sin
againne;
Leoga má bhíonn is gearr an saoghal a bhéas aca-san,
Dheánfainn cíor thuathail naoi n-uaire faoi mhaidin
daoibh -
Is tá mé in mo chodladh is má tá dheamhan néal.

II
An gcuala sibh an bás a gheobhas an $t-Orangeman?
Tá mé in mo chodladh is má tá dheamhan néal.
A bplúchadh is a dtachtadh mar dheánfaidhe le madaidhibh -
Tá mé in mo chodladh, etc.
Is a gcur ins an áit nach dtig siad as a choidhch' go
deo.
Bhí beirt de na héiricigh as leabhraí móra maille leo,
Ag rádh nach rabh brígh ins an Mhaighdin bheannuigh' seo,
Acht bheirfidh siad íoc ar shliabh Mhont Chalbhairidh
Tá mé in mo chodladh, etc.

III
Éirigidh a chlann is cruinnigidh an t-arm seo -
Tá mé in mo chodladh, etc.
Go leagaidh muid campa ar phuinnte na nOrangemen:
Tá mé in mo chodladh, etc.

Mur marbhmuid acht triúr béidh a' chliú ag gach baile
linn,
Ó mhullach na gCruach go cuan Dhúin Fionn-achaidh,
Agus ó sin suas do'n dún sin Dún Dealgan,
Is ar thilleadh damh anuas béidh 'n chluas liom de'n
$Orangeman
Is tá mé in mo chodladh, etc.

IV
"A thaisge 's a stór ná pós an $t-Orangeman" -
Tá mé in mo chodladh, etc.
"Ní phósfa mé é má fhághaim-sa $Ribbonman" -
Tá mé in mo chodladh, etc.
"Tá luing agus bádaí i lár na fairrge,
Is cionn aca lán de mhnáibh breágha Sasana,
Má bhímsa 'mo shláinte béidh bean aca 'na bhaile
liom,
Acht b'fhearr liom thú, a ghrádh, is fág an $tOrangeman,
Tá mé in mo chodladh is má tá dheamhan néal."

15 - CÚL TIUGH NA bPÉARLAÍ.

I
Is truagh nach bhfuil mé agus cúl tiugh na bpéarlaí
'G ionnsuidhe Bhinn' Éadain maidin bhog bhreagh,
'S gan aon fhear i nÉirinn a chluinfeadh mo
sgéal-sa
Nár thruagh leis mac Gaedhil bheith i bpéin-bhruid
mar táim.

II
Ní iarrfainn aon spré léithe, earradh nó éadach,
Caiple nó caoirigh, cé gur doiligh damh a rádh,
Acht feicsint a sgéimhe, a húrla, 'sa héadáin,
Is a cúl casta craobhach dá dtug mé dí grádh.

III
Tá a cúl fada soillseach, torránach, trillseach,
Trom trom triopallach, síos go bróig,
Is a cuirpín borraiceach, cumhra, cuimseach -
Sí 'n chuach 'sa' choill í lá breagh ceodhach.

IV
Tá a ciabh-fholt camógach, cluainteach, clannógach,
Lúbach, feamainneach, cocanach, donn,
Dualach, dlaoidheógach, cuachach, claonach,
Sguabach, slaodach, fada, roighin, trom.

V
Tá dhá dhlaoi óir-fhuilteach 'fás go droithleanta
Soillseach solusda i n-imeall a cinn,
Ag an pháisde mharanta, mhúinte, mhacanta,
Mhúscailte, mharglaidh, bháin-gheal, ghrinn.

VI
Mur bhfuighim go cinnte áil mo intinn',
Sásamh cainnte leis an mhaighdin mhín,
Mo bhás go brónach i lár m'óige -
Nó 'sí an cnó í a d'apuigh 'n ghrian.

VII
Mo shiubhal ins a' ló ní léir damh 'n ród,
Ó d'ísligh 'n cheo is mhéadaigh an ghaoth,
Thart fá chomhnuighidh sí, sgéimh na hóige,
A d'fhág faoi bhrón mé leath mo shaoghail.

VIII
Och dá bhfuighinn acht póg ó n-a caoin-bhéal rós -
Sí Déirdre mhodhmhar í is áilne gnaoi -
Táim briste breoidhte cráidhte leonta,
D'easbhaidh treora táim dá díth.

L. 49

16 - PEIGÍ NÍ SHLÉIBHÍN.

I
Seacht mbeannacht na maidne dhuit, a Pheigí Ní
Shléibhín,
Is beannacht beag eile dhuit', a scoith-bhláth na
bpéarlaí;
'S iomdha seod cailín ó seo go Loch Éirne,
Acht níl seod aca níos deise ná Peigí Ní Shléibhín.

II
Dá bhfeiceadh sibh Peigí ar maidin lá gréine
Ag triall un a' chruinnighthe ba mhuirneach a sméideadh;
Ba ró-dheas a shiubhailfeadh sí taobh mhalaidh sléibhe,
A ruisg mar an chriostal nó driúcht ar an fheár ghlas.

III
D'íosfadh sí ceapaire mar chách ins an Ghaedhealtacht,
Coróg de'n tsamhaidh, is bainne le chéile,
Rachadh sí un Aifrinn, is cuma cá mbéadh sé -
Sin mar ghníos iomlán de chailínibh sléibhe.

IV
Ná tugtar aon aithis do chailínibh sléibhe,
Is úr-gheal a muineáil ag cábaí a léinteach;
Nuair a bhíos na ba bog is na gamhna leo ag géimnigh,
Bíonn brachan gan bainne ag streamhógaibh an
Bhéarla.

V
Aréir bhí mé 'féachaint ar dhearg-luighe gréine,
Is, lá ins an gheimhreadh, ar shneachta dá shéideadh -
Dathanna 'n iomláin is bíodh siad le chéile,
Is deise na líthe 'tá ar Pheigí Ní Shléibhín.

VI
Is iomdha áit aoibhinn ó seo go Beinn Éadain,
Acht béidh mo chroidhe ag Bun Gháigín is cuma cá
dtéidh mé:
Is ann 'tá 'n cailín is deise shiubhail Éire,
Arb' ainm is sloinneadh dí Peigí Ní Shléibhín.

VII
Is deas a thiocfadh bráisléad do chaol a lámh gléigeal,
Níor dheise ná fáinní ór-bhuidhe ar a méaraibh;
Acht b'fhearr liom ná mo ghearrán is culaith mhaith
éadaigh
Nach bhfaca mé 'riamh í, Peigí Ní Shléibhín.

L. 51

17 - A PHLÚIR NA mBAN ÓG.

I
A phlúir na mban óg is deise dá bhfuil beo,
A Dhé gan mé pósta ón chléir leat:
Ar neamhchead dá bhfuil beo go meallfainn mo stór,
Dá bhfuighinn seal cómhráidh léithe.
A gruaidh mar an rós, a béal tanaidh gan bhród,
Sí sgathán na Fódla an mhaighdean;
'S a bhfuil dem' cháirdibh beo go scaoilfinn beannacht
leo,
'S go leanfainn mo stór fríd Éirinn.

II
A bhruinneall gan smúid le'r leig mé mo rún,
Nach dtuigeann tú'n chúis a bhuaidhir mé
Gur tusa mo rún dá gcreidtheá sin uaim,
'S go siubhailfinn gan chumhaidh an saoghal leat.
Go Cúige Mumhan 's go Conndae an Dúin,
Is go Corcaigh na gCuan dá bhféadfainn;
Is a chuisle 's a rún char thuirseach mo shiubhal
Dá bhfeicfinn i dtús gach lae thú.

III
A chuach bheag na nGaedheal, má tá tú ar do léim
Go Coillidh Dhúinréimhe anonn uaim,
Tabhair beannacht agus céad uaim go Baile na gCléir:
Siúd an áit a bhfuil an ghéag 'na comhnuidhe ann -
Agus innis dí féin go bhfuil mé 'na déidh,
Is go bhfuil mé i bpéin im' intinn;
Is nach bhfuil ar an tsaoghal a dhéanfadh mo léigheas
Acht Eilis de fhréamh-sgoith Bheirneach.

L. 52

18 - BRÍGHDÍN NÍ MHÁILLE.

I
'Sí Bríghdín† deas †Ní Mháille an cailín múinte
mánla,
Níl bean ar bith san áit seo níos áilne ná í;
Dá bhfághainn-se fhéin mo rogha de mhnáibh an domhain is
bréaghtha,
I mBun na hAbhann a bhéadh sí ag Páidín dubh Mhac
Aoidh.

II
Is iomdha cailín spéireamhail a d'imtheóchadh liom go
héasgaidh,
I sról 's i síoda gléasta, 'gus seóide in gach
dlaoi,
Acht b'fhearr liom Bríghid mar chéile ná inghean ríogh
na Gréige,
'S ná Helen tharraing léir-sgrios is cogadh ar an
Traoi.

III
Is binne guth a béilín ag seinnm amhrán Gaedh'lge,
Ná 'n lonndubh 's ná 'n chéirseach 's ná ceol na
sluaighte sidhe;
Cia 'n mhaith a bheith ag éileamh, tá mo chroidhe istoigh dá
réabadh,
Is gearr is gearr an t-éag uaim mur bhfághad í
mar mhnaoi.

19 - SIUBHÁN NÍG UIDHIR.

I
Siubhán níg Uidhir, 'sí 's bun agus barr mo
sgéil,
Ó mhnáibh a' chinidh daonna 's go dtug sí a'
báire léi;
Níl aon fhear sa' gcruinne nach dtuitfeadh faoi bhárr
a sgéimh',
'S nach mise an truagh Mhuire 's mé ag sgaramhaint
imbárach léi.

II
'S truagh gan mise 's an ainnir ar Shliabh Uí Fhloinn,
Mo dhá láimh thairste 's mé 'blaiseadh a béilín binn.
A shiúirín na gcumann is leat-sa nach n-iarrfainn
buinn,
A bhfuil beo nó marbh is ní sgarfadh ó chéile sinn.

III
Saighdiúr díomhaoin mise a briseadh as gárda an ríogh,
'S gan aon phighinn agam a bhéarfainn ar charta díghe;
Bhuailinn a' droma agus sheinninn ar chláirsigh
chaoimh,
Is ar Churrach Chill Darach do sgar mé le grádh mo
chroidhe.

IV
Gan bó gan gamhain 'mo leanbh do fáigeadh mé,
Má bhí spré aca ní agam-sa d'fhág siad é;
Dul siar chois cladaigh damh ba aigeanta árd mo léim,
Sul ar chlaoidh sí, Siubhán Níg Uidhir, an croidhe
istoigh in mo chliabh.

20 - TÁ MÉ 'MO CHODLADH.

I
Bhí mise lá 's mé ag siubhal taobh na Carraice,
Nuair a casadh damh 'n Bháb agus clóca beag
geal uirthi;
Leag mé mo lámh ar a brághaid le gean uirthi,
Tá mé 'mo chodladh, 's má tá níl néal.

II Ise
Is fada mé, a ghrádh, ag dúil is ag fuireacht leat,
Is iomdha sin tráth a chaith mé 'san turus seo,
Nó ar fhuaraigh do dháimh ó chonnaic mé roimhe thú
Tá mé 'mo chodladh, 's má tá níl néal.

III - Eisean
Níor fhuaraigh mo dháimh ó chonnaic tú roimhe mé,
Ná b'iomdha sin crádh agus an-shógh a d'fhulaing mé,
Shroich muid an tráigh is ar ndóchas san mhuir annsin,
Tá mé 'mo chodladh, 's má tá níl néal.

IV
Shroich muid an tráigh, acht faraor bhí a bunadh ann,
'Gus leobhtha bhí gárdaí is lorgairí go flúirseach ann,
Chuir siad i lár mé is cuibhrigh is glais orm -
Tá mé 'mo chodladh, 's má tá níl néal.

V
Bliadhain 'gus ráithe dobhí mé go leathtromach,
Mo chumhdach gan bhláith agus príosún mar theach agam,
I bhfliche gach lá is an oidhche ba mheasa damh,
Tá mé 'mo chodladh, 's má tá níl néal.

VI
Athair mo ghrádha is measa é ná 'n tAidhbhearsóir,
Mo chreach is mo chrádh is mo mhallacht go dtigidh air,
Go ndeifrighidh a lá is go bhfeannaidh an diabhal é,
Tá mé 'mo chodladh, 's má tá níl néal.

VII
I n-aois óig, mo chrádh, a ruaigeadh as Árainn mé,
Is anois táim ar sáile ag tarraingt ar Shasana,
Acht ní mar ba ghnáthach liom, níl mo chroidhe aigeanta,
Tá mé 'mo chodladh, 's má tá níl néal.

VIII
Ní phillfead go bráth is ná bígidh ag fuireacht liom,
Níl rámha nó bád nó seolta nó long agam,
Is tusa, a Mháire, ní fios damh an maireann tú,
Tá mé 'mo chodladh, 's má tá níl néal.

L. 56

21 - MO MHUIRNÍN BÁN.

I
Oidhche Fhéil Brighde agus mé go haoibhinn
Ag an tóramh thíos ar an Mhullach Mhór,
Sé chonnaic mé 'n righ-bhean a chrádhuigh im chroidhe mé,
Dobhí sí aoibheall deas áluinn óg.
Ba ghile a mín-chrobh ná sneachta ar thaoibh chnuic,
Ná an eala is míne ar linn ag snámh;
'S go bhfuil mo chroidhe-se in a mhíle píosa
Mar nach bhfághaim cead éaluighth' le mo mhuirnín
bán.

II
Ní ar an chnoc is aoirde a chomhnuigheann mo mhaoin-se,
Acht i ngleanntán íseal ar a bhfásann féar,
In a mbíonn lachain-fhiadhain agus bric ar linntibh,
Cruithneacht, caor-dhearg, agus coirce bán.
Labhrann an chuaichín gach uair san mhí ann,
Bidh suairceas aoibhinn ann gan cháin;
Bíd na beacha críonna i n-iomarca aoise,
Agus mil dá thaosgadh aca dom' mhuirnín bán.

III
A rún 's a stóirín, anois má ghabhfair liom,
Béidh togha an eolais agam ar éalódh leat;
Agus nach bhfuil tráthnóna nó maidín reóidhte
Nach tú an réalt eolais a bhéadh lem' ais.
Ag siubhal na mbóithre agus na coillte ró-ghlas,
Gan imnidhe gan brón agus mé go hait,
Ag dul do m'phósadh le bláth na hóige,
Is a lámh go módhmharach in mo ghlaic.

IV
Dá mbéadh 'fhios agam nach tú bhí i ndán damh,
Ní bhéinn comh dána is ní éalóchainn leat,
'S go bhfuil do ghrádh-sa comh dlúth in mo lár-sa
Is tá na táirngní i gcrúdhthaibh na n-each.
Is a dhaoine úr-cheannsa nach mór an truagh mé
Is nach é an chúis mhór mhagaidh mé
An té ba mhúr =mhór liom is bhí seal dá luadh liom
Gur fada uaim-se a chomhnuigheann sí.

22 - CAILÍN AS AONTRUIM.

I
Bhí mé lá geimhridh 'siubhal gleanntaí chois móinfhéir,
Agus casadh damh an cúilín le coim an
tráthnóna;
d'fhiafruigh mé de m'annsacht, cérbh'ainm duithe, an
réalt eolais,
"Mise an cúlfhionn as Aontruim is inghin Chuinn Uí
Dhomhnaill."

II
'Á bhfeicfeadh sibh an cúilfhionn is a cúl leis a tuinn,
Cíor óir ina láimh aici agus í ag cíoradh a cinn;
Ars' an caiphtín breagh Gaodhalach leis a $mate a bhí ar
a luing,
"Gur bh'fhearr liom agam fhéin í ná Éire gan roinn."

III
'Á bhfeicfeadh sibh an cúilfhionn 'gus í 'siubhal ar a'
mhóinfhéar
'Ach dlaoi léithe mar an ómra, agus fáinn' óir ar
'ach méar léi;
A gruaidhe mar na rósaí bíos Féil' Eóin in 'ach
gáirdín,
Is Conn ag déanamh spóirt nuair a bhí an tseod seo
ar láimh leis.

IV Ise
Ag dul fríd a' choill damh le coim an tráthnóna,
Casadh orm an té úd a bhfuil a cháil-sean go fóill orm:
"Thóg tú ó mo mhuinntir mé nuair a bhí mé i dtús
m'óige,
Is d'fhág tú 'n cúilfhionn dhéanamh lionnduibh is ag
dalladh le deora."

V
"Is beag a shaoil mé a annsacht go meallthá choidhche
go deo mé,
Is gur le do chluainidheacht a mheall tú mé agus
gheall tú mo phósadh;
Gheobhthá iarlaidheacht Aontruim agus Co. Mhuigheó
liom,
Agus an cúilfhionn ó n-a muinntir aon inghin Chuinn
Uí Dhomhnaill."

22a - AN CHÚILFHIONN.
Toirdhealbhach Ruadh Mac Domhnaill a chum.

I
Bhí mé lá geimhridh ar bhinnse chois Bóinne,
Agus thárlaidh damh an mhaighdean le soillse an
tráthnóna,
Fá na heachraidh a bhí riabhach agus diallaide ór-
bhuidhe,
Is bhí ceoltaí go méidhreach le Maighre an chúl-ómra.

II
Dá bhfeictheá an chúilfhionn is í siubhal ins na bóithribh,
Bhí frinnsidh le n-a gúnaidh is gan driúcht ar a brógaibh,
M'ailleóill, 'sí mo rún í, is níl tnúth aici leis an
óige,
Is go dtug sí bárr múinteacht' ar chúig chúige na Fódla.

III
Dá bhfeictheá-sa an spéir-bhean 's í taobh leis an tuinn,
Fáinne óir ar gach méar léith', is í réidhteach a cinn,
Ars' an caiptín breagh gléasta is é féachaint ó'n
luing,
"Nach mb'fheárr liom-sa agam fhéin í ná Éire gan
roinn."

IV
Sí an chúilfhionn mo rún is mo annsacht gan mhagadh,
Is gur i mbrollach a léineadh a b'fhearr liom-sa
codladh;
Le sgéimh thug sí buaidh ar mhnáibh uaisle na cruinne,
Is nach gcodlaim-sa néal acht ag éisteacht le n-a
binneas.

V
Dá bhfeictheá mo théagair-sa ag éirighe ar maidin,
Gan fillid nó ceafa acht mar bhéadh sí 'na codladh,
A cois a bhí spéireamhail is a déid a bhí ró-gheal,
Is le deallradh a soillse na daill go bhfuigheadh eolas.

VI
Ó b'aite liom an stáidbhean is a grádh bheith go fíor-
cheart,
A bhéarfadh a lámh damh is nach dtarrnóchadh aríst í;
d'ólfainn-se a sláinte i dtoigh tábhairne an fhíona
Is ní dhéanfainn a h-áthrach go dtéid an bás in mo
chroidhe-sa.

23 - INGHEAN UÍ MHÓRDHA.

I
Bhí mise lá mo tháilliúr aérach,
Lá eile m'fhigheadóir spéireamhail,
An tríochadh lá mo cheannuidhe snáth',
Mo chócaire lá, 's mo ghréasaidhe;
Mo mhuilteóir éadaigh chaith mé seal,
M'iasgaire ar Loch Éirne,
Níl céird ar a' domhan crosta orm go fóill
Acht inghean Uí Mhórdha a bhréagadh.

II
Sí'n inghean sin Uí Mhórdha a' stáid-bhean mhódhmhar,
A d'fhág faoi bhrón na céadtaí;
Is 'ach aon dlaoi mar an ór-bhuidhe
Síos go n-a bróga léithe.
Is binne liom a ceol ná'n fhidil ar bórd,
Nó a sheinnfeadh de cheol ar théadaibh -
An fhaoileann óg is caoine glór,
Sí lagaigh go mór mo chéadfaidh.

III
Is truagh gan mé is cead suidhe síos agam
Le n-a caoin-chorp ró-dheas áluinn,
Agus sinne gabhail cheóil ó oidhche go ló,
'S gan aoin-neach bheith againn ar láimh linn.
lacuna de 4 líne

IV
Narbh aoibhinn damh-sa 'á bhféadfainn a mealladh
Géag na mbachall fáinneach,
Siúr na righte aníos ó Theamhair
De fhíor-threibh Chonaill Cheárnaigh.
Molaim fhéin duit an réim sin a ghlac tú,
A dhéigh-inghin thapaidh Mhághnuis;
Is tú seabhac na hÉirne is Bhéal Áth' Seanaigh,
Is gur mian mo chroidhe thar mhnáibh tú.

24 - NUAIR A THÉIDHIM AMACH UN A' tSLÉIBHE.

I
Nuair a théidhim amach un a' tsléibhe
Bíonn cailíní an tsaoghail seo ann,
Bíonn ann Ciottuigh is Méadhbha
Agus Malaigh na gcraobhach donn.
A Mhalaigh, nach truagh leat an sgéal sin
Go bhfuil an arraing 'gabhail fríd mo chom,
Is tusa bhéas coireach má éagaim,
Nó's tusa a d'fhág mé tinn.

II
Níl airgead aici nó bólacht,
Nó clóca de shíoda bhuidhe,
Is b'fhéidir gur fearr í 'na dhiaidh sin
Nó bean agus táinte an tsaoghail.
Tá a gruag mar an t-ór ag síobadh,
Is ag crochadh anuas 'ach dlaoi -
Is í mo ghrádh-sa an óigbhean,
Is í mo réalt eolais í.

III
Éirigh is cuir ort do chuid éadaigh,
Agus gléasóchaidh mé fhéin do chúl,
Go dtéidh muid ar aon chuig an chléir,
Go gceangaltar mé 'gus tú.
Deir siad go bhfuil mise pósta,
Creid uaim, a stór, nach fíor:
Dar a' leabhar atá thíos in mo phóca
Is ag galantacht leobhtha bím.

25 - RÓIS A' CHÚIL CHLANNAIGH.
Niall Mac Canna a chum.

I
Ar chuala tú na sgéala bhí le Sir Féidhlim ón
gCarraig,
Go raibh bain-tighearna na hÉirne dul ar féasta
go Sliabh Gallain,
Is sionnach ruadh na mbéimeann a' léimnigh faoi n-a
fallaing,
Is é síor-chomhrádh léithe mar dobhéadh sé 'ghá mealladh?

II
"Triall leat chum Triúcha, a chroidhe úir nár thuill
sgannail,
Mar bhfuigh' tú ubhla cumhra is cnóí 'na gcúplaí 'r
chrannaibh,
Gheobhfair ól fada ar hallaibh cúirte, 's meadhair
shúgach 'dtigh leanna,
Gheobhfair aoibhneas ar mo dhúithche 's 'réir mar
shiubhlair gheobhfair amharc.

III
"Triallamaois go Tír Eoghain mar bhfuil na hógain
deasa gheanamhl',
Is na cailíní breaghtha óga nár leig mo phócaí 'riamh
folamh;
Deir siad gur mé an deoraidhe 's nach eol damh bean
a mhealladh,
Gé go n-abrann go leor leor go bhfuil lód orm de do
ghean-sa.

IV
"Is buachaill bocht buartha mé, 's mo géar-ghol ar
maidin,
'S níl dhá-phighinn ar an tsaoghal agam, 's dar mo
bhriathar táim folamh.
Níl maoin agam, níl spré agam, 's níl saidhbhreas
ar chnoc agam,
Sguiridh feasta de bhur dtéamaibh, óir is maith an
féirín fear fearamhail.

V
"Ar maidin Dia Domhnaigh is mé dul chum an Aifrinn,
Cia casadh sa' ród damh acht Róis an chúil chlannaigh;
Bhí a gruaidh mar an rós 's a béilín módhmhar a bhí
tanaidh,
'S ní raibh blas aici ar mo phóig-se 's na deora le mo
mhalaí.

VI
"Táid féaraigh fada fásaigh i ngleanntaibh áille mar
mbíonn mo chailín,
'S muna bhfuighir acht féarach ráithe gheobhfair fáilte
go Samhain;
Táid maorthaí, táid báillí 'cur sáil ar a chuid
fearainn,
Acht d'aimhdheoin a bhfuilid a ráidhte tá mo chroidhe
fágtha faoi n-a fallaing.

VII
"A Dhia gan mé 'mo aonar mar a n-éirigheann an
ghealach,
Nó thiar ar Shliabh an Iarainn ag cruinniughadh fiabhrain
is galair;
Is mór mór mo bhruid i bpianaibh le bliadhain mhór is
corradh
Fá'n mhaiseach chiúin chiallaidhe tá le bliadhain ar
Shliabh Gallain."

26 - MÁILIGH BHEAG NÍ 'IL CHOILLEADH.

I
A Mháiligh bheag Ní 'il Choilleadh sé mo mhilleadh
géar gan mé 's tú seal
Ar mhalaidh Shléibhe Driothlann nó i gcoilltibh
breagh' dluth' na slat,
Nó thiar i gCaiseal na Finne mar a gcoisgfeamaois
araon ar dtart,
'S dá bhfuighinn-se toil mo charad cha sgarfainn go
lá 'n tsléibhe leat.

II
Nach damhsa d'éirigh an earróid ar a mbaile seo
aréir fa mhnaoi,
A shiubhail imeasg na dtallta nó gur briseadh dhá
dtrian mo chroidhe;
Labhair mé leis na h-ealta, agus d'fhreagair mé na
cearca fraoich:
"An bhfaca sibh mo Mháiligh-se, nó an fada 'réir ó
chuaidh sí 'n tslighe?"

III
Tá deallramh ag mo Mháiligh-se is gile nó'n ghrian fá
neóin;
Tá a cúilín deas feamainneach drithlinneach mar
scáiní óir;
Má's le fear eile d'imthigh sí pillfidh sí, mo ghrádh,
go fóill,
'S a chuach bheag na Finne an miste leat mo shláinte
d'ól.

L. 67

27 - M'RÉAD NIC SUIBHNE BHÁIN.

I
A Mh'réad chléibh, níor chéile dhuit an leadaidhe
buidhe,
Do chum seang séimh níos gile go mór nó'n
t-aol,
Do leaca gheal ghlégeal mar chaor an chuilinn chaoin,
Go bhféachainn tú mar réalt na Sionainne thiar.

II
Is fada mé fhéin aréir ag siubhal a chois trágh'
Acht faraor géar níor fhéadas suan a fhagháil;
Níl aon osna 'á ndéanfainn nach réabfadh cónra
chláir,
Is searc rún mo chléibh thú a Mh'réad Nic Suibhne
Bháin.

III
Cá hiongnadh mé fhéin a bheith comh hearróideach
Agus rún mo chléibh bheith ag an éigis cham-shúileach;
A chúilín péacach, agus é leath-lúbtha,
Rinne tú bréag i ndéis do gheallamhaint damh.

IV
Gealladh bréige tar éis do phósta do-ghnír.
A mhall-shúil chlaon nach ar fhéach 'san ród a mbím;
Dar comhrádh an tsaoghail char éist tú le glór mo chinn
Is bhain tú féin barr-sgéimhe na hóige díom.

V
Goirim do cheann, do chum, do chiabh, do rosg,
Do bhéilín binn nach ar sheinn ariamh an t-olc;
Do chorp sleamhain slim mar thuinn ag éirghe ar loch,
Ó nach mise tá tinn ag ionnsaidhe an tsléibhe anocht.

VI
Ar leabaidh chois cnaiste gan suan a bhím,
A' síor-thabhairt taithnimh do ainnir an gheil-chneas
mhín:
A chailín beag breasnaigh na sguab-fhuilt bhuidhe,
Tabhair taithneamh le dearcadh san ród a mbím.

VII
Idir an dair 's a' craiceann nach ar chruaidh an céim
Do'n duine a chuir idir mé is rún mo chléibh;
Chuir mé mo lámh thairthi le fáinne an lae,
'S goidé fuair mé acht an stárraidhe ar leabaidh
lem' théagair fhéin.

VIII
A Bhrúnaigh chan fiú liom do bhean a bhaint díot,
Gidh gur dhubhairt tú thríd shúgradh go mba leat í
faraor;
Ainnir mhúinte, a thug barr maise ar mhnáibh deasa 'n
tsaoghail,
Mo sgrúdughadh mar a dhúbail tú an arraing seo thríom.

IX
Aithnighim an bhruinngheal so go loinnireach siar fá'n
tsráid,
'S a ciabh dheas atá triopallach léi síos go sáil;
Searc m'anama thú, a ainnir na n-ór-fholt mbreagh,
'S naoi dtroighthe faoi thalamh go rachainn do do
thuarasgbháil.

X
I mboltaibh cruaidh dá gcuirtidhe go glúnaibh mé
Gol géar agus gearán ó chroidhe go ndéanfainn féin.
A dhaoine ná síligidh gurab iongantas é,
Fear suirghe bhí ag inghean Mhic Suibhne mé.

XI
I ndéis m'astair níor mhaith liom mar a fuaras í,
Imeasg na gcailleach 's nach n-aithneóchainn idir lá
nó oidhch':
A cum sneachta mar an lile, 's a gruaidh mar an ghrís,
A béilín tanaidh, dar go deimhin, ba truagh liom í.

XII
A Mh'réad óg na n-ór-fholt tá fighte go féar,
'S do dhá shúil dheasa mhodhmhar 's is ró-bhinn tanaidh do
bhéal,
Fuair mé póg uait, a stór, 's mé ag imtheacht i gcéin,
Is naoi lá beo gan lón gur bheathuigh sí mé.

XIII
A Mh'réad shéimh bheag laoghach na gcuirnín deas,
Thréig tú mé is béidh mé buaidheartha leat;
Theastuigh uaim sgéala ó'n Té atá thuas ar neamh,
A' nglacfá mé mar chéile 'á ngabhainn leat.

XIV
Sé mo léan an turus déighionnach agus mé pilleadh ar
luas,
Is mé glan réidh léithe, an bhruinngheal dheas úr;
Is go siubhlfainn-se a' saoghal léithe gan tuirse nó
cumhaidh,
Acht 'nois mo ghéar-chrádh tá gaorfach na himirce
fúm.

XV
É'raoi Brún a' dúr-chroidhe, is truagh mar d'fhág
tú mé,
Mo dheora dá sileadh i dtús is i ndeireadh gach lae,
Fá'n ainnir, mo théagair, na mborra-caoin méar,
'S a Mh'réad Nic Suibhne, a mhuirnín, tárrtháil mé.

28 - MAIGHRE DHEAS NA GRUAIGE BÁINE.

I
Is i gcoilltibh damh 'gearradh slat, is na héanlaith
ag déanamh nead,
'Gus luachair óg go leor ag fás ann,
Mise ag éisteacht leis an chuaich as baile an taobh ó
thuaidh
'Gus fairge ró-mhór ar láimh liom,
Nuair a casadh orm mo rún, í léithe fhéin ag siubhal,
Sí Maighre dheas na gruaige báine.

II
Acht chlis mise suas is d'éaluigh sise uaim,
Is níor fhan díomsa beo acht mo sgáile,
Lacuna de 2 líne
Acht ina dhiaidh sin cé ghluais as ailltín na luachra,
Acht Maighre dheas na gruaige báine.

III
Níl aon bhaile cuain ó dheas nó ó thuaidh
Nár chaith mé seal 'mo chuairt ráithe,
Mise ag iarraidh tuairisg' fán phéarla a d'imthigh
uaim,
Sí'n aindir í thug buaidh ar áille;
'S gur ag barraí Oileán an Dúin sgar mé le mo rún -
Sí Maighre dheas na gruaige báine.

IV
Ag droichead na Finne thiar atá mo ghrádh le bliadhain,
Is is áille í ná grian an tsamhraidh:
An áit i mbíonn sí a' triall bíonn an chuach 'seinm
gan riaghail,
I dtús an fhuacht' i ndiaidh na Samhna.
'S ar chomhairle 'á rugadh 'riamh ní phósfa mé acht mo
mhian -
Sí Maighre dheas na gruaige báine.

29 - CAISLEÁN NA FINNE.

I
I gCaisleán na Finne 'gcois imill an chuain
Tá'n eala thug buaidh ar áilne;
'S a Rí na cruinne bheir binneas do'n chuaich
Tabhair gile gan ghruaim do'n stáid-bhean.
Tá déid mar an sneachta aici nó'n eala ar a' tuinn,
'S a gruaidhe mar rósaí i ngáirdín,
Malaidh chaol donn mar sgríobhfaidhe le peann,
'S de fhíor-sgoith na n-ómra a d'fhás sí.

II
Gheobhaidh tú sgríobhtha a mbórdaí 'n Ríogh
Go dtug sí 'n chraobh go hÉirinn;
Go bhfuair sí 'n chraobh ar mhnáibh an tsaoghail,
Agus buaidh gach cluiche dá dtéid léithe.
I dtosach sa ród a shiubhailfeadh a cóiste
Ar eachraidh óg a' léimnigh,
Ar uaisle na nGall gur bhain sí 'n geall
De mhac ríogh dealbhtha déid-gheal.

III
A bhruinneal an óir, bheir a' choinneal ó'n tslógh,
Beir solus fríd shluaighte 'n chabhlaigh;
Gealach na sguab sa' mhatalang gruama,
Croidhe gan chruadhas gan amhras.
Is gearr go dtillidh sí chugainn aníos
Ar uaislibh ríogh gan angadh,
Le maise 's le méin 's le beacht a guth béil,
'S ar easbhaidh ní fhéadaim-sa innse.

IV
Éirigh, a shiúr, 's déan réidh un tsiubhail,
Is tréig an chlúid seo d'Éirinn;
Is leig do rún liom fhéin ar dtús,
'S ní bhéidh ort cumhaidh nó buaidhreadh.

'Ailleagáin úir na gcuirnín dlúth,
Bhfuil maise 's snodh na gréin' ort;
A ghile gan smúid, níor thuirseach mé siubhal,
Dá bhfeicinn i dtús gach lae thú.

V
Bhí ceathrar is céad ag seinnim ar téad
Ar theaghlach Uí Néill i bpárlar,
'S bhí ceileabhar na n-éan ar bharraibh na gcraobh
Ag seinnim 's ag méadughadh dántaí;
Bhí 'n fiagaidhe fionn 's a ghadhairín donn
Ag seilg i ngleanntaí fásaigh,
'S níl iasg ar Fhinn nár thóg a gcinn
Tráth chuaidh sí uainn thar sáile.

30 - MO CHREACH, A SHIÚR.

I
Mo chreach, a shiúr, gan mé 'gus tú
I gcúigeadh Mumhan i n-aonfheacht,
Nó ins a' Triúcha maidin driúchta,
'S gan fios ar rúin ag aoin-neach,
'Baint a' tsugh craoibh maidin chiúin,
'Baint cnó 's úbhlaí de ghéagaibh,
'S gan leabaidh fúinn acht féar is caonach
Is duilleabhar cumhra mar éadach.

II
Bheirim móide le mnáibh na Fódla -
Nuair 's bréag is cóir a chur i n-iúl dóibh;
An darna móide le cailín ró-dheas
A leigfeadh a clóc' ar a súilibh;
An tríomhadh móide gan fiú na póga
Nach dtabhairfinn dóibh mar dhúthracht;
An ceathramhadh móide gan sgaradh leobhtha
Go dtiocfadh 'n bás do mo chuartughadh.

III Ise
Ná tabhair do mhóide choidhch' go deo
Do mhaighre mhodhmhar na mbán-chích,
'S gur eadar do dhá láimh ba dhá chéad fearr liom
Ná 'bheith i bpárrthas naomhtha.
Acht is amhlaidh tá, bhéarfainn searc is grádh duit
Dá leigtheá ar gcúl do thréarthaí,
'S go bhfuil cách dá rádh liom go suidhfeá ar clár
'S gan bonn in do láimh le n-a réacan.

IV Eisean
Más mar sin atá cuirim cúl mo láimhe
Le cumann gearr choidhch' go n-éagaim;
'S go bhfuil míle stáid-bhean a rabh mise i ngrádh
leobh,
Is nach bhfuair mé bás 'riamh fá aoin-bhean.
Dá mbínn-se ar chlárthaí mí 'gus ráithe
'Stialladh táblaí is dá réabadh,
'S iomdhaidh maighre mná ar neamh-chead dá cáirdibh
A chuirfeadh bonn im' láimh le n-a réacan.

V Ise
Nár laghach a' gléas bheith seal ar aoin-tigheas,
Agus fíon go haerach a dh'ól ann;
Nár laghach a' gléas bheith ar hallaí gléigeal
'Seinm téadaí 'gus ceóil ann;

Nár laghach a' gléas bheith ar leabaidh déanta
De chlumh na n-éan gan chonspóid;
Má's laghach a' gléas é, is mílte laghaighe leat,
Bheith ag mealladh maighdean i gcómhnuidhe.

VI
Bheirim duit páirt níos binne ná'n chláirseach
Go dtiocfaidh 'n bás is go n-éagaim;
Agus seo mo láimh duit go bhfuil mé i ngrádh leat,
Is nach dtéanaim d'athrughadh mar chéile.
Mar an eala bhán ar an loch ag snámh
Tá do phíob 's do bhrághaid, a chéad searc,
Mo chreach 's mo chrádh nach bhfuil mé is tú dálta
I ngleanntan fásaigh nó sléibhe.

31 - TÁ MÉ 'MO SHUIDHE.

I
Tá mé 'mo shuidhe ó d'éirigh an ghealach aréir,
Ag cur teineadh síos gan sgíth, is dá fadughadh
go géar
Tá bunadh a' toighe 'na luighe agus tá mise liom fhéin
Tá na coiligh ag glaoidh' is an tír 'na gcodladh acht
mé.

II
A sheacht n-anam déag do bhéal, do mhalaidh, 's do ghruaidh,
Do shúil ghorm-ghlé fá'r thréig mé aiteas is suairc;
Le cumhaidh 'do dhéidh ní léir damh an bealach a shiubhal,
'S a charaid mo chléibh, tá na sléibhte eadar mé
agus tú.

III
Deiridh lucht léighinn gur claoidhte an galar an grádh;
Char admhuigh mé é go rabh sé i ndéidh mo chroidhe
'stoigh a chrádh;
Aicíd ró-ghéar, faraor, nár sheachnuigh mé í,
Is go gcuireann sí arraing is céad go géar fríd
cheart-lár mo chroidhe.

IV
Casadh bean-tsídhe damh thíos ag lag Bhéal an Áth',
D'fhiafruigh mé dí an sgaoilfeadh glas ar bith grádh;
Is dubhairt sí 'gcois íseal i mbriathraibh soineannta
sáimh,
Nuair a théid sé fá'n chroidhe cha sgaoiltear as é go
bráth.

32 - MOLAIDH MO ROGHAIN.

I
Níl aon tom glas coilleadh, badhúin, nó sliabh,
Thart siar go Baile an Tobair nó go hÁrainn
na Naomh,
Nár shiubhail mé gan tuirse le rúnsearc mo chléibh,
Le súil 's go bhfuighinn le mealladh í, acht sháruigh sí
mé.

II
'Mo shuidhe nó 'mo sheasamh níl mo chroidhe slán;
'Mo luighe ar mo leabaidh is measa bím ná mar táim;
Oidhreacht na cruinne 'á bhfuighinn-se ar mo láimh,
Is duit-se go dtabharfainn é, a chúig mhíle grádh.

III
Thug mise cion duit is mé baoideach óg,
Is ariamh char athruigh mé m'intinn go fóill;
Níorbh'fhearr liom na mílte punnta de'n ór
Ná dá gclaoidhfeadh Molaidh m'aigne ar chaoi nach
mbéinn beo.

IV
Tráth ghluaiseas an ainnir an taobh seo de'n tslighe
Músglaidh an ghealach, agus soillsighidh an ghrian;
Thig ceo breágh meala de ló is d'oidhch'
Ar gach taoibh de'n bhealach a siubhaileann sí.

V
Fághaim-se le mnaoi eile cúig mhíle sréad,
Lán sléibhe d'eallach líonta de'n fhéar,
Maoin áluinn d'eachraidh, is iad fá n-a gcuid sréan,
Acht sí Molaidh dheas mo roghain, agus fághaim í gan
spré.

33 - A ÓIGBHEAN ÁLUINN.

I Eisean
A óigbhean áluinn, cé gur caomh do gháire,
Is claoidhte d'fhág tú m'aigne buan,
Is gur gile liom do bhrághaid ná sneachta ar
árdán,
Nó 'n eala bíos ag áirdiughadh ar 'ach taobh de'n
chuan.

II
A chailín bán deas, tá cách ag rádh liom
Gur de do ghrádh gheobhas mé bás do'n chumhaidh;
Déan damh fárus, a rún, 'san áit seo,
Nó faoi Lá Fhéil' Pádraig béidh mé 'san uaigh.

III
Goidé na tréasa rinne mé féin ort,
Nuair nach féidir leat suidhe in mo chómhair?
Go mbím seal 'a d'fhéachaint is ag innsigh sgéal duit,
Bhfuil tú réidh le bheith liom, a stór?

IV
Dá mbínn-se 's mo chéad searc ar an aontaoibh,
Ag cur le chéile nach ar laghach an dóigh;
Nár dheas a' féirín do chailín spéireamhail
Buachaill céillidhe fhagháil nach mbéadh ag ól.

V Ise
Óganaigh dhílis gad as fá mbíonn tú
Ag osnaigh 'ach oidhche is ag sileadh deor?
Is nach gcodluighim oidhche ar feadh na míosa
Acht ag smaoi'tiughadh arís ort, a mhíle stór.

VI
Nó táim ar mearadh, is níl orm dearmad
Fá'n óigfhear cheannsaidh na gcuirnín dlúth;
Is gur do réir a' sgannsáil i ndiaidh do chainnte,
Is tusa planda a' bhrollaigh úir.

VII Eisean
Óigbhean dearbhtha na bpóga milse
Ná bíodh ort-sa imnidhe ar bith fá'n chúis,
Is cinnte gur dearbhtha má ghnídh tú 'n cleamhnas,
Gurab é do mhargadh nach dtéid ar gcúl.

34 - AN CAILÍN RUADH.

I
Bhí mé sa Mhidhe i n-am Féil' Brighde,
Ag bainis thíos ar a' Mhullach Mhór,
Casadh caoin-bhean liom, stáid-bhean aoibhinn,
Is thug mé spéis dí mar bhí sí óg.

II
Is tú go cinnte a mhearaigh mo intinn,
Agus Éire timcheall cha léigheasfadh mé;
Is tá mo chroidhe-se 'na mhíle píosa
Mur bhfágha mé suidhe taobh do bhrollaigh ghléil
=ghlé-ghil.

III
Taobh thiar de Shligeach a thug mé grádh dí,
Is mé saothrughadh páighe i gCúige Laighean,
Theann mé anonn léithe ag siubhal na sráide,
Rinne sí gáire is thug damh sméid.

IV
Ar a' choill mhóir ad' a bíos 'mo chómhnuidhe,
Agus mé faoi dhólás mhór, faraor,
Síor-smaoi'tiughadh uirthi, an cailín módhmhar,
A béilín ró-dheas is a malaí caol'.

V
Teacht a' Domhnaigh bím go dóchasach
Go seolfadh 'n Rí in mo bhealach í;
Is aríst tráthnóna 's mé bíos go brónach
Fá nach bhfuair mé comhrádh le mo chailín caoin.

VI
Is buachaill folamh mé 'bhfuil dúil ins na mnáibh agam,
Acht, a bhruinneall ghrádhmhar na ndlaoidheóg ruadh,
Dá dtiocfá liom-sa go teach mo mháthara,
Ba deas an áit duit ag Baile 'n Luain.

35 - CONNLACH GHLAS AN FHOGHMHAIR.

I
Ar chonnlaigh ghlais an fhóghmhair, a stóirín, a
bhreathnuigheas thú,
Ba deas do chois i mbróig, is ba ró-dheas do
choiscéim siubhail,
Do ghruaidh ar dhath na rósaí, 's do chuirníní fighte go
dlúth -
Is truagh gan sinne d'ar bpósadh, nó ar bórd luinge
triall un siubhail.

II
Tá buachaillí na háite seo ag athrughadh is ag éirghe
teann,
Is lucht na sáltaí árda ag déanamh airchise do mo
chailín donn:
Acht dá ngluaiseadh Rí na Spáinne thar sáile is a
chabhlach cruinn',
Cha bhrúighfinn féar ag fás nó go mbéinn ar láimh le
mo chailín donn.

III
'Sé chualaidh mé Dia Dómhnaigh mar chomhrádh 'gabháil
idir mnáibh
Go rabh sí 'gabháil dá pósadh ar óigfhear dá bhfuil san
áit:
A stóirín, glac mo chómhairle is an foghmhar seo fan
mar atá,
Is cha leigim le a bhfuil beo thú, a stór, nó 's tú
mo ghrádh.

IV
A chuisle ná déan feall orm, níl geall agam ag ao'-
nduine acht thú;
Is duit a thug mé dáimh gan amhras thar mhnáibh an
tsaoghail;
Is nach díombuan an óigbhean nach bhfanfadh mar 's bhí,
Ar fheabhas 's sheinnfinn ceol dí lá 'n fhóghmhair 's mé
baint lín.

V
Chuir mé litir sgríobhtha do mo sheircín, agus casaoid
ghéar;
Chuir sí chugam arís í go rabh a croidhe istoigh i lár mo
chléibh:
Cum na heala is míne ná 'n tsíoda ná cluimh na
n-éan,
Nach trom na hosnaí ghním-se nuair a smaoi'tighim
le sgar'aint léi.

VI
Go sgarthar ó na craobhacha an éanlaith is an eala ó'n
tuinn,
Cha sgarthar inn ó chéile is níl acht baos dóibh a chur
'na cionn.
'Díol ba ar aontaigh bhéas mé fhéin is mo chailín donn,
Gluaisimíd le chéile go dtéidhmid thar Ghaoth Bearra
anonn.

36 - MALLACHT RÍOGH NA hAOINE.

I
Mallacht Ríogh na hAoine do'n té dhíbir mo ghrádh
'bhfad uaim,
Gan fagháil agam teacht 'na goire ón Satharn
go dtí'n Luan,
Dá mbéinn amuigh faoi'n dílinn 's an oidhche bheith cur
sneachta 'dtuaidh,
Le mo ró-shearc dá bhfághainn cead suidhe bhéinn comh
haoibhinn leis an eala ar cuan.

II
Muna b'é mé bheith dána, ghabhfainn árus ó mo mhuinntir
féin,
Bhéadh ba 's caoirigh bána 'gam, is páirce le n-a
gcur un féir,
Codladh fada samhraidh, is gan aon níos aoibhne ná mé,
Acht míle b'fhearr liom dul i n-aimsir is cead cainnte
bheith agam le grádh mo chroidhe.

III
'Bhean leanna chaoimh na páirte, tá'n bás in mo chroidhe
le tart,
Tabhair aon ghloine 'mháin damh is carta beag dighe le
n-ais;
Tá giní buidhe im' phóca a charaid, 's bain d'éileamh as,
Is ólfa mise sláinte chúil áluinn, mo chailín deas.

37 - TÁ DAOINE A' RÁDH.

I
Tá daoine a' rádh go bhfuil grádh ag mo mhuirnín
orm fhéin,
Go deimhin má tá chan grádh gan cumann dó é;
Ar neamh-chead mo cháirde agus a lán de mo mhuinntir-
se fhéin
Mur mairidh mé ráithe go sásóchaidh mé m'intinn
bheag fhéin.

II
Shaoil mise 'Sheáin nach ndéanfá mo mhalairt go bráth,
Shaoil mé in a dhéidh sin bréag nach ndéanfá fá'n chás;
Níl aon iasg ar Loch Éirne nach ngléasfainn ar do
bhainis a ghrádh,
Agus dhéanfainn rí ar Éirinn, dá bhféadfainn, díot
nó diúc ins a' Spáinn.

III
Shaoil mise fhéin gur b'í 'n chaor a bhí 'lasadh in do
ghruaidh,
Shaoil mé in a dhéidh sin gur tú réalt na maidne i
bhfad uaim,
Dá dtéidhinnse un aonaigh ba tú 'n féirín ba deise
tchínn rómham,
Is a charaid mo chléibh nach dona gur thréig tú mé
geall leis na buaibh.

IV
Nach cumhan leat an oidhche bhí mé agus tú ins a' choill,
Gan duine ar a' tsaoghal ag éisteacht linn acht na
crainn;
Bhí 'n driúcht ag síor-mhéadughadh 's ag éirghe le'r
mbonnaibh go teann,
Is nuair a labhair an t-éan bhí réalt na maidne ós ar
gcionn.

38 - 'GCLUIN TÚ MISE 'ÉIN BHIG.

I
'gCluin tú mise 'éin bhig éirigheas i gcoilltibh
dlúith',
d'innseóchainn mo scéal duit 'á mbíodh
'fhios agam go ndéanfá rún;
Tá mo chroidhe in a chéad cuid is ní féidir damh
codladh ciúin,
'S aon phóg amháin 'a béilín go léigheasóchadh sé a bhfuil
ar siubhal.

II
Is truagh gan mise in Aimeiriocá is duine amháin
'bheith liom,
Nó amuigh i lár na fairge mar bháithtear na céadtaí
long,
Gaoth mhór agus fearthainn bheith dar dtiomáint ó
thuinn go tuinn,
Mar in ndúil le Dia go gcuirfidhe mé mar a bhfuil
mo stóirín ann.

III
Cheannuigh mé cná agus ubhlaí ar tús fá choinne mo
mhíle stór,
Péire bróga agus sról duithe agus fonnsaí bhí maith
go leor;
Dá mba liomsa dúithche 'n Bhrouning, Cúig' Uladh, agus
ceathramha 'n Laighean,
Gan cearr a bheith sa' chúis cha chumhdóchadh aon
bhruinneall mé.

IV
Cheannuigh mé buidéal fíona damh fhéin 's do mo mhíle
stór,
Le beannacht a chur léithe-se, cúl péacach na bhfáinne
óir,
Braon char bhlas a béilín, nidh a mhéaduigh mo thuirse
mhór,
Is 'á gcruinneóchaidhe 'ach spéir-bhean Éireann, do
dhiaidh-sa cha bhím-sa beo.

39 - NÓRA NIC LOCHLAINN.

Nuair a amharcaim 'mo dhiaidh ar a' spéirbhean
ghním osna ró-mhór,
'S gur binne a guth béil ná 'n éanlaith le
ceileabhar sna crainn;
A charaid mo chléibh, is tú réalt an mhaithis dar liom,
Agus rachaidh mé i n-éag, a chéad ghrádh, má sgarann tú
liom.

II
Ó a Rí, 'Nóra, 'ar ndóighthe cha leigfeá mé un báis,
Go dtabhairfeá damh póg nó dó ar neamh-chead do chách;
Mise Taralach Óg, agus is dóigh, ach gur ghlac mé na
gráidh,
Nach mbeitheá gan ór dá mb'eol dom a chosnadh sa'
Spáinn.

III
'Muigh i Lag na hÚdhraigh, a shiúr-chroidhe, dá n-éalóchá
liom,
Ar dtriall un na Frainnce nó go Flanders má
éirigheann sé linn,
B'fhearr liom-sa ná ór is ná bólacht a' talaimh uilig
cruinn,
Go mbéinn sgartha ó'n órd acht Nóra Nic Lochlainn
bheith liom.

40 - A MHÁIRE, IS MÓR A' NÁIRE DHUIT.

I
A Mháire, is mór a' náire dhuit
Nach dtig tú liom ar cuairt,
'S go mb'fhearr liom bheith ar láimh leat
Ná ins a' bhflaithis atá thuas:
Do gháire geanamhail áluinn
A d'fhág mé 'nois gan bhrígh,
'S go bhfuil do ghrádh-sa i naoi n-áitibh
'Ndéis polladh fríd mo chroidhe.

II
'Á mbéadh lán na páirce báin' agam
D'eallach agus de mhaoin,
Is a lán eile de phlátaí
Is do ghiníacha buidhe,
I gcás ní chuirfinn a dtearn siad
Do chainnt orm le mí,
Dá mbéadh mo stór agam i dtoigh an ólacháin
Charbh'fhada liom an oidhch'.

III
Dá mbéadh iallacha in mo bhróga
Nó fóghnamh ar na buinn,
Bhéinn ag rinnce 'ach oidhche Dhómhnaigh
Ins an bhaile i mbíonn sí ann;
Is nár dheas an rud an óige
Dá teannadh le mo chroidhe,
Mo stór a bheith ar chionn bóird agam
Má b'fhada gearr an oidhch'.

IV
Deir mo mhuinntir liom go ndíbróchar
'Ar sáile mé gan mhoill;
Deir cuid eile aca nach gcuirtear liom
Bád ann nó long:
Dá mbéinn díomhaoin go dtiocfadh an díle orm
Is mé a' dréim le gabhail anonn,
A Dhia dhílis nárbh aoibhinn damh
Acht rún mo chroidhe bheith liom.

41 - MÁ THÉID TÚ UN AONAIGH I.

I
Má théid tú 'un aonaigh bíodh do chaora leat, a
holann, agus a huain;
Má théid tú a shuirghe bíodh do mhian agat ar
thoiseacht a' tsluaigh,
Bíodh sí laoghach aoibheail agus measamhail in a cliú,
Chan í an mhaoin a bhéarfas i dtír thú, is ná mealltar
léithe thú.

II
A annsacht cé'r bh'annsa duit bean eile agat nó mé,
Is gur tú an plannda deas a shanntuigh mé i dtoiseacht
mo shaoghail;
Thug me fancy duit gan amhras mar bhí mise gan
chéill,
Focal cainnte ná rabh i gcionn an té nach molfadh
leat-sa mé.

III
Dhiúltaigh mé fear léighinn agus búclaí ina bhróig,
Agus céadtaí uair 'na dhéidh sin fear airgid agus óir,
Ar an ndúil is go mbéinn-se is mo chéad searc liom
ag ól,
Is gur tú an chéad duine ar leig mé mo chumann leis
go fóill.

IV
Cha dtáinig smúid ar mo shúilibh, is char chodail mise
néal,
Ar an ndúil le mo rún-searc ó thuit an oidhche aréir;
Ar mo ghlúnaibh leat go siubhailfinn an domhan mór 'do
dhéidh,
Is chan fada, má thréigir mé, go mbéidh mé 'gabháil sa'
chré.

42 - MÁ THÉID TÚ UN AONAIGH II.

I
Má théid tú 'un aonaigh bíodh an chaora leat, a
holann sa huan;
Má théid tú a shuirghe bíodh do mhian agat ar
deireadh 'gus ar dtús;

Má bhíonn sí laoghach saoitheamhail nó molta as a cliú,
Chan í an mhaoin a bhéarfas i dtír thú 'sna mealltar
léi thú.

II
Dá mbéadh lán na páirce báine 'gam d'eallach is de
mhaoin,
'S na cartaí teacht un cláir de na giníacha buidhe,
Cha chuirfinn i gcás a ndearna siad de chainnt
orm le mí,
Acht cead triaill láimh le mo ghrádh geal charbh'fhada
liom an saoghal.

III
A Mháire, is mór a' náire dhuit nach dtig tú chugam ar
cuairt,
Is go mb'fhearr liom a bheith láimh leat ná na flaitheas
atá thuas,
Do gháire geanamhail áluinn do bhain díomsa mo bhrígh,
'S go bhfuil do ghrádh-sa naoi n-áití 'ndéis polladh
thríd mo chroidhe.

IV
Tá mise ar an bhaile seo le corradh is naoi lá,
Is dá mbéadh fhios ag na cailínibh é, ghuilfeadh siad
a sáith;
Ag dochtúiribh na cruinne mo léigheas chan fhuil le
fagháil,
Acht cúl na gcraobh deas sí léigheasfadh mé dá
leagfadh sí orm a lámh.

V
Deir mo cháirde liom go rachaidh mé ar sáile anonn,
Deirim féin leo nach ngléastar damh bád a choidhche
nó long;
Dá mbéinn faoi shioc is shneachta faoi bharraí glas na
dtom,
A Dhia dhílis, nach ar bh'aoibhinn damh acht rún mo chroidhe
bheith liom.

VI
Fágfaidh mise an baile seo go moch má's áil le Dia,
'S béidh na mná óga i gcorruighe liom muna bpillfidh
mise 'rís;
Cha dtógann an aois óg orm mo rogha a chur díom,
Is dá mbéadh mo stór ar thoil me 'phósadh do shiubhal-
fainn léi an saoghal.

43 - SEÁN BÁN.

I
Ag geaftaí an toigh' móir adaí
A chómhnuigheas agus a chodluigheas mo ghrádh,
Ar bh'ainm dó an buachaill dóigheamhail,
A casadh orm ar mhalaidh an tsléibh' bháin;
Ba mhilse liom a phóga
Ná rósaí meala faoi bhláth;
Tá cumhaidh mhór i ndiaidh mo stóir orm
Is cha mhó ná go bhfuil mo chroidhe slán.

II
'Sé Seán Bán mo ghrádh-sa,
'Ach a'n lá dá soillsigh' 'n ghrian;
Acht thug sé orm brón,
Agus leóin sé mo intinn go léir;
Ná d'imthigh sé le Malaigh Bháin
Is d'fhág sé mise liom fhéin;
Is mo mhallacht-sa le cailín óg
A leigfeadh uaithe a cumann le réic.

III
Bliadhain 's an oidhche aréir -
'Sé mo léan nach anocht in a tús.
Uile 'ach óganach spéireamhail,
Do mo bhréagadh seal ar a ghlún.
Níl aon chuan i nÉirinn in do léinidh
Nach n-aithneóchainn thú;
Cé go dtug mé mo chion go léir duit,
Is i ndiaidh sin gur éaluigh tú uaim.

44 - SEÁN BÁN EILE.

I
Ag an bhuachaill bheag mhúinte tá tús agus deireadh
mo sgéil;
Dá dtéidhinn-se i gcionn siubhail leis cha
bhrúighfinn-se barr bog an fhéir;
Dá bpósainn fhéin thú bhéadh triúr agus ceathrar 'nar
ndéidh,
Is dá dtéidheadh a' t-iomlán un siubhail dar mo
chubhais-se is tú grádh geal mo chléibh.

II -Eisean
'Rí goidé dhéanfainn dá ngearrfadh a' corrán mo
mhéar?
Sluasad nó spáid in mo láimh-se cha ghlacfaim go
héag:
'Mo shuidhe i dtoigh na tábhairne ba sásta is ba
soineannta a bhéinn,
'S dá mbéadh a' ghloine 's í lán agam d'ólfainn
sláinte do ghrádh geal mo chléibh.

III - Ise
A giolla na Ruaidhe nach truagh leat mise bheith i
lionn,
Is mo chleamhnas 'á dhéanamh gcois íseal ar a bhuachaillín
donn,
Sé mo sgéal cráidhte nár fágadh mé i gceart-lár na
dtonn,
Gan coite gan bád má's dán damh gan Seán Bán a
bheith liom.

IV
Dhéanfad teach mór má's beo mé ar a' teorainn ad
thiar,
An áit a bhfeicfidh mé mo stór tráthnóna agus maidin
ag triall;
Do ghruaidh mar na rósaí a bhreóidh is a mhearaigh mo
chiall,
Is mí cha bhím beo má phósann tú bean dubh a' tsléibh'.

V
'S iomdhaidh áit áirit ar leig mise leat-sa mo rún,
Ar chúl claidhe is gárraidh is i lár an mhachaire ag
siubhal;
Sé do chomhrádh bhí fáillighe a d'fhág mé ag osnaigh gan
suan,
Mo mhíle céad slán ag Seán Bán cé gur fada é uaim.

VI
Sin chugaibh Seán Bán, a' fear fáillighe atá sorthanach
fial,
Agus sé deir na mná leis gur báine é ná 'n ghealach
's a' ghrian;
Níl gile níl breághacht dar fhás ina bhfear ar bith
'riamh
Nach bhfuil páirt ag Seán Bán de is tá a ghrádh tinn
tuirseach in a dhiaidh.

45 - CUIRIM-SA SONAS AGUS SÉAN AR DO
BHUAILIDH.

I
Cuirim-sa sonas agus séan
Ar do bhuailidh bhig caorach agus bó;
Is gile thú ná'n eala ar an Éirne,
Is is leat-sa tá sgéimh na mban óg.

II
Stad thusa feasta do phléideáil,
Níl gar a bheith mo shéanadh níos mó;
'Á bhfuighinn-se mo rogha ar mhná' Éireann
Is le Nansaidh go ndeirfinn a' "Gabhaim."

III
A Nansaidh, má ghnidh tusa 'n pósadh,
Béidh tú go brónach 'na dhéidh;
Char chuir tú in mo chead nó in mo chómhairle é,
Is char amharc tú rómhat nó 'do dhéidh.

IV
Guidhim-sa a' Rí tá 'r a' Dómhnach,
Ó 'sé bheireas furtacht do lán,
Nár chaillidh mé aigneadh na hóige
Mar gheall ar a' rógaire mná.

V
A Rí, goidé ghéanfas mé imbárach
Nuair a tchífeas mé mo ghrádh teacht aniar,
Is nach dtig liom a dhul in a láthair,
Is a' mhéad is bhí eadrainn le bliadhain?

VI
Nuair a smaoi'tighim ar d'aoibh is ar do ghlór-sa,
Is ar bhinneas do cheoltaí ariamh,
Tuitim i dtuirse 's i ndólás,
Agus goilim-sa mórán 'do dhiaidh.

VII
Crádh ar an té nach mbíonn críonna,
Is nach ndéan 'ach a'n nidh mar is cóir,
Nach gcuartóchadh na bannaí is daoire,
Nach dtioc' leobh fhagháil sgaoilte go deo.

VIII
Anois tá na heachraidh ag gluaiseacht,
Agus mise bocht stuacach gan chéill;
Feasta tá'n aois ag fagháil buaidh' orm,
Mo bheannacht go buan do mhná 'n
tsaoghail.

46 - 'NANSAIDH, A THÉAGAIR.

I
'Nansaidh, a théagair, an bhfuil tú in do shuidhe?
Fosgail an doras damh is leig mé un toigh',
Tá mo bhuidéal i mo aice agus dram do mhná
an toigh',
Is tá dúil agam nach n-eitigheann sí mé fá n-a h-inghin.

II - An Mháthair
A tháilliúir bhig bheadaidhe, chan fhághann tú mo inghin,
Is simplidhe atá tú ag cur sin damh síos;
Is feárr dí mar tá sí ná trácht a bheith 'sa' tír
Fá 'gabháil le táilliúr fágthaí gan saidhbhreas nó
maoin.

III - An Táilliúr
Is iomdhaidh bean áluinn tá le fagháil ins an tír,
Acht is mairg a d'fhágfaidhe le n-a lán aca aríst;
B'fheárr damh bheith mar tá mé go bráth bráth gan
mhnaoi,
Nach suadhóg bheag mná fhagháil nach ndéanfadh aon
ghníomh.

IV
Nuair a éirighim-sa ar maidin is mo chroidhe lán de
bhrón,
Théidhim un a' tsiopa agus caithim an spól,
Níl a'n dadaidh ag cur as damh acht grádh beag gan
suim,
Is táim i ndúil go bhfuighinn párdún ó'n chailín deas
donn.

V -An Cailín gcois ísiol
Tá cladhartha beag buachalla 'mo mhealladh dó fhéin,
Cha phósann sé ao' nduine mur bhfágha seisean mé;
Dá mbíodh fios ag mo mhuinntir go ndéarfainn leis
"Gabhaim"
Oidhche cha chodlóchainn aca níos mó.

47 - CHAN CODLADH MO CHODLADH.
I
Chan codladh mo chodladh, is chan suan mo néal,
Go deimhin char chodluigh mé uair aréir
Leis an arraing bhí dhul treasna fríd lár mo
chléibh,
Is an bhfuil duine ar bith ar buile mar 's tá mé fhéin?

II
A lonnduibh nach furus do do chroidhe a bheith slán,
Is éadtrom a chodluigheas tú oidhche agus lá;
Ní hionann sin is mar bhím-sa, bídh na piantaí 'mo
chrádh,
Mo chroidhe dá losgadh leis an fhortún nach baoghal
damh fhagháil.

III
A annsacht ná sanntuigh an maighre mná,
Cé gur aerach a chóirigh siad cha mhaireann a ngrás;
Cé gur aerach téidheann a' phéacóg cha phiocthar a
chnámh,
Níl acht bréagán gan éadáil in a lán de na mnáibh.

IV
A annsacht 'á dtiocfá agus 'á n-éalóchá liom
Bhéarfainn mil bheach dhuit agus siúchra donn;

Dá mba liom-sa oileán Éireann ba leat é gan
roinn,
Is ní buan beo mé, 'mhíle stór, má scarann tú liom.

48 - IS FADA Ó BHAILE.

I
Is fada ó bhaile d'aithneóchainn fhéin do shiubhal,
Do chúl dubh daithte faoi hata glan éadtrom úr,
Bhíodh blas na meala 'ach aon mhaidin ar phóig mo rúin,
Roimhe Shamhain gan amhras béidh faire orm fhéin le
cúmhaidh.

II
Nuair a éirighim ar maidin is théidhim go cúl a'
toigh'
Agus amharcaim le fada ar a' taoibh ad a bhfeicinn
mo mhian;
Acht anois táim réidh leis go ndéantar damh cómhnair
chaol,
Is go bhfásann an neanntóg 's a' féar glas fríd
lár mo chroidhe.

III
Tabhair do mhallacht do do athair is do mháthair fhéin
Nach dtug beagán tuigse duit-se le mo lámh a léigheadh;
Is moch ar maidin chuirfinn chugat-sa brigh mo sgéil,
Fá mo leithsgéal a ghlacadh go gcasfaidhe dhuit in
uaigneas mé.

IV
A shúil is glaise ná na coisgrigh nuair is úire a
bláth,
Sgéal cinnte go gcaoinfinn gan staonadh 'á gcluin-
finn-se do dháil;
Feara Éireann is 'á mbíodh siad cruinn' ar aon
chnoc amháin,
A ghrádh, dá bhféadfainn, is tú fhéin a bhéadh agam ar
láimh.

49 - A GHRÁDH 'S A GHRÁDH.

I
A ghrádh 's a ghrádh ná tréig do chailín,
Is ná pós bean fhágtha mar gheall ar eallach:
Is beag an áit a bháithfeadh bearach,
Tá muid óg agus dheánfad solathar.

II
Tá mo chroidhe comh dubh le n-áirne,
Nó le gual dubh a ghoiligh i gceárdchain,
Nó le bun bróige ar hallaí bhána,
Is tá lionndubh mór mór ós cionn mo gháire.

III
Nach truagh mé indiu is nach truagh mé imbárach,
I ndiaidh mo bhuachall' atá ag imtheacht thar sáile;
Mo mhallacht go buan do'n luing bhain mo ghrádh
díom,
Is dá bhféadfainn, a rún, is leat-sa a rachainn.

IV
Is áluinn do ghnúis 's is úir a d'fhás tú,
Béilín meala agus aobh a' gháire ort,
Is méanair do'n mhnaoi óig a bhfuil do phóg i ndán dí,
Is nach mbíonn do chómhnuidhe níos mó 'san áit seo.

V
Is fada indiu, 's is faide imbárach,
Is faide liom fhéin é ná bliadhain is ráithe;
Is fada go bhfeicfidh mé do chionn dubh díleas
Gabháil a' bhealaigh nó teacht go dtí mé.

VI
Is mithid damh fhéin an baile seo 'fhágáil,
Is géar a chlocha is is fuar a lában;
Is ann a fuair mé a' guth gan éadáil,
Agus focal trom trom ó lucht na mbréag ann.

L. 100

50 - A BHRIGHID NA GCOS CAOL.

I
A Bhrighid na gcos caol thug tú 'n rith go aoibheall
aigeanta,
Bhain tú 'n feann do'n mhnaoi agus ní baoghal duit
a rachadh ort,
Chan fhuightheá 'n fhear 'sa' tír a rachadh síos leat ar
airgead,
Acht Seórsa, a' buachaill díreach, 'sé thriall leat go
haigeanta.

II
Chuaidh Brighid 'na Bealtaine a cheannach beagán
salainn di,
Casadh léi Seórsa agus phóg sé ar a' bhealach í -
"B'fheárr duit Brighid a phósadh gan fód ar bith
talaimh léi,
Ná dá bhfuightheá an Árdaigh Mhór mhar chródh le inghin
Uí Éagartaigh.

III
Dá bhfeicfeadh sibh-se Seórsa is é cóirighth' go galanta,
Gabháil ar cuartughadh órduighth' le n-a phósadh ar a'
bhruinneall sin;
'Sí Méadhbha Ní Dhómhnaill an óigbhean a d'imthigh uaidh,
B'fheárr dí ghabháil i gcómhnair is go brónach a cuireadh
í.

IV
Má théid tú go hÁrainn béidh do cháirde na bealaigh
sin,
Fiafróchaidh na Dálaigh cé'n ceárn as a dtáinic tú;
Dlúithfidh siad na hádhmaid go hárd ar do bhlogad-sa,
B'fheárr duit a bheith báithte ná'n cárnú gheobhas do
chloigeann-sa.

L. 101

51 - MALAIGH BHÁN.

I
A Mhalaigh bhán dheas fuair tú an trácht sin,
Agus deir na mná liom go rabh tú ann,
Ar leaca' na sráide go mall 'sa' lá,
Is aríst go Máilinn leis an bhuachaill donn.

II
Bidh lucht na bpící ag dul 'un aonaigh,
'Ceannach spíonán, is i ndáil le mnáibh;
An buachaill ruadh sin aniar ó Thuath-finn,
Is leis gur luaidheadh í Malaigh Bhán.

III
Théid sí i gcóiste agus í gan bhróga,
Agus bidh sí ag ól leobhtha ó neóin go lá;
'Sé d'fhiafruigh an t-óigfhear fríd bhriathra mhodhmhar';
A Rí, cé'r tógadh í, Malaigh Bhán.

IV
'Á bhfeictheá Máire is í siubhal na sráide,
Agus gúna bán uirthi go talamh síos;
Stocaí dearg' uirthi, agus búclaí airgid,
'Sí 'siubhal go fearamhail chuig cúirt an ríogh.

52 - CHUAIDH TUSA THART GO MALL MALL ARÉIR.

I
Chuaidh tusa thart go mall mall aréir,
Cha dtáinic tú isteach agus mise liom fhéin;
Chan é sin a gheall tú, agus tá 'fhios agat
fhéin,
Is má théid tú go Sasain béidh mise do dhéidh.

II
Chonnaic mé lá thú agus shiubhailfeá liom an ród,
Go mbeirtheá greim láimh' orm agus go dtabharfá
damh póg,
Go ndéarthá fríd ghrádh liom: "is tú mo rún is mo
stór,"
Acht anois tá mé sgartha leat, is cha bhím-sa i bhfad
beo.

III -Eisean
Seacht mh'anam do bhéilín a chanadh a' greann,
Is ar do dhá láimh gheala mar an eala ar a' tuinn,
Ar do chúilín beag feamainneach bachallach fionn,
Is má théidhim-sa go Sasain is tusa bhéas liom.

53 AN DUINE SODHANTACH.

I
Thug mé grádh duit i ngan fhios do mo cháirdibh,
Agus mé 'mo pháisde bheag óg gan chéill;
Is dá bhfuighinn cúig chárta d'ór na Spáinne
Le cailín gallta cha phósfainn í.

II
A Rí na páirte nach truagh mo chás-sa,
Is nach mór an t-ádhbhar magaidh mé,
Té ba áil liom a bheith i n-dáil liom
Is fada uaim an áit a gcodlann sí.

III
Níl agam bólacht, níl maoin nó stór agam,
Níl mé breagh mór, nó íseal deas,
Is a Rí, nach sodhantach ag duine de'n tseórt sin
A bheith ag dréim le hóig-bhean na gcuirnín deas.

L. 104

54 BLÁTH NA nUBHALL.

I
'S tú mo chruithneacht ar mhnáibh na hÉireann,
Mo chéad searc is áille snuadh,
Acht mharbh tú ar an tsaoghal mé,
Is lagaigh tú radharc mo shúl.
Nuair a smaoitighim ar do mhéin mhaith,
Do bhéilín na bhfocal ciúin,
Ní fhanann faic na céille 'gam
Tré chumhaidh fá Bhláth na nUbhall.

II
A Mhuire, 's a chroidhe, cé'r bh'íongnadh
Dá n-ithinn-se barr an fhéir,
Nó mo chur 'san roilig úd thíos
Fá'n mhnaoi a b'áil liom féin.
Mur dtigeadh acht séideán gaoithe
Ó'n taobh sin rabh grádh mo chroidhe
Go bhfuighinn-se sláinte míosa,
Agus faoiseamh do m'anam istoigh.

III
Chualaidh mé sin Dia Domhnaigh
Mar chomhrádh eadar na mnáibh,
Go bhfuil tú 'gabháil a do phósadh
Ar óig-fhear na gcuirnín bán:
Críochnuigh muid an cleamhnas a stór,
Go dóigheamhail, nó fan mar tá;
Cha leigim-sa le n-a bhfuil beo thú
A stóirín, má bhím-sa slán.

IV
Anois tá mo ghrádh-sa pósta,
'S níl stór agam le fagháil 'na déidh,
A thógfadh an cian ró-mhór damh,
Nó a thabharfadh do mo chroidhe-se léigheas.
Ba deise í ná na seóide,
Is leoga b'aigeantach í,
Acht thiar i mBaile Uí Dhomhnaill
A chomhnuigheas grádh mo chroidhe.

55 - GOIDÉ GHÉANFAS MISE I mBÁRACH.

I
Goidé ghéanfas mise imbárach dhíoghbhail pháisde
an chúil bhuidhe?
Furtacht níl i ndán damh ná crádhaighidh sí mo
chroidhe;
Níl aon chruach in mo gháraidh, níl eallach agam
nó maoin,
Is a Rí, goidé mo fháth-sa bheith trácht feasta ar mhnaoi.

II
Éireóchaidh mé imbárach is fágfaidh mé an tír,
Ar neamh-chead do mo cháirde is a dtáinic ar an
tsaoghal,
Mar d'éaluigh Diarmuid le Gráinne seal ráithe agus
mí,
Ag siubhal sléibhte breagha bána 'siubhal fásaigh agus
fraoich.

III
Guidhim-se thú, a pháisde, as ucht Phádraig na naomh,
Ná taobh leis na mnáibh óga ná tá a lán aca claon.
Dá mbéadh mo thoil agam ó'n Phápa, is mo phárdún
ó'n Rígh,
Go mbéinn-se le Gráinne 'ach aon cheárn dá mbíonn
sí.

IV
Is truagh gan mé is mo chéad searc ar aonach ag ól,
Nó ar oileán i lár na hÉirne is gan aon fhear d'ar
gcómhair,
Mar chuach i mbárr na ngéaga 'déanamh pléisiúir agus
ceóil,
Go dtéidhmuid fá'n choillidh chraobhaigh araon a bhaint
chnó.

56 - MACARONIC SONG.

I
Yesterday morning, ar maidin indé,
I spied a young damsel is thug mé dí spéis;
D'fhiostruigh mé de'n bhruinneal, but she went
away,
Is d'fhág sí faoi bhrón mé, I'm sorry to say.

II
Is truagh gan mé is í straight going away,
Ar dtriall 'san luing adaidh over yon sea,
Gan fios ag ao' nduine where we were going to stay;
A Rí nár dheas an dóigh é should I live but one day.

III
Tá grádh agam uirthi, my sweet little maid,
Nuair a tchím ar maidin í I'm happy that day;
B'fheárr liom bheith dá pógadh in yonder cool shade
Ná 'bhfeicfinn de mhnáibh óga on a long summer day.

IV
Tá cum mar an eala aici, she's pleasant and gay,
Is dá bhfuighinn fhéin de fhaill uirthi to take her away,
Dá bhfuighinn fhéin de fhaill uirthi, I swear it and say,
Go siubhailfinn a' gleann léithe should they hang me
next day.

57 - CAILÍN NA BRIONGLÓIDE.

An Fear Óg:
$Goodmorrow na maidne dhuit, a spéir-
bhean chiúin,
Ní socair a chodlaim gan tusa liom i Mumhain;
Má's de'n chinneamhaint gur gheall an Rí damh thú,
Deasuigh go deas ort nó go dtéidh muid un siubhail.

Gheobhaidh tú athrughadh de'n fhaisiún sin a rún go fóill,
Gúnaí geala, sciortaí breaca, síoda agus sróill;
Gheobhaidh tú fíon dearg dhá rannadh ar bord,
Leabthacha deasa agus búclaí in do bhróig.

An Óig-bhean:
Níor chleacht mé 'n faisiún gallta ariamh go fóill,
Acht an dubh 'sa' dearg is an anairt bhí caol go
leor.
Níor chleacht mé fíon dearg dhá rannadh ar bórd,
Is a mharcaigh cérbh áil leat-sa bean de mo sheort?

D'ainm is do shloinneadh tabhair damh fhéin ar tús,
Ar eagla go n-éireóchadh aon tubaiste dúinn;
Tabhair leat an sagart nó go gceangailtear mé 'gus
tú,
Sul má n-astruigh sinn ar an eachraidh go Clár na
Mumhan.

An Fear Óg:
Mo ainm 's mo shloinneadh seo dhuit féin ar tús,
Mise Risteard Ó Broin as Clár na Mumhan
Tá caisleáin fhada árda 'gam, is iarlaidheacht fúm,
Is inghean Ridire na nGlas-chairn ag éag 'mo chumhaidh.

An tSean-Mháthair do'n Óig-mhnaoi:
Gheobhadh sé céad bean i nÉirinn a b'fhearr ná thú,
A tógadh go spéireamhail i gClár na Mumhan,
Ná go saoilfinn ó do mhéid, do dhath, 's do ghnúis
Gur as meadhg bainne caorach a fáisgeadh thú.

58 - A ÓGÁNAIGH ÓIG.
I
A ógánaigh óig, dá siubhailfeá an ród liom,
Ba deas do lóistín is do leabaidh luighe,
Bhéadh flút is órgan ag seinnim ceóil duit,
A thógfadh an brón go léir dod' chroidhe.

II
Ins na bóithribh adaidh bhéinn leat i gcómhnaidhe,
Dá dtabhairfeá móid damh nach mbéitheá claon,
Is dá bhfuighinn-se bás, is mé sínte i gcómhnair,
Le fagháil do phóige bhéinn slán arís.

III
Dá mbíodh fhios agam nach rabh tú i ndán damh
Cha dtéanfainn dáimh nó cómhairle leat;
Is gur daingne a bhí mé in do ghrádh-sa
Ná bhí na táirngí adaidh i gcrudh na n-each.

IV
Acht mar mbéadh eagla Dé orm go ndéanfá tréas
orm
Is mé bhéadh i do dhéidh, a rún, amach sa' tslighe;
Cúradh ar a' chléir adaidh nár cheangail go daingean
inn,
Is cha sgarfadh an saoghal uaim grádh mo chroidhe.

59 - DOMHNALL Ó MAOLÁINE.

I
Idir a' Caiseal agus an Úr-choill thárlaidh orm an
cúilfhionn,
Agus í go ró-mhúinte dhul tharm sa ród;
Bheir mé greim ghúna uirthi, agus chuir mé ar mo
ghlúin í,
Is d'fhág mé a croidhe brúighte aici is í 'sileadh na
ndeor.

II
Bliadhain ón lá sin casadh orm an stáid-bhean,
Agus í go ró-státamhail dhul rómham ins a ród;
Bheir sí greim láimh' orm, is chuir sí rómham fáilte -
"Goidé mar tá do shláinte, a ógánaigh óig?"

III
"Seo litir ó m'athair, agus beannacht ó mo mháthair,
'S gan mo mhalairt a dhéanamh a choidhch' nó go deo;
Gheobhaidh tú na táinte uainn is ór buidhe 'na
mhámaí,
Is mise bheith mar bhá'ríoghan agat fhad is béidh
mé beo."

IV Eisean
Dar a' leabhra, maise, a pháisde, is deas a bhfuil tú
a' ráidht liom,
Do mhalairt ní theánfainn ar a' chúig mhíle bó,
Acht a b'é go bhfuil mé dálta le bliadhain agus trí
ráithe
Leis an inghín sin Uí Dhálaigh atá i gConndae
Mhuigheó.

V Ise
"Imthigh agus deán sin, dheamhan a misde liom fhéin é,
Ní folamh atá Éire, tá fear eile le fagháil
Is fiosach damh céile nach n-iarrfadh 'n phighinn spré
liom,
Acht a ghlacfadh mé 'mo léinidh cé nach folamh
atáim.

V
"A Rí mhór na páirte goidé ghéanfas mé imbárach,
Nó ca bhfuigh mise athair do mo leanbán óg?"
"Mise Domhnall Ó Maoláine, 's ní cheilfinn ar
fhearaibh Fáil é,
Is gheobhaidh tú ar a' tSliabh Bán mé i gConndae
Mhuigheó."

60 - AG BUN NA gCÚIG gCRANN.
"Cathal Buidhe" do chum.

I
Ag bun na gcúig gcrann sé sméid mé uirthi
anonn -
An péarla deas donn 's í shladuigh mo
shnuadh;
Is má thug mé dhí dram cha dteachaidh sí liom,
'S mo choinne bhí 'n fheall teacht maidin Dia Luain.
Mar fhaoileann ar tuinn tá a cíocha cruinn,
Nó mar lile dar liom a cum cailce gan smúid;
Sé bun agus barr agus deireadh mo rann
Muna n-éaluigh sí liom béidh mé marbh go luath.

II
Mo léan ar Loch Éirne nach dtéid seal i dtrághadh,
Go dtiubhrainn-se an srán mar a bhfuil sí mo
stór;
Is go mbéinn-se comh slán leis a' mbradán a shnámhfadh,
Dá bhfeicfinn an stáid nár pheacaigh go fóill.
Aon fhocal amháin ó n-a béilín deas tláth
Sé bhéarfadh ó'n mbás mé, is dhéanfadh m'aith-
bheodhughadh;
Ar an ndúil leis an Árd-rígh go dtiubhrainnse an
$walk sin
Cuirim na gártha beannacht' uaim rómham.

III
Sé mo chreach is mo bhrón gan mise 's a' tseóid,
Seal tamaill 'nar gcomhnuidhe amach ins a' tír,
I gConnachta mhór nó i gConndae Mhuigheó,
Nó i Sligeach na seod is sinn ag ól dighe.
Go Cúig Uladh an tslóigh cha dtéidhim le mo bheo,
Mar a bhfuair mé go leor de earráid an tsaoghail,
'S nuair a d'aithrisinn dóibh cá mbínn 'mo chomhnuidhe,
Sé deireadh go leor liom "Fáilte rómhat 'Chathail
Bhuidhe."

IV
Sé mo chreach is mo léan nach dteachaidh mé fhéin
Ins an astar seo 'réir dá gcaillfinn a' ceann,
'S go bpógfainn a béilín deas tanaidh gan chlaonadh,
A d'fhág an arraing go géar thríd cheart-lár mo
chuim.
Beannacht is céad le héanlaith an aeir
Mar a gcomhnuigheann an spéir-bhean, Ceataigh 'n
chúil duinn;
'S nar bhainidh sé 'n t-éag le searc-rún mo chléibh,
Nó go ndéanfaidh mé léithe mo chasaoid ar faill.

60a - AN DÉIGH-BHEAN.

I
Rachaidh an déigh-bhean is mise ar céilidh,
Go gleann na gCaorach nó cois an chuain,
Agus bhéarfad foighid mhaith do mhnáibh an tsléibhe,
Is chá phillim féin nó go ngoiridh 'n chuach.
Béidh na maighdeana uilig ar buaidhreadh,
Mar nach dtéighim-se un a dtír' ar cuairt;
Sílfidh céad bean gur léith' féin mé
A bhéas dom' éagmais go dtí Lá 'n Luain.

II
A naoi-bhean mhánla dá dtug mé grádh dhuit,
'S tú 's gile bráighe 's is binne glór;
Do rosg is áille dár chruthuigh an tÁrd-Rí,
'S do bhéilín tláith deas ar bhlas na beoir'.
Tá do chaiseal cnámha gan uireasbhaidh deallraimh,
'S a Rí na ngrása gan mé 's tú ag ól,
Ina seomra ar fhásach 's gan aoineach láimh linn,
Ach sinn a bheith 'g ámhaill ó ló go ló.

III
Abhall chraobhach na mbeangán réidh-ghlas,
Nachar léig le haoin-fhear do bhláth go fóill,
'S go bhfuil na céadtha i ngalar éaga,
'S muna bhfaghaidh uait réidhteach is gearr a mbeo.
B'fhearr liom féin ná ór na Gréige,
'S a bhfuil in Éirinn de shiopaí stóir,
Go mbéinn 's an spéir-bhean faoi bharraibh géagán,
Nó seal dá bréagnadh i lár Thír Eoghain.

61 - CAOIN RÓIS.

I
Is ag mo chaoin Róis tá na naoi n-ór-fhuilt,
I bhfíor-chornaibh, agus frasadh go féar,
'S gach dlaoi comh dlúth ar lí an ómra,
Ag síor-lonnradh agus ag casadh in a céibh.

II
Tá gach ní is cóir aici a chlaoidhfeadh óigfhear,
Na trí seoid aici is deise faoi'n ghréin -
Béal ró-mhilis, píb ó lile,
Cíocha comh-chruinne ar ucht a cuirp cléibh.

III
A Róis† ghréigeach de'n phór †Uí Raghallaigh,
Is ró-léir do dheise gnaoi agus gruaidh,
'S nach gile réaltan ar sholas an oidhche
Ná'n dá réal-rosg tá i gclár do ghnúis'.

IV
Is ró-aithne damh do shlaod corn-fholt,
Thug mór-thaitneamh agus spéis do'n ghréin,
'S go bhfuil díol cheathrair in gach dlaoi dhaithte
Do bhuidh-bhachallaibh ó bharr go fréimh.

V
Do phíb sneachta, is cíoch chailce,
Doghní creaplughadh Gaedheal agus Gall,
Nó 'n dith leat-sa mise críon caithte
Go daor deacrach dhul i dhéag in do gheall.

L. 115

62 - ÉINÍN TROIDEÓIGE.

I
'Sé mo chrádh maidne nach bhfeicim thú gabháil
aniar,
Do bhreóidh tú m'aigneadh is do mhearaidh go mór
mo chiall;
'Ghrádh bí agam 'do chailín bheag óg ar a' tsliabh,
Is an té chuaidh eadrainn mo mhallacht go deo 'na
dhiaidh.

II
'Sé mo léan géar nach bhfuil mé mar éinín troideóige,
Nó mar ghath gréine ar éadan na fuinneóige,
An saoghal a bheith go léir do réir mar d'órdóchainn,
Is cinnte go mbéinn ag an té úd a dtoghócainn.

III
Mo léan nach bhfuil mise is mo chonairt fá árd a'
tsléibh,
Is mé bheith gá leigint san ainnir a b'áille ciabh:
A réalta na cruinne bheir loinnir thar sáile aniar,
Nach truagh sin mise bheith ag imtheacht 's mo ghrádh
'mo dhiaidh.

IV
A riaghlóir na dúile bheir duilleabhar is féar a fás,
Goidé bheir mise bheith tuitim i n-éagcaoin báis,
Nuair nach ar cinneadh damh an bhruinneal ar aon chor
fhagháil:
'mBéidh sise mar choinneal is mise mar fhéileacán?

V
Faraor, a charaid, is fada mé sínte i mbrón,
I ndiaidh mo mhaslaidh 'san teach úd a mbíodh an gleo.
'Árd-chnuic bhradaigh is maith chreach tusa mé go deo,
Is buan mo mhallacht duit, is agam tá an t-ádhbhar
mór.

63 - MALL DUBH AN GHLEANNA.
Antoine Mór Ó Dochartaigh cct.

I
Tá ba agam ar shliabh agus níl duine agam na
ndiaidh,
Acht mé do mo bhuaidhreadh leobhtha;
Bíodh eadar mise is Dia má's ortha tá mo thriall,
Is bhain siad mo chiall go mór díom.
Mise bheith gan mhnaoi feasta choidhch' ní bhím,
Is Mall dubh i dtús a hóige;
Is mall guth an éin a labhras leis fhéin
I n-uaigneas ar thaoibh mónadh.

II
Is ag Mall dubh an ghleanna tá mo chroidhe-sa i
dtaisgidh,
'Sí nach bhfuair guth na náire;
Is gur dhubhairt sí liom ar maidin thríd chómhrádh chiúin
chneasta,
"Bí ar siubhal is ná pill go bráth orm."

Níl óganach geanamhail ó Bhaile Átha Cliath go Gaillimh,
Is timcheall go hUmhaill Uí Mháinnle,
Nach ngluaisfeadh un a' ghleanna ar eachraidh donn-
daithte
I ndúil leis an mbean dubh b'áille.

III
Dá bhfuighinn-se bean ó phrionnsa, is bean eile ó'n
impire,
Is bean eile ó rígh geal Seóirse,
Bean na n-ór-fhuilt buidhe a bheith agam-sa mar mhnaoi,
Nó bean eile agus na mílte bó léith';
Inghean óg an iarla agus í bheith go priaclach
Do mo iarraidh-sa le n-a pósadh,
Is dá bhfuighinn-se mo roghain ar mhnáibh óga an
tsaoghail,
'Sí Mall dubh an ghleanna a thógfainn.

IV
Siud thall mo thoigh, is níl díon air acht sgraith,
Is é déanta ar leath-taoibh an bhóthair;
Is má's é díoghbháil na mban a d'fhág mé ar lear,
Cuirim feasta mo bheannacht leobhtha.
Nach críonna an bheach an tráth ghní sí a nead,
Le grian agus teas an fhóghmhair;
Acht nuair a chríonas an tslat ní bhíonn uirthi meas,
Ní hionann í is na planndaí óga.

L. 118

64 - BRIGHID ÓG NÍ NÉILL.
Cormac Mac Seáin a chum.

I
Sé fáth is brígh mo sgéil is mo ádhbhar a bheith i
bpéin,
A d'fhág mé go héag buadhartha,
Fá inghin óig Uí Néill, an plannda ciúin tséimh,
Mar nach bhfuighim a bheith léi ag c'luadar.
Nach ar leamh an gníomh damh fhéin bheith ag smuaineadh
ar an réalt
Go nglacfadh sí liom fhéin mar ghuaillidhe,
Is a liacht óganach séanmhar anois i ndún Uí Néill
A thógfadh gan spré uaim í.

II
'Sí Brighid Óg Uí Néill, an plannda ciúin tséimh,
Na gcaoin-fhocal réidh stuama,
Is gur trí bhinne a béal ná síor-sheinnim théad
An chaoin-chruit, nó na céadta cuacha.
Charbh'íongantaighe an sgéal go dtráighfead Loch'
nÉach,
Is gan braon a bheith ann le géar chruadh-ghol,
Ná rádh go smaoinfeadh an ghéag a chuirfeadh mire ar
chéad
Go Tír Chonaill liom fhéin gluaiseacht.

III
De iarsma na nGaedheal a shíolruigh sí ó thaoibh
Na ríghte a bhí tréan láidir,
Nó mar lóchrann ó'n ghréin le mór-shoillse an lae
An óigbhean a bhfuil na céadtaí i ngrádh léith';

A píob mar an eala, a cruinn-chíocha glé-gheal,
Mar fhaoileán i mbéal snámha,
Is má's fíor beacht mo sgéil is aoibhinn an spré
'San tsaoghal seo do'n té tá 'ndán di.

65 - MALSAIGH NÍ DHÚITHCHE.

I
Má théid tú chois fairge teacht samhraidh nó
dubhlacht',
Beir mo bheannacht agus annsacht gan fhalsacht
thríd dhúthracht,
Chuig an mhaighdin chiúin leanbaigh le m'ionmhain' a
bheith súgradh,
'S go dtug sí 'n chraobh ó gach bantracht, sí Malsaigh
Ní Dhúithche.

II
Tá'n chléir dá shír-dhearbhadh agus tairngir' na
n-ughdar,
Gur baoghal go dtiocfadh cabhlach go crích Banba ar
na cuantaibh,
Dhéanfas léan-sgrios agus marbhadh ó Chluain Tairbh
go dtí'n Rúta,
'S cha ghabhaid saidhbhreas nó $ransom gan Malsaigh Ní
Dhúithche.

III
Léightear ar Dhún na hEamhna 's ar gach dream dá
raibh dá chongnamh,
Gur héigniughadh bean as Albain darbh ainm an
Bhlathnaid chumhra,
Cé gur éag sí tá dhá dhearbhadh ó na mairbh gur mhúsgail,
'S go dtug sí léags' ar gach balsam do Mhalsaigh Ní
Dhúithche.

IV
Is féidir leat a dhearbhadh do na mall-rosgaibh
múinte,
Nach leigim-sa ar dearmad nó go ndalltar mo shúile:
Acht mé féin léith nach samhailim, is a liacht seang-
mharcach súgach,
Cé go mb'éadail liom gealltanas fhagháil ó Mhalsaigh
Ní Dhúithche.

66 - RÓIS BHÁN.
Raghnall Dall Mac Domhnaill cct.

I
A Róis Bhán, is tusa is áille ná bláth na subh,
Óir do mhéin-se 'nois a fhéachaim tré do
chomhrádh dhamh;
Do leaca gríse 's do mhala chaola, gé táim gan léars,
Is tá 'n eala cumtha ar an mBóinn thuas níos táirighe
i ngléas.

II
Do bhriathra céillidhe ndéis a éistim ní thuitim i
suan;
Feadh an lae bím ag géar-ghol is ag osnadh go buan;
Faraor is doimhin mo smuainte go gcuirfead-sa an
báire,
'S an uair a mínighim mo chion duit go ngnidheann tú
gáire.

III
Éist, a Róis bheag, le mo chómhrádh, óir is fíor mo
ghrádh;
'S dá mbéinn 'mo thriath mhór, a fhiail-bhean, ba leat
féin mo lámh;
Tabhair do lámh damh, a ghráidh ghil, 's gé go bhfuilim-se
dall,
Béidh an lá liom comh geal leis an ghréin ar an gcnoc
úd thall.

67 - BHÍ MÉ SEAL DE MO SHAOGHAL.

I
Bhí mé seal de mo shaoghal le cailín ag suirghe
A bhí geanamhail saoitheamhail súbhailceach;
d'fhág sí mo chroidhe gan osadh gan sgith,
Acht ag osnaidh is cinnte buadhartha.
Tá buachaillí na conntae gach uair i ngruaim
Fá Shiubhán an chiúin-bhean chéillidhe;
Sé ádhbhar mo éagnaoi fá nach dtig liom go héag
A theacht ar a' spéir-bhean dá bréagnughadh.

II
Tá a folt buidhe cuachach feamainneach dualach
Scaipthe ar ghuallaibh na géaga,
Is a súile gan ghruaim go caomh ag an stuadh,
Sí 's deise nó a bhfuil beo is ar éag uaim.
Is measa liom féin nó a ndeachaidh i gcréidh
Gur theastuigh uaim géag na bhfáinní,
Is ó d'imthigh an spéir-bhean aigeanta aéreach,
Ná luadhthar go héag mo ghrádh liom.

III
Is deise a héagcosc ná deallramh na gréine
Le fáinne an lae ar gach árdán,
A mama cruinn glé-geal 's a brágha mar an gcéadna,
'S gur sháruigh a sgéimh ar Phállas.
Tá a béilín ciúin céillidhe a' labhairt go séimh,
Sa crios mar ladhg ar na hárdáin,
Sí an chiúin-bhean chéillidhe Siúbhan mo théagair
Gur ghiorruigh go héag ar mo shláinte.

IV
Sé ádhbhar mo éagnaoi gur imthigh an spéir-bhean
Le slincín gan chéill gan náire,
Is nach fiosach damh féin nó do 'nduine faoi'n ghréin
Cá taobh a dtáinic sé un 'na háite:
Fágadh gan éadach gan bhearrad gan léinidh é
I gcúl coca féir ins a' ghárraidh,
Is cha dtig leis a' spéir-bhean Siubhan na gcraobh
A clann ainmniughadh i ndiaidh a n-athara.

V
Sé deireadh mo sgéil nach furus do'n spéir-bhean
A bheith subhach réimeamhail mar ghnáth léithe,
Ag amharc ar a héigse, slímín gan fhéidhm,
Is a liacht fear bréagh a rabh i ngrádh léith'.

Dá mbéadh sí mar ghnáth léith' 'n-aice toigh a hathara,
Agus mise ins an cheanntar chéadna,
Cha chongbhóchadh críoch Fáil uaim an cailín beag bán
Nó go dtiubhrainn un mo áruis féin í.

B 1843lsc 19L
68 - PÉARLA DEAS AN tSLIABH BÁN.

I
Ceithre lá dhéag gan bhréag a chaith mé ar an tsliabh,
Ag aithris mo sgéil do bhéilín tanaidh na
gciabh,
Mo bhéal ar a béal 's mo dhá láimh thairthi aniar,
Agus mise dá bréagnadh gur éaluigh sí tharainn an
ghrian.

II
Bhí mé trí ráithe i ngáirlín i gConnachtaibh thiar,
Is i gconntae na bainríoghna ráithe mhór fhada 'gus
bliadhain:
Macasamhail mo ghrádh' in aon áit ní fhaca mé 'riamh,
Acht aon phioctúir amháin a bhí tárraingte muigh
i mBl' Átha Cliath.

III
Sé mo léan géar níl éadach orm nó bláth,
Nó gearrán beag aereach dobhéarfadh mise chuig mo
ghrádh;
Go hÁth Cliath má théidhim b'fhéidir nach bpillfinnse
slán,
Acht bíodh a rogh-chéile ag péarla deas an tSliabh
Bán.

IV
Sé mo léan géar gan mé mo lacha bheag bhán,
Ag imtheacht go haereach i n-éadan a' tuile 'smé
'snámh,
Ar ndúil le mac Dé go réidheóchadh Ciotuigh mo chás,
'S go siubhlfainnse an saoghal le péarla deas an
tSliabh bán.

V
Níl aon chrann ins a' choill nach dtionntóchadh a bhun
ar a bharr,
Nó aon eala ar a tuinn nach dtionntóchadh a chúl leis a'
snámh,
Nó aon sagart sa' bhFrainnc nach dtabhrfadh 'chúl
d'Aifrionn a rádh,
Acht bheith 'feitheamh gach am le plannda deas a'
tSliabh bán.
69 - PEIGIDH DHUBH MO MHÍLE STÓR.

I
Nach buadhartha bocht an chinneamhain damh bheith ag
imtheacht ó áit go háit,
Gruaim ar gach mala liom cionn 's go bhfuilim faon
gan pháirt;
Is brúideamhail gach duine liom mur bhfuilim i
n-éifeacht mhóir,
Acht amháin mo chuisle cumainn, sí sin Peigidh dhubh
mo mhíle stór.

II
Ó tharlaidh liom an lile táim gan coinncin 's ní
suim cá mbím,
Mo shólás in gach trioblóid í, mo ghrádh díl milis aon
uair a chím:
Óir is tusa féin mo chuisle chroidhe nach dtiubhrainn
ar na míltibh d'ór,
Och smaoin ar do dhithreabhach, a Pheigidh dhubh mo mhíle
stór.

III
Bhí 'n Domhnach a chuaidh tharainn fliuch bearrógach le
sín 's le fuacht,
Gé ghluaiseas féin go bearróideach 'n gal-charbad úd
fá déin ar cuairt;
D'aimhdheóin gach annróidh do rangas mar bhí sí le
treóir,
Acht i gcomhluadar na neamh-annsacht d'fhan Peigidh
dhubh mo mhíle stór.

IV
Dá mbéinn féin 'mo éinín ba aereach a bhéidhinn mar
b'áil,
Sin nó mar gath-gréine ba sár-éadtrom mo chroidhe
gan smál,
Sgeinnfinn fá do ghéagaibh-se, nó léir-lasfainn thú
fá dhó,
Nach ndearcadh rosga bréag-luiseach ar éadan mo
mhíle stór.

V
Is fios gur tú mo ghrádh dhíl is do athrach nach ngnídhim
a choidhch',
Óir measaim thú bheith cráibhtheach ní airmhighim gur mé
do mhian;
Ná buadhar mé go náireach, tá id' pháirt liom-sa nois
go cóir,
Is taobhuigh mé le Righ an ngrás, a chúil áluinn mo mhíle
stór.

L. 126

70 - SEABHAC NA RABHAN.

I
A shiúr chroidhe na páirte níorbh' fhiú dhuit féin
leadaidhe nó straoill,
A bheith casta in do lúib nó go dlúth id' aice san
oidhch';
Béidh smailc ar do ghnúis is tú a choidhche ag sileadh go
teann,
Siúd an gléas bhéas go héag ort má thréigeann tú
Seabhac na Rabhan.

II
Go mba sona séanmhar bhéas an méid úd i gcaiplibh
's i mbuaibh,
Úr-sgoith na féile, lámh a' réidhtigh, le gliocas gach
stuaim,
Óir is tú sgaradh le féile rud a dhéanfadh daoine
eile le buaibh,
Is d'ólfadh luach an éadaigh 'na dhiaidh sin le Seabhac
na Rabhan.

III
Níl clúid cnoc nó ceann ó Dhroichead Átha go Binn
Éadair na long,
Thart chugat go Cúl Áine is gach áit eile ar feadh na
hÉireann,
Nár fhiafruigheas de gach aoin-neach gan chás ar tagadh
in mo shiubhal,
An bhfaca sibh éinín beag béil-bhinn a scar le Seabhac
na Rabhan.

IV
A chuaichín bhig óg na n-ór-bhfolt bhíodh i gcomhnuidhe in
mo thaobh-sa,
Dar mo bhás is dar mo mhóide is tú is mó bhí san
éagcóir;
Aithris do do chomhursain go dtug mé mór-ghean agus
spéis duit,
Níl acht gaoth uile in ar nglórthaibh, is dar a neóinín
ní bréag sin.

71 - INGHÉAN UÍ CHEARNAIGH.

I
Ag bán-chnoc Fhéidhlim tá grádh mo chléibh, an
bhruinneal bhéasach bhán-chneas,
Samhail a gné an eala shéimh, nó long ag méadughadh
snámha;
Mar bhugha a gné, a gruaidh mar chaor 'lár sneachta
ar shléibhtibh 'cárnadh:
Grádh na gcéad, fíor-ghrádh na héigse í inghéan
Uí Chearnaigh an áilleóg.

II
Céad beannacht uaim go Coill na gCuach an talamh
subhailceach séanmhar,
Sín gan fhuacht sa' samhradh buan, is cách gan ghruaim
gan léan ann;
'Ngar Lios na Suadh is Ceap na gCruach do'n ríoghain
uasal mhéir-ghil,
Gaol na ndruadh 's na gcuradh gcruaidh ó Chonall
Chuailgne Cearnach.

III
Sí siúr na ríogh mo Bhrighidín chaoimh na gcuachán síoda
fáinneach,
Anuas ó Ír tré mhilidhibh bríoghmhar' loinneach' líomhtha
lán-mhear.
B'é a gaol gan chlí Sir Cathal a bhí na cheannphort mílte
ag Séamus,
'S a huncal fíor an tIarla groidhe an Chláir fuair
brigh is céimeas.

IV
Is brughach mé ar iomad spré acht beag mo chéim san
bhFáil-Chrích;
Ní fios cia mé i stairidhibh Gaedheal nó réim mo riain
san Ádhamh-chlainn.
Mac Gordan mé ní cheilim é, gidh beag mo spéis sa'
mórtacht,
I nAlbain féin tá mo chliú 's mo chéim, acht ní bhím i
dtréan le dóchas.

V
Tá 'n tighearna Táath ag iarraidh mná in a chulaidh
áluinn gléasta,
'S nach truagh mar tá 's í Brighid a ghrádh thar ríoghnaibh
áille Éireann.
Muna gar mo bhás béidh cnuic ar lár, is sléibhte ar
chlár Loch Éirne,
Nó béidh ar láimh liom Brighidín bhán ingean chuimseach
cháidh Uí Chearnaigh.

L. 129

72 - AN DROIGHNEÁN DONN.

I
Fear gan chéill a bhéadh i ndréim leis an gcaor
bhéadh árd
Is an chaor bheag íseal le n-a thaobh is nach leagfadh
uirthi lámh.
Gé árd é an crann caorthainn bíonn sé searbh in a
bharr,
Is fásann sméar is sugh-chraobh ar an ghéig is ísle
bláth.

II
Síleann céad fear gur leo fhéin mé mar ólaim a
leann,
Théid dhá dtrian síos díom tráth smuainim ar a
gcomhrádh leamh,
Sneachta síobtha is é ga shíor-chur ar Shliabh Uí Fhloinn,
Och tá mo ghrádh-sa mar bhlath na n-áirne tá ar an
droighnean donn.

III
Dá mbéinn im' bhádóir ba deas a shnámhfainn an
fhairge seo 'nonn,
'S go sgríobhfainn páipéar go snuadh-deas le rinn-
ghuib mo phinn;
Faraor géar gan mé féin is an fear a chráidh mo
chroidhe,
Ag siubhal le chéile i ngleanntaibh sléibhe, is an driúcht
a bheith 'na luighe.

IV
Cuirim féin mo mhíle slán leat a bhaile ghlais na
gcrann,
Is chum gach baile beag eile dá mbínn 'tarraingt ann;
Is iomdha bealach fliuch salach is bóithrín sár-cham
Atá eadar mé is an baile úd a bhfuil mo stóirín ann.

V
A Dhia dhílis! cread a dhéanfad má imthigheann sé
uaim?
Níl an t-eólas chum a thoighe agam, chum a theaghlaigh nó
a chruach,
Tá mo mháithrín faoi leatrom, is m'athair san uaigh,
Táid mo mhuinntear go mór i bhfeirg liom, is mo
ghrádh i bhfad uaim.

VI
Má táir ag imtheacht uaim, a mhuirnín, go bhfillidh tú
slán;
Is dearbhtha gur mharbh tú mo chroidhe in mo lár;
Níl aon choite 'gam a chuirfinn-se do dhiaidh, nó bád,
Is tá'n fhairge 'na tuiltibh eadrainn 's ní heol dhamh
a snámh.

73 - NEILLIDH BHÁN.

I
'Á mbéadh píopa fada cailce 'gam is tobac le
cur ann,
Ugsaid uisge-beatha, agus bairille lán de
leann,
Leabaidh ghlas de'n luachair le mo rún do leagadh ann,
Bíodh cogadh fríd an domhan mhór is ní bhuaidhreóchaidh
sé mo cheann.

II
Is fada mé ar an mbaile seo le bliadhain agus trí
lá,
Agus samhail mo Neillidh bhán ní rabh agam le fagháil:
Ní léigheasfadh aon neach mise de dhochtúiribh Chrích
Fáil
Go dtigeadh péarla an bhrollaigh ghil 's go gcuirfeadh
tharm a lámh.

III
Bhí mé lá breagh gréine i mbarr sléibhe chois cuain,
Cia d'fheicfinn acht mo Neillidh, gé go rabh sí 'bhfad
uaim;
Nuair a shíl mé druidim léi go mbogfainn léi suas,
'S go rachainn-se gá bréagnadh 'sé d'éaluigh sise
uaim.

IV
'Á mbéadh lán na páirce báine 'gam de bhuaibh is de
laoghaibh,
Siúd is lán cúig chárta de ghiníachaibh buidhe,
Suim ní chuirfinn i ndearna tú de mhagadh fúm le
bliadhain,
Acht cead d'fhagháil aon phóg amháin do thabhairt do mo
mhian.

V
Tá teach ar árd an bhaile seo 'na bhfuil searc is rún
mo chroidhe,
Níorbhfada liom an tseachtmhain-se dá bhfeicfinn
uaim í;
Níor chogar liom do chogar, is níor nuaidheacht liom do
sgeól,
'Á mbéinn ag éisteacht le mo Neillidh Bháin is ise
gabháil cheóil.

74 - AN GHEALACH OIDHCHE FHOGHMHAIR.

I
Atá a cúl feamainneach ór-bhuidhe ag sgabadh go
bróig,
'S ag casadh mar chornaí 'na timcheall,
Nó mar choinneal i gceo, nó gealach oidhche fhoghmhair,
Ag imtheacht go modhmhar soillseach.
Ní cheilim-se go deóidh, a chuisle 'gus a stór,
Gur tusa is do sheort a mhill mé;
'S nach n-iarrfainn-se mar lón ins a' bhealach atá
rómham,
Acht frasa do phóg is milse.

II
D'amharc mé i n-áirde ar fhuinneóigibh an phárlais
Is chonnaic mé an bhruinneall shoillseach,
'S níorbhfiosach damh a rádh cia'r bh'í fhéin amháin,
Acht gur cosamhail le bláth na n-ubhall í.
Ní dhearna mé stán go rabh mé in a láthair -
'Sé mheasaim gur dána an siubhal é -
Go rabh mise ag ól sláinte na géige úd dobh' áille
Dá bhfaca mé ariamh ar mo shúilibh.

III
Níl troideóg nó éan dá bhfaca mé ar chraobh,
Ar eitioll nó ag éirighe i n-áirde,
Nach dtarrngeóchadh sí féin le barraibh a cúig méar,
Is ní hiongnadh mise ag éag dá grádh-sa.
Ní cheilim go bráth go dtug mo chroidhe a ghrádh
Go hiomlán do'n stáid-mhnaoi uasal,
Agus gabhfaidh mise bás muna bhfuigh mé 'rís na ndáil -
Och, sé mo chroidhe bhéadh slán an uair sin.

L. 133

75 - MUIRNÍN NA GRUAIGE BÁINE I.

I
I mBaile na hInse thiar atá mo ghrádh le
bliadhain,
Is áille í ná grian an tsamhraidh;
'S go bhfásann mil 'na diaidh ar lorg a cos sa tsliabh,
Dá fhuaire an uair tar éis na Samhna,
Do ghabhfainn gan stad mo chiall dá ngabhainn í in mo
líon,
Is chuirfinn an brón-sa díom gan bhuaidhreadh;
Acht ar chomhairle a rugadh 'riamh ní phósfad acht mo
mhian,
Sí sin Muirnín na Gruaige Báine!

II
Ag Droichead na hAbhna Móire dochonnaic mé mo
stór-shearc,
Ainnir dheas na n-ór-fholt fáinneach,
'S go mba mhilse 'bhfad a póg ná mil is siúcra ar
bórd,
'S ná deagh-bhlas sóghamhail fíon' Spáinneach.
A dá chíoch chorra chruinn bhán mhilis chumhra bhreagh,
Mar shneachta bhéadh dá charnadh ar shléibhtibh;
'S go ngoireann an chuach gach am i lár an gheimhridh
thall,
Sa' mbaile a mbíonn mo ghrádh-sa dá bréagadh.

III
Dá bhfághainn-se mo rogha de mhnáibh deasa 'n domhain,
Agus fágaim ortha roghain shásta,
Is mar adeir an leabhar tá 'n chraobh aici ós a gceann,
Is na céadtaí fear go dubhach i ngrádh léithe.

Sé samhail-se do mholadh leis an ruadh-righ Solamh,
'S is aici-se tá'n rosg is áilne;
Réidhigh-se mo dhochar 'gus saor mé ó bhás obann
A Mhuirnín na gruaige báine.

75 a - MUIRNÍN NA GRUAIGE BÁINE II.

I
A chois na habhna thíos a chonnaic mé mo mhian,
'S gur bharraigh sí ag sgéimh gach bantracht,
'S go mb'áille iad ná'n ghrian a rosga malla claon',
Le'r goineadh mo chroidhe 'stoigh le hannsacht.
Mar an eala ar a tsnámh tá a píob agus a brághaid,
'S a béilín milis tanaidh tláith-dheas;
Níl éan ar bith ar chraobh, nó lonndubh maidin aoibh,
Nach ceolmhaire tráth chífid a háille.

II
Ar mhullach sléibh gan smúid tráth théid an mhaighdean
chiúin
Le flóra ag siubhal go ceolmhar,
Is iomdha óigfhear tréan a bhíos gonta i ngean 's i'
bpéin,
I bhfiabhrán ar dhíoghbháil sócamhail.
Táid a rosga glan' gan ceo, 's a líoca mar an rós,
Mar fhaoileán tá an bhruinneal sgáinneach;
Thréigfinn ór an tsaoghail 's ghabhfainn léi mar mhaoin,
Nó's í Muirnín na Gruaige Báine.

III
Tráth chualaidh 'n ainnir chaoin faoi lionndubh mé 'mo
luighe
Do ghluais sí gan spás dom' fhéachaint;
Le toil na cléire i ndlighe gur ceangladh sinn le
haoibh,
I gcleamhnas beannuigh' séanmhar.
Óladh gach óigfhear suairc ar mhian leis bean gan
chluain
Céad sláinte do'n mhaighdin bhánamhail;
'S tráth théidheas an deoch fá'n bhord bíodh sibh ag
canadh ceóil
Do Mhuirnín na Gruaige Báine.

76 - GRÁINNE NÍ DHUIRNÍN.

I
Bréagach thú, a Phádraig, níor sháruigh í an Chongbháil,
'S is agam-sa atá sí, páisde na gcruinn-chíoch;
B'fhearr liom ar láimh léith 'gcúl gáraidh nó sgonnsa,
Ná 'g ól fíona i bpárlur gan Ghráinne Ní Dhuirnín.

II
Ní le faobhar lann bearrtha tá a malaidhthe cumtha,
Acht suidhte ó'n Árd-rígh atá sí go hiomlán;
Tá gúna dubh seairce uirthi tarraingthe i dtrilsibh,
'Gus cuirníní bána ag fás faoi n-a hurla.

III
Labhrann sí Béarla, is léigheann sí Laidean,
Eabhrais, is Gréigis, 's gach tréithe ban gaisgeamhail;
Nach mór an dith céille damh bheith 'dréim le n-a
samhail,
'S go dtug sí an chraobh léith ó Éirne go Leanainn.

IV
Bhí mise lá 'mháin i Rath Meálltain ar aonach,
Is na cailíní ba bhreághtha is b'áille ann cruinnighth',
Ag comhrádh go gáireach ós árd nó i gcogar,
Acht ba deise 's ba bhreághtha í Gráinne Ní Dhuirnín.

V
'Á mbéadh agam páirceanna d'eallach 's de
chaoirigh,
Bunadhas na conndae, nó iomlán na tíre,
Teach mór is gáraidh, is fághaim gan roinn é,
Go dtabhairfinn faoi bhláth é do Ghráinne Ní Dhuirnín.

77 - MALAIDH 'N tSLÉIBH' BÁIN.

I
Rachad 'na phobaill imbárach
Go bhfeicfidh mé bláth na gcraobh,
'Gus bhéarfaidh mé cogar dá máithrín -
Cá dteachaidh sí grádh mo chroidhe?

Má's rud nach tusa tá 'ndán damh,
'Sgur thréig mé mo cháirde gaoil,
Sgaoilim-sa súgradh le fánaidh,
'S mo bheannacht le mnáibh an tsaoghail.

II
'S iomdha sgread mhaidne, mo chrádh-sa,
Nach bhfeicim do sgáile 'triall,
Teacht anuas fá mhalaidh 'n tSléibh Báin úd,
Nó treasna ag an mhám seo thiar.
Go lagaidh mo chroidhe i' mo lár-sa
Má chodluigh mé néal le bliadhain,
'S is mairg do'n phoball a d'fhág tú,
'S nár fhág tú bean bhreagh do dhiaidh.

III
Is truagh nach i nInis Bó Báine
Bhí teach ag mo mháithrín féin,
Neillidh bheith amuigh ar an tsnámh sin,
Go gcuirfinn-se bád fá n-a déin;
d'fhuigfinn-se annsin í naoi dtrátha,
Gus a croidhe bheith cráidhte i bpéin,
Nó d'fhág sí mise mo shárughadh,
Ar mhalaidh 'n tSléibh' Báin i léan.

IV A Athair
'Á mbíodh fhios ag d'athair, a Sheáin dil,
Go rabh tú ar an tsnámh aréir,
Fá do choinne go gcuirfeadh sé bád-sa,
'Gus fuireann mhaith shásta léi:
Pill 'na bhaile má's áin leat,
Is gheobhaidh tú táinte an tsaoghail,
Cúig phunnt de'n airgead bhán duit,
'S cead codlaidh le grádh do chléibh.

An chéad bhliadhain pus ar phus,
An dara bliadhain grus ar ghrus,
An tríomhadh bliadhain ag sileadh gan sos -
"marbh fáisc ort, 's mairg a chonnaic ariamh thú."

78 - AN PÓSADH BRÓNACH.

I
Níl sé acht anuraidh ó phós mé,
'S is faide liom lá ná bliadhain;
Níl dúil i n-aiteas nó i gceol agam,
Nó aon spórt 'á bhfaca mé riamh.

II
Dia Luain a rinneadh mo chleamhnas -
Sin bliadhain is an oidhche aréir -
'Gus 's páirt mhór de mo aimhleas
Droch-chomhairle mo mhuinntire fhéin.

III
Tá mise pósta gan amhras,
Mo chreach, mo chrádh, 's mo léan;
'S dá gcastaoi fear amháin sa ngleann liom,
Bhainfinn de a cheann de léim.

IV
Nuair a théidhim-sa un Aifrinn Dia Domhnaigh
Agus tchím an t-aos óg ag teacht,
An uair a tchím mo stóirín
Go sileann mo shúla le reacht = riocht.

V
Tá'n ghruag ag imtheacht 'na ceo díom,
Agus mheathluigh go mór le seal;
Agus mí ní mhairfidh mé beo 'nois
Mur bhfagha mé do phóg a chéad searc.

VI
A phlúir na gcailíní óga,
Is tú mhearaigh is bhreoidh mo chiall;
Is truagh nach ar síneadh i gcómhnair mé
Sul ar dhubhairt mé na focla ad riamh.

79 - AN SISTEALÓIR BRÓNACH.
Aodh Ó Mhallaile a chum.

I
A Dhia láidir, nach áidhbhéil a d'imthigh mé le
bliadhain!
'S gurbh áil liom 'bheith san áit a mbéadh cuideachta
is ciall:
Tá mo cháirde dá rádh gur le dosgaidh chaith mé 'riamh,
Is nach áthasach mo cháil-se ar ar chuir mé 'e choirce
fiadhain.

II
Bhí mé tamallt is 'á mbéadh faire do mo chomhair ins a'
tír,
Rachainn ann ar sodar, 'á mbéadh an fóghmhar ag dul
le gaoith;
Anois atáim claoidhte caithte, is bím ar lár ins an
oidhch',
Is moch ar maidin théidhim a dh'obair, nidh nach áil le
mo chroidhe.

III
'Sé an fáinne a rinne tráill díom, 's a d'fhág mé
caithte críon,
'S gan a' snáithe ar mo chnámha, acht casta i gcóta
prís.
lacuna
Teacht a' Domhnaigh bím go brónach ag deasughadh
mhná an toighe,
'S gan aon fheoirling le h-ól agam le h-eagla
Mhaighistir Stéil.

80 - TÓGFAIDH MÉ MO SHEÓLTAÍ.

I
Tógfaidh mé mo sheóltaí go brónach fá Shamhain,
Ní dheánfaidh mé aon chómhnuidhe go ngabhaim
go Machaire Eabha,
Fágfaidh mé mná 's páisdí mar táid 'na gcíor
thuaithbhil,
Is leanfaidh mé 'n chúilfhionn an uile chúil a bhfuigh mé
a tuairisc.

II An Bhean
Maise ní an t-ádh a bhí i ndán damh an lá d'fhág mé
leat a' bhaile;
Thóg tú i mbéal mé agus rinne tú céile tharm;
'S truagh nach an bás a bhí láimh liom ins a' leabaidh
Sul d'fhág mé mo mháithrín, is lean thú bhfad ó
bhaile.

III
Nuair a théidhim-sa óis íseal dhéanamh m'fhaoisdín
leis a' tsagart
Is ort-sa bhím a' smaoi'tiughadh, agus ó oidhche go
maidin;
Mur bpille tú a dhílis, faoi dhídion na coilleadh,
Sí mo chómhnair 'bhéas dá cóiriughadh, is fear mo
chaointe i bhfad ó bhaile.

IV
Tiocfaidh écliops ar na spéarthaibh, ar a' ghréin, 's ar
a' ghealaigh;
Tiocfaidh dalladh ar mo radharc, is ní léar damh na
ballaí;
Tá cuach bheag i nGleann Éidhnigh a d'éirigh leat a
mealladh,
Is ní sgarfaidh a cion go héag leat go dtéidh muid
araon i dtalamh.

81 - AN PÓSADH FUATHMHAR.

I
Sé do chuairt anuas Dia Dómhnaigh
A d'fhág faoi bhrón mé le seachtmhain,
Is mé 'síor-smaoi'tiughadh ar an óigfhear
A shiubhaladh 'n ród liom anuraidh.

II
A Mhuire, 's a Rí an Dómhnaigh,
Ná nach bhfuil cabhair ar bith i ndán damh,
Ná nach mbím go bráth 'mo chomhnuidhe
In a'n lóisdín amháin leis?

III
Sé mo chreach is mo ghéar-bhrón
Nach 'mo phósadh anocht atá mé,
M'fhear-sa a bheith faoi 'n fhód,
Agus tusa ar thórramh do mhná-sa.

IV
D'fhág tú mé a bhuachaill
Nuair a fuair tú mé bheith folamh,
Acht béidh mé choidhch' i n-uaigneas,
Is nach truagh leat mo ghearán?

V Eisean
A Nóra, mo mhíle stór thú,
Ná bíodh brón ort nó tuirse;
Má chuaidh a' cluiche claon orainn
Sé mo léan inn a bheith sgartha.

82 - CAOINEADH NA MNÁ ÓIGE.

I
Thíos a chois na fairge bím-se 'mo chómhnuidhe,
Agus bím ag déanamh lionnduibh ó mhaidin go
tráthnóna.
lacuna de 2 líne

II
gCluin sibh mise a chailíní is a bhuachaillí díomhaoine,
Glacaigidh ibhse cómhairle, is ná déanagaidh mar rinne
mé;
Tá'n pósadh seo daingean is is doiligh é a sgaoileadh,
Is go deo deo ná mealltar sibh mar gheall ar bheagán
maoine.

III
Pósadh go hóg mé mar gheall ar na punntaí,
Ar lán mo dhá láimh nár shásuigh riamh m'intinn;
Acht is truagh nach dtig sé i reacht amach mar bhíos ar
bhuin nó'r chaoirigh,
Té nach dtaitneóchadh a mhargadh leis a sheoladh' ríst un
aonaigh.

IV
An uair a bhí mé óg gheobhainn ól is aoibhneas,
Cuideachta ban óg, agus óganach díomhaoin.
Anois tá sé thara sin, chan fhiú leobhtha labhairt liom;
Mo mhallacht ar an lá adaidh adubhairt mise an
"Gabhaim."

V
Nuair a théidhim-sa un Aifrinn go luath luath Dia
Domhnaigh,
agus amharcaim uaim ar na buachaillí óga,
Teacht ar ais 'na bhaile damh buadhartha bocht tráthnóna
Gheibhim cuachta i luaith 'n teallaigh an donán bocht
gan fhóghnamh.

VI
An uair a théidhim-sa síos go tábhairne 'n fhíona,
Cha leigeann sin an náire damh an donán a thabhairt
síos liom;
Acht gheobhaidh sé bás, is míle áltughadh do mo Rígh
geal,
Is béidh mise ag gáiridhe is a cháirde uilig ag caoineadh.

VII
Rí! nach mise 'n truaighe atá ceangailte do'n
t-suarachán,
Nach rachadh liom un Aifrinn lá saoire nó Dia
Domhnaigh,
Nach dtabhairfeadh go toigh a' leanna mé is nach
gcaithfeadh giní óir liom.
Is nach dteannfadh le n-a chroidhe mé mar dhéanfadh
buachaill óg liom.

VIII
Ag an phoball sin Gleann Éidhnigh tá'n féileacán
breagh samhraidh,
Óigfhear tá gan aon locht, is ní bréag sin gan amhras;
Bím-sa smaoi'tiughadh ar mo rogha-ghrádh mar bhíodh sé
'gcomhnuidhe 'cainnt liom,
Is nach truagh libh mar seoladh mé comh hóg a dhéanamh
m'aimhleas.

83 - FÓGHMHAR NA mBAN ÓG.

I
Tá fóghmhar na bliadhna seo
Ag dul i n-aghaidh na mban óg;
Ní hiad na fir atá dá n-iarraidh,
Acht iad-san ag dul leo.

II
Cé gur ciúin céillidhe
A shiubhailidh siad an ród,
Cha phóstar aon bhean i mbliadhn' aca
Gan a' riabhach is a' crón.

III
Cuirim plóid saoghalta
Ar a' riabhach is ar a' chrón;
Is ar aon fhear go deo mo dhéidh-sa
A chuirfeas spéis i maoin bhó.

IV
B'fhearr liom cailín céillidhe,
A shiubhailfeadh liom an ród,
Ná an páisde gan chéill
Ó'n tsliabh is a cuid bó.

84 - BRÓN DHÓMHNAILL I nDIAIDH MHAGHNUIS.

I Dómhnall
Mo chuid-se de'n Tearmon amharc uaim air,
Nó feasta choidhche cha mhinic mo chuairt ann,
Ó pósadh Mághnus tá m'intinn buadhartha,
Is mo chroidhe in mo lár-sa go dtearnadh gual de.

II
Dá bhfuighinn i ndiaidh do luighe 'sa' chill thú
Cha bhéinn níos buadhartha ná táim in mo intinn;
Do chómhrádh béil-sa go ndéanthá roinn liom,
'S mo chúmhaidh 'do dhiaidh-sa chan fhéadaim inse.

III
Feasta choidhche go gcríochnóchaidh 'n bás mé
Cha chodluighim oidhche i nGort na Láthrach;
Rachad síos go hÍochtar Fhánad,
Is cha phillim aníos go sgaoiltear Mághnus.

IV
Anois ó thréig tú saoghal na hóige,
Ceist agam fhéin ort i ndiaidh do phósta -
C'acu b'fhearr duit mar bhí tú 'gcómhnuidhe,
Ná sladaidhe mná fhagháil nach nglacann cómhairle?

V Maghnus
Ó chuir tú 'n cheist sin orm, a Dhómhnaill,
Innseóchaidh mé fhéin duit í gan dólás;
Níl de aithreachas an tsaoghail mhóir orm
Acht fhad is chongbhuigh sibh mé gan phósadh.

VI
Is má thig tú choidhche go Gort na Láthrach,
Bí 'sa' taoibh adaidh ar an áird liom,
Béad comh carthannach leat 's ba ghnáthach liom -
Mo chómhairle, a dheartháir, duit cailín mná fhagháil.

85 - COMHAIRLE AN CHAILÍN.

I Eisean
Saighdiúr singil mé ar briseadh gárda
Is ag iarraidh fáruis a tháinic mé;
Níl baile mór dá bhfuil san áit seo
Nach sgairtim cárta is nach ndíolaim é.
Bhí mo bhuinéid leathair ar mo mhalaidh fáisgthe,
Is is fad ó árus mo theach sa' tslighe,
Ní thóigfidh an báillidh uaim bó ná bpáiste,
Is is maith a' t-ádhbhar níl orm cíos.

II Cailín a' Toighe
B'fhearr duit cíos a dhíol i gcionn 'ach féile,
Ba agus caoraigh agat, is capall daor,
Ór agus airgead in do phóca a' léimnigh,
Is maighdean bhéasach bheith agat mar mhnaoi;
Do dhís mhac bheith gabháil 'na scoile i n-aoineacht,
Is ag teacht le chéile 'na bhaile arís,
Is nach mb'fhearr duit sin agat le haghaidh do bhréagtha
Nó bheith 'do réice mar Eoghan Ó Baoighill?

III Eisean
A mhaighdean bhéasach le do gheallamhaint fhagháil damh
Ní maith 's ní sásta an t-oibridhe mé,
Ní chumfainn iomaire, nó cruach i ngáraidh,
Is go bráth ní chraithfinn síol i gcré;
Ní maith i mochéirghe mé, is ní sásta
I dtús an Mhárta ní talmhaidhe mé,
Ní oibrighim le súiste, matóg nó láighe,
Is dá bhfághamuist páisde cé a choth'adh é.

III Ise
'Á mbíodh fhios agam-sa gur tú bhí i ndán damh
Is deas a dheánfainn duit 'ach uile nidh;
Ar fheabhas go nighfinn-se go geal do léine,
Agus ghealfainn gréasán de líneadach chaol;
Dheánfainn mac oil', nó dó 'na dhiaidh sin,
Is d'oilfinn fhéin iad go geal le cích,
Is nach mb'fhearr duit sin agat le haghaidh do bhréagtha
Nó bheith do réice is do bhall ón tsaoghal?

86 - GÉAG NA LÚTH'.

I
Tá fear na mbróg árd 's é lán de "cá mhéad a
crúdh?"
Is é 'g iarraidh mhná, is a cháirde 'na dhéidh ar lúth;
Sé labhras an fear dána ar báll - "sul a bhéas mé
ar siubhal
Fiostruigh cá mhéad ba tá le fagháil aige Géag na
Lúth.'"

II
Labhraidh a hathair gan spás le céill 's le clú -
"Tá ao' ndúisin amháin de'n áirnéis réidh ún
siubhail,
Is má thoiligheann a máthair a lámh a shíneadh sa chúis:
Tóg nó fág é, tá sé sgaoilte fút."

III
Adeireas a cháirde, "Teanamuid réidh un siubhail,
Tá bean le fagháil againn níos áille i gcéim 's i
gclú."
Saoileann a' sglábhuidhe, mar tá sé caoch sa chúis,
Go ndéanfaidh aon tráill in áit do Ghéig na Lúth'.

IV
Cha dtéan go bráth, is tráth a bhéas sé ag siubhal
Síos an tsráid imbárach is a chéile ar tús,
Béidh an tonnóg ghránda, agus clábar léithe go glún
Nuair a bhéas coiscéim státamhail, árd, aige Géag
na Lúth.

V
Is nuair a bhéas a hál mar chládh d'éanlaith dubha
Béidh sgéimh na háille i bpáisdibh Ghéig' na Lúth'.
Barbaracht mná go bráth cha dtéid ar gcúl
Go dtiocfaidh Iubhar Chinn Trágha i mbád go Cúige
Mumhan.

L. 153

87 - TÁ CRANN AR AN gCOILL.

An Mháthair:

Tá crann ar a' gcoill úd
Is úire dtagann a bláth,
Agus teacht an tsamhraidh
Is sár-bhinn guth cuaiche 'na bharr.
Arís ins an gheimhreadh,
An aimsear a dtuiteann a' bhláth,
Bíonn na géagain lom,
Is a' lonndubh ag iarraidh sgáth'.

An Mac:
A mháthair na páirte,
Ná trácht ar a' léithide siúd;
Is le áirnéis ghránna
Go bráth ná mealltar thú;
Nuair a bhéas a' chnámhóg
'Sa gclábar go dtí a glún,
Béidh coiscéim státamhail
Árd ag géag na lúth.

88 - COMHAIRLE NA SEAN-MHNÁ.

An Mháthair:
Ars' an mháthair leis an inghin
I gcomhrádh chiúin san oidhch' -
"Feasta má ghní tú pósadh
Sanntuigh thusa an mhaoin,

Is a' fear beag le n-a taoibh
Nach n-imeóradh dhá phighinn
Agus nach n-ólfadh."

An t-Athair:
Annsin labhair fear a' toighe -
Is air a' chead a bhí -
"Feasta ná glac a comhairle:
Cia aca sin a' dís
Ba mheasamhla leat, a ingín,
Scafaire a shiubhlfeadh 'n tslighe,
Nó fear na mbó na threóraidhe."

An Ingéan:
"Maise scafaire glan croidheamhail,
Chuirfeadh beirt aca san díg,
'S ní hé fear na naoi mbó sin:
Má thig ort malairt toighe,
Nó scullán a chur faoi,
Goidé b'fhiú dhuit in do dhíth
An síogaidhe bocht is a bhólacht?"

89 - ÉAD CHLOCHAIR LE hÁRDMHACH.

I
D'airigheas féin go moch de ló
Ag éisteacht le ceol na lonn go hárd,
Chualas mar bhéadh ar uaigh a fir
Bean ag guil is í treaghdughadh a lámh.

II
Dhruideas léithe agus d'fhiafruigheas sgeol
Do'n ríoghán óig ba ró-ghlan dealbh -
"Innsigh th'ainm, agus fáth do ghuil,
Nó'r hadhlacadh d'fhear, nó an é atá marbh?"

III
Do fhreagair sí mé lán éad' agus dochair,
Sé m'ainm Clochóir, is tá mé tinn;
Fuaireas fear ar fheabhas na hEórpa,
'S is géar mo dhóigh gur sgar sé linn.

IV
Mac Mhic Rughraidh b'é mo rogha,
Bhí triúr a thoghadh chugainn ó'n Róimh;
Bean eile deas a mheall é uaim,
Is buan mo ghruaim ag taosgadh deor.

V
B'fhada faoi mo chion ariamh
An saor-fhear fial ba riaghalta cáil;
A shamhail dóibh ní fhaghair dá bhfuil
I righ-chionn sgolta Inse Fáil.

VI
Is créachtach mo chroidhe-se dá dhíth anocht,
Is buan mo sprocht, is m'éagcaoin chráidh,
Fá chraobh na séad b'oighre na naomh,
Sa léithid nach bhfuighead go crích mo bháis.

VII
Mo chrann téagair, is m'aon chró carad,
Mo rún foluigh', mo dhóigh, mo mhian,
Ciste an léighinn, agus fréamh na heagna,
Mo lón, mo thaisgidh, mo stór, mo mhaoin.

VIII
Mar théid tusa mar a bhfuil Aodh,
Fiafraigh fó thrí de an í seo an chóir,
An chead-bhean phósta chur dá láimh
'S a dhul chum dála le hÁrdmhach mhór.

IX
Dá mbeith mo chiall maith thriallfainn soir-se
Is ghearrfainn dí-se srón nó cluas -
An mhéirdreach uaibhreach a chráidh mé -
Fé mo chéile a mhealladh uaim.

An tAmhrán
B'fhada mé 'bpéin is mé féitheamh ar mhalairt d'fhagháil.
Le gur teagmhadh orm Aodh le'r líon mo ghean do
ghnáth;
Acht mo mhallacht fó thrí ar an inghin neamh-macánta
Ler mealladh ó mo mhionn fíor-phéarla Críoch Fáil.

90 - MARBHNA AN ATHAR DOIMNIC BHÁIN UÍ
BHROLLACHÁIN.

I
Mo chrádh, mo léan, i gcré thú, a Dhoimnic Bháin,
Gan meabhair, gan radharc, gan éisteacht agat
ar fagháil;
Is truagh na sgéala, tá Éire dona gan ádh,
Fá bhláth do ghéag i bhfréimh i gcomhra chlár.

II
Níorbh'iongnadh dhíbh dá dtráightheadh tonnaí 's tráigh,
Gorta 'gus díth d'ar gclaoidh i gcríochaibh Fáil,
Fá theachtaire Chríost, a mhíneadh an soisgéal
sáimh,
A bheith 'dtuamba sínte síos, mo Dhoimnic Bán.

III
A réalt na maidne thug solus go huile do chách,
A dhéanfadh teagasg le spreagadh 's do mhíneadh
an Pháis,
Buaidh naoimh Peadair 's na n-easbal a bhí ort-sa
's ádh -
Mo chrádh do leacht mar a theastuigh tú, a Dhoimnic
Bháin.

IV
Iomdha bean ríogh tré shaor 's na ndroithleann óir,
Ó Chorcaigh ó'n Mhidhe 's go taobh shliabh Gallain na
seod,
Dá gcluineadh 'do luighe thú sínte 's gan uirgheall
'do bheóil,
Nach nguilfeadh tré mín' do thaobh le lonndubh is
brón.

V
A dhochtúir an tsoisgéil a fuair taisbeánadh ó Righ na
ngrás,
'S nach rabh brathair nó easbog i gcoimh-meas leat
féin sa gcás;
Do shamhail níl feasta i nÉirinn sé mheasaim le
fagháil,
Is tá Gaedheil faoi bhearran ó d'imthigh tú, a
Dhoimnic Bháin.

VI
A choinnleóir sholuis do eaglais is tuath gach lá,
Dobhí mar Pheadar 's na habstail a' stiúradh
cháich,
Ba bhinn do theagasg do'n bpoball le fuaim na
ngrás,
Is tá Éire ag ceasnaighe ó theastuigh tú, a
Dhoimnic Bháin.

VII
Tá Banba 's a' Spáinn faoi cháin 's i bhFrainnc go
léir,
Ó chualaidh siad fá do bhás, a árd-cheann eaglais
do'n gcléir;
Na bochtaí ó gach áird ar n-a ngárrtha gola do
dhéidh,
Ó chuaidh Doimnic bán i gclárthaibh dúnta i
gcré.

VIII
Ní dhéarnaidh tú lón nó stór nó cruinniughadh mar chách,
'S ní dheachaidh tú i stró le cótaibh nó bhuigeanna
bán';
Acht bochta is deoraí gach ló dá riaradh do
ghnáth,
'S níl aon-duine le n-a bhfóirint nuair nach beo
thú, Dhoimnic Bháin.

IX
Mar Oisín leis féin i ndéidh na bhFiann ón ár,
Nó mar chrann as fréamhaibh tar éis an tsíon a
scáth',
Mar so tá an t-aon-fhear Séamus gan dearbh-
ráthair,
'S go bráth faoi léan ó'n éag sin Dhoimnic Bháin.

X
Sé mo chrádh géar gan an déigh-fhear thall sa' Spáinn,
San bhFrainnc, sa nGréig, nó san Éigipt acht é
bheith slán,
Nó in Oileán na Naomh mar a ndéarnaidh an t-éag
an t-ár,
Bhéadh ar ndúil lá éigin go léir leat, a Dhoimnic
Bháin.

XI
Ba mhilis do bhéal ag déanamh molta agus dán
Do Righ na néal a céasadh is d'fhulaing an Pháis,
Chum oideas do dhéidh mar léigheann againn gach
lá
Is ar ndíth go héag i gcré thú, a Dhoimnic Bháin.

XII
Níl siúd do léitheid in Éirinn, a Dhoimnic Bháin,
Chum creideamh do mhéadughadh 's ag déanamh
chléir gach lá;
Samhail mar léightear do'n déigh-fhear do hoileadh
ó Ádhamh,
Le heagnacht is naomhthacht Elias nó Samuel an
fáidh.

XIII
Ba chosamhail le Maoise an righ-fhear, bile na mbláth,
Nó mar Aaron in Israel dá mbíodh an tslat
bhuaidh' 'na láimh;
Ag so dhíbh an saoi faraor faoi fhód atá
In uaigh chaol sínte na luighe uainn - Doimnic
Bán.

XIV
Níorbh'iongnadh gan tortha bheith ar chrannaibh nó féar
ag fás,
Fairge is tonna ag corrughadh le hanfa árd,
Creigí is clocha ag cosgaradh le fuaim do bháis,
Ó chuaidh faoi liag uainn an t-athair beannuighth'
Doimnic Bán.

XV
Is mór mo chrádh an maicne a d'árduigh tú 'gcéim,
Ó chuaidh 'do dháil-se bláth na gcineadh go léir;
An céile gráidh ó'n Árd-righ a ghlac Muire dhi
féin,
Doimnic Bán i bpárrthas i bhfochair Mhic Dé.

XVI
Tá'n poball faoi ghruaim 's gan suan ag fearaibh no
mnáibh,
Ó nach gcluin siad go luath fá do chuairt a bheith
chugainn fá Cháisg;
A Rí atá thuas go bhfuasglaidh tú dhúinn in gach
cás,
Ós nidh nach dual ón uaigh chugainn Doimnic Bán.

XVII
Tá creach na gcúigeadh is mór-chreach Chríche Fáil,
Creach na n-órd uile fós ar ullmhughadh na gcnámh;
Gan oideas gan eolas ag óg nó sean aca ar
fagháil,
Ó chuaidh faoi fhód glas i gcómhra Doimnic Bán.

XVIII
Is iomdha bocht is nocht is díleachta gan athair,
I ndiaidh a locht faoi thocht is a' caoi gach lá;
Ní fháigfeadh ocras, tart, nó íota ar chách,
Nach ndéanfadh an déigh-fhear sin a chosg,
Doimnic Bán.

XIX
Ó theacht ar bpátrun Pádraig ó oileán an áir
Ní rabh sagart nó bráthair nó gáirdín coimh-
meas leat ar fagháil;
Bhí tú mar righ Dáibhidh, a sháruigh Golias an fáthach,
Gan eagla measg námhaid do ghnáth bhí Doimnic
Bán.

XX
Guidhim Mac Dé a céasadh is d'fhulaing an Pháis
Ar bhearaibh na croiche thug saoradh san bpeacadh
rinne Ádhamh,
Muire 's na naoimh 's gach aingeal ar aon chor
amháin,
A theacht 'do choinne go léir lá'n tsléibhe,
a Dhoimnic Bháin.

XXI
Ó theacht Mhic Dé go héag-bhás Dhoimnic Bháin
Dh'á fhichid 's a sé 's na dhéidh sin aon bhliadhain
amháin,
Seacht gcéad déag do réir gach ughdair áigh
Go ndeachaidh i gcré uainn éifeacht Chríche Fáil.

91 - GEARAILT ÓG Ó DOCHARTAIGH.
Tadhg Ó Tiománaidhe a chum

I
A Ghearailt óig Uí Dhochartaigh, mo bhrón thú
bheith do luighe,
'S go mbíodh ól fad' ar bórd ag gaisgidhibh in
do thoigh;
Bhíodh 'n cheol-chruit ann i gcómhnuidhe 's níorbh' fhada
leo an oidhch' -
Rí an Domhnaigh do do sheoladh go flaitheas na naomh.

II
A Ghearailt óig an tsíoda, de shíol na bhfear bhí
sámh,
Ba dúthcha do do dhaoinibh bheith déanamh cogaidh sa'
Spáinn;
I dtoiseach ag gabháil síos 'sé bhíodh ag d'aicme do
ghnáthach,
Agus i ndeireadh teacht aníos mar laochraí 'pilleadh
ón ár.

III
Is tuirseach éanlaith fá shléibhtibh anois san taobh ó
thuaidh,
Chaill an seabhac a radharc ó d'éag tú, a Ghearailt, a
rún;
Nach bhfeiceann tú an caog 's a thaobh comh dubh leis an
ghual,
Is gur thréig an eala an ghaoth sin Gaoth Bearra agus
a' cuan.

IV
Tá'n Leitir faoi smúid, is níl drúcht nó féar ag
fás,
I mBaile na nDumhach níl súil le mo mhíle grádh;
Faoi leacachaibh dúnta tá úr-scoith Gaedheal Chrích
Fáil,
'S a Ghearailt a rún, cén triúr aca a líonfadh d'áit?

V
Caidé dhéanfas an tSrath-Bán nó Leith-bhear 'do dhéidh?
Is go mb'fhearr ós cionn cláir thú nó 'n breitheamh é
fhéin.
Tá gach tráill bhocht gan árus 's an file gan chaoi,
Ó'n lá sin a fágadh thú, a Ghearailt, in do luighe.

VI
A Dhubh-ghlais is súgach 's is aoibhinn duit-se gach lá,
Agus úr-scoith na gcúigeadh uilig agat ar lár.
A rún-searc deán dúiseacht agus féach mar atá,
Is a liacht dúil bhocht gan chumhdach fá Bhéal an Átha.

92 - "BRIAN Ó DÁLAIGH"

I
Nach truagh libh-se Seán agus na páistí ar
uaigneas,
Ag caoineadh 's ag gártha fá bhás an duine uasail:
Ó Bhaoghailleach go Bághaine is ó Árainn go Luachras
Ba tú fíor-sgoith na nDálach ó d'fhág Doimnic Ruadh
sinn.

II
Ba tú fíor-sgoith na nDálach agus árd-fhlaith na
féile,
D'fhág an tír uilig cráidhte, is ní áirim fá shléibhte;
Ó bhuaidh ag an bhás ort, nach dtearn ariamh claon
leat,
Cuirim ainglí na ngrásta go párrthas na naomh leat.

III
Tá Loch na mBradán faoi smúid is níl suairce ag
aoinneach;
Níl bainne ag na buaibh ó chualaidh siad gur éag sé:
Ba tuigseach gan gruaim é, go stuamach 's go céillidhe,
Ó chuaidh sé ins an tsuan sin cuirim mo nua-bheannacht
fhéin leis.

IV
Míle agus ocht gcéad mar léigheas na hughdair,
Deich agus a trí déag, níl bréag ann ar ndubhairt
siad,
Ó tháinic Mac Dé un an tsaoghail seo dar bhfuasgailt
Go ndeachaidh Brian i n-éag, 's i gCill Bhrighde tá a
uaigh-sean.

93 - BÁTHADH PHÁDRAIG UÍ DHOMHNAILL.

I
An chéad Mhárt de'n Fhóghmhar ba bhrónach 's ba
tuirseach mo sgéal -
Lámh thapaidh a bhí cródha 'ghabháil rómham-sa go
leabaidh na néal:

Ar charraig na ndeor mo bhrón gur chaill mé mo
radharc,
'S go dtéidh mé faoi fhód cha dtógaim m'aigne 'do
dhiaidh.

II
Tá do mháthair is Niall faoi chian 's is fada leo an
lá;
Tá osna 'na gcliabh nach léigheasann dochtúir nó
leáigh.
Cibé sholáthar mé 'riamh is bíodh sé uilig cruinn i' mo
láimh,
Go dtabharfainn é uaim acht fuasgladh Paidí bheith
slán.

III
Tá do dheirbhshiúracha cráidhte de ghnáth 's iad ag
sileadh na súl,
'S gan fhios cé'n lá go bráth a n-imtheochaidh a gcúmhaidh.
d'fhág tú d'aicme faoi smál is is náir liom mar
rinne tú an siubhal,
Nuair nár agair tú párrthas le spás beag eile
thabhairt dúinn.

IV
Ba charthannach fial thú 'riamh is ba sona do lámh,
'S go mbéitheá faoi chian mura riarfa a dtiocfadh
'do dháil;
Ba deismear do chiall le gach aon do do mhuinntir
ar a' tsráid,
'S cha mhaireann mé bliadhain i mbuaidhreadh id' easbhaidh
mar táim.

V
Ní fada mo shaoghal 's me ag déanamh mo ghearáin
le cách,
Is ag amharc síos uaim fá bhruach a' chladaigh 'ach lá;
Níl cuideachta ag aon mar bhíodh fá'n roinn seo 'e
ghnáth,
Acht osna 'na gcroidhe faraor is gan furtacht le
fagháil.

VI
Mo mhallacht go buan ar bhruach a' chladaigh seo thíos
A d'fhág mé faoi ghruaim, is rinne gual díom i
n-aice mo chroidhe:
Sé do chur ins an uaigh, monuar, a d'fhág mise gan
bhrigh,
Gan mhisneach gan stuaim acht 'mo thruaill bhocht ag
imtheacht le gaoith.

VII
Stadfaidh mé 'e ghéar-ghol is dhéanfad mo ghearán le
cách:
Ó 'Mhuire, más féidir dúinn d'aon-Mhac agradh gan
spás -
An té a fuair piolóid fá bhruach na croiche go hárd -
Guidhim É anois le bheith fabhrach do Phaidí fá'n cháin.

VIII
Míle is ocht gcéad léightear deimhin gan chlaon,
A cúig is a sé leis an sgéal sin d'aithris go fíor,
Ó tháinic mac Dé 'un tsaoghail le'r gceannacht go
daor,
Go dteachaidh Paidí i gcré 's mo léan ní phillfidh sé
'choidhch'.

L. 173

94 - BARRAÍ NA hÁRDAÍ.

I
'Sé Barraí na hÁrdaí a bhánuigh bailte go lom;
Chan fheicthear aon bhláth ar an áit ad' ar
cailleadh iad ann;
Fir agus mná ag gárthaighil fá bharra na mbeann,
Fá'n sgaifte ban breagh sin a báitheadh ar oitir na
gcorr.

II
Dá mbíodh 'fhios ag an Athair Brian seo thíos an
cailleadh bheith ann,
Ar uair a' mheadhon-oidhche 'sé d'éireóchadh is ghlacfadh
a pheann,
Is sgríobhfadh sé síos na daoine beannuighth' a bhí ann
Acht táid na luighe faraor i gCorcaigh faoi chuim.

III
Nár thruagh sin Eoghan Mór ag cuartughadh tortha 'gus
puill,
Ag iarraidh a bhuachalla a fuaduigheadh amach ar a'
tuinn;
Go dtugadh 'n bhréag-chómhnair le sólás do'n chroidhe
a bhí tinn,
'S go dteachaidh an tórramh go dóigheamhail 'un an
Iomaire Chaim.

95 - PÁDRAIG 'AC GUIDHIR.

I
Domhnach mór na Slat rinneadh orainn a' tslad,
A d'fhág sinn go héag buadhartha:
Mac Guidhir a bhí ceart is nach dtearn ariamh
droch-bheart,
Sé sgapfadh ar na bochtaibh a chnúsacht.

II
Mo mhilleadh 'gus mo dhíth! Báitheadh é faraoir!
Ar a' charraig adaidh Liag Dháibhidh;
Acht cruithneacht ann nó síol nár fhásaidh uirthi a
choidhch',
Is mo mhallacht is gach aoin go bráth di.

III
Ó chuala mé do thásg ní fiosach damh cé'n áit,
Ar thalamh nó ar thráigh, a mbíonn tú;
Acht ag feitheamh an uile lá ar bhreitheamhnas Ríogh na
ngrást'
Tá i bhflaitheas nó i bPárrthas naomhtha.

IV
Ó d'imthigh seisean uainn, an t-óigfhear soineannta
glan suairc,
Ar bh'ainm dó, monuar, Pádraig
Maguidhir na séad, ar dual dó bheith i gcéim
Fá choimrigh mhic Dé na ngrásta.
V
Bhí an stuaim ar a láimh, bhí an fhéile leis ón Spáinn,
Bhí oideas aige, 'gus barr múinte;
Tá a chéile-sa fá chrádh, is béidh le n-a lá,
Is a leinbh ins a' gháir chaointe.

VI
Tá do dheirbh'reacha do dhiaidh feasta anois faraoir -
Is a Mhuire! nach fíor é, a Phádraig,
Nach n-iarrfadh siad de spré nó 'shaidhbhreas an
tsaoghail,
Acht tusa le do chaoin-chomhrádhsa.

VII
Míle gus seacht gcéad, ceithre fichid sa hocht déag,
I bhfarradh an aoin d'áireamh,
Ó tháinic Sé Mac Dé le furtacht un a' tsaoghail,
Gur cailleadh é an déigh-fhear Pádraig.

VIII
Chuaidh Maguidhir óg na séad ar dhúthchas dó bheith i gcéim
Go flaitheas Mhic Dé faoi n-A chumhdach;
Acht ar mbeannacht-inne leat go síorruidhe síor ar
fad
Gus go bhfeicidh sinn ar neamh na ndúl thú.

L. 177

96 - BÁITHEADH SHEÁIN ÓIG 'IC GIOLLA CEARR.

I
Dómhnach na Páise mo chrádh 'gus mo mhilleadh,
'Sé cailleadh a' bádóir a b'fhearr a bhí againn:
Seán óg 'ac Giolla Cearr a d'fhág cráidhte na
céadtaí,
Is iomlán a cháirde ins na gártha na dhiaidh sin.
Ba tú 'n saor-adhmaid báid nó ártharach luinge
A b'fhearr dar sheasuigh riamh i dTír Bhoghaine.

II
Cé gur stuamach do lámh níorbh' fhearr duid do
chéadfaidh,
'S tú dheánfadh bád nach bhfágfaidhe in am géibhinn;
Do shamhail ní rabh le fagháil le sáir-chiall 's le féile,
Ó Shligeach thart timcheall go Tír Amhlaidh is Néifinn
Nó ar ais go hÁrainn is go Tamhnaigh Chille Carthach,
Is mo sheacht mbeannacht déag leat go héag un na
flaithis.

III
Tá Neilsigh Ní Mhuireadhaigh ag éagcaoint 's ag géar-
ghol
Fá n-a céile breagh fearamhail bhí seasmhach in am
géibhinn;
Tá ná páisdí fá leathtrom ó cailleadh an tréan-
fhear,
Acht mo mhallacht-sa do'n charraig sin a chreapall
a' deagh-mhac.

97 - AMHRÁN MHÁLAINN.

I
Ar maidin Domhnach Cásg', go luath luath 'sa' lá,
Rinneadh an t-ár ba mhó dar cualthas,
Cailleadh an bád is an fhuireann uirthi a b'fhearr
Dá bhfaca fir nó mná 'sa' chúigidh;
Mo mhallacht-sa go deo ar an ártharach gan dóigh,
'Sí chailleanns na mórán daoine -
Na seachtar fear cródha 'rabh suairceas in a nglór,
Is nár chuir ariamh brón ar dhaoinibh.

II
A Nóra, 'mhíle grádh, chan maith liom-sa do chrádh,
Fá do aon-mhac bhí lán de'n chúram;
Chuaidh sé amach ar bhád is ní phillfidh sé go bráth,
Is a Dhia Mhóir nach áidhbhéil an nuaidheacht.

Guidhfidh sinn go cruaidh, na hainglidh atá thuas,
Go bhfagh siad daobh go luath an flaitheas;
Ná deánadh dearmad go bráth de'n phaidir mhaith 's
de'n áibh
Agus bheara Dia na ngrást dóibh maitheamhnas.

III
'Seáin Uí Eochaidh, mo chrádh mar d'fhág tú riamh
an áit,
Is mar chuaidh tú go Málainn siar uainn;
Ba tú an t-iascaidhe a b'fheárr ó Thiolun go Port a'
Bháid,
Is tá dólás fá do bhás 'sa' tír seo.
Bhí tú 'do sheasamh i lár a' bháid is a' dorug' in do
láimh,
Is an fhairrge go láidir ag éirighe;
Na tonnaí 'teacht go hárd ar an uile thaoibh do'n
bhád,
Is níorbh' fhéidir dhuit theacht slán d'aon chaoi.

IV
Ar an uair sin de'n lá a cailleadh a' bád
Bhí muinntear Mhálainn ag dul na bhféasta;
Bhí fir is bhí mná ag reathaí ar an ált,
Is níorbh'fhéidir daobh an cás a réidhteach.
Óir d'éirigh sí go hárd, is tionntuigheadh a' bád
Ar an fhairrge a bhí sár thréanmhar;
Is cosamhail go rabh sé i ndán do'n méid a bhí ar a'
bhád
A léithid sin do bhás a fhéachaint.

98 - BHÍ MÉ THIAR I MÁLAINN.

I
Bhí mé thiar i Málainn nuair a chuala mé an gháir
seo,
Is go luath thug mé rása go dtiginn aniar;
Go dtugainn comhairle do'n lánamhain an fhoighde do
dheánamh,
Is go bhfuigheadh siad-san sásamh i ndeireadh a
saoghail.

II
Acht ar theacht i láthair damh bhí an chómhnair ar lár
ann,
Is chosgar mo nádúir mo mhisneach 's mo chroidhe;
Bhí an crónaire Gallda ag cur tuairisg' a báis-se,
'S gan a fhios goidé 'n fáth acht ag líonadh an dlighe.

III
Nach í Maighréad a bhí cráidhte nuair chonnaic sí an
gárda
Ag cruinniughadh as gach cearn ag commóradh a inghín';
Is nach rabh plannda ins a ghárrdha ba deise ná Máire,
Gaedhealach nó Gallda dá rabh ins an tír.

IV
Nach tobann an cás tháinic ar inghín Shéamuis Á'rais
Nuair d'éirigh sí in áirde ins a' leabaidh na
suidhe,
Nach dtiubhradh an bás leath-uair amháin dí,
Go dtáinic sagart na ngrás is gur fhreasdail sé í.

V
Nach aoibhinn do'n pháisde mar chuaidh sí go párrthas,
'S go bhfuil sí ag Máire na suidhe le n-a taoibh;
Is tá aoibhneas i bpárrthas nach bhfuil fáth a bheith
'trácht air
Is is méanra do'n lánamhain a d'oil í an inghean.

99 - NÓRA NIC GIOLLA CEARR.

I
Brón ar a' bhás is sámh a chodluighidh sí thiar
In imeall na trágh' lá breágh fada na gcian,
Gur casadh an bás do'n pháisde bhí maiseach gan fiar,
Is níor mhair sí mo chrádh, acht gan spás bhí a hanam ag
Dia.

II
'S a Nóra 'ic Giolla Cearr, ba tú 'n plannda maiseach
sa' tír,
Thug na haingle duit-se geall ins an am a rabh
d'anam-sa saor;
Béidh do cháirde 'lig feasta faoi leanndubh cumhaidh
is gruaim,
Is do mháthair gan amhras gur chaill sí amharc a súl.

III
'S, a Nóra, cé gur b'óg thú ba mhór is ba taitn'ach do
chliú,
Ba laghach do ghlór gach ló, is ba saoitheamhail do
ghnúis;
Ní fiosach in mo eolas ar ndóighthe do shamhailt sa'
chúig',
Is ó chuaidh tú faoi fhód tá na slóighte 'sileadh na súl.

IV
Tá Cill Charthach faoi smúid le cúmhaidh mhór fhada 'do
dhéidh;
Is tá'n Caiseal faoi ghruaim gan súgradh aiteas nó
séan;
Tá sean agus óg gan sógh ag osnadh i bpéin,
Ó d'fhuadaigheadh í uainne an ainnir bhí carthannach
séimh.

V
Míle seacht gcéad, do réir seanchaidhthe atá fíor,
Ceithre fichid 's hocht déag, dar léigh lucht foghluma
's cliar,
Ó tháinic Mac Dé le haghaidh ar námhaid a thabhairt
uainn,
Go dtug Sé sa' chré úir-sgéimh a' Chaiseil le stuaim.

100 - SOITHEACH AN CHAMUIS MHÓIR.

I
Bhí Camus Binne a' seinm ceoil daobhtha,
Gus loingis faoi sheol teacht ann go dlúth:
Ó nach iomadaigh árus agus roilig ghránna
Ó sholus Árann un a' Chladaigh Mhóir.

II
Sílidh tuataigh, nár féachadh i gcruaidhtean,
Go gcuinneóchadh siad suas í ó alt sa' domhan,
Acht bhí oidhche chruaidh ann, is gaoith ó thuaidh ann,
Agus buaileadh anuas í ins a' Chamus Mhór.

III
Sé mo thrí thruaighe an té bíos ar uaigneas,
Gan gaol gualann nó bunadh na chómhair,
'S mur gcailltí acht duine aca, a Dhia nár leor sin,
Is gan a theacht i dtír aca acht beirt as scór.

IV
Bhí mé lá fá mhíle do'n tráigh
Nuair a tháinic dearthar a' stócaigh óig;
Bhí sé 'crádh-ghol fá bhruach na n-alt,
'S gur croidhe láidir nach silfeadh deor.

V
Bhí sé ag guidhe do'n Árd-Righ le himpidhe Mháire,
Naomh Pádraig, agus b'fhéidir Pól,
A choidhch' go bráth go mbéadh a intinn sásta
Dá bhfaghadh sé a chnámha le n-a gcur ar dóigh.

VI
Má tchidh tú tráth aon-duine 'á bháthadh,
Guidh an tÁrd-Rí le n-a thabhairt i dtír,
'Gus gheobhaidh tú párdún ó shíol Éabha is Ádhmha
Gaedhealach nó Gallta is cuma do lín'.

101 - DONNCHADH Ó BAOIGHILL.
Éamonn óg Mac Niallgus a chum.

I
A Dhonnchaidh Uí Bhaoighill, sé mo léan tú 'do
luighe,
'S go bhfuil an baile seo gan chaoi ó d'éag
tú;
'S gur in aice le do chroidhe ba mhaith liom a bheith mo
luighe,
Nó go n-aithr'seóchainn 'gois íseal mo sgéal duit.

Acht seanfhocal is fíor chluinim ag gach aon
Gurab é an fear is fearr gnaoi bheireas saoghal
leis;
Nach fearr a bheith mar tchím thú i bhflaitheas na naomh
Ná faoi chosaibh Gall faraor 'díol cíos leo.

II
Cia sheasfas in ár gcás in am troda ná in am spáirn',
'S a Rí, goidé dheánfas muid do do dhíoghbháil?
Codladh go sámh ar leabaidh chlúimh ní fhaghaim,
Acht ag osnuighil i gcos árd agus ag síor-ghul!
Cluinim fhéin an gháir ag fir agus ag mnáibh,
Is iad ag fiafruighe cá áit annseo a mbíonn tú;
'S a' ghealach a bhí bán tá sí 'nois comh dubh le smál,
'S mo mhallacht-sa ar a' bhás a bhain díom thú.

III
Chonnaiceas damh fhéin gur dhanardha an gníomh,
Nuair nach labhair tú i gcois íseal indé liom,
'S go dteachaidh mise síos ar fad go hInis Caoil
Fá Nodlaig mar bíos aoibh ar gach aoinneach;
Labhair mé go caoidheamhail leis an leic a rabh tú faoi,
Go rabh an arraing do mo chlaoidh 's do mo réabadh;
Acht creidim-sa, 's is fíor, gur bhlais tusa braon
De'n dheoch dhearmaid bhíodh ag Fiannaibh Éireann.

102 - LOCH AOIDH.
Sinéad nic Mhaongail a chum

I
Seanfhocal a chualaidh mé,
Is a chreidfeas mé i gcómhnuidhe,
Gach aon ariamh mar oiltear é
Is an fhuiseóg ins a' mhónaidh.
Cé bith tír a rachaidh mé ann,
Nó a mbéidh mé in mo chomhnuidhe,
Béidh mo chroidhe istoigh ag bruach Loch Aoidh
I lár na sléibhte móra.

II
Tá dhá oileán ar an loch bheag seo
Comh deas is tá in Éirinn,
Bidh an lach 's an ghé is nead aca
Faoi thom-bhlath ghorm fraochlaigh;
Go mb'fheárr liom bheith ag iasgaireacht
Breac geal uirthi sa' tséasúr,
Nó bheith i gcaisleán thall i Sasanaibh
Ag na huaisle uilig ar féasta.

III
Ó'n chnoc árd glas taobh thall de'n loch
Tá 'n t-amharc aoibhinn áluinn,
Na loingeas ag teacht thar fairrge
Ó Dhoire isteach go Málainn;
Ag siubhal annsin a b'aite liom
Ó mhaidin go dtí an oidhche,
Is nach smaoi'teócha ar aon pheacadh
Leis na huain bheag' óg' ag éigmheáil.

IV
Is iomdhaidh maidin shamhraidh ann
A d'éirigh mé i m'óige,
A dh'éisteacht leis na héanachaibh
Ag déanamh a gcuid cheoil-bhinn,
Is iad ag dul ó thom go tom
Ag eiteallaigh go ceolmhar,
'S a nguth lán bhinn fá dhuilleabhar
Is fá ghéagaibh crannaí óga.

V
Is iomdhaidh lá breágh fada annsin
A chaith mé 'r bheagán buadhartha,
Is is iomdhaidh lá breágh fada annsin
A chaith mé a' déanamh uabhair,
Ag seoladh na mbó breac amach
Fríd ghleanntáin deas na luachra,
I ndiaidh a mbeith sa' loch ó theas
Na gréine ag iarraidh fuaruidh'.

VI
Sin an áit ar oil mo mhuinntir mé
Nuair a bhí mé tréith-lag baoideach;
Sin an áit ar cuireadh a chodladh mé
Le ceoltaibh binne Gaedhilg';
Seo an áit i mbím anois i bhfad
Ar shiubhal ag déanamh uaignis,
Ag smaoi'tiughadh ar mo bhunadh 'tá
Na gcodladh ins an uaigh ghlais.

L. 188

103 - UAIGNEAS FÁ CHARAID.

I
A rí ó! ciarbh iongnadh 'á stadadh 'n féar ag fás,
Nó na gleanntáin bhreaghtha luachra bheith na
ruaidhteach thart fá n-a lár,
Gáigín da réabadh go n-éireóchadh sé 'mach as an áit,
Fá'n mháighistir a b'fhéile bhí in Éirinn, is a chúl leis go
bráth.

II
Ó d'imthigh tú, a Ghráinne, ní dheirfidh ao' nduine
leat é
Gur tusa bhí cáidheach, 's tú a dheánfadh an nigheachán
breágh;
Bhí 'n ghlaine 'n do láimh a dheánfadh an mhaith do mo
shúil,
Is dá mbíodh suaimhneas i ndán duit gur i gcúl
Gáigín a chaithfeá do shaoghal.

III
Acht gurab' é 'n Leachta Bán is comh hárd is tá sé
uaim thuas
Nó 'n Chruach Ghorm ghránna achan lá idir mé agus tú,
Rachainn-se le dáimh, a Ghráinne, chugat ar cuairt,
Is ní thiocfadh liom d'fhágáilt go bráth le sileadh na
súl.

IV
A Rí do do shábháilt, an bás dá dtigeadh ort thiar,
Le tionntodh na lámh fríd a' Bheárna go dtabhairidh tú
'niar;
Go síntidhe do chnámha ag do cháirdibh san roilig ad
thíos,
Mar a bhfuil do shinnsear 's do bhunadh uilig 'na
luighe.

104 - MÉALA.

I
Tá 'n Cuileann faoi ghruaim ó d'imthigh sí uaim,
Cha chluintear a' chuach go héag ann;
Is uile gach cailín óg ag sileadh na ndeor,
Is ag osnaigh de ló 's de oidhche.

II
Dar a mionna 's dar a' móide nach ar dhual damh a
thabhairt.
Dar ar fhosgladh ar bórd de Bhíoblaí
B'fhearr liom mar stór í gan gamhain gan bhó
Nó aon chailleach bhuidhe chrón is na mílte.

III
A ainnir na gciabh ba deas taitne'ach do chiall,
'S gur ba samhail duit grian an fhoghmhair;
Dá mbéitheá agam ar shliabh charbhfada liom bliadhain
Gan teinidh gan bhiadh mo chomhair ann.

IV
Acht d'athruigh tú siar anois as mo righe
Is nach bpilleann tú aniar go deo deo;
Goidé 'n gar damh bheith do dhiaidh ó d'athruigh tú 'n
chiall,
Acht m'fhortún 'chur ar Righ na Glóire.

V
Níl duine as céad a dtig leis a léigheamh
As leabhar goidé tá i ndán dó;
Acht gurab é Mac Dé thug solus do'n ghréin
Agus chruthuigh síol Éabha is Ádhmha.

VI
d'athruigh mo ghné comh dubh leis a' sméir,
Is dar beatha na naomh chan náir damh é;
Fá mo chuid-se do'n tsaoghal 'chur i dtalamh indé,
Agus mise in uaigneas fágtha.

105 - MAC BAINTREABHAIGHE MISE.

I
Mac baintreabhaighe mise as Ard-mhach
Gé nach féirrde damh é faraor,
Ná tá mé le crochadh imbárach,
De chionn is éalodh le mnaoi;
Is má chrochtar mise imbárach
Éireóchaidh mé beo aríst,
Go mbainfidh mé mo shásamh
As a hathair Maighistir Grian.

II
D'éirigh muid-inne go luath luath
Agus ghluais muid go mall;
Thóg muid annsin ar gcuid seoltaí,
Is níor mhaith a chuaidh linn;
Casadh 'n mhaighdean mhara orainn -
Mo chreach 's mo mhíle brón -
'S gur fágadh ar a' charraig fhad' sinn
Ag mob a' bhaile mhóir.

III
Acht d'éirigh Eoghan mór Mhac Néill,
Is phrap sé ar a' luing;
Shaoilfeá gurbh' é 'n caiphtín é
Nó'n $mate a bhí ós ar gcionn.
Níl aon dlighe bhí riamh i nÉirinn
Nár sgairteadh ar ar gcionn,
Is in-aghaidh na bhfallaí fuaire
Rinneadh céad cuid de'n luing.
IV
Och sé do bheatha Mháire bhán,
Céad fáilte rómhat arís;
Théam greim do dhá láimh bhána
Is suidh 'nseo le mo thaoibh.
Ná bíodh ort buaidhreadh nó cás,
Fá'n nidh seo atáthar ag gléas;
Tá do ghrádh-sa le crochadh imbárach
Fá éalodh le rún a chléibh.

V
Gcluin sibh mise a bhuachaillí
Atá mbur gcomhnaidhe ins a' ghleann,
Dá dtigeadh sibh-se chugam-sa
Bheirfinn comhairle díbh a lán;

An t-am is mó bhéas spéis agaibh
Éalodh dheánamh le mnaoi,
Gearraigidh 'n chroich chéasta orraibh,
Agus guidhigidh seal do'n Righ.

106 - CAOINEADH AN ATHAR ÉAMOINN
MAC MATHGHAMHNA.

I
A athair Éamoinn 'sé mo dhíombáidh do chodladh
a bheith trom,
San áit chéadna le'r mhian leat do phoball a
bheith cruinn,
Ar altóir Chríosta go míneóchá an soisgéal dúinn go
binn,
Is in Ionascaoin a bhíodh aoibhneas agus aiteas le do
linn.

II
Maidin éasgaidh sé d'éaluigh mé go sráid Ionascaoin,
Fuair mé an sagart ins a' séipéal is chan ag léigheadh
faraor;
Bhí na bosa míne ghá ngreadadh aig na mná' ag 'ul i
scaoll,
Fá n-ar séipéal a bheith gan sagart ar shráid
Ionascaoin.

III
Tá fir is mná ag greadadh lámh is ag éagcaoin go
cruaidh;
Tá mná is páistí ins na gártha fá n-ar sagart i
gcodladh buan;
Cúradh a chroidhe ar an mbás nár fhan i bhfad uaidh,
'S gan Éamonn† bán deas †mac Árdghail Mhic
Mhathghamhna thabhairt uainn.

IV
Tiocfaidh do dhréathar Peadar is béidh fleet leis ón
Spáinn,
Fá na dhréathar dílis Éamonn a mhúsgailt ón mbás.
Char mhó an cath a bhí fá'n dTraoi ná bhéas arís ann gan
spás
Och nárbh aoibhinn do Ionascaoin an tAthair Éamonn a
thabhairt ón mbás.

107 - 'Á mBÉINN PHÉIN I nÁIRDÍ CHUAIN.
Seán Mac Ambrois a chum.

I
'Á mbéinn phéin i nÁirdí Chuain,
In aice an tsléibhe úd tá i bhfad bhuaim,
B'annamh liom gan tol ar cuairt,
Go Gleann na gCuach Dia Domhnaigh.

Agus och och Éire 'lig is ó!
Éire, lionndubh, agus ó!
'Sé mo chroidhe atá trom 'sé brónach.
II
An iomad Nodlag a bhí mé phéin,
I mBun Abhann Duinne 's mé gan chéill
Ag iomáin ar a' tráigh bháin.
Mo chamán bán in mo dhórn liom.
Agus och och Éire, etc.

III
Nach seo a' churaidheacht atá buan,
Is ar an tsaoghal go gcuiridh sé cluain;
Mheall sé an chaora bhua'n =ón uan,
Is mheall sé uaim an óige.
Agus och och Éire, etc.

IV
Nach tuirseach mise annseo liom péin,
Nach n-airighim guth coiligh lonnduibh nó traon',
Och is tuirseach mé annseo liom péin,
Is chan aithnighim péin an Domhnach.
Agus och och Éire, etc.

V
'Á mbeith agam péin acht coit is rámh,
Ná go n-iomarainn leis a' tsnámh,
Dúil as Dia go sroichfinn slán,
Is go bhfuighinn bás in Éirinn.
Agus och, och, Éire, etc.

108 - A CHARAID DÍLIS.

I
A charaid dílis is beag a shaoil mé
Go sgarfá díom go rachthá ins a' chré,
Is comh liacht lá is oidhche a tháinic tú an taobh
seo,
Dar a' leóga, char mhian leat acht mar a mbéinn.
Sé do chomhrádh caoin deas a shlad mo chroidhe 'stoigh,
Is d'fhág mé choidhche faoi bhrón ró-ghéar:
Do ghean má sgaoil tú ar bheagán maoine,
Is mairg a thaobhfadh a'n fhear óg do dhéidh.

II
Sé do thriall thar sáile d'fhág faoi chrádh mé,
Is rinne tú dearmad ró-mhór do dhéidh:
d'fhág tú do leanbh beag annseo ag fann-ghul,
Agus mise i n-amhgar aige brigh gach sgéil.
Nach truagh an cás duit anois mo mharbhadh
Is comh liacht gealladh thug tú i dtús do'n chléir,
Bhain tú díom annsacht gach óigfhir cheannsa,
'S is duine gann mé, faraor, do dhéidh.

III
Nuair a théidhim-sa 'na sráide is tchím gach stáidbhean
Le n-a grádh fir ag cómhrádh ciúin,
Sé thig na fáisgthe fríd mo chnámhaibh
Le lánchorp náire fá do bheith ar shiubhal.
Dá mbéinn 'mo ráca ó d'oil mo mháthair mé,
Is gan agam áit ann a mbainfainn fúm,
Ba leor a ráidht é go ndeánfá m'fhágáil
Acht leithsgéal nó ádhbhar chan fhuair tú uaim.

IV
Sé do thriall as Éirinn, a stór, a bhuadhair mé,
Agus ins na réagúin adaidh a mbíonn tú ann,
Ar chéasta an t-éag bheith teacht fá d'fhéachaint,
Is gan mise fhéin le deis chur ar do chionn.
Acht gheana tú bréagach uilig go léir iad
Le neart na féile tá i gcroidhe do láir;
Tógfaidh tú 'n léan le cuidiughadh Dé uaim,
Is chan fhada go mbéidh tú ag pilleadh slán.

109 - CIOTUIGH NÍ EAGHRA.

I
Tá an baile gan áird ó d'fhág mo chuideacht an
tír;
Comhnuidhe sa' lá chan fhághaim nó codladh san
oidhch'.
Innis do mo ghrádh cibé áit a bhfuil sí na suidhe,
Go bhfuil a lonndubh 'mo chrádh is a' bás ag tolladh mo
chroidhe.

II
A Chiotuigh na séad tá mé réidh le ceileabhar ban óg,
Is glóir do Mhac Dé níl mo spéis in imirt nó in ól;
Mo mhallacht go héag do'n té a bhain díom mo stór,
Is a d'fhág mé liom fhéin gach aon oidhche sileadh na
ndeor.

III
Nuair a éirighim go luath bídh tuaim a glórthaí in mo
chionn,
Amharcaim uaim fá bhruach na tíre ad anonn,
Is tuiteann mo ghruaidh an uair nach bhfeicim í ann,
Nó thug mé grádh buan do'n stuaigh-bhean, Chiotuigh an
chúil dhuinn.

IV
Ba triopallach péacach craobhach fighte do chúl;
Ní mór nach dteachaidh mé in éag indé nuair nach
bhfaca mé thú.
'Sé mheasainn-se fhéin gurbh í réalt na maidne do
shúil,
A bhéarfadh teas ins an ghréin go séimh teacht goirm
na gcuach.

V
Bhí mise lá 'gabháil árd na malaidh ad thuas,
Casadh damh stáid-bhean is í a' gáirthighil ar thoiseach a
tsluaigh,
A dá bois tárnocht 'á bhfásgadh is 'á ngreadadh go
cruaidh,
Fá Chiotuigh Ní Eaghra a d'fhág sí i dtaisgidh san uaigh!

110 - SEON BRÚN.

I
Tá 'n ghealach 's a' ghrian go mall ar a dtriall,
'Gus chaill siad dhá dtrian dá ndeallramh.
Tá leanbh na gcíoch na shean-duine liath,
Tá ailltreabh 'gus iasg faoi amhgar.
Och! Och! ars' an chuach, is í ar creathach le fuacht,
Ní bhíonn fhios agham cé'n uair a labhraim,
Gur fada liom uaim go bhfeicfead Seon Brún,
Go seinnfinn mo chuaichín samhraidh.

II
Tá an t-iolar dá luadh nach dtig sé choidhch' 'nuas,
Acht go bhfanfaidh ar uaigneas gleanntaí;
Tá an eala ar a' chuan comh dubh leis a' ghual,
Is tá a cleiteacha 'nuas le fánaidh.
Crann toraidh cumhra, file breágh múinte,
Bhí an bhuaidh leis Ó Néifinn go Fánaid;
Tá na beachóga diúl a gcuid meala le cumhaidh,
Ná má cailleadh Seon Brún tá a mbás air.

III
A Chonnachta dhúra tiormuigidh bhur súile,
Tá sileadh le cúig thrí ráithe;
'Sibh a bhíodh súgach le fear file na mBrúnach
Is fear buile nach n-ólfadh a shláinte.
B'eisean bhí cliútach 'gus fial fá n-a chnúsach,
Is ba dual dó bheith éifeachtach dána.
Nuair a tháinic an ruaig ag an mhuir bhí an bhuaidh,
Is é 'g imtheacht as crúbaibh a námhad.

111 - DUINE BUAIDHEARTHA INA CHÉILL MÉ.

Is duine buaidheartha in a chéill mé le corradh agus
bliadhain,
Ó d'éag sí mo chéile a bhí carthannach fial,
A rabh pléisiúr do'n té a bhéadh na haici gan cian,
Seachas na créatúirí nach féidir leo beannughadh mar
mhian.

II
Char mhór a' buaidhreadh dá n-éagadh a maireann dá
pór,
Is dá n-éagadh bhéadh éifeacht agam mar chóir,
Bhéadh a tréan-mhuir a' méadughadh damh ciste agus
stór,
Agus an luingeas in aoinfheacht faoi bhratóig gan
treoir.

III
Nach truagh an sgéal damh bheith treaghdtha is iad-san
a bheith beo,
'S gur liacht saor-ghníomh a ndeánfainn le imirt mo
mheór,
Sgríobhfainn Gaedhilg ar éifeacht agus chumfainn go
leor,
'S nach crádh a chéim mé bheith 'mbuaidhreadh ag aicme
dá seóirt.

112 - CUMHA NA MÁTHARA FÁ'N LEANBH.

I
Nach mairg damh i d'éis,
A leanbáin na gcraobh,
Nach ndeachas féin ar teicheadh leat,
A leanbáin mo chléibh,
Nuair a tháinic siad go ndígh,
Nár nochtas dóibh mo chlí,
I ndúil 's go maothfainn iad,
A leanbáin mo chléibh.

II
Bhí aoibh ort le do náimhdibh,
A leanbáin na gcraobh;
Bhí aoibh ort le do mháthairín,
A leanbáin mo chléibh.
Is cumhan liom do gháire,
Nuair a stiall siad ó mo lámhaibh thú.
d'aimhdheóin do gheal-cháil-se,
A leanbáin mo chléibh.

III
Cá ndeachaidh siad ar gcáirde,
A leanbáin na gcraobh?
Táid 'na luighe gan áird, och,
A leanbáin mo chléibh -
Táid uile ins an uaigh,
Na curaidh chalma chruaidhe,
A dhéanfadh ár ar a' tsluagh úd,
A leanbáin mo chléibh.

IV
Tholl siad do lár-sa,
A leanbáin na gcraobh!
Is tusa in mo lámhaibh,
A leanbáin mo chléibh.
Do ghoin siad mo chlí,
Óir dochuaidh an gath go ndigh,
Is do ling fuil mo chroidhe,
A leanbáin mo chléibh.

V
Rochonncas do dhaor-phian,
A leanbáin na gcraobh,
Is ní aithrisim mo chian-sa,
A leanbáin mo chléibh.
Ro throid mise leo,
Níor suim liom mé bheith beo,
Thoghfainn bás sa ngleo,
A leanbáin mo chléibh.

VI
Cheangail siad le crann mé,
A leanbáin na gcraobh,
Go bhfeicfinn-se d'an-chruth,
A leanbáin mo chléibh.
Bhí tú ar bharr a' phíce,
Is chuala mé do chian-ghol,
Och réab sin mo chroidhe-se,
A leanbáin mo chléibh.

113 - CAISLEÁN DHÚIN MATHGHAMHAIN.

I
Mo dheóigh! is gruama bhuaileas cluig gach tráth,
'S is trom an uaill-ghuth a bhuaidhreas inn gach lá,
Meadhair nó suaimhneas ní dual dhúinn feasta fhagháil,
Ó leagadh ar gcuaine níl fuasgailt dúinn ón mbás.

II
A inghean gan rath, nach leat-sa rinneadh an fheall;
Do lústrán cealgach meangach 'dtugais geall
Ar an tsagart gan mhairg gan cheilg 's ar phoball gan
chlí,
Ar d'athair 's do mháthair an airigheas súgh a cíoch.

III
Is ocht liom féin do thréartha a sgríobhadh síos,
'S is ocht liom féin gan aon chum díoghail ar n-íoc;
An Pluinnceada séimh, nár thréig na Gaedheil ar
maoin,
Faoi dhubh-reacht, mo léan, is is faon ar gcine nár
chlaoin.

IV
A Thoinlig Bhuidhe, an croidhe mar Pharaoh cruaidh,
Nach mór an gníomh a rinneadh ar mhaoth-ghin bhuaidh,
Gur mheallais í chum síor-ár chur ar an tsluagh:
Ó Shacsanaigh chlí, tá do ghníomhtha sgríobhtha thuas.

V
Féachaidh, a cháirde, an t-ár do críochnughadh leo,
An chine gan ghrás a ghnáthuigheas síor-chur gleo;
Nar chogail do dháimh na mná do phroinn a croidhe,
Ar do ghealltaibh tlátha, mo chrádh, a Thoinligh Bhuidhe.

VI
A Dhúin Mathghamhain anocht - is ocht é le n-a rádh -
Gur b'iomdha fras go pras fá d'shíor-chur áir,
Síor-shileadh na rosg gan chosg, is truagh dochidh,
's a Bhaltaraigh chóir tá deora trom fá d' luighe.

VII
Trí chéad 's a naoi gan chlaon do thionól ann
Do dhaoinibh bhí gan mhian gan chluain nó meang;
Do cailleadh go léir 's a' cléireach cóir mar aon,
Tré mheang is sgléip na clé-mhná tá go faon.

VIII
Nár thathuigh neach fá'n loch ar thabhuigheadh an fheall,
Is críoch do chineadh bheith meaithte síos gan gheall;
A Thoinligh chlaoin d'fhaonaigh sinn d'ár gcáirdibh,
Le cnáib cruaidh caol go sraontar tusa 'n áirde.

114 - MAIRGNE PHÁDRAIG FLÉIMIONN.

I
Ó éirigidh a mhná ó gach áird d'Éirinn,
Agus teannaigidh mur bpáirt gan spás le chéile,
Greadaigidh mur lámha ins na gárthaibh géara,
Nó go nguilfe sibh an bás sin Phádraig Fléimionn:
Is och, ochón!

II
A Phádraig Fléimionn, a chroidhe na húire,
A mhic Shéamuis an tSidheann 's a oighre na dúithche,
Gan chlaidheamh, gan phiostal, nó urchar pughdair,
A bhainfeadh urraim as Gallaibh, nó bata dá rúsgadh -
Is och, ochón!

III
Cha dtéidhim fhéin go Míoscais imbárach,
Go toigh Chuinn Fhada mar ndeárnadh an t-ár úd;
Fliuchadh gunnaí is tarraingeadh lámhach,
Is an curadh bhí tréan sé mo léan thú, a Phádraig,
Is och, ochón!

IV
I Míoscais fhéin a rinneadh an ró-ghoin,
Cuireadh seacht gcionn i gcliabh na mónadh,
Is na corpa geala 'chóir a bheith i gcómhraidhibh
Na luighe san díoga ó Dhia'rdaoin go Domhnach -
Is och, ochón!

V
A Mháire Ní Néill, is trom do chodladh,
Is Pádraig Fléimionn i ndéis a pholladh
Aige na bodaigh nár ghabh baisteadh,
Aniar ó Bhaile Áth Fhirdiaidh na feille -
Is och, ochón!

VI
Dá bhfeictheá-sa Máire ghabháil in éadan an tsléibhe,
Agus deoracha alluis le n-a héadan,
Chuirfeadh sí truaighe ar mhnáibh na hÉireann,
'Sí ag teacht go tórramh Phádraig Fléimionn -
Is och, ochón!

VII
Nuair a chuaidh sí suas ar choiscéim staighre,
Cia thárla uirthi acht Pádraig Fléimionn;
Phóg sí a lámha, ní bhfuair sí a bhéilín,
Acht colann gan chionn, is ba mhór an sgéal sin -
Is och, ochón!

VIII
A Phádraig Fléimionn, ó d'éag tú, a churaidh,
Dheánfainn féin do sháith de chulaidh,
Síoda go bróig agus sról go huillin,
A ghaoil na nIarla aniar ó Lonnduin -
Is och, ochón!

IX
A Phádraig Fléimionn na gruaige báine,
Sé mo chreach ghéar nach dteachaidh tú thar sáile
Chun na Frainnce, le treise do láimhe,
Nó 'congnamh cogaidh le Rí na Spáinne -
Is och, ochón!

X
Tá gean agam fhéin ar Dhia 's ar Mhuire,
'S ar na cethire feara déag de na ceithearnaigh
choille,
'S ar Phádraig Fléimionn na gruaige gile -
Dar ghnáth leaba glas-luachra i mbruach gach coille -
Is och, ochón!
XI
A Phádraig Fléimionn, ba mhór an duine thú,
Shaoileas fhéin gur marcach mire thú,
Ba claidheamh óir i ndórn gach duine thú,
Is is mór a' beárna ar a' cheitheirn choille thú -
Is och, ochón!

XII
Is mór an sgéal 's is mór an béad é,
Nach fá 'n bhradghail a chuaidh 'um a' tsléibhe,
Gar-ghaol na n-iarla, Pádraig Fléimionn,
Acht fá sgríobhadh párdún triúir de n-a Gaedhealaibh -
Is och, ochón!

XIII
Tá Baile Átha Fhirdhiaidh faoi eachraidh bána,
Is inghean an Phiobaraigh ag foghluim lámhaigh;
Is tá sé thuas ar pháipéaraibh bána -
"Pádraig Fléimionn ag iarraidh phárdúin" -
Is och, ochón!

XIV
A Phiobarnaigh lúbaraigh, a bhodaigh gan eolas,
Is cosamhail nach sa tír so rugadh nó tógadh thú;
Do leith-cheann muice ar bheagán guaire,
Is nár fá fada go bhfeicfear an ruaig ort -
Is och, ochón!

XV
A Phiobaraigh liobaraigh lochtaigh bhréagaigh,
Cá bhfuil na ribíní nó na péarlaí?
Cár ghabh na síodaí daoire gréagach?
Is na fáinní óir a bhí ar a mhéaraibh?
Is och, ochón!

XVI
Go mba seacht ba mheasa i gcionn na bliadhna
A bhéas Caiptín Colla is Conn Fada na n-iarna,
Agus Caitrín ghearr, ó's í rinne a díoghbháil -
Chuir an t-uisge i ngunnaibh an mharcaigh fhialmhair -
Is och, ochón!

XVII
Ar ionad an áir bíodh trom-shruth an-rath,
Áit ar threasgar curaidh le ain-cheart,
Is nár thigidh na dhiaidh sin gort nó arbhar,
Nó fiú féar óg a d'íosfadh gamhna -
Is och, ochón!

115 - MARBHNA BHRIAIN MHIC COLLA
MHIC MHATHGHAMHNA.

I
Trom na gártha seo do Leith Chuinn,
Foillsighthear dhúinne sgéala fíor,
An uaill-ghul fear ar árdaibh cnoc,
Cá h-ár anocht a thárlaidh dhíbh?

II
Tar gach olc dá dtáinic ariamh,
Thoir is thiar in Inis Flainn,
Dorug barr urbhuidhe gan fhios
An urbhuidh 'nois do thárla linn.

III
Bás mhic Colla in Áth Cliath -
Samhail Fhirdiaidh na gcolg trom -
Thug trom-ghártha in gach múr,
Agus frasa súl Ultach oll.

IV
Goin gan íce casgair Bhriain,
Do baineadh ciall do choimhighthigh éacht,
Ar n-éag bhuaidh-bhile Mhuighe Rois,
Slán anois le corcrach créacht.

V
Slán feasta le pronnadh óir,
Le caismir ceóil, le caismirt áigh,
Ar n-éag fhionn-chrann Cholla Uais
Slán uaim le cabhrughadh cáich.

VI
Ní hiongnadh trom-ghul a bheith fá Bhrian,
Fear ó ghliadh nach ngabhadh sgís;
Iar dteastadh Bhriain na dtreas dteann,
Is colann gan cheann an clár so Ír.

VII
Budh deacair coimh-mheas fhagháil le Brian†
Árd-†mhac Colla na sgiath ndearg,
Gnáthach uime na laocha nglonn',
Fianna trom' budh fíochmhar fearg.

VIII
B'iomdha sin ar theaghlach Bhriain -
An fear nár iarr cródh le ceilg -
Óg-bhaidh áluinn budh séimh gnúis,
Mar ghasraidh Dhúin an Halla Dheirg.

IX
B'iomdha ríoghan go n-earradh nuadh
Ar halla Bhriain na ruagh dteann
I mbrataibh n-iongnadh gréas nuadhchair,
'S gach deilbh n-uathmhar mbeathach ann.

X
Do b'iomdha cathbharr b'iomdha sgiath
I múrthaibh Bhriain na srian slim;
Colg nimhe ar a mbíodh gráin
Is craoiseach áigh fó rinn-ghéar rinn.

XI
Do b'iomdha lúireach dhrithleach dhlúth,
Do b'iomdha cú, do b'iomdha each,
Iomdha féinidh do bhriseadh ruaig,
Do b'iomdha tuagh, do b'iomdha gath.

XII
Do b'iomdha claidheamh i mbeartaibh óir,
B'iomdha sról dá chur le crann,
I dtimcheall mhílidh Mhuighe Rois,
Is deallradh luis le rinnibh rann.

XIII
Do b'iomdha bléidhe corn is cuach
Go gclochaibh mbuadha na dtíortha thoir
San mbrugh shuaithnidh in a mbíodh Brian -
Fíon is iasg is méadh is mil.

XIV
Do b'iomdha file is fáidh le fios
Ag triall do'n lios a bhfaghthaoi a riar,
'S gan aon neach gé líonmhar dhóibh
Gan each is ór ar ais ó Bhrian.

XV
Ba haoibhinn fós ag éisteacht ceóil
I múrthaibh Bhriain na gcorn slim;
Do b'iomdha ainnir go gcóirbh gcaomh
Dá bhfreastal ann thiar is thoir.

XVI
Dochluintí arís ar uairibh ann
Freastal na n-arm nimhneach nocht;
Caismirt iorghail triall gach áigh,
Gáir na mbárd is gáir na stoc.

XVII
Brian Bóirmhe is Brian an Dúin -
Dhá rí nachar dhiúlt do ghliadh -
Níorbh' aithin damh ag fear do'n dís
Barr i mbrígh ar bheartaibh Bhriain.

XVIII
A bheith na ndéidh is damhna bróin,
Beárna slóigh is mbuidhean mbreas;
Corp snuadh-gheal nár ghile an ghéis,
Gach súil dá éis ag fearthainn fras.

XIX
Teanchuir teandál' gcraosach ngéar,
Muir fó thréan ag toirneamh neart,
Fear mar Mhogh Nuadhat na dtolg,
Trom a cholg ag ciorrbhughadh creat.

XX
Órd urlaidhe fó deirge droil
Le hucht bíodhbhadh nach ngabhadh tocht;
Tor barr-throm fá shéimhe mheas,
Éire feasta gan fál dá cosg.

XXI
Seabhac siubhlach Sléibhe Bhréagh,
Marcach na ngréadh n-aibhseach n-árd;
Bos bharr-leabhar le sgaoiltí ór,
Cumhdach na n-órd, is beatha na mbárd.

XXII
Oide gaisgidhigh do b'fhearr iúl,
Croidhe go húr fá n-uile spré,
Comhla dhian ag múchadh truim,
Nachar chuir suim san gcruinne ché.

XXIII
A sgolta Banba ó thír go tír,
Innsim dhíbh má ghlacaidh ciall
Go bhfuil bhur gcíos dleachta gach uair,
Ar ndol in uaigh anocht le Brian.

XXIV
Samhail Bhriain le tuile teann
Ag corcradh lann i gcneasaibh dúr;
Samhail Bhriain le leanbhán ann
Ar bhfaicsint fann ag sileadh súl.

XXV
Samhail Bhriain le Conn na gcath
Ag triall amach ag deargadh áir;
Samhail Bhriain le macaoimh maoth
Ar bhfaicsint naomh nó breallán báird.

XXVI
Samhail Bhriain le Conn na srian
Ag gabháil giall i gcríochaibh Gréag;
Samhail Bhriain ar thoirbhirt lámh
Le Guaire an áigh ag bronnadh séad.

XXVII
Samhail Bhriain ní fhaicfear feasta -
Ag sin a theist fán gcruinne ché;
Stuagh iomlán nár léar a locht,
Is iomdha 'nocht a chaoineas é.

XXVIII
Oidhe Bhriain ar ndol ós árd -
Ní hiongnadh cách dhóibh ceann go crom
I gclár threabh-ghlan thíre Néill;
A bheith na dhéidh is tuirseach trom.

XXIX
Brian Mhac Colla ar ndol i gcré
Ag so díbh a ré go fíor -
Míle bliadhain agus sé chéad
Dhá cheathrachadh go léir sa naoi.

116 - MARBHNADH BHRIAIN MHIC MHATHGHAMHNA.

Is mór an béad do'n éag mar bhuail sé
An mílidh tréan de fhréimh na huaisle -
Brian d'ar ghéill gach céadfaidh b'uachtraighe
Mac Phádraig Mhic Rois, nár chuir meas i n-uabhar;
Cia nach mór a d'fhág le rádh níos uallaighe,
Uaithneadha gan sgáth mar shár-Chú Chuailnge,
Nó mar ruaimnigheadh Ajax tráth ag tuairgin
Le buan-neart lámh gan ghráin gan uathbhas.
Acht cé mín do shíneadh uadh san,
Gan áthas gan fhíoch gan daoine d'fuagradh,
Acht le freachnadh na ngníomh ba chaoimhe cuaisne;
Do bharraigh ar sgéimh 's ar mhéid ar shlóighte,
Crann as coill nár thim an gruagach,
A raibh an sonas dó 'ndán ó d'fhás ar uaithne;
Fial-chrobh árd do bhláth na n-uasal,
Do na Mathghamhna b'áille i bpáirt Aodh' Ruaidh é,
Do shliocht ríogh Fearnmhaighe bláith-ghil buadhaigh,
d'fhuil Cholla na n-árd-sgiath láimh-ghliadh luaimneach,
Go Teamhair a d'fhás ó'n Spáinn ar chuantaí.

Do b'iomdha sin árd-rí a dtáinic uathfa,
An mac so nár náir dó 'bpáirt mar ghuailnibh,
A raibh cruinniughadh na mbláth agus táin an nuadh-ghris
Ó n-a bhrollach go trácht 's i lár a ghruaidhe;
A bhall na meas fuair leas gan truailliughadh,
Thug uaidh gan toisg gan leisg na n-uallach;
Fear dealbhach leanbach greannmhar gruadh-ghlan,
Sceallán na scol gan chol gan duadh-ghníomh,
Le a dtarraingtí an peann gan teann ar stuaghaibh;
An fear a raibh a mhéin i gcéill mar Ghuaire,
Le teasgrádh Dé 's le déirc a fuasgladh,
Do bhochtaibh gan spré le méadughadh n-ualaigh,
'S ní tuirse nó léan acht i gcéimne subhailce.
Fear forasta tréan, fear déad-gheal dualach,
Fear a chuir spéis i méadughadh duaine,
Fear dó nach léir gach aon nidh suarach,
Fear glac-leabhar géag-glan Gaedhealach snuadh-gheal,
Fear nachar bhéas dó aon-tráth gruamdhacht,
Le gliocas gan claon a mhéadughadh i bhfuairse.
Sé deimhin an sgéil do réir mar chualas,
Nár thathuigh sé biadhtughadh riamh i n-uaigneas;
Ní raibh ruire nó triath nó iarla ó Thuath-Mhumhain
Nó ó chathair Átha Cliath go Ciarraighe Luachra,
Nó ó sin aniar go dian-sruth Tuaithe,
Nach raibh a dhíol san bhfial do ghuaillidhe.
An buinneán nach críon do shíol na dtuairgnidhe,
Do shliocht Cholla dá Chríoch chuir a ghníomh tar cuantaí,
Bhí go follus i ngaol le ríoghraidh Chruachna,
'S le hárd-righ armach Alban uaibhrigh;
Gach duine da'r léigh ar Ghaedhealaibh uaisle,
Is follus dó an sgéal-sa déanta uathfa.
Do thaobh a mháthara go dearbh go mba dual dó,
Oineach is árd-ghníomh is cách a d'fhuasgladh,
Gan time nó tlás le náimhde 'nguasacht,
'S a bheith carthannach sáimh le dáimh go duaismhear,
Gach duine leo i ngrádh 's gan fagháil ar fhuath dhóibh,
Ó Chonn Mac Bhriain óig a bhí an t-eolas buan leis.
Tá Colla faoi smól i ngleo na gruamdhacht',
Is Mac Rois aige dórtadh a dheóir an uairse,
Fá n-a mhac dhul dá róimh faoi fhód na huaighe;

Agus Rudhraighe dá dhóthadh i mbeo-ghris ghualaigh,
Fá n-a dhearbhrathair eolgach, beodhach, buadhach,
Bheith feasta gan sgith dá dhith go huaigneach,
Gan chomhairleach caoimh gan dídean uadh-san.
Acht tiocfaidh dá ghníomh an Rí tá n-uachtar,
Na leanbhan-se ó Bhrian dá iarsma cuaine,
Go nglacfadh leo an séan 'a réir mar 'a dual dóibh,
'S go mbéidis i gcéim 'na ngéagan uaisle.
Tá bain-chéile an tréin-se ag tréigin a gruaige,
A glaca 's a méir araon dá mbualadh,
'S a ruisg ag déarchaoi ar ghné na truaighe.
'S ní gan ádhbhar atá sí ag nuadh-ghul
Fá'n tsaoi do dháileadh fá'n chlár gan truailleadh,
Na fíontaí b'fhearr fá'n tsráid 'na ngluaisfeadh,
'S gach beoir ba ghnáth ar fagháil i gcuachaibh,
Gan easbhaidh san dáil acht lán go bruachaibh,
Mar ba fogus síol Néill dó, Raghallaigh, is Ruaircigh,
Is gach aicme do Ghaedhealaibh an tréan-taoibh thuadh-sa,
Ceangailte dá fhréimh 's i ngaol anuas leis;
Acht is deimhin a bheith i ngéibhinn an éaga monuar é,
'S nach léigeann sé aoin-neach do'n réim sin uadha,
Nó go gcruinnighid le chéile chum an tsléibhe go Luanbhreith.
Beannacht na cléire, na n-éigse, 'sna n-uasal,
Dá leasughadh gan léan ag méadughadh suain dó.

Annalach:
Muin, duir, is dá choll, do bhliadhnaibh ríomhthar go
lán-oll,
Is tríochad do réir na scol mar áirmheadh sonn gan
dócamhail
Ó thuismeadh Chríost go Brian adhlacadh san uaigh - mo
chian.

Giota
Fear a fuair bás, agus bhí a bhean ag caoineadh. Rinne a
dheirbhshiúr gáire. Dubhairt an bhaintreabhach:

A bhean úd thall a rinne an gáire,
Ba bheag an t-iongnadh liom dá mbéitheá cráidhte;
Gheobhaidh mise céile eile má bhím-sa críonna,
Acht deartháir eile chan fhaghann tusa 'choidhche.

117 - BEIRT BHÉAL-FEIRSDEACH.
Aodh Mac Domhnaill cct.

I
I mBéal Feirsde chois cuain ag bruach na fairge,
Tá beirt daoine uaisle tá stuama meanmnach,
Bhfuil a gcroidhe mar Ghuaire le suairceas is
carthannacht,
Hó, ró, go raibh Dia leo go deoidh!
II
'Sé 's ainm do'n dís seo Laoghaire 'gus Somhairle,
Mac na Duibhe an saoi, is an Bríseach flaitheamhail,
Bhfuil an fhuil is an uaisle ag suathadh 'na gcuis-
leannaibh,
Hó, ró, is buaidh go raibh leo!

III
Tháinic mé 'r cuairt, i ruaig, 's níorbh'annamh liom,
Do fhéachaint na ngruagach bhí subhailceach taitneamhach,
Sé fuair mé 'na suidhe iad ag míniughadh starthacha,
Hó, ró, nár bhainidh dóibh gleo!

IV
Tharraing Somhairle a phíopa air, bhí fídeogach fad-
chosach,
Agus chuaidh sé dá líonadh de'n nidh úd a b'aite leis,
De luibh na mban-sidhe a bheir íce do chailleachaibh
Hó, ró, 's nach leis a bhí'n ró!

V
Ghlac mise saéite a mhéadughadh na cuideachta,
Is líon mé mo dhúidín ghá dhiúrnadh i n-aice leo,
'S go saoilfeá gur Francaigh bhí 'gCuan Charraig
Feargasa,
Hó, ró, nuair a d'éirigh an ceo!

VI
Thoisigh na píopaí dá líonadh ar ath-bhouta,
Leis an mhaicní uasal, gan ghruaim gan tarcuisne,
Agus chaith sinn an oidhche sin gur ghlaoidh na coiligh
'lig,
Hó, ró, sin deireadh mo cheóil!

118 - AISLING AOIDH MHIC DHÓMHNAILL.

Ar mbeith damh aréir 'mo luighe,
Go hatuirseach 's mé gan bhrígh,
Eadar Loch Éirne 's Bealach an Doire,
Is Oileán† an tsein-†mhic Aoidh.

Sé tháinic sí'n spéar go dtí
Mo leabaidh gan bhréig 'san oidhch',
Is dubhairt sí liom éirghe feasta ó mo néaltaibh,
Is gabhail léith' fhéin mar mhnaoi.

Thionntuigh mé ar mo chlí,
Go bhfeicinn goidé mar bhí;
Sé chonnairc mé 'n spéir-bhean gheanmnaidhe dhéid-
gheal,
Mhasgalach chéillidhe chaoin.

Mar sgeallan de réim na ríogh,
Nó bean-dia i gcló sé bhí,
A folt fada craobhach feamainneach sgiamhach,
Ag sgabadh go féar le gaoith.

Ba chosamhail le hór gach dlaoidh
'S í ag casadh go cóipeach buidhe,
Is gach clannóg go bróig dí ag lonnradh mar lóchrann
Soluis ar chóirnéil toighe.

Bhí a leaca mar rósa righ,
'S a' sneachta ag dórtadh faoi,
Is a dearca mar réalta siocáin na spéire
Ag imtheacht i sgeóin le gaoith.

Bhí a mailidh, a déid, 's a píob,
Mar lile, nó an ghéis ar taoid,
A mama 's a taobh ba ghile ná an t-aol,
Ná an eala tráth bhéadh dá nighe.

Ba chosamhail a méar-chrobh maoth,
A dreachta 's a béilín caoin,
A cuma bhí caol, mar haithristear sgéal,
Le dealbh na gcaor ar chraoibh,

Bhí thuilleadh gan ghó san mhnaoi,
Do mhearaigh 's do bhreoidh mo chroidhe -
A coisbeáiní spéireamhail aigeanta aereach
Ag taisteal gach taoibh do'n chrích.

Annsin thug mé léim go dtí
An ainnir chiúin chéillidhe mhaoith
Acht d'imthigh sí an spéirbhean amhail gath gréine,
A ndruidfeadh na néalta faoi.

Tráth mheas mé gur néamhainn í,
Is nach bhfuighinn í go héag mar mhnaoi,
Sé chuir mé mo léine tharm mar éideadh,
Is d'imthigh 'na déidh san tslighe.

Shiubhail mé liom fhéin gan sgíth,
Go rabh mé ag taoibh Cluain Aoidh,
Mullaigh Rath Méidhbhe is Fuirceall na Cléire,
Sligeach, is go taoibh Chluain Fraoich.

Thart le Cruach Phádraig síos,
Go Biorra is go barr Shliabh Buidhe,
Síos cois na sáile go Boirinn 's go hÁrainn,
'S mé ag imtheacht ar bharr na gaoith'.

Shiubhail mé gach ráth 's gach bruidhin
Gan fasgadh nó sgáth ó'n tsíon,
Acht aibid bheag bhán a rinnidh na mná,
De anairt as lár an lín.

Shiubhal mé le bruach Loch nÉachach,
An Bhanna 's go Dún Uí Néill,
Ó sin ins na ruaigí go h-Easa Aoidh Ruaidh,
An turus le'r bhuaidhigh mé.

Ba tearc is ba tréith-lag faon,
Is gan duine 'mo ghaol 'na shuidhe,
Mar ghiolla gan áird i leath-taoibh na sráid',
Is me gointe le marthlach sidhe.

Níorbh' fhada an cháirde a bhí,
Go dtáinic sin láimh liom draoi,
De chineal na mbárd a chleacht a bheith i stát,
Inallód aige Ath an tSidhe.

Tháinic an liaigh 'san tslighe,
'Mo choinne le mo bhéal a nighe
Le gloine gan bhréig as tobar na héigse,
A dheisiughadh mo chiall is mo bhrígh.

Sé is ainm do ghnáth do'n tsaoi
A chas orm fá'n tráth sin d'oidhch' -
Pádraig Ó hUigín soineannta saoitheamhail,
A d'fhreagair mo chás gan sgíth.

Chuaidh muid le chéile araon,
Is d'ól sinn ar ndóthain dighe
De'n bhiotáille b'fhearr dá raibh ins a' tábhairne -
Mé féin agus Pádraig caoimh.

Nuair a léig mise an braon sin síos,
Is fhliuch mé mo bhéal is mo chroidhe,
Arsa mise liom fhéin, "ní leanfad go héag í,
Má bhíom-sa gan chéile choidhch'.

Dubhairt Pádraig go céillidhe maoth,
"Is mithid duit éirighe, a Aoidh,
Is sgur de na mnáibh feasta go bráth"
Ag sin agaibh m'áirneál oidhch'.

119 - AISLING PHEADAIR UÍ BHRAONÁIN.

Le tuitim na hoidhche dul thríd na sluaightibh
Chonnaic mé síogaidhe ar chaol-each luaimneach,
Thuirling síos agus chaoin go cruaidh ann,
Lag gan bhrígh, is b'é díth gach truaigh' é.
Sé dubhairt sé go fíor, is ba chaoin gach uaill uaidh:
An bhfeicfidh mé choidhche thíos nó thuas í
An ríoghan áluinn chaoimheamhail stuama?
Mheall sí mé le béal a' tsuaircis,

I dtosach mo shaoghail is mé 'mo bhuachaill;
Badh acfuinneach réidh mo léim 's mo chruaidh-neart,
'S gan curadh 'á thréine nach dtabhrfainn buaidh air,
Nó go dtáinig fá mo dhéin péarla na huaisle,
Ó aice na féile 's ó fhréamh-cheart Chruachán:
Is tuirseach mé 's is baoghal gur buan damh,
Mar Chonall na n-éacht bhí tréan un buailte,
Tráth fuaduigheadh a chéile agus é na shuan uaith';
An uair a dhúisigh sé níor chlaon don uair sin,
Níor fhan le sgéalaibh ón té úd chualaidh,
Nó gur lean sé 'n chraobh thríd gach céim ba chruaidhe.
Is mar siúd táim féin gan sgéal gan tuairisg,
'Siubhal na gcreag gan mheas gan tsuairceas,
Caitheamh mo shaoghail go híseal gruama,
Fá'n spéir-dheis bhreasnaidhe theastuigh uaim-se.
Cibé thug leis ó dheas nó ó thuaidh í,
d'fhág sé gan caoimhtheach go dtí Lá 'n Luain mé.
B'í 'n ríoghan óg de phór na huaisle í,
Is a cuid fuilt óir go bróig léi ag sguabadh,
'S ag casadh aníos arís na gcuachachaibh;
Badh gheal a bráighe, bhí deallramh ina gruaidh,
Ar aisde an rósa bíos 'gcómhnuidhe buan-lasta.
Thug sí 'n chraobh is áilne 's eabhardha anuas léith',
Ar a dtáinig de mhnáibh ó Ádhamh, nó dar luadhaim,
Le gach de bharr gan tláith gan fuaradh,
Le méin 's le cáil, le breaghacht, 's le buaidhe,
Ó mhullach go lár, is i gclár a héadain,
Béal tanaidh ciúin ba bhinne ná téada:
Ba fhogus a gaol do na rightibh céadna
Fuair ceannphort gach bruighin i gcríochaibh Éireann,
Fearanntaí saor' is cíos a' géilleadh,
Ar fad go dtí an díbirt déighionnach
Thug Diarmaid le Gaill ar phrionnsaibh Gaedhealach'."

Dar liomsa gur stuama thug sé anuas gach sgéal leis,
Is dhruid mé leis suas, b'é truaighe an tsaoghail é -
"A dhuine bhoicht shuaithte ghruama bhuaidheartha,
Bain thusa do dhúil de chúil na bpéarla,
Tá sí lán aoibhnis ag Sidh na Céise,
Ar láimh le Gruagach suaimhneach tréitheach."

"Nach mise an milltean 's mé ar buile 'na diaidh san,
Shiubhail mé an Bhanna 's shiubhail mé an Éirne,
Thart go Sliabh gCuilinn is ó sin go Binn Éadain,
Ar ais go Dún-binne mar hoileadh mé féin ann;
Is ó Dhún Áine go dtí barr Sliabh Bladhma,
Chan fhuair mé teastas nó faisnéis sgéil uaithe,
Nó go dtí'n moimid so dar aithris tú féin é."

"Tabhair dúinn fios d'ainm', a dhuine tá i ngéibhionn,
Mur b'olc leis an uaisle dar ghluais tú ó fhréamh
uaibh,
A bheith do do luadh thríd duantaibh nó bhéarsaibh,
Agus deanamuinn suas le slighe Cnuic Mhéidhbhe,
Nó go dtiubhramuinn a' stuagh-bhean ón Ghruagach
béilbhinn,
Agus feasta le cluain ná leig uait 'na dhiaidh sin."

"Peadar Ó Braonáin, is fíor mar luaidhtear,
An t-ainm saoghalta thug ingean Righ Chruachán
Damhsa le haoibh nuair a bhí muinn a' súgradh,
Mé fhéin 's mo stór gan ghleo gan uaigneas."

Sgríobh sé litir is bhí ainm mar shéala air,
Chuig na fearaibh nár chreathnuigh 'n-am éachta;
Ghléas siad an eachraidh 's a lanna le faobhar,
Nó go dtug siad a stór geal ón Ghruagach chéadna,
Go dtí 'n áit in ar fhág sí fhéin é,
Mar an eala ar a' tsnámh ag tráigh Loch Laoghrann.

"Céad míle fáilte romhat, a chló na sgéimhe,
A choinneal gan smál mar dheallramh gréine;
Sgéal deimhin nach iongnadh do mo chroidhe bheith
tréith-lag,
Le bliadhain is barr atáim 'do dhiaidh-sa;
Is agam-sa gheobhair aoibhneas maoin is éadáil,
Is liom go deimhin is ní cheilim ar aon é,
A bhfuil ó Chruachán an Aí go Coill Bhán na gcraobh
glas.

120 - AISLING DOCHONNAIRC MÉ 'RÉIR.

I
Aisling dochonnairc mé 'réir ar leabaidh 'gus
mé mo luighe,
Mar thiocfadh sí chugam 'na haon - ainnir an chraobh-
fhuilt bhuidhe;
Bhí a gruaidh ar lasadh mar chaor, agus deallramh
ón ngréin 'na gnaoi.
'S nár thruagh sin m'asdar i gcéin is mé pilleadh liom
féin arís.

II
Níor fhanas le comhairle ó aon nó gur leanas an
péarla mná,
Thríd an Dubh-bhaile go géar 's 'un a' ghleanna le
taobh an locháin,
Amach thar mhullach na Maoile, 's a' bealach úd síos
Cluain-áird,
'S go rabh mé ar uair an mheadhon-oidhche leigin mo
sgíth' i nDroichead Áth'.

III
An tráth do leigeas mo sgíth chuaidh mise de sgríob
fán tsráid,
Agus casadh ag doras an toighe mé a mbíonn leann
racach dá dhíol de ghnáth;
d'éirigh an chailleach dhubh bhuidhe agus d'fhiafraigh sí
díom ós árd -
"Goidé 'n tír nó 'n talamh na mbíonn tú, nó'n ar
mire dobhíonn de ghnáth?"

IV
Is fada le n-aithris mo sgéal ag duine gan chéill mar
táim,
Is a charaid ná fulaing mé 'bpéin, 's tabhair deoch
chugam féin gan spás.
Do líon sí a canna go béal 's a Mhuire ba hé an lionn
daor,
Is d'ólamar naoi gcarta dhéag i gcuideachta a
chéile araon.

V
"Come pay the reckoning," says she, "'s is
mithid liom luighe i dtrást',
Agus aithnighim ar choileach an toighe nach fada go
n-éireochaidh 'n lá."
"Más é sin an faisiún," arsa mise, "bhíos agaibh
sa' tír seo de ghnáth,
Dar malaise, a charaid mo chroidhe, ní fhuil agam-sa
pighinn i láimh."

VI
D'éirigh an chailleach dhubh bhuidhe agus leig sise glaoidh
ós árd,
Agus d'iarr sí ar mhac fhir a' toighe éirighe 'na shuidhe
gan spás.
d'éirigh seisean 'na shuidhe is níorbh' fhailligheach a
ghníomh sa' gcás,
'S níor fhiosruigh cá tír ina mbíonn acht le bata gur
shín damh lámh.

VII
'S i mbéal gach duine dá dtaoibh, agus mise tabhairt
díol sa gcás,
"Buailidh an fear mire go dian, ná coigil tabhairt
péin' dó a sháith."
An uair dochualas an maoidheamh, 's gur thuigeas go
mb' fhíor mo bhás,
Faoi'n easna go dtug mé dó 'n sgian agus chuaidh
mise arís fán tsráid.

VIII
Is annsin dá gcluintheá na gártha a leigeadh ós árd
fá'n tír,
'S gan i mbéal gach duine dá rádh acht gur fear mire
a sháith an sgian;
Bhí drumaí dá ngreadadh go hárd, agus a' gairm ar
a ngárda bhí,
'S go sílfeá go raibh Droichead Áth' ar buile fá 'n
tráth seo d'oidhch'.

IX
Ní raibh fear faire nó gárda dá raibh i nDroichead
Átha do'n sgríob
Nach raibh ag leigean na láimhe chugam fá'n tráth sin
d'oidhch';
Ós mise bhí faiteach sa gcás do thómhais mé an rása
buidhe,
'S níor fhanas le beannacht na mná gur scoith mé thar
clár na Midhe.

121 - AISLING SAN OIDHCHE.

I
Im' luighe damh ar mo leabaidh aréir chan fhuair mé
codladh
Ó'n arraing ghéar a chonnsgaraidh thríd cheart-
lár mo chroidhe,
'S níorbh' fhiosach dhamh ar a' domhan goidé ba chiall dom'
aicíd,
Muna b'é an t-éag a chreapall mise ina líon.
Is a' méadughadh bhí m'aicíd, ag fréamhadh is ag
borradh,
Nó gur iompaigh mé go tapaidh ar thaoibh mo láimhe clé,
Is annsin tráth d'fhéach mé tharm sé fuair mé ar thaobh
mo leabtha,
Mar aingeal as na flaithis an déighbhean ina suidhe.

II
Bhí a cum mar choirthe sneachta, is a bráigh ar lí na
heala,
A déid gheal-chnámh mar chailce, is a gruaidh mar an
ghrís;
Bhí a hór-fholt buidhe ró-shnasta 'na bhfáinní óir go
talamh,
'S na dtroillsí corntha casta ag fás léithe go fíor
Goidé 'n fáth bheith trácht uirthi feasta, d'fhág sí mé
gan mhisneach,
Is le linn a sgéimhe d'fheicsin bhí mé fhéin gan bhrígh.
"Dar a' leabhar, a mhaighdean bharramhail, mhéaduigh
tú ar m'an-aoibh,
Gé gur shaoil mé lán dom' aicíd go léigheasfá-sa í."

III
Nuair a bhí mé seal dá hamharc ba mhian liom a chur
in amhail -
"Sgéal ó do ghnúis gheanamhail goidé an áit a mbír?
Ca haca bhíos tú 'bhflaitheas, nó 'do Chríostaidhe ar
an talamh,
Nó 'do bhainríoghain sholais ar na slóightibh sidhe?
Mar a chím do phéarlaí daithte mar fruinnsigh óir a'
sgabadh,
Do chaiseal cnámh is deise dá bhfacthas ar an tsaoghal,
Do bhrollach cruinn mar eala, 's do mhín-chrobh deasa
geala,
A d'fhág go leor faoi leathtrom agus mise fhéin
faraor.

IV
"An tusa bainríoghain Helen thug Páris leis dá
h-inneóin =aimhdheóin,
A rinne ár creach is cogadh le gur dóigheadh an Traoi?
Nó 'n tú an té thug gealladh aréir damh san
aisling
Go bhfuighinn-se áille 'n domhain a bheith agam fhéin mar
mhnaoi?"
Sé labhair sí liom go gasta ina mbriathraibh binne
blasta
Mar ghuth na dtéad gach focal ó n-a rós-bhéilín chaoin
"Gach fiosruigh cruaidh is deacair, 's gach ceist dár
chuir tú orm,
Chan fhuasg'laim dhuit go Samhain nó go Bealtaine
arís.

V
"Níl agat le rádh ar maidin acht go bhfaca tú mo
shamhail,
'S nach fiosach dhuit ar a' domhan goidé 'n áit a
mbím."

"Tar éis gach briathra sgaoileadh tharm mar mhínighim
duitse
'S gur shaoil mé le mo ghearán go léigheasfá-sa mo
chroidhe;
lacuna de 2 líne
Acht má's Críostaidhe tú a chreideas Dia bheith
'sna flaithis,
Ná bíodh ort bás a' pheacaigh, is é ar do láimh-se
thabhairt saor.

VI
"Ach goidé'n fáth dhamh feasta a bheith 'trácht ar do
dheise,
Is le linn d'éadan d'fhaicsin atáim do mo chlaoidh;
'S gur póg ó do rós-bhéal meala a léigheasfadh mé go
tapaidh,
Ó gach pian agus aicid atá 'caitheamh ar mo chroidhe."
"Leig ar lár do ghaisge 's pill arís ar an Eaglais,
'S is gearr go bhfuigh' tú aisíoc in do shláinte arís.
Glac comhairle, mar deirim, is bí go céillidhe
socair,
'S ná bí 'do ádhbhar magaidh nó fonomhóid ins a' tír.

VII
"Má léigheasann póg do ghalar níl do aicid
daingean,
Is bhéara mé uaim teagasg is fearr dhuit nó í.
Ná mealltar thú le cailín a chasas duit sna bealaigh,
Is ná bí 'smuaineadh uirthi do ló nó d'oidhch'.
Seo mo lámh dhuit, faoi Nodlaig, má ghnídhir gach nidh
dá n-abraim
Nach mbíonn piantaí nó aicid a' tathaigh ort mar
bhíonn."
Thiompaigh sí go geanamhail is thug sí póg ró-bhlasta
Ó n-a rós-bhéilín meala is ba sásamh liom í.

VIII
"Dar a' leabhar, a mhaighdean bharramhail, más i
ndán damh bás gan sagart,
Cha phillim a choidhche feasta gan searc mo chroidhe;
Muna bhfuigh' mé athrach teagaisg acht pilleadh gan
m'annsacht
Gheobhaidh an tír mar sgéala feasta go bhfuil mé 'mo
luighe.
Mar sin, a rún, fan agam mar chéile caoin mo
leabtha,
Is cha sgaraim uait a chuisle go foircheann mo
shaoghail."

IX
Sé labhair sí 'n ainnir gheanamhail - "sul fá n-éagfaidh
tú gan sagart
Gheobhaidh tú póg, a dhailtín, más féirrde dhuit í."
Theann sí liom go gasta leis an darna póig ró-
bhlasta
Ó n-a cúis-bhéilín meala is b'íocshláinte í.
Le n-a comhrádh deas milis bhí mo chéadfaidh ar mire,
Agus síreas uirthi go minic fhanamhaint agam mar
mhnaoi;
Acht an uair a d'fhéach mé tharm d'imthigh sí as mo
amharc,
Agus d'fhág sí in mo leabaidh mé faobhthaidh mar a
bhíos.

122 - CAIDÉ SIN DO'N TÉ SIN NACH mBAINEANN
SIN DÓ?

I
Chuaidh mé 'un aonaigh is dhíol mé mo bhó
Ar chúig phunnta airgid 's ar ghiní bhuidhe óir;
Má ólaim an t-airgead 's má phronnaim an t-ór,
Ó, caidé sin do'n té sin nach mbaineann sin dó?
Má ólaim an t-airgead, srl.

II
Má théidhim go coill chraobhach 'piocadh sméara nó
cnó,
'Baint ubhlaí de ghéagaibh nó 'buachailleacht bó;
Má shínim seal uaire faoi chrann 'deánamh sógh'
Ó, caidé sin do'n té sin nach mbaineann sin dó?
Má shínim seal uaire, srl.

III
Má théidhim-se chuig áirneál is rinnce is spórt,
Chuig aonach is rásaí 's gach cruinniughadh de'n tsórt;
Má chím daoine súgach 's má bhím súgach leo,
Ó, caidé sin do'n té sin nach mbaineann sin dó?
Ma chím daoine súgach, srl.

IV
Deir daoine go bhfuil mé gan rath is gan dóigh,
Gan earradh nó éadáil, gan bólacht nó stór;
Má tá mise sásta 'mo chomhnuidhe i gcró,
Ó, caidé sin do'n té sin nach mbaineann sin dó?
Má tá mise sásta, srl.