Ceapadh Focal

An t-alt beag ealadhantach úd
Chonaill Cheárnaigh* badh cheart go
gcuirfeadh sé i gcuimhne dhúinn gur
suarach an méid atá déanta go fóill
ag ár scríbhneoiríbh chun focla a
cheapadh dúinn. Tá a fhios ag gach
éinne go bhfuil focla a bhaineas le
healadhain agus le céird i n-easnamh go
géar orainn. Agus cionnus is féidir
trácht as Gaedhilg a dhéanamh ar cheist-
eannaibh na haimsire seo agus gan a
leithéidí d'fhoclaibh bheith againn?
Anois an t-am chun iad a cheapadh go
beacht cruinn cúramach. Muna gceap-
tar i dtráth, caithfear a dhéanamh
i n-antráth agus annsoin beidh focla
gallda ag brughadh isteach orainn, nós
tuile, agus ní ar mhaitheas don Ghaedhilg é.

I dtaobh ceaptha na bhfocal molaim
cead a chos do gach éinne ar choin-
gheall mar so: gan iad a chumadh acht
amháin ar phréamh-fhoclaibh Gaedhealacha.
Níl dochar ar bith ann, dar liom, dá
mbadh go mbainneann na préamh-fhocla
le Gaedhilg na haimsire seo nó nach
mbaineann. Má's féidir é bhaint
amach is fearr go mór fada focal d'ár
gcuid féin ar rud, pé uair a bhí
an focal úd ar mharthain, 'ná focal ar
iasacht ó'n teanga Ghallda. Badh
mhaith an mhaise mar an gcéadna na
focla bheith chomh gearr cruinn soiléir

*AN CLAIDHEAMH SOLUIS, Bealtaine 12, 1906.

agus is féidir iad a bheith. Ó's fearr
i gcomhnaidhe gníomh 'ná cainnt, seo
chugaibh roinnt focal atá ceaptha
agam féin: —

Gaescinnín, radium (lit. the little
ray-darting thing).

Fras-aer, the ether (fras, very light,
and aer).

Beo-aer, oxygen (“vital air”).

Spad-aer, nitrogen (spad, inactive,
and aer).

Anál-aer, carbon dioxide, “carbonic
acid” (anál, breath and aer).

Uisgein, hydrogen, (uisge and
geinim, I bring forth).

Tlachtarrach, gravity (tlacht, earth,
and tarrach; earth-pull) agus mar sin,
tarrachruinní, gravitation.

Fromh-shruith, galvonometer (fromh-
aim, I test, and sruth, electric current).

Sruth-nocht, electroscope, (nochtaim,
I reveal).

Sruth-smacht, a “switch”.

Macallán, phonograph (mac alla,
echo, sruth may be prefixed here).

Agus i gcead do “mhiondracán”
Chonaill Cheárnaigh: ciandracán, field
glass (cian, distance); spéardracán,
telescope.

Tá a lán focal eile dá sórd agam
acht beidh lá eile ag an bPaorach.

Seaghan S. Ó Maoláin.