Historical Irish Corpus
1600 - 1926
Historical Dictionary of Irish
Search the corpus
Browse the Text Archive 1600-1926
Beatha Naoimh Maolmhodhaigh
Title
Beatha Naoimh Maolmhodhaigh
Author(s)
Brian Ó Fearghail,
Compiler/Editor
Ó Domhnaill, Mághnus
Composition Date
1774
Publisher
(B.Á.C.: O.S., 1940)
Téacs
Comhad TEI
Gnáth-Théacs
Comhad ePub
Search Texts
Enter word/phrase
Search Type
Headword
Standardised
Exact match
Phrase
Word Type
All
Adjective
Noun
Preposition
Pronoun
Verb
Verbal Noun
Poetry/Prose
Both
Prose
Poetry
Set Dates
1600
1926
<N L150> <L 7> <B 1774> <C Prós> <M 8> <T Beatha Naoimh Maolmhodhaigh> <U Brian Ó Fearghail; eag. Mághnus Ó Domhnaill> <F B.Á.C.: Oifig an tSoláthair> BEATHA NAOIMH MAOLMHODHAIGH. Ag so beatha agus bás Naoimh Maolmhodhaigh Ui Mungáir Príomhadh Árdmhacha agus Leagáide Absdalta an Phápa i Ríoghacht Éireann arn-a scríobhadh ar dtús le Bernard Beannuighthe Abb Chlaraualis agus arn-a chur arís as Laidin i nGaedhilg le ... 1774. “Praefatio Sancti Bernardi abbatis in vitam sancti Malachiae episcopi.” Is fíor gurab gníomh feidhmeamhail tairbheach saothar agus aithris beatha oirdheirc na saor-naomh do scríobhadh agus do chur i gcuimhne do chách, chum bheith aca dhi 'na scáthán agus 'na sompla, agus fós chum bheith dhi 'na sás blais do chur ar bheatha agus ar thréithibh gach aon eile ar talamh, óir maille ris an bhfoillsiughadh so do dhéanadh ar a mbeatha agus ar a ndeagheachtra do-níthear iad san dar leat marthanach eadrainn d'éis báis dá mbreith agus aithbheodhathar dá dtaobh mórán eile go spioradálta chum grás dobhí roimhe marbh 'na n-anam tré n-a bpeaca agus tré n-a n-aindlighe, farra gurab riachtanasach ar an aimsir so saothar do ghlacadh sa taobh so, as anteirce naomhthachta agus as iomarcaidhe na díthe fíréandachta atá ar bhfás anois eadrainn óir atámaoid chomh láneasbhach agus sin fá dhaoinibh naomhtha nó fíréanda ionnas go luigheann orainn an daor-theist úd Chríost ag rádh go bhfuaruigheann carthanacht cháich tré <L 8> iomadamhlacht a locht, farra go saoilimse nach cian uainn an té úd ar a dtig lób ag aithris go mbiadh riachtanas agus easbhaidh ag líonadh roimh Antechrist mar mheasaimse adeir sé annso, ar an adhbhar gurab anduine peacadhach an té seo ria a bhfásfaidh ganntan na huile mhaitheasa agus aga mbiadh tuile de gach aon olc ag brúchtadh le n-a linn san uile áird, daorchás daríribh ar a mbaramhlaim réamhfhoillsiughadh do bheith ar dteacht eadrainn do bhall nó do láthair. Fágbhaim tharm seacha dhíom an pobal codtromdha coitcheann gan labhairt anois ortha san chás so, gan ro-iongantas do dhéanamh dá mór-lochtaibh líonmhara, gion go molaim iad. Acht, monuar! Má amharcam ar uaithnidhibh fulaing na hEaglaise féacham cé den uimhir sin féin do-bheir solas deagh-oidis agus maith-ghníomh do na geintibh nó do na daoinibh eile saoghalta, acht gurab treise dá ndeataigh iná dá lasair ag sárughadh aithne Chríost dhíomholas agus thoirmeascas úrdhubhadh do bheith ná do theacht ar an tsoillse budh dual do bheith i n-aistíbh spioradálta na bpoibleach, óir, mar adubhairt sé, ba hanmhór díothshoillse an dorchadais má bhíonn an solas féin ar easbhaidh solais gan loinnir ar bith ann; acht muna n-abarthá, ní nach gcreidim, do bheith ionráidhte gurab ionann agus a bheith soillseach deigh-eisiompláireach san taobh so, daoine dá gclaondortadh féin ar shaint agus ar fhághaltas aindlightheach, daoine adeirim ar ngabháil dóibh le Dia mar oighreacht, iarras agus lorgaireas neithe saoghalta bheanas bhaineas dóibh féin, agus tharcaisnidheas na neithe dá mbí cuid ag Dia nó labhras dó, gion go molann idol san cás ... Créad fá ndiongnaim iongna <L 9> go sainteodaois neithe aimseardha le mbeadh beaint baint aca féin ó cheart, óir is árd-mheas foirfeachta agus naomhthachta ar neach anois neithe do thóraidheacht agus fós do choingbháil ar a mbí ceart aige, má bhíonn sé saor ar anlochtaibh agus ar mhí-mhéin foillsighthe agá soláthar agus agá sealbhadh. Gidheadh, badh tuigthe dhóibh siúd nachar churtha i n-alltacht 's nach mó badh hionmhaoidhte dá dteangbha do phágánachaibh nó do dhíchreidmheachaibh bheith foirfe diongbhála ar an seolamh ndeagann so. Nach dubhairt Eoin Baiste leis na saighdiúiríbh úd ar a dtig an suiscéal bheith re deontach le n-a dtuarastal ceart agus go mbudh leor dhóibh é? Créad má 'seadh, an t-anmhaoidheamh is indéanta dar d'oide spioradálta don chléir fá bheith arn-a shamhlughadh i bhfoirfeacht beatha le saighdiúir agus gan bheith dá shagartacht acht ionbhuailte amháin ar thuatacht an phobail, cás aithriseas an fáidh go mí-chéadfadhach ag díomoladh 's ag dísmbeagadh neamhdhiongbhála na bpearsan eaglaise uile. Créad an saobh-órdughadh neamh-dheas so? Nó an aibeórthar gurab onórach an dignit do neach leagadh d'fhagháil ón árdchéim 'na dtárluigh dho bheith go sroigh an céim íochtarach tré gan bheith arn-a shlugadh síos tar an gcéim íochtarach sin go grinneall? Acht foríor! Gurab annamh a samhail so féin anois d'fhoirfeacht i ndaoinibh cléirceamhla, gidh tarcaisneach mímheasta í, óir bíodh do dhubhshlán uimhir ar bith den chléir do theasbeánadh ar an uair seo dhamh le 'r ab leor cion a riachtanais d'fhagháil nó do bheith aca agus nach gabhann saint nó anailgeas iad ag iarraidh iomarca neithe le nach bí riachtanas aca, tar gurab é deiridís na habsdail anallód, agá fhágbháil sin mar dhlighe ag cách 'na ndiaidh san Eaglais, go mbadh leor leo féin mar chuid maoine den toice <L 10> thalmhaidhe biadh agus éadach do leigean dóibh. Uch, monuar! cia choingbheas fuirm an reachta apstalta so? Is fíor go bhfaghmaoid le léaghadh é in sna leabhraibh, gidheadh, ní fhéadmaoid amharc d'fhagháil air in sna daoine ná a fhaicsin ina gcaitheamh aimsire, d'aimhdheoin gurab é atá síos san scrioptúir ar an bhfíoréan go mbí dlighe Dé beainte bainte ina chroidhe agus ní i leabhar le a ais. Acht cheana, chum duine do bheith neamh-uireasbach iomlán i bhfoirfeacht 's i maith badh dual do bheith ullamh réidh fá neithibh riachtanasach ar a mbeadh feidhm aige do leigean de, gan dúil na spéis do chur ionnta. Créad, ámh, brígh mo chainte arn-a chur abhfad san gcás so? Ar an adhbhar go mbadh fearra gus go mbadh maith dá gcuiridís cách bacghail nó amháin moill ar a n-ainmhiangas gnáthach fá neithibh neamh-riachtanasach do shantughadh agus do thóraidheacht agus so gan ciúnughadh gan críochnughadh. Gidheadh, tar a luaidhimse, déarfa tusa, ar ndóigh, gurab fhéidir duine cóir measardha d'fhagháil nach bia ró-chiontach san ngné antsainte so ar a bhfuilmid ag teacht, bíodh gurab é adeirimse nach samhail an té sin do thaisbeánadh ná faisnéis do dhéanamh air, ar an adhbhar gur thairgseam deaghdhuine dearscnaithe do lorgaireacht nó brath d'fhagháil air, aga dtiocfadh dhe mórán eile do threorughadh agus bealach a slánuighthe do mhúineadh dhóibh, agus is beag nachar sháruigh orainn bualadh fá fhaisnéis ar bith d'fhagháil ar éinneach le mbadh fhéidir a anam féin do shábháil, óir is árdmhór an moladh ar dhuine ar an aimsir seo gan bheith ró-lochtach. Go naire sin, ó dochuaidh naomhthacht cháich anois ar gcúl san saoghal agus gan aon duine fíréanda ceart le fagháil ann, doconcas dhamhsa deighfhear cóir de na drongaibh beannuighthe do ceannchadh agus dorugadh ós árd suas uainne don talamh, do ghairm tar <L 11> ais le n-a ath-thaisbeánadh abhfus annso do chách .i. Malachias nó Maolmhodhaigh, an deagh-easbog cóir, agus an duine fíor-naomhtha dharíribh ina raibh eagna dhiadha tar ghnás agus subháilce líonmhara gan cóimhmeas leó, óir badh é súd an lóchrann soillseach ar buan- lasadh, an lóchrann adeirim nach é a mhúchadh dorinneadh acht a árdughadh suas as ár n-amharc go hionad eile badh feárr. Nó an féidir go mbeadh fearg ar aoinneach liomsa fá iarraidh do thabhairt ar a thaisbeánadh arís don tsaoghal, de bhrígh go mbadh éagcórach míchumannach an té ar a ngoillfeadh so, mise d'fhilleadh an deagh- fhir seo tar a ais imeasc na ndaoineadh ar athuair, maille re scríobhadh air, aga rug éigeantais nádúire agus báis uainn as an domhan so é? Agus is é shaoilim fós nach curtha 'na locht im leith se an duine maith úd d'aisiog don tsaoghal don dara feacht nachar bhfiú an saoghal a bheith ann an ghin do mhair sé air, nó a chongbháil marthannach i gcuimhne na ndaoineadh ar talamh, do nach furas a chuimhne do leigean ar ceal ná ar dearmad. Mádh áil leo a bheatha do léaghadh nó thabhairt dá n-aire créad an deachair d'aoinneach má dothig dhíomsa mo chompánach ionmhuin agus m'fhear páirte do dhúiseacht ó shuan chum go n-éistinn le n-a shámhghlór agus é, dar leat, amhail féaráin ag labhairt agus ag rádh go bhfuireóchadh sé 'nár measc de shíor agus go hucht mbráithe. Tá an duine céadna fíréanda so adhlaicthe againn agus de sin sroichfidh dhúinn labhairt air. Dobhí dianghrádh speisialta aige dhamhsa (ionnas mar shaoilim) nach raibh aon eile ann badh annsa leis iná me, cumann beannuighthe aga bhfuil súil agamsa meritum nó luaigheacht mhór do ghnóthughadh mar gheall air agus dá bhfuair mé cheana mír prímhe. Ar mbeith trá dho in sna déadhanachaibh nó mar déarainn go córach ina thosadhaibh, óir is é adeir <L 12> an Scrioptúir naomhtha gurab ag tosughadh bhíos an deaghdhuine fá an am ina mbí sé i ndeire a laethe, d'ionnsuigh mé é im rith i gcoinne a bheannachta d'fhagháil ria n-éag dhó, agus gidh dobhí seisean fán am sin go diol a mheirbhe do thairg sé misneach do ghlacadh ina fhannlagar le n-a bheannacht dhiadha shéanmhar do thabhairt dham agus le n-a lámhaibh beannuighthe do thógbháil os mo chionn agá dáil dham, ionnas go bhfuair mé uaidh í agus go bhfuil 's go mbia sí agam mar oighreacht shéanamhail dá éis go bráth. Ar na hadhbharaibh sin cionnas budh fhéidir dhamhsa bheith im thost gan labhairt ar a bheatha agus air féin? Arís atá tusa, a Aibb onóraigh, a Chomghain agus mo dhearbhráithre reverensiocha eile de na ceanntaraibh sin mar aon le naomh-Eaglais uilidhe Éireann (amhail scríobhas tú chugam as an ríoghacht chéadna) ag iarraidh orm an saothar so do ghabháil le m'ais. Atáim urramach daoibh fá bhúr gcomhairle do dhéanamh san chás do bhall, agus go mór mhór mar nach sírthaidhe deas-labhairt ná briathra cóirighthe orm ag rádh gurab leor libh aithris simplidhe réidh uaim ag trácht na beatha so dhíbh. De sin tairgfidh mise go seith fá mo dhícheall na neithe ar a dtráchtfadh mé annso i mbeatha an naoimh seo d'aithris agus do chur síos i n-eagar a chéile go simplidhe, réidh, fírinneach, 'na bhfuighidaois caomhdhúthrachta oideas anama gan baoghal ar ghráin ná ar thuirse do ghabháil lucht beag-dhevotion agá léaghadh, acht gurab áirithe nach gcuirfidh mise síos annso acht fírinne dhearbhtha do réir mar dofuair mé amach eadaraibh agus mar do scríobhabhair chugam an ní céadna. Don díon-bhrollach go nuige so mar fuaras i leabhar Emuinn Ui Cheallaigh, Thoin-an-Loig. <L 13> Beatha Naomh Mhaolmodhaigh Ui Mhongair, Easpoig, Príomháidh Árdmacha agus Leagáide Abstalta an Phápa ós Éirinn, arn-a scríobhadh leis an nDochtúir mbeannuighthe Bearnard, Abb Chlareualis san bhFrainc, agus arn-a chur i nGaedhilg, etc. Caibidil 1. Dorugadh ár Maolmodhaighne agus d'fhás sé i nÉirinn i bpobal bharbardha, áit ina bhfuair sé tabhairt suas agus inar múineabh leiteardhacht agus foghluim dhó. Gidheadh, níor lean is níor ghreamuigh a bheag ná a mhór de chiodnal ná de bhlas na barbardhachta sin é, acht amhail an éisc thig as an bhfairrge shaillte agus nach dtugann oiread náda ná beagní ar bith de ghoirteamas ná de bhlas an tsalainn leis as an muir ina raibh sé. Acht cheana, do ghnóthuigheamar ar an mbarbaracht úd, duine curtha séimh againne bheith 'na chathruightheoir imeasc naomh flaitheamhnais agus 'na fhear aointighe i bhfochair nDé bheanuis le oibriughadh iongantach dhiadha féin mil as an gcarraig agus ola as an gcloich chruaidh. Dia adeirim do-rinne so, agus dothug Maolmhodhaigh beannuighthe dhúinn. Dobhí athair agus máthair aige ina raibh uaisle fhola farra cumhachta saoghalta do bheith ar a láimh do réir oirdhearcas dhaoineadh móra ar a mbí meas talmhaidhe ag cách. Gidheadh, ba huaisle a mháthair tré <L 14> a deigh-mhéin ná do thaobh a folaidheachta, óir do thairg sí criothnughadh leis an macaomh so i dtús a óige agá theagasc agus agá sheoladh ar shlighe a anama do shlánughadh. Óir do thuig sí go mbadh rófheárr dho oideas spioradálta den tsórt so d'fhoghluim i dtosach a bheatha ná aire do thabhairt d'eolas neithe aimseardha ar bith in nach bí de thábhacht ná d'éifeacht acht amhail gaoithe nó neimhní. Acht cheana, dobhí intleacht ag an leanbh le heolas do bhreith ar gach gné den dá léigheann so. Do múintí leiteardhacht do aga mháistir san scoil agus dogheibheadh sé oideas ag baile ó a mháthair, ar eagla Dé do mheabhrughadh, agus d'fhásadh biseach air dá réir sin ar gach leith, ar an adhbhar gur ghlac sé chuige ar dtús deaghspiorad dothug air a bheith so-theagascaidh farra grádh agus gnaoi na ndaoineadh do bheith air. D'ibheadh sé go laethamhail bainne na fíor-eagna a hucht a dheaghmháthar dá mbíodh sé lá ar lá dá shárughadh féin i mbiseach foghluma, acht nach feasach mé créad díobh biseach adéarainn d'fhás air .i. biseach foghluma nó biseach subháilceadh agus naomhthachta, bíodh nách goillfeadh orm an dá bhiseach so i gcóimhimtheacht ann gan díomhaoineas, ionnas ar fhuath na ndubháilce sin ar a bhfacaidh sé aire fán am sin ag an mac léighinn gur sheachain sé é agus gur dhromuigh foghluim ar bith do dhéanadh uaidh. Ag so iomorra léargas dhíobh ar Maolmhodhaigh ina leanadhbadhacht agus ina óige ag dul ar aghaidh gach lá i simplidheacht 's i nglaine coinsiais acht go dtáinig san n-aois sin biseach eagna agus eolais air do réir mar d'fhás sé i n-aimsir 's i bpearsain. <L 15> CAIBIDIL 2. Go naire sin ó thús a óige do thaisbeáin sé go foirmeallach créad an claondortadh intinne dobhí aige chum maitheasa óir ní le díomhaoineas gan éifeacht do chuir sé na grása do phartuigh Dia leis. Dá bhrígh so mar dothug sé dá aire nach raibh san saoghal uile acht olc agus mailís, agus nach raibh an spiorad nó an claonadh do bhrath sé ann féin ag teacht le hairmhúintibh ainmhiangasacha an tsaoghail do thuig sé nach don tsaoghal do bheanadar bhaineadar agus nach raibh ghaol aca aroile, acht mar atá comhfhogus ag soillse le dorcheacht, agus do bharamhail sé go mbadh le Dia an t-aigne dobhí ar bhfás ann agus gur shroigh dho dá thaobh bheith dúileamhail i ndeaghthréithibh agus fuathmhar fá lochtaibh, óir, ar sé leis féin, ní buan cómhbháidh idir dheigh-intinn dhiadha agus anfhlaitheas Phrionsa an Dorchadais i n-aoinphearsain; agus de seo bíodh gur mheas sé gurab tíodhlaicthe dhiadha an ciste neamhdha deigh-mhéine seo d'aire sé ann féin, thairis sin ó bheith don chiste sin ar iomchar aige i soightheach so-bhriste a cholna do ghabh eagla é go ndoirtfí nó go gcaillfí é amhail ola fá mbrisfí a shoightheach iomchair, agus go fírinneach, ar sé, is deacair do- chreidte mise do bheith ag imtheacht imeasc chloch agus aimhréidhte na beatha saoghalta so agus briosc-shoightheach mo choirp do dhul saor ó bhloghadh agus ó leónadh, nó an gcaillfidh mé, ar sé, i n-aon mhóimint gach aisce is gach buadha neamhdha do ghlac mé tré dheónughadh trócaire Dé agus a sealbh go fóill ionnam? Ní headh, ar sé, acht is é is mian liom, agus is é mo rogha san chás so, na tiodhlaicthe maithe dofuair mé uaidh mar <L 16> aon agus mé féin farró, do thoirbheirt agus d'aisiog dho, de bhrígh gurab leis mé agus iad. Ar an adhbhar so tairgfidh mé m'anam agus mé féin, archeana, do thréigean go haimseardha ar seal, d'eagla go gcaillfinn iad go síorraidhe is go bráth. Óir cionnas is éidir cumhdaigh is fearr d'fhagháil dhamh féin agus do na neithibh seo bheanas bhaineas liom, ná bheith i láimh nDé dhamhsa agus dóibh, aga gurab é do chruthuigh mise agus iad, nó cé is cúramaighe ná é fá ár gcaomhnadh, cé is treise ná é le ár gcongbháil, nó cé is dísle ná é ó a bhfuighthí aisiog ionnta súd agus ionnamsa? Óir is áirithe go gcumhdóchaidh sé sinn gan baoghal ár gcaillte is go dtiubhra uaidh tar ais in anam. Go naire seo, is é shaoilim gurab ionchurtha na bronnta dofríth uaidh i bhfeiste seirbhíse do dhéanadh do féin leo, ar an adhbhar nach féidir go gcaillfidh mise ní ar bith chaithfeas mé leis sin nó le feidhm do dhéanadh dho, acht go mbudh indéanta budh éidir fóghnamh dho ós gnás, amhail is inmheasta ar oile feidhm thoileamhail agus seirbhís go n-usúiriocht nó go mbiseach ós cionn dualgais, acht gurab dearbhtha liom go ndoirtfidh seisean a ghrása go neamh-ghann in m'anam do réir a dheaghthola féin. Ag so nó a shamhail na smuainte agus an meabhrughadh seicréideach dorinne an t-óigfhear Maolmhodhaigh leis féin go hinmheodhanach ar uaigneas. Acht cheana do chómhnuigh fán am sin i gcathaoir Árdmhacha (áit inar hoileadh Maolmhodhaigh, agus ina bhfuair sé oideas mar an gcéadna) duine maith cóir darbh ainm Imarius nó Íomhar - duine fíréanda diadha, ró-dhaor fós re n-a cholainn féin agá crádh is ag imirt cruadhála uirthi chun a churtha fá umhlacht dá spiorad mar badh dual. Dobhí sealla ag an bhfíréan so teannta le Eaglais Árdmacha ina gcaitheadh sé a <L 17> aimsir d'oidhche agus do lá agá thabhairt féin do throscadh, d'úrnaighthe agus do mhortificasion. Do ghreamuigh measead Maolmhodhaigh don duine chóir seo agá thoghadh do féin mar oide crábhaidh agus riaghaltachta. Tabhair iomorra dod aire, san chás do bhall, umhlacht fhíréanda Mhaolmhodhaigh agá chur féin go modhamhail fá oideas daonda táir go raibh Dia féin roime sin 'na mháistir aige, cás is follas do bheith dearbhtha tré dhísmbeagadh an deagh-dhuine air féin annso; léighidís cách an cás so agus bainidís as mar aithcidhacht gan áit ná ainm máistir do ghabháil ortha féin acht muna rabhadar roimhe 'na ndisciobla. Maolmhodhaigh, ámh, iar bhfagháil oideas ó Dhia nach bfacas bhfacthas do gan dul ar scoil dhaondha d'fhoghluim tuille léighinn acht gurab cuimhneach críona dothug sé an beart sin dá aire de bhrígh nach raibh foirtiollughadh ná foillsiughadh ar a fhíréandacht ba mó ná so; agus muna measaid, trá, daoine tábhacht ná éifeacht do bheith san sompla so atá againn annso ó Mhaolmhodhaigh glacdaois a shamhail eile de theasbeanadh ón Easbal Pól, óir is áirithe gurab é Dia féin do mhúin agus do dheachtuigh do Phól léigheann an tSoiscéil dobhí sé do sheanmóir; gidheadh, níor leor leis sin gan cuairt do dhéanamh ag Peadar d'fhagháil a mholta agus a dhearbhtha ar an deagh- oideas dobhí aige le a mhúineadh do na geintibh, amhail dar leat agus nach geabhadh sé gan confirmation na ndaoineadh do bheith aige ag dearbhadh gurab é soiscéal Chríost dobhí sé do theagasc ar eagla toirmeasc do theangbháil don chúrsa spioradálta dobhí sé do sheoladh. Cé léarab féidir, má'seadh, bheith síor san chás inar ghlac meatacht an tEasbal beannuighthe Pól agus cé bé nach tiubhradh an pongc so dá aire, budh éidir go mbeadh sé meallta tar nach bhfaicfí sin dho féin. <L 18> Ar ndul trá don scéal so ós árd san gcathair do ghabh iongna mórán díobh fá neamh-ghnásamhlacht na húmhlachta do thaisbeáin Maolmhodhaigh san chás so 's gan áireamh a shubháilcibh eile. Gidheadh, is iomdha baramhail éagsamhail doconnacthas do dhaoinibh do thabhairt don nuadh-chrábhadh so do ghabh sé air; cuid díobh ag meas dar leo go mbadh doilgidh ógánach uasal óg mar é dá chur féin fá mhoghsaine i slighe crábhaidh chómh dian agus do chuir seisean. Adeiridís cuid dhíobh gurab baosradh do ghluais é chum é féin do chur san daor-stáid dhoghrainne seo dá dtug sé aire agus nach raibh cosamhlacht go seasfadh sé í go buan, agus dá bhrígh sin nachar bh'iontugtha baramhail do go mbadh adhbhar duine fhorasta dheaghchómhairligh é fá throm-chuing chrábhaidh do ghabháil le a ais dobhí do-fhulaing aga aois óig le hiomchar. Gidheadh, tar mhí-mhuinghín cháich as agus d'aimhdheóin a liacht droch- bharamhail dobheiridís do fán gcúis ina raibh sé agá ghreamughadh féin níor thastuigh dhíol de chómhairleach uaidh sin san tslighe inar thairg sé fóghnamh do Dhia, agus a anam féin do chur as baoghal, óir do ghabh sé oideas ón bhfáidh Jeremias san chás sin mhaoidheas agus dhearbhas nach bí cómhairle ag duine ógh budh fearr iná dul fá chuing chrábhaidh i dtosach a bheatha, uaigneas do ghrádhughadh agus fíorbheagán cainte do dhéanamh tré a dtiocfadh dhe é féin d'fhulaing agus d'árdughadh thairis féin. Do réir an teagaisc seo má 'seadh, do mheabhruigh an fáidh ón Spiorad Naomh le a sheóladh do chách eile, níor ghabh glonn ná tuirse Maolmhodhaigh fá shoigheadh go híseal umhal ag cosaibh an deagh-oide reimhráidhte úd Íomhair ag déanadh bárr umhlachta uaidh farra gach léigheann eile diadha dár fhoghluim sé ina fhochair agus ba soirbh búidh beag-ráidhteach an foghlamthach Maolmhodhaigh annsin óir do ghlacadh sé chuige gach léigheann <L 19> dá bhfuigheadh go dúthrachtach róchiúin. Acht go dtigeadh sé san gciúnas sin leis an bhfáidh ríoghdha dobhí áidmhalach ar é féin do bheith óg tarcuisneach, agus tairis sin nach raibh ar a aire acht fóghnamh do Dhia i bhfíréandacht. Is fíor gurab uaigneach aonraic mar deirim an feiste léighinn d'fhoghluim dobhí ar Mhaolmhodhaigh faoi an oide Íomhar d'easbaidh cómhscoláirdhe, óir is tearc duine san talamh dá bhfacthas fán am sin ag tabhairt aghaidh do ghéarchrábhadh amhail Mhaolmhodhaigh. Ar an adhbhar bíodh gurab iongantach le gach aon an daoirse an chrábhaidh do ghabh sé le a ais nacharbhfuras d'aoinneach aca aithris do dhéanamh air ann; acht cheana, thairis sin agus uile, tré n-a shíthbhuaine agus chómh ceannsa ciúin do lean sé dhe do ghabh siad mórán eile sompla uadhsan i bhfoirm daorchrábhaidh le ar thosuigh sé, i riocht tar bheith uatha dho an chéaduair san chúis gan fhásadar iomad d'aos crábhaidh eile ar aon scoil leis ag Íomhar tré thnúth le Maolmhodhaigh acht gurab eisean an príomh-scoláire. As na hadhbharaibh so doconnacthas d'easbog na háite agus fós don Mháighistir Íomhar a thoghadh agus a chóimhéigniughadh chum grádh deóchain do ghlacadh air. Ar mbeith trá dhósan 'na Lebhit amhail so san Eaglais, do dhoirt sé é féin go huilidhe ar dheagh-oibribh carthannacha agus ar shubháilcibh go mór mór. Do ghabh sé le a ais mairbh tárbhochta, ar nach bíodh cúram ag cách, d'adhlacadh, fearacht Thobias anallód. Gidheadh, mar d'éirigh cathughadh agus buaidhreamh do Thobias ó n-a mhnaoi féin, amhail sin do thairg a dhearbhshiúr toirmeasc do chur ar Maolmhodhaigh agá aithisiughadh fán oifige tharcuisnigh sin (.i. adhlacán marbháin) do ghabháil air, ag iarraidh air mairbh a chéile d'fhágáil ag cách le a gcur fá úir; ag rádh nach raibh acht saobh-chiall bhaoth dho gan a cómhairle do dhéanadh san gcúis <L 20> sin. Eisean, ámh, ag cur neamh-spéise san teagasc mío-thrócaireach úd a dhearbhshéarach, níor leig sé dhe an chéard dheigh-shearcach do ghabh sé ar tús de láimh san taobh so, cómhartha as a mbudh follas a bheith lán d'úmhlacht, de chrábhadh agus de charthanacht. Mar do bhreathnuigheadar, iomorra, uachtaráin cille na tíre feabhas tréithe Mhaolmhodhaigh agus a iomláine i subháilceadh níor ghabhadar uaidh gan grádha coisreagtha sagairt do ghlacadh agus gan é acht chúig bhliadhna ar fhichid d'aois. Má do thárluigh, ámh, aon oirneadh den dá oirneadh so dorinneadh ar Mhaolmhodhaigh, ag dul fá naomh-ghrádhaibh do, do bheith contrárdha do ghnás chanónta na hEaglaise fá an am sin (mar do thárluigh) ionumchurtha leis an gcás speisialta tré dheaghrún an easboig dorinne an t-oirneadh, gus is dearscnaitheach subháilceach an té ar a ndearnadh é, ar an adhbhar nach raibh d'aois ag Maolmhodhaigh fán am i nar ghabh sé grádha deochan acht ní ba lugha ná chúig bliadhna ar fhichid, agus fós nach ráinic sé aois dheich mbliadhna ar fhichid ar ndul fá shagartacht, gidheadh do réir mo chéadfadhsa ní ceart ná saor an naomh so do lochtughadh, tré dhul fá ghrádhaibh do, tar ghnás choitcheann na cléire mar dochuaidh, agus ní mholfainn le haon fhear eile nach beith dearbhtha dá fhíréandacht féin teacht i n-aghaidh dlighe ná gnás canónta na hEaglaise san gcás so ná i n-aon chás eile dá shamhail. Níor leor, trá, leis an easbog sagart do dhéanamh de Mhaolmhodhaigh acht dothug sé choimision agus a chumhachta féin dó seanmóir do dhéanamh ar a shon agus oideas bréithre Dé d'fhoillsiughadh don phobal fhiadhanta ainbhfiosach dobhí fán tráth sin ar easbhaidh eolais san talamh. Do ghlac seisean go fonnmhar an t-ualach sin air féin ag déanadh úsáide den tailint dofuair sé ó <L 21> Dhia tré oibriughadh na deigh-spioraide dobhí ag cuidiughadh leis, gan dúil ar bith i ndrochiodail ná i saint ag déanadh gort-ghlanta ar ithir anama na bpoibleach le corrán faobhrach a naomh-theagaisc, farra fiathaghail anfhásta na n-ainmhian do bhaint as a fréimh san ithir sin agus ag déanadh bealach réidh agus bóthar so-imtheachta go neamh de na cam-chasánaibh corracha ndoeólais na locht agus na bpeacadh tré gcleachtaidís daoine roimhe sin triall go foirceann a millte go hifreann; agus níor leor leis so acht do ghabhadh sé féin tosach ar an mbuidhin ag triall go foirtill deigh-mhisneamhail rómpa in sna bealadhaibh céadna úd. A shamhail, dar leat, an fathach glioc láidir ar a dtig an Fáidh Ríoghdha ag treorughadh cháich. Adéarthá, trá, nach raibh ann acht mar do bheith bheadh teine loisceantach arn-a fadughadh i máigh fhásaigh ag doth driseacha agus fiadhthaghla ainmhian daoineadh aindlightheach. Nó do mheasfá go mbadh samhail é d'arm faobhrach ag teascadh 's ag gearradh anfháis feadha na n-anlocht, ag cur gach droch-ghnáis bharbardha ar gcúl, 's ag athchur béas stuamdha eagailseamhla ina n-áit. Agus tar gach deagh-shaothar maith dár críochnuigheadh leis, do mhúch sé go leathadach gach gné geasadóireacht agus phiseóg dofuair sé roimhe ar cleachtadh san tír, ní budh doghrainneach le déanadh tré iomarcaidhe is tré a dhoimhne dochuaidh an mío-ghnás lochtach so i bhfréimh i gcách, agus d'aon fhocal níor choigil sé mío-órdughadh, anghnáis, lochta ná peacadha ar bith dá bhfacaidh sé ag fás nó ar taithighe san bpobal do dhíomholadh agus do lochtughadh ag dian-labhairt 'na n-aghaidh 's ag géar-chrothnughadh cáich dá dtaobh, ionnas go mbíodh ruaig agus léarchartadh aige ortha i samhlachas cloich shneachta ag tiughthreascairt bhfigí den chrann ar a bhfásaid nó mórghaoithe ag tógbháil luaithre den talamh ós árd. Is <L 22> amhla, ámh, dothéid sé i gceannas na ngníomh so do dhéanadh maille re briathra is maille re dlighe Dé do thabhairt ar scáth a ndiongnadh sé, farra gurab é suim a sheanmórach agus a theagaisc do chách go hiomlán, a iarraidh ortha bheith cóir, stuamdha, deagh-bhéasach, fíréanda, saor ó pheacadhaibh agus ó lochtaibh, agus fá dheóidh do mhúin sé i ngach eaglais agus in gach áit inar shiubhail sé san gcrích Príomhachta na nEasbal, ráidhte agus sompladha na naomh- aithreadh agus reacht agus sean-ghnás beannuighthe na Rómha agá fhágáil ar bun 's ar congbháil ag cách go coitcheann, agus go háirithe d'fhan dá thaobh deagh-ghnás i gceallaibh i nÉirinn ón aimsir sin anall, an oifige dhiadha agus na trátha do chanadh nó do rádh i gcantaireacht mar is dual, do réir nós choitchinn na hEaglaise go huilidhe i dtíorthaibh críostamhla eile an domhain, nós nach raibh ar taithighe abhfad roimh aimsir Mhaolmhodhaigh, go háirithe san chathaoir ná san easbogóideacht sin ina raibh sé, acht go bhfuair seisean cantaireacht le foghluim agus iar mbeith eólgasach innti dho do theagasc agus do chuir sé ar taithighe í. Amhail sin d'athnuadhuigh sé úsáid chanónta na Sacramentí aga rabhadar daoine roimhe sin san talamh failligheach dá dtaobh agus fós ró-ainbhfiosach. Acht gurab leor a n-abraim annso go fóill mar dhul isteach agus mar ghné léarguis ar mórán eile de mhaith-ghníomharthaibh agus de dheagh-thréithibh an naoimh seo ar a dtiocfam 'na dhiaidh seo, ag trácht dúinn ar an gcuid eile dá bheathaidh. <L 23> CAIBIDIL 3. Ar mbeith trá do Mhaolmhodhaigh lán d'fhonn agus dailgeas fá sheirbhís nDé agus fá a onóir do chur ar a haghaidh chun go ndáileadh sé na sacraminte do chách mar budh dual aga raibh cúram a bhfreastail air agus d'eagla aon neith ní do dhéanadh ná d'órdughadh dá dtaobh tar reacht nó contrárdha do ghnás ceart na naomh-eaglaise Catoilce, do chuir sé roimhe triall mar a raibh an tEasbog Malcus nó Maolchú, ó a raibh súil aige léar-oideas agus eolas iomlán d'fhagháil san chás so agus i gcásaibh eile archeana, agus cionnas budh dual do é féin d'ionghabháil in sna cásaibh sin. Budh seanóir cianaosta Maolchú so dearscnaithe i léigheann ndiadha agus iomlán subháilcidh. I nÉirinn dorugadh é. Gidheadh is i Saxain, i mainistir Uinton, do chaith sé a aimsir i n-aibíd agus i bhfeidhm manaigh, áit as ar tógbhadh é chum bheith 'na easbog i Lismór, cathaoir easbog san Mumhain agus aon de chathaoiribh oirdheirce na ríoghachta. Dofuair an deagh-easbog cóir seo grása agus buadha chomh árd agus sin ó Dhia ionnas nach é amháin bheith ainmneamhail do i bhfoghluim agus i bhfíréandacht acht fós go ndeachaidh cliú amach dho ar bheith naomhtha miorbhuilleach agus mar fhoillsiughadh ar naomhthacht an fhir cuirfidh mé an dá shompla so síos annso do bhall ar pháirt dá mhiorbhuilibh chum go dtugthá dhod haire cé an t-oide do thárluigh do Mhaolmhodhaigh le foghluim dhiadha do ghabháil uaidh. Ar dtús do leigheas sé buachaill mire ar a raibh cuthach agus dothug sé a chiall do maille re a chur fá láimh easboig agus do chonguigh sé aige féin é iarn-a shlánughadh mar sin 'na dhóirseóir <L 24> go ndul i n-aois ársaigh dho le ar fríth foillsiughadh go leor ar an miorbhail úd ba thoil le Dia d'oibriughadh air maille ris an Easbog Maolchú. Dothug arís Maolchú a éisteacht go miorbhúileach d'óglaoch eile maille re a mhéar do chur i n-ainm Dé ina chluasaibh agus leis sin do shíl an bodharán (dar leis féin) go rabhadar dhá mhórghaise garbh-ghothach ag sileadh go héigeantach as a dá chluais, acht go bhfuair sé a éisteacht. Tré sna héachtaibh iongantacha so go n-a gcosamhlaibh eile d'fhás mór- mheas agus oirdhearcas ar Maolchoin in sna tíorthaibh do gach leith de ag Éireannachaibh agus ag Albannachaibh ag teacht dá ionnsuidhe agus agá onórughadh go modhamhail mar athair spioradálta dhiadha. Iar bhfagháil, trá, beannachta a oide spioradálta, Íomhar, do Mhaolmhodhaigh farra beannacht a easboig féin do thriall sé go cathair Leasa Móir mar a raibh an tEasbog Maolchú, le ar glacadh go forbhfáilteach ceanamhail Maolmhodhaigh, agus farra ar chómhnuigh sé iomad bliadhain ag foirtilliughadh agus ag méadughadh a fhoghluma agus a dheagh-bhéas maille ris an tuille léighinn agus tréithe maithe dorinne sé aige de bhárr ar a raibh aige féin roimhe, óir ní raibh sé dearmadach ar ráidhte an Spiorad Naomh ag Ecclesiasticus adeir nach ionmholta léigheann ar bith ar an léigheann dogheibhthear ó na seanóiríbh, farra gurab é deónughadh speisialta Dé budh cionntach le n-a theacht do dhéanadh foghluma agus tabhartha suas go háit chómh oirdheirc agus a bhí cathair Leasa Móir fán am sin chum eolais choitcheann d'fhás annsin air; mar dobhí i gcinneadh do tairbhe do dhéanadh i gcoitchinne do chách dá éis sin, acht go raibh sé féin chómh gnaoidheamhail agus sin i súile na ndaoineadh ar mhódh nacharbhfurasa d'aoinneach mí-ghean d'fhagháil air aga rachadh sé 'na choidreamh, farra go <L 25> dtárluigh cás ann d'fhoillsigh créad méad an ghrádha dobhí ag Dia féin air mar thuilleamh le gnaoi na ndaoineadh dho. Ar dteangmháil trá d'imreasán agus d'eisíth idir Rí Mumhan don taobh budh dheas d'Éirinn agus a dhearbhráthair, dofuair a dhearbhráthair treise agus lámh i n-uachtar ar an Rí ionnas gur chuir sé an Rí ar éigean as áirithe a ríoghachta, agus de so go ndeachaidh sé i dteicheamh agus dá dhídean féin ar chomairce agus ar scáth an deagh-Easbuig Mhaolchon, ní le súil ná i ndóigh go bhfuigheadh Maolchú aisiog a ríoghachta dho i n-athuair, acht mar dobhí an flaith caondúthrachtach diadha do choimhrigh sé a fhearg is a mhío-fhoighid agus ag cumadh agus ag déanadh subháilce den riachtanas éigeantach fá dtarluigh é do thairg sé a bheatha as sin suas do chaitheamh go símplidhe príobháideach i bhfochair an Easbuig Mhaolchon. Agus do réir na hintinne dá dtug sé mar so aire, agus ar mbeith don easbog ag déanamh gléis le eisean do ghlacadh isteach dá phálás i bhfeiste ríogh mar budh dual, do dhiúltuigh seisean onóir ar bith den tsórt sin do bheith arn-a dhéanadh dho féin ná bheith arn-a ghlacadh i bhfíoghair Ríogh ar aon nós, ag rádh go mbudh leor leis oirbhire an bhoicht-chléirigh budh tarcaisnighe i dtigh an easbuig do dhéanadh air féin ann, agus de sin go mbudh rogha leis a bheatha uaidh sin amach do chaitheamh go direóil cráibhtheach imeasc a dhaoineadh cléirceamhla tar a bheith le poimp phrionsamhail ar bith ní ba mó, agus fós go mbudh fearr leis fuireach go foistineach le toil nDé iná a ríoghacht d'iarraidh i n-athuair ar éigean agus maille re fuil dhaonda do dhortadh ag á baint amach do bheith ag screadaigh 'na aghaidh i bhfiadhnaise Dé. Ar gclos na cainte sin an Ríogh do Mhaolchoin do ghabh gáirdeachas é fá dheagh-rún agus fá íntinn cómh maith <L 26> agus sin d'fhagháil aige nó ag duine dá shamhail, agus dá bhrígh sin d'órduigh sé árus bocht suarach do ghléas do mar do thogha sé féin agus Maolmhodhaigh mar oide spriodálta ós a chionn, gan de bhun oileamhna na beatha aca acht arán agus salann. Gidheadh budh leor leis an Rí i leabaidh gach easbhaidh dár thogair sé do bheith air féin cómhrádh sólásach Mhaolmhodhaigh agus friotal a fhoghluma, ionnas go n-abradh sé go mbudh mílse leis a bhínnghlór iná mil churrtha chumhra, agus de bhárr ar gach ní budh gnás ag an Rí gach oidhche a leabaidh faoi do mhaothughadh le deóraibh aithrighe agus fós ainteas ainmhianach a cholna do smachtughadh gach lae agá fhorachadh féin i linntibh fuar-uisce, farra go nguidheadh sé go gnásamhail Dia ag rádh go humhal dúthrachtach mar aon ris an Rí Dáibhidh: Deonuigh, a Thighearna, mo dhochar agus mo tharcuisne do thabhairt dod haire ag loghadh mo uile pheacadh agus m'aindlighe; ní dhearna, trá, Dia neamh-spéis d'úrnaighthibh an Ríogh, 's níor chuir sé fós a thrócaire seacha dhe, óir d'éist Sé leis an nguidhe dorinne sé dá láthair agus dothug sé cion uirthi ar mhodh eile thar mar shaoil agus do shír seisean, ar an adhbhar gurab é a anam a bhí 'na chúram ar an Rí. Gidheadh, d'ullmhuigh Dia (darab cleachtadh díoghaltas d'imirt ar chách i gcúis an neamh-chiontaigh agus a chur i gcéill go mbí fortacht le fagháil don duine shítheach) smacht do dhéanamh ar son an Ríogh fán éagcóir dorinneadh air, ag gríosughadh spioraide rí eile adeirim chum na héagcóra reimhráidhte d'imir a dhearbhráthair ar an Rígh do chóiriughadh air, gion gur bharamhluigh an Rí go ndéanadh Dia sin, óir ní taobhadh le haon ríoghacht amháin atá Éire acht atá iomad ríoghacht innti. An rí eile seo trá ag glacadh grána ar anfhlaitheas agus ar fharrachas an dearbhráthar ainéagcóraigh úd an <L 27> Rí agus ag déanadh truaighe don Rí cháich cháidh choinsiasach fá leatrom is fá mhoghsaine mar dobhí sé ó n-a dhroch-dhearbhráthair féin, farra milleadh na tíre do bheith ag teacht as an aindlighe sin .i. an Rí ceart do chur go héagcórach as seilbh a fhlaitheas agus tioránach anchumhachtach do ghabháil a áite agus a thighearnais. Dotháinig sé, adeirim, go sroigh an mbocht-shealla ina raibh Rí Mumhan, ag tabhairt comhairle dho filleadh tar ais ar a áit féin agus a oighreacht agus a cheannas ríoghdha do ghlacadh chuige i n-athuair, agus níorbh áil leis sean sin. Do shír arís air a chomhairle do ghabháil ag innisin do farra a chongnamh san dobhí sé d'ofráil dó nachar dhéanta dho éideimhin ar chabhair speisialta nDé do bheith dá thaobh agá neartughadh agus agá fhoirtilliughadh i n-aghaidh a eascarad aindlightheach de nach tiocfadh seasamh ar aon nós leis féin ná le a cheart, ná go mórmór leis na cogmhantaibh líonmhara dobhí le n-a bhfagháil do. Gidheadh, níor aontuigh an Rí géilleadh don chomhairle sin nó gur chuir an tEasbog Maolchú agus Maolmodhaigh (dá raibh seisean ró-umhal) aithne air comhairle an rí eile úd do ghabháil, agus de sin, maille re cabhair an rí úd eile do bheith leis, dothug sé aghaidh go calma ar an anfhlaith, a dhearbhráthair, agus ar a raibh siad de bhíodhbhaidh aindlightheacha dá thaobh, agus agá gcur i rian raon madhma ar a gcúl do bhris sé dhíobh agus do chlaoidh iad ag baint seilbhe a ríoghachta amach i n-athuair agus agá háitiughadh go socair mar budh chleachtadh leis aroimhe. D'fhás, ámh, as sin amach grádh mór agus modh ag Rí Mumhan do Mhaolmhodhaigh ar an adhbhar go bhfacthas do go mbudh duine Maolmodhaigh ar a mbudh dhíol searc-mhodh do bheith dó as an gcaidreamh do chuir sé air i n-aimsir a leatroim. <L 28> Agus dá bhrígh so níor fhailligh sé uaidh sin suas bheith carthanach ceanamhail air, ag éisteacht go fonnmhar le a theagasc agus ag imtheacht do réir a chomhairle in gach cúis acht gurab é shaoilim gurab tré dheónughadh speisialta Dé dofuair Rí Mumhan aithne agus coidreamh amhail so ar Maolmhodhaigh mar dobhí faoi Dhia soightheach toghtha agus instrumint do dhéanadh dhe dá éis sin le a ainm féin do sheanmóir agus d'fhoillsiughadh i bhfiadhnaise iomad Ríogh agus prionnsaidh. Caibidil 4. <L 29> Do thárluigh, iomorra, gur éag deirbhshiúr Mhaolmhodhaigh fán am sin ar ar labhramar roimhe so, acht nach faictear dhamh gabháil seacha do na teasbeántaibh deirgidh dá taobh gan labhairt ortha. Dobhí trá mí-ghean comh mór agus sin ag an naomh ar droich-thréithibh agus ar bheatha cholnaidhe na mná so ionnas gur ghabh sé gealladh agus móid air féin gan a leigean dá láthair ná a faicsin le linn a bheoidh. Gidheadh, ar bhfagháil bháis di ní raibh an mhóid ná an gealladh so greamuighthe dhe. Gon naire sin mar do thogair Dia an radharc nach geabhadh sé d'fhagháil uirthi beo do thárluigh dó a fhagháil uirthi marbh, óir badh clos do glór ag innsin do go raibh a dheirbhshiúr amuigh ar an halla ag casaoid í féin do bheith 'na troscadh triochadh lá roimhe gan lón beathadh ar bith do fhromhadh. Do mhúscail Maolmhodhaigh iar sin as a chodhladh agus dothug sé dá aire gurab é badh héagnach dá dheirbhshír gan eisean do chuimhniughadh uirthi ag an altóir ar feadh deich lá ar fhichid iar n-éag di; óir d'áirmhidh sé suim na laethe ó d'éag sí go sroigh sin .i. triochad lá in nachar ofráil sé Arán na Beatha tar a cionn san Aifreann; agus de bhrígh nach d'anam a dheirbhshéar dobhí fuath aige acht dá tréithibh lochtacha ar mbeith beó dhi, d'athnuadhuigh sé úrnaighthe ar a hanam, i n-íoc na faillighe dorinne sé roimhe dá taobh, acht nach díomhaoineach dobhí a ghuidhe san chás sin óir ba léir go grod iar soin anam an mharbháin i n-iorradh dhuibh ag doras na cille gan cead aige theacht isteach. Gidheadh, ar ngreamughadh dó san dá urnaighthe ar son a dhearbhshéar doconnacthas ar tús a hanam agus folach liathbhán air <L 30> ag teacht isteach don eaglais acht nach lamhadh sé baint don altóir, agus arís fá dheire dofríoth radharc uirthi, agus í go háluinn deagh-dhathach mar aon le cuideachta aoibhinn ghlórmhar 'na turthímcheall réidh le dul d'áitiughadh an tsuaimhnis shíorraidhe ar Neamh. Dochí tú as so, a léightheóir, créad éifeachtaighe na bríghe bhíos i n-úrnaighthe an fhíréin dá dtig éigean do dhéanadh ar ríoghacht fhlaithamhnais. Nach ionmheasta dhuit leat gurab iomad sáruighthe do chinn guidhe Naomh Maolmhodhaigh ar dorsaibh Nimhe ag baint aisce agus párdúin amach do Dhia dá dheirbhshír budh éidir do dhiúltadh uirthi do thaobh a mí-mhéine agus a locht. Acht, a Íosa mhaith bhuigh bhúidh is tusa an té doní agus fós ar a ndéantar sárughadh agus an t-éigean iongantach so, óir atá tú cumhachtach caomh ag slánughadh cháich, ag taisbeánadh do thrócaire agus ag foillsiughadh do chalmacht ar aon réim, ag déanamh oirchille grás agus ciste mórthreise in do naomh-Shacramuintibh fá choinne haosa grádha in gach aimsir go foircionn an tsaoghail, óir atá brígh éifeachtach in sna Sacramintibh sin peacadha cháich do loghadh agus do chur ar neimhní farra anchumhachta spioradálta bhíodhbhadh na n-anam do chlaoidh ag ullmhughadh na ndaoineadh thairgeas a mí-mhiana aindlightheacha féin do thréigean ar talamh abhus chum a leigthe isteach don ghlóir thall. <L 31> CAIBIDIL 5. Iar ndéanadh trá an ollmhuighthe seo adeirim d'ár dTighearna Dia ar Mhaolmhodhaigh i regeon Leasa Móir san Mumhain chum glóire a anama d'fhoillsiughadh dá éis sin, doconnacthas dá dhaoinibh féin do chuir roime go Lios Mór é do dhéanadh tuille foghluma i gceann a raibh d'eolas aige, 's go háirithe d'fhagháil bárr léarguis ar chrábhadh is ar riaghaltacht, fios agus teachta do chur air ag scríobhadh leitreach ina dháil 's ag iarraidh air filleadh tar ais go proibhinse Árdmacha i gcoinne seirbhíse do dhéanadh annsin mar budh dual a dhéanamh do Dhia agus mur budh riachtanach. Dobhí fá'n am sin duine saidhbhir acfuinneach san chrích budh dearbhráthair máthar do Mhaolmhodhaigh aga raibh seilbh mainistre Binnchora ar a láimh. Do chuir an deagh-spiorad i gcroidhe an té sin an Mhainistir sin Bhinnchorra go n-ar beain bhain di do thoirbhirt agus do bhronnadh do Mhaolmhodhaigh mar aon agus é féin chum fóghanta do Dhia. Go háirithe dofuair Maolmhodhaigh áit na sean-mhainistre uaidh i gcoinne mhainistre nuadh do thógbháil innti, óir dobhí mainistir chianaosta san ionad sin roimhe budh ceann do mhórán mainistreach eile agus budh buime d'iomad mílteadh manach. Budh háit ró-bheannuighthe anallód an tsean-mhainistir reimhráidhte seo, torrthamhail lán-chlannmhar i naomhaibh agá sírgheineamhain do Dhia chum a sheirbhíse do chur chum tosaigh ó am go ham, ionnas go n-aithristear ar Ludhan naomh (aon de chlann an chóimhthionóil fhíréandachta Bhinnchorra) gur thóig is gur chuir sé suas céad mainistir, cás dobheirim anuas annso don léightheóir i ndóigh go mbaineadh sé as créad líon-mhaireacht <L 32> na cloinne eile crábhaidh d'fhás ón tsean-mhainistir seo Bhinnchora. d'aonfhocal do líonadar mórchlann crábhaidh na mainistre seo Éire agus Alba ionnas tré a n-iomadamhlacht in gach áit fá seach go raibh an fhearsa bhéarsa úd an ríoghfháidh le maoidheamh dá dtaobh: Dothainic tú a Thighearna don talamh, agá chur ar meisce agus agá líonadh de shaidhbhreas. Atá abhann Dé lán d'uiscidhibh, d'ullmhuigh tú a mbiadh súd, óir is amhail sin atá a bhfeiste. Iomdhaigh a síol súd ag cur a sruthán ar meisce, biaidh an ghineamhnachsoilbhir tré bhraonaibh etc. agus ar an seólamh so na fearsadha bhéarsaí eile ad dhiaidh san tpsailm chéadna ag teacht dar leat ar thorrthamhlacht Mainistre Binnchora úd, agus ní hé amháin an iomadamhlacht ró-líonmhar so de naomhaibh d'fhás i nÉirinn agus i nAlbain as an mainistir seo adeirim acht samhlachas lánmhara ag scéith fá chuantaibh do chleachtdaois Naoimh Bhinnchora úd agus Éireann, archeana, spréigheadh agus scaoileadh amach abhfad tar Éirinn go ríoghachtaibh agus go regeonaibh eile i bhfíoghair saitheadh líonmhara beach, agus budh dhíobh so Colmán Naomh dotháinig dár dtírne, don Fhrainc, áit inar thóig sé Mainistir Lixovium agus inar ghein uaidh sliocht iomadamhail fíréanda dá chlainn chrábhaidh. Aithristear fós go raibh fuireann mhanach san mainistir uasal úd Bhinnchora comhuimheardha agus chomhiomadamhail agus sin ar mhódh go mbí psailmcheadal na dtráth gcanónta sna hoifige diadha ó am go ham agus in gach aon am do shaor innti, ionnas nach déandaois scíth ná faillighe fá bheith ag buan-mholadh Dé san eaglais úd Bhinnchora ag an altóir agus san chóraidh do lá agus d'oidhche gan faillighthe. Acht gurab leor an mhéid sin de thrácht annso ar shean- <L 33> ghlóir agus ar onóir dhiadha Mhainistir Bhinnchora. Do ghabh, iomorra, Maolmhodhaigh le a ais an tsean-mhainistir oirdheirc seo do leasughadh agus do thógbháil as an nuadh d'éis bheith abhfad roimhe sin briste leagtha dhi ó fhoghlaidhthibh mara agus ó phioráideachaibh díchreidmheacha dotháinig fúithi agus do léirmhill í, óir do ghabh fonn caondúthrachtach Maolmhodhaigh fá áitiughadh do chur uirthi i n-athuair amhail parrthais eile, tré a rabhadar de chorpaibh beannuighthe saor-naomh adhlaicthe fá a húir, ar an adhbhar agus gan labhairt ar ar éag siad de naomhaibh agus de dhaoinibh fíréanda le hadhairt go síochánta innti go n-aithristear gur chuireadar na pioráidigh úd naoi gcéad duine chum báis ar aon lá innti fá'n am inar mhill siad agus inar threascair siad í mar adubhramar roimhe. Acht cheana, gér mhór líonmhar fearann cíos na mainistre seo níor iarr Maolmhodhaigh iad ná aon mhír díobh, ar an adhbhar go mbudh toil leis a bhfaghail bhfágáil ar urláimh dhuine eile is gan beaint baint do bheith aige féin dóibh ná dá dtairbhe, óir tar gan áitiughadh do bheith ar an mainistir seo ná caomhthionól manach do bheith innti mar budh dual ón tráth fá'r scriosadar na hanfhoghluidhthe reimhráidhte í, ní scaradh sí le bheith de shíor i seilbh dhuine éigin aga mbí a hurláimh agus a sochar, farra go mbídís abba arn-a dtoghadh agus arn-a n-ainmniughadh innti, ó am go ham de ghnáth, gion go mbudh ceart canónta na haibb sin. Ar mbeith trá do mhórán ag comhairliughadh Mhaolmhodhaigh fá chíos agus fá thairbhe na mainistreach do ghlacadh chuig mar aon agus corp na mainistreach féin, do dhiúltuigh sé teacht re n-a gcomhairle ná le n-a dtoil, ag breith de rogha a bheith bocht úmhal, tar shaidhbhreas ar bith do shealbhughadh ná do ghlacadh. Bíodh go mbudh fhearr dho go ndioghnadh <L 34> sé comhairle cháich fá'n tseilbh seo do ghlacadh, mar bhus follas dá éis seo. Gidheadh, do réir theagaisc agus aithne an Athar Íomhar dotháinig sé féin agus deichneabhar bráthair eile fris go sroigh an áit ina raibh sean-Mhainistir Bhinnchora ó thús; agus do thionscnadar mainistir nuadh chur suas san ionad chéadna sin. Ar mbeith, ámh, do san lá n-aon leis an obair seo agá tógbháil agus é ag tairgsin maide do ghearradh le tuaigh do bhuail sé dá neamh-thoil lán buille den tuaigh i ndruim óglaoich dobhí le a ais, dár leag sé an fear fá lár agus dár ghearr sé go mór a éadach go sroigh a chroiceann; gidheadh, bíodh gur shaoil siad a raibh san láthair nachar bhféidir don óglaoch gan bheith marbh tré mhéid an bhuille do thárluigh fá neart do (thairis sin) níor fríoth marbha ná lot ar bith air. Do ghlacadar cách as so bárr misnigh fá ghreamughadh don obair agus fá dhul ar a n-aghaidh innti, ag tabhairt an fhoillsighthe mhiorbhuilighe seo dá n-aire do taisbeánadh leis an naomh fá n-a tús, agus de so dobhí árus cille na háite i mbeagán aimsire ullamh i bhfeiste úrnaighthe agus íodhbartha do dhéanadh ann acht gurab de bhláth-chrannaibh glan-snadhmtha táithte aroile dobhí an obair arn-a déanadh de nós Éireann agus Alban go leor-fheabhas. Dobhí trá fóghnadh agus seirbhís nDé ar taithighe as sin amach san nuadh- eaglais sin i samhlachas chaondúthrachta cháich san tsean-áit roimhe anallód, acht amháin go mbudh teirce go rómhór an uimhir chléireach agus manach dobhí le fóghnadh do Dhia san mainistir nuadh ná san tsean-mhainistir sul tugadh argain ar an áit roimhe. d'fhan ámh agus do chomhnuigh Maolmhodhaigh 'na uachtarán ar an nuadh- mhainistir ar fhoráileamh an Athar Íomhar, agá thaisbeánadh féin 'na oide chrábhaidh agus fós 'na bheodh- <L 35> riaghail dá íochtaránaibh agus dá bhráithribh cóimhthionóil, ionnas go mbadh fhéidir leo gach deagh-oideas agus gach conversáid dhiadha budh foghlamtha dóibh d'fhaicsin agus do léaghadh ina bheathaidh agus ina chaitheamh aimsire, acht go mbadh cleachtadh aige sin iomad de bhárr crábhaidh agus maith-ghníomh eile do ghabháil le a ais thar ghnás na mbráthar eile agus ós cionn statúidí coitchionna na riaghla fá ar luigh sé féin agus iad, gan árach aca san tóraidheacht do dhéanadh air ina mhortificasion agus ina anchruas beatha. Dobhí fán am sin duine tinn ar an gceanntar sin chum a dtáinig an diabhal ar cuairt ag aithnidh dhe gan Maolmhodhaigh do léigean ar aon chor dá chómhair agus ag rádh ris dá dtigeadh sé chuige gabháil de sgáin ann agus a mharbhadh. Do nochtadh an scéal so do Mhaolmhodhaigh. Gidheadh, ní meatacht do ghabh dhe é acht ar ndul i leith Dé, agus ar ndéanadh urnaighthe mar badh dual agus mar badh cleachtadh leis d'ionnsuigh sé go deagh-mhisneamhail an t-easlán agus ní hé amháin an droch-spiorad dobhí roimhe ina fhochair do dhíbirt uaidh acht do leighis sé é go miorbhuileach ó n-a uile ghalar. Is é, ámh, badh hainm don othar so Malcus nó Maolchú, agus fós badh dearbhráthair fola é dár nGiolla-Críostne .i. Cristianus Abb Mhelifont, dias mhaireas anois níos bráthardha dá chéile iná roimhe seo. Óir mar dofuair Maolchú é féin saor ó chathaighibh an diabhail farra bheith slán do ó n-a thinneas, do mhalartuigh sé a éadach agus a intinn ag dul do thaobh nDé, ag fóghnamh do. Mar thugadar trá na bráithre an cás so Maolchon dá n-aire do thairg siad bárr aireachais do bheith aca ortha féin i n-aghaidh mhailíse an Áibhirseóra darab síor-chleachtadh bheith i gceilg ar deagh-oibribh cháich. Dobhí fá'n am sin fós cléireach san chrích darab ainm Miothal i mbaoghal báis le disenteria agus <L 36> díothscaoile bronn. Ní dhearnaidh Maolmhodhaigh acht mír den phronn a bhí ar an mbórd ina fhiadhnaise do chur chuige agus ar fromhadh an bhidh sin don othar badh slán é gan mhoill, agus ar dteangbháil arís don easlán céadna i ngalar eile dofuair sé aisiog ar a shláinte tré ghuidhe Mhaolmhodhaigh ar a shon, farra deigh-íntinn chrábhaidh d'fhás ann chum fóghantadh do Dhia i n-aibíd riaghalta uaidh sin amach, ionnas dar leat nach beith sé díombuidheach ná dearmadach fá na miorbhuilibh móra dorinneadh fá dhó air ag aisiog a shláinte dho, acht go gcluinimíd an fear so Micheál do bheith anois 'na Abb ós mainistir riaghalta i nAlbain agus gurab í an mhainistir seo an mhainistir dhéidheanach de iomad mainistreach do thóig sé trés na miorbhuilibh reimhráidhte seo. Farra hadhbharaibh eile d'árduigh deagh- mheas cháich ar Mhaolmhodhaigh do gach leath agus do mhéaduigh uimhir manach a chóimhthionóil de sin, acht go raibh bárr anma fós aige le fagháil ar áirde ar an adhbhar go raibh i gcinne dho dignit easboig do ghnóthughadh i gcathair áirithe den chrích i bhfogus do Mhainistir Bhinnchorra ina raibh a chomhnaidhe fá'n tráth sin. <L 37> Caibidil 6. Le linn na haimsire céadna d'éag Easbog Conaire, agus d'éis a bháis dobhí an chathaoir easbuig sin abhfad 'na baintreabhaidh ar easbhaidh prealáid, agus bíodh go rabhadar ceill agus tuath ar aon réim 'na ndenimpiodhacha ar Mhaolmhodhaigh ag iarraidh air cúram na heasbogóideachta do ghabháil le a ais, níor aontuigh seisean dul fán ualach sin dóibh nó go mbadh éigean do tré aithne a athar spioradálta Íomhar agus árdeasbog na proibhinse a gabháil air agus é triochad bliadhain d'aois fán am sin. Acht cheana badh clos don Naomh nach rabhadar d'áitightheóiríbh i gConair san aimsir sin ná san deóisis do gach taobh dhe acht gné dhaoineadh barbardha brúideamhla aindleaghthacha gan choinsias ná deagh- bhéasamhlacht ar bith acht amháin ainm críostaidhthe do bheith ortha; óir ní chleachtdaois deachmhadh ná ofráil d'íoc le pearsanaibh eaglaise, ní dhéandaois lánamhnacha aca scrupall ná ceist fá chlainn do gheineamhain ar oile gan sacramint pósta ar bith eatorra. Ní ghabhdaois glonn ná eagla tré bheith le briseadh gach deagh-reachta, ag síordhéanadh uilc agus peacaidh agus gan aire ná luadh aca ar fhaoisdin ná ar aithrighe do dhéanamh ionnta; farra go mba róthearc sagart eatorra ó n-a bhfuighidís absolóid ina gcoirthibh i gcás go dtiubhradh aon chuid díobh amas ar fhaoisdin nó ar aithmhéala san taobh sin agus fós bíodh go mbadh beag gann an líon cléire do bhí fá'n am sin ann 'sgo mbadh ró-bheag do ghnóthuighidís an chliar sin ar an bpobal. Tairis sin budh haoibhseach iomarcach le cách a n- uimhir agus iad féin. As so agus tré a arrachtaighe do ghabh ainbhfios agus peacadh treise in gach <L 38> aon áird den talamh ní raibh seanamóntaidhe léigheanta le fagháil ann d'aithriseadh oideas bréithre Dé i bpuilpit agus ní mó dobhíodh psailmcheadal ná binnghlór cantaire le a gclos i gcóraidh ná ag altóir in sna ceallaibh le moladh an Árdríogh. Ba déarach doghrainneach an cás ina dtárluigh gaiscidheach an Tighearna, Maolmhodhaigh, annso, óir ba mí- onórach neamh-choinsiasach leis filleadh tar a ais, ná cúbadh mar mheathánach agus budh baoghalach guaiseamhail dho don leath eile dul ar aghaidh d'ionnsuidhe gach cruais gach dócamhail agus gach dainséir dá raibh roimhe. (Gidheadh, trá), sé ní ar ar chinn sé a thaisbeánadh nachar bhfear ceannaigh ná mercenarius é acht fíor-aodhaire tréada Chríost, agus dá bhrígh sin do thairg sé dícheall do dhéanadh fá'n dignit dotugadh dho do sheasadh, agus fá ucht do thabhairt go deigh-mhisneamhail do gach doghrainn 'sdo gach baoghal budh éidir do theangbháil dó, agá ionghabháil féin mar budh dual san chúram dobhí greamuighthe dhe, agus bíodh go mbadh gné mhadaí allta furmhór a rabhadar ina dheóisis. Thairis sin d'ionnsuigh seisean amhail aodhaire nádúrtha iad, ag fuireach aca, agus ag seasadh ina measc go fírbheodha ionnasach ag criothnughadh saothair agus dúthrachta le caercha do dhéanadh dhíobh. Óir dobheireadh sé ós árd teagasc dhóibh uile i gcoitchinne ar a leas; do shéimhspreagadh sé páirt díobh go ciúin agus do ghoireadh sé ar chuid eile dhíobh dogheibheadh sé dúr dotheagaisc agá maothughadh chum aithrighe do dhéanadh do réir mar do theangbhadh dhó faill d'fhagháil ortha. An mhéid, ámh, nach gabhadh oideas anama, ná crothnughadh uaidh ar a leas i n-aon tslighe dá n-abraim annso d'ofráladh sé a chroidhe brúighte umhal arn-a mhaothughadh le deóraibh ... sagartaibh <L 39> nach ag cléir na talmhan amháin acht ag prionnsadhaibh agus ag ríghthibh na críche go huilidhe, agus go speisialta do chuir Celsus an aithne seo chum dhá rí na Mumhan. Acht cheana, d'fhás mío-nós malluighthe san áit sin agus d'fhan sé ar bun tré antsaint dhíomsaigh dhroch-dhaoineadh dhiabhalta .i. an árd-chathaoir seo mar aon agus a príomhadhacht do bheith leananta ag cine áirithe den tír amhail budh hoighreacht shaoghalta í, ionnas trés an mío-nós sin nach raibh árach ná neart ar phríomhadh ar bith do thoghadh ná do bheith arn-a oirneadh san áit acht duine éigin den treibh sin. Agus de so do mhair an saobh-ghnás coirpe seo ar taithighe i nÁrdmhacha le linn chúig nglún ndéag, diaidh i ndiaidh, anuas go haimsir Mhaolmhodhaigh, na handhaoine seo trá ag congbháil an droch-nóis lochtaigh seo ar bun amhail budh dlighe é san tír, ar mhodh nach teastuigheadh choidhche príomhaidh gan bheith dá gcine i dtreise san áit, gion go mbíodh ar uairibh cléireach ar bith ann daoibh, agus ní hé seo amháin acht dobhádar leis an aga sin ochtar príomhadha san gcathaoir sin aga rabhadar mná. Gidheadh, dobhídís leiteardha d'aimhdheoin ban bheith amhail sin greamuighthe dhíobh. As an anghnás so, trá, do bheith mar so ar bun san phríomh-chathaoir seo eaglais Éireann dotháinig an claochlódh san trá ar choinsias, ar chrábhadh agus ar dheagh-bhéasaibh cháich i nÉirinn, idir cheill agus tuaith, mar do mhaoidheamar agus d'aithriseamar roimhe so. Ag so fós adhbhar agus fréamh na barbardhachta do cuirtí fá'n am úd i leith Éireannach tar go mbadh Críostaidhthe iad, óir (ní nach feasach is nach facthas agus nach raibh le clos i n-aon áit ina raibh creideamh Chríost ar bun) do chleachtabh chleachtadh an tÁrdeasbog, mar do thogradh féin, easbuig d'ainmniughadh agus do chur ina suidhe, do dhíomholadh agus do mhalartughadh in gach <L 40> áird den ríoghacht gan órdughadh ná fáth dlisteanach d'iarraidh leis sin do dhéanadh. Acht nachar churtha an saobh-nós so i n-iongnadh, óir cionnas budh éidir na baill do bheith ar deagh-fheiste agus an ceann mearuighthe agus gan órdughadh ar bith air? Dothug Celsus, trá, an anstáid mhí-órduighthe seo ar a raibh críoch Éireann fá'n n-am sin dá aire agus mar budh deaghdhuine maith fíréanda é ar a raibh eagla Dé do thairg sé dícheall do chriothnughadh le Maolmhodhaigh d'fhagháil 'na oighre air féin ina chathaoir príomhadhachta i ndóigh go dtiocfadh dhe tré a dhiongbhála agus tré a fheabhas de dhuine eaglaise anlochta agus mío-nóis neamh-chríostamhail cháich do chur ar gcúl agus do mhúchadh i ríoghachta Éireann, go háirithe i bproibhinse Árdmacha maille ris an gcathaoir sin do chur ó bheith greamuighthe leananta ag aon chine amháin de shíor, amhail dar leat badh hoighreacht saoghalta dhóibh í. Ní dheachaidh má 'seadh a mhuinghin mhaith ná a dheaghdhóigh amugha ar Celsus cóir, óir do toghadh Maolmhodhaigh 'na phríomhadh i nÁrdmacha d'éis báis Celsus, acht nachar leigeadh i n-áirithe agus i láintseilbh na cathaoire é aimsir fhada iar ndéanadh toghadh agus oirnthidh air fá n-a tuairim, ar an adhbhar gur ghabh óglaoch aindlightheach darbh ainm Mauritius nó Muircheartach (duine den ainfhine budh gnáthach roimhe sin do bheith i n-urláimh na háite) seilbh fhoiréigeantach na cathaoire sin Árdmacha go n-ar bhain dí go neamh-chanónta tioránta ar feadh chúig mbliadhan iar n-éag do Celsus, bíodh gurab é Maolmhodhaigh budh fearr le lucht coinsiais agus le daoinibh deigh-mhéineamhla maithe na críche do bheith san bpríomhadhacht agus nach é Muircheartach, agus dá bhrígh so d'iarradar agus d'athchuingeadar air dul i seilbh agus i n-urláimh na <L 41> háite do réir udhachta agus aithne Celsus, agus fós tar gur ghabh seisean a leithscéal leo ag rádh nach ar éigean acht go séimh síothchánta budh dual dul i n-áirithe cumhacht eaglaise, agus de sin nach tairgfeadh sé féin teacht ar bhéalaibh Mhuircheartaigh úd go héigeantach eisíothchánta. Níor shásuigh an leithscéal sin iad acht do labhair le Malchus reimhráidhte .i. Easbog Leasa Móir agus le Gilbeart, easbog eile agus céad leagáid abstalta an Phápa fá'n am sin ós Éirinn, ag iarraidh ortha a fhagháil ó Mhaolmhodhaigh urláimh na príomhadhachta do ghabháil chuige. d'éis trí mbliadhna do chaitheamh ar an seoladh so dhóibh agus ar mbeith do Mhuircheartach an seal sin go hanfhlaitheamhail i seilbh Árdmacha agus Maolmhodhaigh ag gabháil a leithscéal agus ag iarraidh gan é féin do chóimhéigniughadh le dhul do ghlic le Muircheartach fá urláimh na háite, adubhradar na deagh-easbuig seo agus aos coinsiais na críche ar cheana, nach fuileongdaois bainchéile Phádraig agus ceannchathaoir Éireann .i. Árdmacha do bheith ní budh faide le mí-mhéin anadhaltranais ag Muircheartach tar chionn a ceartleannáin Maolmhodhaigh, go masla do Chríost agus go ndochar do chreidmheachaibh Éireann go huilidhe. De so do chruinnigheadar easbuig agus prionnsaí na talmhan uile ceann i gceann, agus is é do cinneadh eatorra d'aon spiorad a thabhairt ar Maolmhodhaigh de dheoin nó d'éigean príomhadhacht agus árd-cheannas Eaglaise Éireann do ghabháil air; agus mar nachar ghabhsiad uaidh mar leithscéal é do bheith roime ceangailte i gcuing phósta spioradálta le heaglais chaiteadrálta Chonaire; agus fris sin go mbudh dócamhlach baoghalach dá shamhail d'fhear lagchumhachtach bualadh i gconspóid fá dhuine shaidhbhir acfainneach aga raibh cáirde agus aos leanamhna san tír, mar dobhí Muircheartach <L 42> agus é ag maoidheamh é féin 's a chine roime do bheith i n-urláimh na háite thuas, tuairim dá chéad bliadhain agus de sin ag iarraidh gan buaidhreamh do chur air fá n-a sheilbh do chongbháil. Níor ghabh siad fós mar leithscéal uaidh nacharbhfurasa seilbh Árdmacha do bheaint bhaint de Mhuircheartach ná dá chine acht maille re daoine do thuitim san imreasán, cás nach raibh iontsaintighthe aige sin (mar adubhairt féin) agus do bheith i n-aghaidh oifige bheith 'na shiocair ná 'na ionstruimint le fuil dhaondha do dhortadh. Mar nár shásuigh aon leithscéal díobh so iad agus tré bheith ag bagar bang agus coinnealbháthadh air, acht muna n-umhlaghadh sé dhóibh, ag meas gurab í toil Dé eisean do theacht le n-a gcomhairle agus le n-a n-aithne d'innis sé dhóibh gurab é a bhás dobhíodar do dheilbh. Gidheadh, tairis sin, mar fhoillsiughadh ar eisean do bheith urramach dhóibh agus d'fhonn mairtíreachta d'fhulang ar son Chríost d'aontuigh sé teacht le n-a gcomhairle fá chúram príomhadhachta Árdmacha do ghabháil le a ais acht gur chuir sé d'acht agus de choinghiall ortha dá dtigeadh de cathaoir Árdmacha do chur fá shocruidheacht go canónta órduighthe mar budh dual, cead do bheith aige uatha filleadh i n-athuair tar a ais ar a sheanchéile .i. ar easbogodacht Chonaire le a rabhadar dá scaradh go héigeantach tar a thoil. Féach féin, a léightheóir, créad feabhas na híntinne dobhí ag an duine fíréanda so .i. gan aindréim mhiangasach ann le bárr onóra do ghlacadh ná glonn air fá dhul chum báis ar scáth sheirbhíse Chríost agus na hEaglaise. Is móide, trá, d'aontuigh Maolmhodhaigh comhairle cháich do ghabháil fá chúram príomhadhachta Árdmacha do ghlacadh air mar doconnacthas do gurab í toil Dé a gcomhairle do dhéanadh san chás sin. Óir ar mbeith don phríomhadh Celsus tinn i leabaidh galair, mar do mhaoidheamar roimhe <L 43> anois beag, do tarfás nó connacthas do Mhaolmhodhaigh bean álainn arrachta go ngnúis soirbh mhodhamhail, agus ar gcur cheasta ceiste uirthi cé badh hí féin, do fhreagair sí ag rádh gurab í féin beanchéile an Áirdeasbuig Celsus agus maraon agus sin do rádh dhi do sheachaid sí bachall dó agus d'imigh féin de phreib as a radharc. Ar n-éag iomorra do Celsus d'aithnidh agus adubhairt a bhachall do thabhairt do Mhaolmhodhaigh, agus mar dochonnaic Maolmhodhaigh í do chuimhnigh sé go mbadh cosamhail í leis an mbachaill do thaisbeain an bhean reimhráidhte dho i dtaidhbhse, agus de sin, farra gach ní eile, do ghabh eagla é go mbadh baoghalach dó fearg nDé do thuilleadh dá gcuireadh sé i n-aghaidh chomhairle agus aithne na ndaoineadh ní budh faide fá urláimh na príomhadhachta do ghlacadh. Gidheadh, ní dheachaidh sé isteach go hÁrdmacha ar feadh dhá bhliadhain de dheireadh na gcúig mbliadhan do mhair an pseudeasbog Muircheartach ina anfhlaitheas ós an áit ar eagla go dteangbhóchadh marbhadh daoineadh nó mórolc ar bith eile san gcathair dá sguil-sion do dhul innti, agus nach é a mbás acht a mbeatha budh áil leis. Dá bhrígh so do chaith sé an dá bhliadhain dhéidheanacha so san dióisis amuigh ag déanadh oifige easbuig in gach áit fá n-a dhícheall agus mar budh dual. Acht cheana, d'éag an pseudeasbog Muircheartach fá dheireadh ag déanadh oighre air féin tar an uile cheart de dhuine dá chine dar bh'ainm Nigellus nó Giolla Dubh i gcoinne bheith ina phríomhadh i nÁrdmacha ós Éirinn ina dhiaidh. Thairis sin dotháinig Árdrí Éireann mar aon le heasbogaibh, le huaislibh agus le creidmheachaibh na tíre i ndáil Maolmhodhaigh le n-a chur i n-urlámh <L 44> Árdmacha agus príomhadhachta na ríoghachta do réir an toghtha agus an oirnthidh dorinneadh aroimhe air san áit agus in sa dignit sin. Gidheadh, ar gclos don Ghiolla Dhubh agus dá bhráithribh coirpthe .i. clann mhailíseach Belial an cruinniughadh so do bheith ar n a thionnscnadh, do ghabhadar iad féin i n-arm agus do luigheadar i gceilg teannta le háit an chruinnighthe, agus iar dteacht don rí go n-a rabhadar d'árdchléir agus de mhaithibh na críche ina fhochair ar aon áit ceann i gceann do theaisbeáin Giolla mar aon agus an bhuidhean mhalluighthe dobhí fris iad féin ar thulaigh i bhfogus dóibh, maille re rún lingeadh ortha go héigeantach agus a marbhadh uile ar an áit sin, go háirithe an rí agus na heasbuig i ndóigh nach mbeadh duine san tír uaidh sin amach dogheabhadh heobhadh d'urradhas ann féin cur le Maolmhodhaigh i n-aghaidh an Ghiolla Dhuibh ná a chine fá sheilbh éigceart Árdmacha d'fhaghbháil ar a láimh. Dofuair, ámh, Maolmhodhaigh fios ar an gceilg seo agus scéala go raibh an sluagh coirpthe úd do mhuinnigh as an nGiolla Dubh ag triall air féin agus ar an tionól dobhí ina fhochair agus dá dhruim sin d'ionnsuigh sé teampall dobhí i bhfogus don áit, agus iar sléachtain do san eaglais sin do thóig sé a lámha ós árd agus do ghuidh Dia tré dhúthracht é féin go n-a raibh fris do láthair do shaoradh ó anachain na huaire sin, agus ar mbeith amhail sin do ar urnaighthe do dhorchuigh an t-aedhar agus do líon sé de dhubhstoirm agus do thóirnigh do gach aon taobh ionnas nachar léar léir solas gréine ná lae san áit sin ar aon nós, agus mar dhearbhadh dhuit, a léightheóir, gurab í urnaighe éifeachtach Mhaolmhodhaigh Naomh, d'éist Dia agus badh cionfátha leis an stoirm mboirb seo d'fhás ar an aedhar agus ar an aimsir an tráth so, bíodh a dearbh agat go <L 45> ndeachaidh scannra agus sceón san bhuidhin mhearuighthe úd do mhuinigh as an Ghiolla Dubh. d'éis teiche, ámh, don anbhuidhin úd agus iar ndul don toirneidh agus don doininn gharrtha d'fhás ann chum ciúinis, do fríth corp chinn urraidh na feadhna mar aon le corpaibh triuir dá dhroch- mhuintir marbh loit-bhréan ón tintidh do thárluigh dhóibh farra triúr eile do fágbhadh forloiscthe leathmharbh dhíobh agus gan milleamh ná lorg pudhra ar bith ar Mhaolmhodhaigh ná ar éinneach dá chuideachta, gion go mbadh fhada uatha an áit ar a dtug Dia an t-ár úd ar na droch-dhaoinibh reimhráidhte. Tuigimíd, trá, as an eachtra fírinne an scrioptúra adeir go dtollann urnaighthe an fhíréin bhinn na spéireanna ag dul do láthair Dé, ionnas dar leat go mbadh samhail don ní do thárluigh annso cás Mhaoise agus Chlainne Israel san Éigipt, áit ina mbíodh dorchadas gan léargus ag na hEfidibh agus an pobal Eabhra gan urdhubhadh ar bith fá a lán solais, nó dar liom ní héagcosamhail Maolmhodhaigh annso ar a úrnaighthe le hElias fáidh ag fagháil d'athchuinghe ó Dhia am áirithe drúcht agus báisteach do theacht ar an dtalamh ag fóirithin tiormaigh agus tart cháich; agus ar uair eile ag loscadh droch-dhaoineadh dotháinig fá n-a thuairim chum dochair d'imirt air, maille re teine ó neimh do thabhairt ortha. Amhail so do dheonuigh Dia na miorbhuilí seo d'fhoillsiughadh tré urnaighthe agus tré oibriughadh a fhóghantaidhe féin Maolmhodhaigh Naomh. <L 46> Caibidil 7. Dobhí Maolmhodhaigh ocht mbliadhna ar thriochad fán tráth so, agus iar spréidheadh an tsluaigh aindlighthigh úd dotháinig leis an pseudphreláid, Giolla Dubh, agus d'éis teichthe don ghiolla féin, dochuaidh isteach Maolmhodhaigh go hÁrdmacha ag glacadh seilbhe agus saorchumhacht cille ós an áit agus ós Éirinn uile, agus dá dhruim sin do fhill an rí go n-a rabhadar fris tar a n-ais dá n-ionadaibh féin ag fágáil Mhaolmhodhaigh i leith nDé; acht ar n-imtheacht don Ghiolla Dubh i dteichthe mar deirim do rug sé naomhthaise ár bpatarón bheannuighthe Pádruig leis .i. text soiscéil Phádruig agus a bhachall dá ngoirthí bachall Íosa (do réir seanchais cháich) ó bhfuair Pádruig í. Dobhí, trá, an bhachall seo ar n-a hóradh agus arn-a deagh-mhaisiughadh le hiomad péarladha, agus liogh loghmhar; agus de sin do ghluais an Giolla Dubh thart roimhe ag taisteal na tíre agus ag taisbeánadh na dtaiseadha agus na meirgidhe sin Phádruig do gach aon, agus mar dobhí umhlacht mhór, modh agus caondúthracht ag Éireannachaibh do na taisíbh agus do na meirgidhibh cádhasacha sin Phádruig do bheain bhain sé iomad gnodhughadh agus modh don chrích chum baramhla do thabhairt gurab aige dobhí an chóir agus dá bhrígh sin ag géilleadh dho mar phríomhaidh do thairgeadar dhul dá thaobh i n-aghaidh Mhaolmhodhaigh. Dobhí, iomorra, prionnsa san tír d'fhine an Ghiolla Dhuibh dár bheain an rí mionna bheith díleas umhal do Mhaolmhodhaigh; gidheadh, do chinn an prionnsa so mar aon le daoinibh eile do ghabh a pháirt ar fheall d'imirt ar Mhaolmhodhaigh. Go naire sin ar mbeith do Mhaolmhodhaigh lá <L 47> áirithe ag easpartaibh do chuir an prionnsa so fios air fá dhul amach ina dháil tar mhúraibh na hEaglaise ar sealamh cás síthe agus báidhe do shnamhadh fris. Is é doconnacthas dá raibh i bhfochair Mhaolmhodhaigh de chléir agus de thuathadhaibh nach raibh acht ullmhughadh feille san gcoinne sin an phrionnsa chum Maolmhodhaigh do mhilleadh is do bhascadh, ag rádh dá mbadh síothcháin fírinneach neamh-ghangaideach dobhí sé do luadh go mbadh chóra dhó theacht isteach go cathair agus go heaglais Árdmacha ná an príomhadh d'iarraidh amach fá thuairim reighte réidhtigh agus cumainn do cheangal leis. Gidheadh mar do dhiúlt an prionnsa triall don chathair isteach i ndáil Mhaolmhodhaigh d'aontuigh agus adubhairt Maolmhodhaigh, tar a raibh de bhaoghal san chás, mar fhoillsiughadh gurab críostaidhe agus gurab aodhaire spioradálta dáríribh é féin ag aithris ar Chríost nachar ob bás d'fhulang ar son an phobail, go rachadh sé féin d'ionnsuidhe an choinne úd don áit ina raibh an prionnsa, do shnadhmadh síothchána leis, nó d'fhulang báis san chomhdháil mar leas agus mar shompla dá thréad, agus leis an intinn sin mar aon le triúr eile do thogair dhul fá chontabhairt éaga leis, tar thoil mhórán dá raibh ina thimcheall agus dobhí ag gol 'sa caoi dá chaoineadh, do thriall sé ar aghaidh go deagh- mhisneamhail soilbhir chum na háite inar gheall an prionnsa chuige, mar a bhfuair sé mórán ceithirne ag an bprionnsa mío-rúnach ullamh armtha chum dúnmharbhadh do dhéanadh airsion. d'aimhdheóin ámh a mhailíse dhó ar nglacadh uimdhídean scéithe creidimh agus dóchais nDé air do leigeadar a n-arma le fán, agus ar dteacht do uamhan agus do chritheagla forrtha d'umhluigheadar féin agus a gceann feadhna dhó, ag déanadh báidhe agus ag snadhmadh síothchána leis. Iar gclos, trá, do chách bíodhbhadha agus eascáirde <L 48> Mhaolmhodhaigh do theacht amhail sin fá réidhteach agus fá umhlacht chuige, ní bhfuair aoinneach ann féin iarraidh do thabhairt ar dhochar ar mbith ná ar bhuaidhreamh d'ullmhughadh dho ós árd as sin amach, ionnas go raibh saoir-chead aige oifige agus gnaithighe a easbogóideachta agus a áite do dhéanadh gan cheilt ná toirmeasc, agus tar gach ní budh héigean don Ghiolla Dhubh na taise agus na meirgí úd Phádruig do thabhairt do. Gidheadh, dobhí aos fuatha ós íseal aige do thaobh an Ghiolla Dhuibh agus a dhroch-chine do thairgeadh ithiomrádh agus murmar do dhéanadh fá láimh air ag dísmbeagadh a theiste sag tarcaisniughadh a dheagh-chliú, agus tar chách dofuair graigín andána an mhío-choinsiais ann féin gnás do dhéanadh de bheith ag labhairt go holc air, ag teacht le hearráid an Ghiolla Dhuibh, san ainfhine dá raibh sé. Acht cheana do chóirigh Dia a olc agus a dhroch-mhúineadh ar an ngraigín san taobh so. Óir do at a theanga ina cheann, do logh agus do bhréan sí agus fós do líon sí de chrumhaibh agus de phéistibh eile, agus iar mbeith do ar feadh seacht lae as a chéile dá gcur tar a bhéal amach d'fhiadhnaise mhóráin d'éag sé fá dheóid go hainimheach gráineamhail. Do thárluigh arís a shamhail seo d'anbhás do mhnaoi andhána eile de dhroch-chine an Ghiolla Dhuibh dofuair innti féin labhairt go haithiseach imdheargthach i n-aghaidh an naoimh agá thoirmeasc ó theagasc poiblidhe le a raibh sé lá áirithe, ag maoidheadh ós árd air nach raibh acht fear saobh-chrábhaidh ann agus duine neamh-choinsiasach éagcórach dochuaidh isteach go haindlightheach i seilbh cheirt dhaoineadh eile, farra go bhfacthas di mar bhárr spíde a chur ina leith gurab duine fothmhaol é fearacht na mbuachall n-anmhailíseach úd do thairg an fáidh Eliseus d'aithisiughadh do thaobh a mhaoile. Gidheadh, mar do chrothnuigh Dia na hógmhacaoimh reimhráidhte tré a bhfochmhaide <L 49> agus tré a magadh ar an bhfáidh, amhail sin d'imir Dia a ghairg-smacht ar an anmhnaoi dhroch-mhúinte seo fá Mhaolmhodhaigh Naomh do mhaslughadh mar so, óir do ghabh ar tús mire agus saobh-chiall í agus fá dheire dofuair sí bás obann nó anbhás uslaingeach ag síor-leigean mairgean gan scíth, agus í ag ínnsin go raibh sí arn-a tachtadh ag Maolmhodhaigh, gion go dtug sé aisfhreagra ar bith uirthi ná go ndearnaidh sé iomarda mí- chéadfadhach ar domhan 'na haghaidh trés an aithis dochonnacthas dí do dhéanadh go lánéagcórach air. d'éirigh fá'n am sin gur fhás pláigh san gcathair agus in sna tuaithibh do gach taobh dhi budh chionnfátha báis d'iomad daoineadh idir chléir agus tuathadhaibh nó gur thriall Maolmhodhaigh amach imeasc cháich ag tabhairt meirgidhe agus taisidhe naomhtha leis 's agá ghuidhe chum Dé ós árd fá'n bpláigh sin do chlaochlódh, agus de sin chuaidh sin gan mhoill ar neimhní; do de sguil trá na miorbhuileadh so d'fhoillsigh Dia maille re Maolmhodhaigh do leigeadar an t-ainfhine eascáirdeach úd díobh bheith ag teacht ní badh mhó ina aghaidh, acht d'admhadar, fearacht muintire Canaan leis an bpobal Eabhra, go raibh an Tighearna maille leis ag cur ar a shon, acht go mbudh fhada dhóibh sin go ndearnadar an aithrighe sin féin, óir do scrios Dia go ró-luath ann aipche de dhruim talmhan iad, ionnas nach maireann anois díobh acht droch-chuimhne a n-easumhlachta, a locht, agus a mailíse, bíodh go mbadh hiomarcach anchumhachtach roimhe sin san tír iad, cás do chuir iongna ar mhórán, farra gur fríth taisbeaintaighe líonmhara eile ar naomhthacht Mhaolmhodhaigh ar mhéid an gheana dobhí ag Dia air aga bhfaictear dhúinne a gcur ar cáirde go fóill i gcoinne labhartha dá éis so ortha. <L 50> Caibidil 8. Taréis go ndearnaidh Dia (amhail a d'innisiomar anois) díoghaltas ar na drongaibh díomasacha ar a dtángamar go fóill roimhe, agus iar ndul d'Eaglais Árdmacha 's do chléir na críche archeana chum socrachta, agus mar budh follas deagh-bhéasamhlacht do bheith ar bhfás i leabaidh na barbardhachta a bhí roime ar bun imeasc cháich san talamh, i gceann trí mbliadhan de fhlaitheas Mhaolmhodhaigh ós Árdmacha do smuain sé ar ghné shuaimhnis do ghlacadh dho féin, agus do réir an chonnartha dobhí déanta roimhe sin idir chléir agus uaisle Éireann do thaobh agus eisean don leith eile .i. a chead do bheith aige filleadh i n-athuair ar a shean-chéile Eaglais Chaitedrálta Chonaire, dá mbadh fhéidir cathaoir agus príomh-eaglais Árdmacha do scaradh agus do shaoradh ó fhlaitheas bharbardha éigceart na pseudeasbog reimhráidhte Mauritius agus Nigellus mar aon le hoirioghlacht hoireaghlacht éigceart mío-chanónta a gcine do chur ar gcúl don taobh san is do thaobh príomhadhachta Éireann, acht go bhfuigheadh sé pearsa diongbhála Eaglaise dodhéanadh a áit mar budh leor. Agus de sin ag seasadh ar an acht reimhráidhte d'ainmnigh agus d'fhágbhadh sé ar a shon féin aca duine cóir fíréanda dar bh'ainm Gillasius, nó Giolla Mac Liagh, le bheith i n-urláimh phríomhadhachta Árdmacha ós Éirinn maill re aonta cille agus tuaithe ag teacht leis ar an toghadh sin, bíodh go mbudh doiligh leo a mhalairt sin do dhéanadh ar aon neach eile, acht gurbh éigean dóibh fuireach ar an gconnradh dobhí snadhmtha roimhe idir iad agus é. A haithle beith aontadhach amhail seo dhóibh leath ar leath, do thriall <L 51> Maolmhodhaigh miorbhuilleach as Árdmacha dá shean-áit easbogdha féin; acht nach í seilbh Chonaire dorug sé do rogha, acht urláimh Dhúna Pádraig, ionad ina mbudh dual easbog do bheith ó ghnás cianaosta na críche, acht go raibh sí aimsir fhada ria sin ceangailte le heasbogóideacht Chonaire. Is é fáth, iomorra, as nachar bh'áil le Maolmhodhaigh dul i seilbh chathaoire Chonaire ar an adhbhar gur ainmnigh sé roimhe sin easbog eile le bheith 'na hurláimh agus fós go mbudh leór leis cúram Dhúin amháin do ghabháil air féin. Och mo ghean ar chroidhe glan an deagh-fhir seo gan smál ná sal ó lochtaibh agus mo ghean ar fós a shúil shimplidhe mar rosc colaim saor ó shaint agus ó antoil dá bhfacthas an áit budh fearr agus budh feisteamhla d'fhágbháil ag duine eile, agus an áit budh mhí-ghléasta agus budh measa do bhreith do rogha dhó féin. Cá bhfuilid lucht sainte agus aos círéipe an bheatha ghreamuigheas d'imreasán agus de shíothbhuaidhreamh leath ar leath fá idir cheart beagáin fearainn nó cladha tórann nach tigid siad annso chum go nglacadaois sompla ar a leas ó Mhaolmhodhaigh Naomhtha? Acht go saoilim nach éagcomhthrom fheileas do na drongaibh mío-shásta easaontacha seo ráidhte an fháidh adeir go ngearrfadaois daoine áirithe mná torrthacha Galaad ag iarradh tórann dúithchí agus imleach críche ag a mbí saint agus lán súl aca a bhfagháil le a sealbhughadh agus iar sin a bhfairsingiughadh. <L 52> Caibidil 9. Iar nglacadh trá seilbhe easbogóideachta Dhúin do Mhaolmhodhaigh, do réir an chleachta dobhí roimhe aige do thogh sé mar shásamh agus mar mír sóláis do féin cóimhthionól cléire riaghalta do bheith ina fhochair chum go dtugadh sé féin agus iad ucht ar aithrighe agus ar chaondúthracht ní budh déine iná mar d'fhéad sé seal aimsire roimhe sin. Gidheadh, bíodh gurab é badh rún dó san san tslighe seo é féin do dhortadh ar uaigneas riaghalta agus ar chontemplation neithe neamhdha, ní lánmhaith d'éirigh leis a intinn do chur i ngníomh tré mhéid agus tré líonmhaireacht na taithighe donídís daoine uaisle agus anuaisle na críche aige, ag iarraidh air oideas anama agus comhairle spioradálta do thabhairt dóibh agus do spréidheamh ortha, farra go dtéigheadh sé go minic imeasc cháich amach agá dteagasc is ag déanamh seanmóra dhóibh agus fós ag déanadh oifige easbuig eatorrtha in gach áit ina mbuaileadh sé go coitcheann maille re hughdarás leathadach amhail budh haon de na hAsbalaibh é, gan duine dhá fhagháil ann féin ceist do chur air fá n-a chumhachtaibh san chás sin, acht go gur leór leo uaidh, i leaba cumhacht ngnásamhail, na buadha neamhdha neamh-ghnásamhail dochonnacadar ar a láimh le miorbhuillibh iongantach do oibriughadh mar doníodh sé, óir, adeiridís, do réir ráidhte an scrioptúra, go mbadh dual saoirse do bheith i gcoimhdeacht spioraide De, spiorad doconnacthas dóibh do bheith le a ais sin. Acht cheana, níor leor leis sin na buadha reimhráidhte (gé go mbadh diadha iad) mar fhoillsiughadh ar a oibribh 's ar a oifig annsúd do bheith ceart gan ughdarás abstalta <L 53> na Rómha d'fhagháil dá ndearbhadh agus dá neartughadh, agus chum an ughdaráis abstalta seo do ghnóthughadh agus d'fhagháil as láimh an Phápa féin do chinn sé ar thriall don Róimh. Dobhí fáth eile aige imtheacht ar an dturas sin .i. Pallium do shaothrughadh do phríomh-eaglais Éireann d'Árdmacha agus an chomaoin sin do bheith uaidh féin uirthi, gé fionnas a cúram agus a hurláimh do bheith seal roimhe sin air, ar an adhbhar go raibh Árdmacha aimsir fhada ria sin ar easbhaidh Pallium, ge ann bhíos iomláine cumhachta agus onóra an uile Áirdeasbuig tar Easbogaibh eile. Fris seo do thóig an príomhadh Celsus Áirdeasbogóideacht eile i ríoghacht Éireann (acht go mbeith sí faoi an bpríomh-chathaoir .i. faoi Árdmacha agus faoi an bpríomhadh) agus dobhí mar an gcéadna do lán súl agus d'intinn ag Maolmhodhaigh Pallium d'iarraidh agus do ghnóthughadh don Mhetropolis agus don chathaoir eile seo, farra diongbhála abstalta d'fhagháil di ar na pribhiléidibh dofuair sí roimhe sin ó Celsus. Ar bhfagháil, trá, feasa do chléir agus d'uaislibh Éireann rún intinne do ghlacadh do Mhaolmhodhaigh triall as Éirinn amhail so d'ionnsaighe na Rómha, do ghabh brón mór agus glonn iad tré a imtheacht uatha as an dtír agus tré easbha do bheith ortha ar n-imtheacht dó, farra go raibh uamhan ortha bás dá bhreith sul d'fhillfeadh sé chugtha tar a ais ón gcianturas ar a raibh sé ag triall uatha. d'éag, ámh, san am sin deagh-dhuine fíréanda agus easbog maith badh dhearbhráthair do Mhaolmhodhaigh dar bh'ainm Cristianus, nó Giolla Críost, agus ba samhail do Mhaolmhodhaigh é i bhfoirfeacht ndiadha agus i naomhthacht. Go háirithe níorbh'olc an tánaiste do Mhaolmhodhaigh é i n- oirdhearcas agus i maith do réir bharamhla cháich dhó. Do chuir má'seadh bás an deagh-dhuine seo gné mhoille ar <L 54> imtheacht Maolmhodhaigh ar an dturus úd, cách ag rádh i gcoitchinn nach mbeadh acht milleadh doleighis don talamh uile scaradh le Maolmhodhaigh d'éis oidhe nó báis Ghiolla Críost, a dhearbhráthair, mar budh iad go prionsapálta ba dhá uaithne fulaing d'Eaglais Éireann. Go naire seo do thairgeadar a chongbháil ar éigean ó imtheacht as an dtír ar deóraidheacht ná ar an turas sin bíodh gur bhagair sé a n-eascaoineadh agus bang do chur ortha fá bheith agá thoirmeasc, nó go bhfacthas dóibh fá dheireadh crannchur do chur idir eisean agus iad d'fhéachain cé dhíobh budh fearr le Dia .i. eisean do thriall as an gcrích ar an aistear dobhí roimhe, nó fuireach san tír i mbun an ualaigh san chúram spioradálta dá raibh sé greamuighthe go sroigh sin, agus gion gurab mhaith leis sin iad san do dhéanadh an chrannchuir sin dá thaobh féin, tairis sin dorinne siad é agus dochuaidh sé ina n-aghaidh fá thrí. De sin do thuigeadar gurab í toil nDé triall ar an turas sin dó ar a dtáinig a intinn, agus ar an adhbhar sin do leigeadar dhíobh barra ar bith nó buaidhreamh do chur air fá imtheacht. Gidheadh doconnacthas dó san níbhus taoisge ná d'fhúigfeadh sé an talamh pearsa iomchubhaidh eile do thoghadh le bheith 'na easbog i n-áit Ghiolla Chríost, a dhearbhráthair, agus bhrígh sin d'ainmnigh sé aon de thriúr príomh-dhisciobal dobhí aige féin leis an áit do shealbhughadh, agus 'sé ba hainm don bhfear sin Edanus nó Aodh. Do ghoill go mór ar Aodh é féin do luigheadh fá ualach chomh trom agus dobhí easbogóideacht, agus de sin ag caoidh do thairg sé bheith obthach fá n-a glacadh air, acht go ndubhairt Maolmhodhaigh gurab é deonughadh Dé oirneadh easbogdha do dhéanadh air. Agus mar fhoillsiughadh dhuit, ar sé, gurab í so toil Dé, do thaisbeáin Dia dhamhsa fail óir fád mhéarsa mar chomhartha feise do bheith arn-a <L 55> ceangal eadrat agus an easbogóideacht úd atá 'na baintreabhaigh anois ó éag mo dhearbhráthar GiollaCríost. d'aontuigh, ámh, Aodh annsin géilleadh do thabhairt do chomhairle Mhaolmhodhaigh agus iar ngabháil ngrádha easbogdha dhó mar budh dual do ghluais Maolmhodhaigh roimhe ag imtheacht ar aghaidh fá thuairim na Rómha. Ar mbeith dho, iomorra, ina shlighe, d'éis ríoghacht Alban d'fhágbháil, dotháinic sé go cathair Eboracum .i. York agus d'amharc annsin sagart den áit air, agus bíodh nach facaidh sé roimhe riamh é, d'aithin sé é tré fhaisnéis spioraide Dé do nocht dó cé dobhí aige, óir dobhí an deagh-spiorad le a ais an tsagairt agus is é ba hainm dho Syriacus. De sin d'innis an sagart do chách tásc agus scéala Mhaolmhodhaigh. Ag so, ar sé, an tEasbog Éireannach d'aithris mé dhíbh dothiocfadh in bhur ndáil (óir do thairngir sé sin dóibh roime) agus atá sé comh naomhtha agus sin, ar sé, ionnas go bhfuil eolas aige le fagháil ó Dhia ar sheicréidí folaighthaigh cháich, cás do chruthaigh Syriacus 'na ghlanfhírinne do bhall annsin. Is léir as so mar mhaoidheas Críost gurab docheilte lóchrann fá bhéal daibhche, agus amhail sin nacharbhfuras naomhthacht Mhaolmhodhaigh do chongbháil i bhfolach gan spiorad nDé do labhair san sagart Syriacus dá fhoillsiughadh. d'fhiafruigheadar, trá, disciobail Mhaolmhodhaigh de Syriacus cionnas do rachadh a dturas dóibh, nó an raibh i gcinneamhain dóibh filleadh tar a n-ais san chonair chéadna. Is é, ámh, freagra dothug seisean ortha gur bheag dhíobh d'fhillfeadh san tslighe sin arís, agus budh fíor dhó, gion gurab bás dorug aon fhear aca, ar an adhbhar, iar gcasadh dhóibh ón Róimh, gur fhág Maolmhodhaigh a bhfurmhór i gClaraual 's i mainistribh eile riaghalta san tslighe d'fhoghluim léighinn agus bárr <L 56> riaghaltachta. Acht gurab leor so de thrácht ar an sagart Syriacus. Tháinig fós fá'n tráth sin d'ionnsaighe Mhaolmhodhaigh go cathair York duine cóir dar bh'ainm Walleuus agá chur féin go modhamhail ró-dhúthrachtach ar chomhairce a chomhghuidhe, agus budh príoir ós bráithribh riaghalta an fear so san áit darab ainm Kirkham acht gurab manach anois dár n-órdne é (ar Bearnard) i mainistir Mhailros. Ar mbreathnughadh, trá, don deagh-phríoir seo go mbadh teirce marcaidheacht an Easpoig Mhaolmhodhaigh ná an bhuidhean dobhí ar aon imtheacht leis, óir farra cléircibh eile agus farra fóghantadhaibh dobhí 'na chuideachta dobhádar cúigear sagart ina shlighe fris agus gan aige sin agus aca uile acht trí heich, do bhronn sé a each féin dó, ag rádh nach raibh ní is mó do ghoill an tan sin air iná sodar garbh do bheith san each agus a bheith anshocair ina himtheacht. Is móide mo ghean ar an each (ar Maolmhodhaigh leis an bpríoir) a mhéid tharcaisnidheas tú í agus ó rug mé eólas ar do dheagh-thoil ní fhéadaim mí-mheas do bhreith ar aisce ar bith thoigeóras tu do bhronnadh dhamh. A haithle an chomhrádha sin adubhairt sé le duine dá shearbhóntadhaibh uadhaim do chur dhó féin ar an each úd, ag innisin go mbeadh sí 'na buanaistridheach mhaith san turas dobhí rómpa. Agus budh fíor dhó sin agus níorbh é sin amháin acht ar ndul dó san uirthi d'fhás lán-fhalaracht shocair innti 's gan í roimhe acht fá gharbh- shodar, farra gur mhair sí dhó 'na falradh mhaith iomchair dá éis sin go ceann naoi mbliadhan, ag teacht (mar bhárr miorbhuile san gcás) ó bheith cíordhubh chum a bheith bán. Do thárluigh, trá, do dheagh-fhortún dhamhsa (ar Bearnard) an duine cóir fíréanda so Maolmhodhaigh d'fhaicsin ar a mtheacht san turas so, ar an adhbhar <L 57> gur ghabh sé go Claraual ar cuairt chugainn, na bráithre, dobhámar annso fá'n am úd, ag gabháil go hathardha searcamhail linn féin agus leis an áit archeana, ní do chuir sólás mór orainn, go háirithe ormsa, óir tar bheith dhamhsa om pheacthach aindlightheach badh hadhbhal an sult liom bheith ag éisteacht le a shámhghlór agus le n-a chonversáid as ar bheain me oideas spioradálta tairbheach, cúis badh siocair le cumann d'fhás agus do bheith arn-a snadhmadh eadrainn annsin agus as sin amach an gceain do mhair seisean acht gur mhaoidhigh me so roimhe in mo dhíon-bhrollach. Ar ndéanadh, ámh, a chuarta againne annso dhó do tharraing sé roimhe ina shlighe don Róimh. d'éis, ámh, Sléibhe Alpa do shárughadh dhó do bhuail sé go cathair san Iodáil darab ainm Iporia áit ina dtug sé aisiog a shláinte go miorbhuileach d'ógánach badh mac d'fhear an tighe ina raibh sé ar aoigheacht agus é i mbaoghal báis. <L 58> Caibidil 10. Do ráinig Maolmhodhaigh fá dheóidh don Róimh, mar ar ghlac an Pápa Innocentius II go ceanamhail forbhfáilteach é maille re truaigh mhór do bheith aige dhó tré fad na slighe agus an turais ina dtáinig sé: óir is é an dara Pápa den ainm sin do mhair fán am sin. Tar a raibh, trá, de chúram ag Maolmhodhaigh in sna gnóthaibh le a ndeachaidh sé an tráth sin don Róimh d'iarr sé d'athchuinge ar an Athair Naomtha cead do thabhairt dó fuireach ina chomhnaidhe i mainistir Chlareual tré mhéad na gnaoi dofuair sé ar riaghaltacht na háite agus ar dheagh-bhéasamhlacht na manach dobhí innti. Gidheadh, níor aontuigh an Pápa an cead sin do thabhairt dó, bíodh go mbadh toil re Dia leaba chille d'fhagháil annsin dó iar n-éag, mar fhoillseocham iar so. d'éis a dhá mhíos do chaitheamh do Mhaolmhodhaigh i gcathair na Rómha ag déanadh a ghnóthaí leis an bPápa agá oilithre féin maille re cuairt 's maille re húrnaighthe do dhéanadh i gceallaibh cádhasacha agus i n-ionadaibh eile beannuighthe san naomh-chathair sin do thairg sé é féin do ullmhughadh chum fillte ar a ais go hÉirinn. Iar bhfagháil iomorra feasa agus scéal bhfírinneach na hÉireann don Phápa uaidh farra léaraithris ar a eachtra féin san gcrích an ghéin do ghabh sé cumhachta agus oifige innti, do thug sé confirmation agus diongbhála dó ar an bpribhiléid d'iarr sé air don dara hárdeaglais úd eile Éireann faoi Árdmacha dá dtug an príomhadh Celsus roimhe í. Acht, ámh, fá phallium do thabhairt d'Árdmacha (bíodh gurab dá iarraidh sin go prionsapálta dorinne sé aistear don Róimh) do ghabh an Pápa a leithscéal leis <L 59> ag rádh nachar bh'í a thoil a shamhail sin de chomhartha onóra agus de chomaoin pribhiléide do chur ar Éirinn, acht maille re comhdháil agus le comhairle gheanaráilte do dhéanadh dhóibh ceann i gceann, eidir easpogaibh, cléir, uaislibh agus maithibh na talmhan go huilidhe ag teacht ar oile 's ag iarraidh an phallium úd d'aon íntinn dobhí seisean do luadh. Gidheadh, adubhairt sé dá gcuirdaois fios arís chuige de dhruim comhdhála agus d'aonta coitchinn ag iarraidh an phallium reimhráidhte go gcuirfeadh sé chugtha é; acht thairis sin ag beaint baint a bharraighne féin dá cheann, 's agá chur um cheann Maolmhodhaigh farra a stoil agus a mhainipel féin do thabhairt dhó, adubhairt sé: Gé fhionnas dearbh-scéal d'fhagháil damh as Éirinn 'sgo bhfuil mo legáid Gilbertus san ríoghacht sin aosta lag meirbh ar easbhaidh cumais fán bhfeidhm atá uaimhse air annsin d'ionghabháil is do dhéanadh mar budh leór, doním legáid abstalta dhíotsa san talamh sin na hÉireann, maille re mo chumhacht féin do bheith agat san tír sin ós ceill agus ós tuaith. Agus le a chois sin ag tabhairt a bheannachta maille re póig shíothchána dhó do leig sé uaidhe é. Do thriall Maolmhodhaigh annsan tar a ais agus na haiscidhe sin an Athar Naomhtha aige .i. an barraghain, an stola agus an mainepil adubhramar roimhe so ag déanadh úsáide as sin amach dhíobh ina oifige easbogdha. Ina fhille, ámh, tar ais do ghabh sé go Clareual agus mar nachar cheadach dho féin fuireach is an mainistir sin mar budh mian leis, d'fhágbhaidh sé ceathrar dá dhiscioblaibh innti i gcoinne bárr riaghaltacht agus béasamhlachta d'fhoghluim ó mhanachaibh na háite, agus chum go mbeidís dá éis sin ag síolchur grádh agus bréithre Dé 's ag múnadh riaghaltachta agus crábhaidh i nÉirinn. Seal aimsire, trá, iar sin do réir mar thairngir Maolmhodhaigh <L 60> san chás do chuir Bearnard Naomh agus cóimhthionól Chlareual an ceathrar so mar aon le huimhir iomchubhaidh eile manach budh leór i n-aon chonvint i dtóraidheacht Mhaolmhodhaigh go hÉirinn faoi cheannas duine den cheathrar céadna dar bh'ainm Cristianus nó GiollaCríost. Do mhéaduigh, iomorra, uimhir na nuadh-mhanach so san ríoghacht sin ar mhodh gur fhás díobh tuille agus líon chúig mhainistreach eile. d'éis Maolmhodhaigh d'fhágbháil Chlareual ina shlighe ag triall go hÉirinn do ghabh sé thrí Albain mar a ndeachaidh sé ar cuairt chum Rí na tíre sin dar bh'ainm Davidh do ghlac go báidheamhail ró-onórach é, acht gur cheistnigh sé leis a mhac do bheith ró-thinn i mbaoghal báis agus de sin do shír agus d'athchuingidh air a leigheas. Do bheannuigh Maolmhodhaigh iar sin uisce agus do chraith é ar an macaomh ag rádh ris misneach do ghabháil agus ag imtheacht dhó nachar bhaoghal dhó bás na huaire sin dá bhreith. Is amhlaidh sin do thárluigh óir do réir thairngire Mhaolmhodhaigh dofuair an macaomh aisiog a shláinte an dara lá iar sin, go naire sin d'fhás gáirdeachas mór ar an rí agus meidhir ar an gcúirt go huilidhe agus fós ar an tír archeana, gach aon fá seach agus i gcoitchinne ag moladh Dé trés an gcomaoin miorbhúille sin do thogair sé do chur ortha agus ar an ríoghacht. De sin d'iarr an rí d'athchuinge ar Maolmhodhaigh fuireach ina fhochair féin agus comhnaidhe do dhéanadh aige agus níorbh'áil leis, óir do tharraing sé leis ina shlighe an dara lá dá éis sin. Gidheadh, do mhair cuimhne na deaghdhála so ag an bprionsa agus fós aga athair maille ré bheith dhóibh araon ró-bhuidheach de Mhaolmhodhaigh as sin amach, go háirithe, an t-ógánach ag glacadh coinsiais le a ais agus ag fóghnamh go caondúthrachtach do Dhia ar feadh a bheatha do chion na féachana speisialta dorinne sé air <L 61> agá thabhairt ón bpiriacail mbáis ina raibh sé tré oibriughadh mhiorbhuilleach Mhaolmhodhaigh. Ar mbeith, trá, do Mhaolmhodhaigh ag triall ina chonaire thríd an tír do bhuail sé go baile dar bh'ainm Crageldum. Dotugadh annsin dá láthair cailín óg dobhí balbh ar easbhaidh cainte, agus ar ndéanadh urnaighthe dhó san chum Dé ar a son dotháinig urlabhra agus friotal di. Amhail arís dó ag imtheacht tré bhaile eile san talamh san muinighthear as Micheál dotugadh bean mhire chuige ceangailte le córdadhaibh agus do shlánuigh seisean ar an seoladh gcéadna í. Do ráinig sé as sin fá dheiridh go baile cuain san gcrích dar bh'ainm Lapasper, agus ar mbeith dhó féin agus dá bhuidhin ag fuireach annsin le cóir ghaoithe dorinne sé gné chealtraighe san áit de shlataibh caolaidh (maille re a lámha féin do bheith sáithte san obair, fear mar chách). Do thóig sé sórt múir magcuairt timcheall ar an gcealtraigh ag comharthughadh reilige dhi mar an gcéadna agus agá beannughadh. Acht cheana, d'fhan buadha an bheannuighthe sin Mhaolmhodhaigh ar an áit as sin amach de shíor, óir badh follas aisiog a sláinte d'fhagháil d'aos galair agus easláinte do thigeadh dá n-oilithre féin agus do shléachtain innti as ucht Dé agus Mhaolmhodhaigh. Agus go háirithe dotugadh cláiríneach nó mairteoir mná i gcárr capaill don áit mar nach raibh siubhal ná láthar ar mbith innti féin le a dtiocfadh sí ann agus ó fhuireach dhi san áit feadh oidhche d'fhás a brígh agus a coisidheacht di ar mhodh go ndeachaidh sí ar aistear dá cois tar a hais dá hárus féin. Doconnacthas mar an gcéadna do mhnaoi thinn eile fuireach tar oidhche san áit úd, agus ar mbeith dhi ann 'na huath agus 'na haonar d'ionnsuigh óglaoch <L 62> drúiseamhail diablaidhe í ag tairgsin cóimhriachtanas mí-mhéineamhail do dhéanadh ria. Féach ort féin, a fhir choirpe, ar an bhean, agus tabhair dod haire créad an t-ionad cádhasach beannuighthe ina bhfuil tu mhuinigheas as Maolmhodhaigh Naomhtha, in nach dlighthar droch-ghníomh colnaidhe peacamhail do dhéanamh. Ar mbeith, ámh, don ghiolla antoileamhail ar tí éigean d'imirt ar an mnaoi d'aimhdheóin a raibh sí do rádh leis ar a leas, budh léar dhó tód neimheamhail mór fá lánghrainc ag teacht amach ó íochtar a héadaigh idir a cosaibh, agus mar dochonnairc sé an athair nimhe ghuasmhar bhaolach dá ionnsuidhe do ling sé ar a chúl ón mnaoi agus níor lámhaidhe sé beaint baint léi ní budh mó. Acht gurab leór na miorbhuile seo do bhall d'fhoillsiughadh naomhthachta Mhaolmhodhaigh. <L 63> Caibidil 11. Iar nglacadh, trá, leabtha loinge do Mhaolmhodhaigh d'éirigh dhó cóir aimsire agus ceart gaoithe d'fhagháil ar mhodh gur ghabh sé gan chianmhoill caladh i nÉirinn ag Mainistir Bhinnchoradh, áit ina dtáinig sé ar tús le n-a bheannacht chum a chlainne spioradálta .i. cóimhthionól manach na háite sin do ghlac chugtha go ró-shoilbhir lúthgháireach é mar oide agus mar athair, agus ní ar Chonvint Bhinnchoradh amháin do luigh sólás acht d'fhás gáirdeachas coitcheann ar áitightheóiríbh na críche in gach aon áird, ar gclos dóibh Maolmhodhaigh d'fhilleadh slán ó n-a thuras, ag teacht uile agus fá seach dhá fhios agus ar cuairt chuige as na caisleánaibh agus as na bailte do gach leath don chrích, ag fáiltiughadh dhó go báidheamhail. Gidheadh, ní ar an onóir mhodhamhail seo dobhádar cách do thabhairt do Mhaolmhodhaigh is mó do luigh a intinn acht ar an ualach dobhí air do thaobh a leagáideachta d'iomchar agus cionnas d'imtheochadh sé ina oifige do réir an ualaigh sin. Dá bhrígh seo dorinne sé comhdhála, cruinnighthe agus seanaidí thart timcheall san ríoghacht ag cuimhniughadh dlighe Dé agus sean-ghnás na hEaglaise do chách in sna sionóidibh sin aga ndeachadar as cleachtadh agus as cuimhne mórán san talamh tré fhaillighe na sagart agus do chionnta na drochaimsire buadhartha dobhí ann, farra go gcumadh sé in sna comhdhálaibh sin iomad de nuadh-statúidibh ag teacht re reachtaibh Dé agus na nEasbol. Do shiubhladh sé i ngach áit imeasc cháich ag síolchur an tsoiscéil agus ag seanmóir dhóibh maille re teagasc iomchubhaidh do nochtadh do gach druing oiliomhnach dhaidh fá seach, idir <L 64> fhear agus mnaoi, uasal agus anuasal, saidhbhir agus bocht, ag crothnughadh lucht mí-mhéine fá n-a lochtaibh agus ag rádh le haos aindlighthe gnás na bpeacadh do thréigean agus d'fhuathughadh, fearacht an fháidh ríoghdha i gcás mar an gcás dobhí faoi san, agus fris an spreagadh so dobheireadh sé uaidh le n-a theangaidh do thairgeadh sé bárr eile díoghaltais d'imirt ar dhaoinibh tamhanta nach seachnadh leanantacht a n-ainmhian le séimhchrothnughadh do dhéanadh ortha; agus d'aon fhocal ní raibh áit ná ionad san tír uile fá'n tráth sin nach rug eolas ar dhroch-nós a bpeacadh do léigean díobh agus iad ag leasughadh a mbeatha 's ag breith meabhra ar bheith coinsiasach ceart tré oibriughadh Mhaolmhodhaigh. Óir do chreideadar i gcoitchinne go mbadh duine le Dia é agus gurab ó Dhia do thigeadh gach ní dá n-abradh agus dá ndiongnadh sé, cás nachar churtha i n- iongna tré líonmhaireacht na miorbhuilleadh dochídís dá n-oibriughadh maille ris mar fhoillsiughadh ar Dhia do bheith dhá thaobh, óir dobhí sé cómh míorbhuileach agus sin nacharbhfurasa a mhiorbhuilí do riomh, agus d'aon fhocal, do shaoilfeá nach raibh sé acht déanta do mhiorbhuilibh go hiomlán ar an adhbhar agus gan labhairt ar a anam fíorghlan dobhí arn-a deagh-mhaisiughadh le hiomad subháilceadh mar budh follas as a dheagh- bheathaidh go raibh sé comh soirbh comh séimh agus comh sáir-bhéasach agus sin ar mhodh nach ndiongnadh sé éagcóir ar aoinneach agus nach mó do chuireadh sé fearg ná anshógh ar duine ar bith go héigceart, ag teacht leis an Scrioptúir adeir gurab comhartha foirfeachta agus iomláine ar neach gan é do chur buadhartha ná mío-shuaimhnis ar dhuine eile i gcaint ná i n- aighneas, bíodh má 'seadh slán cháich droch-labhairt ná glór díomhaoin do chur i leith Mhaolmhodhaigh uair ar bith, nó feasam cé do bhreathnuigh ariamh é ar aistear ar bith ag imtheacht nó <L 65> ag teacht gan fáth maith, nó féacham fós cé dochonnairc corruighe ar bith ná mothughadh ina ghnúis, gluaiseacht ná stad do dhéanadh dho nach beith 'na shiocair le hoideas anama do bheaint as don té d'amharcadh air. Is fíor go raibh aghaidh gheanamhail fhailghe ag an bhfear so. Gidheadh, ní raibh sí sciotalach ná gáireathach. Dobhí sé cúramach friochnamhach fá'n oifige dobhí do ualach air. Gidheadh, ní thaisbeánadh sé tairis sin boirbeacht ná mío-fhoidhne le héinneach, bíodh go dtugadh sé ar uairibh gné fhuaruighthe dhó féin fá dhian-chrábhadh ní leigeadh sé faillighe shomhothuighthe air dá thaobh, ní ghabhadh dearmad é fá neithibh dobhíodh greamuighthe dá chúram acht nach saoilfeá go mbeadh cúis ar bith ná ceist air. Is minic do mheasfá go mbeadh sé 'na thost, gidheadh, ní bhíodh seisean choidhche díomhaoineach. d'aon fhocal ní raibh ann uile acht foirm agus patarún as a mbainfí oideas subháilceadh agus foirfeachta. Do ghreamuigh comhiomlán agus sin don bhochtacht spioradálta ionnas ón gcéad aimsir in ar thosuigh sé le bheith ag fóghnamh go cléirceamhail do Dhia nachar bh'áil dísle sealbh ná áirithe neithe saoghalta ar bith do bheith aige ar óglaoch ná ar inilt, ar bhailtibh, ar fhearann ná ar chíos ina easbogóideacht, ná a rádh go muineóchthaí iad ar aon nós as féin. Ní bhíodh lón ná costas áirithe aige fá choinne a bhúird easbogdha ná gléas cinnte ar a bhfuighthí é, óir níor ghnás aige moill fhada do dhéanadh i n-aon áit acht a bheith ag síor-imtheacht, trá, ó áit go háit ag síolchur an tsoiscéil agus bréithre Dé agus ag fagháil lóin riachtanasaigh mar gheall ar an gcéird sin amhail agus d'órduigh Críost ag rádh gurab fiú an t- oibridhe beatha agus luach a shaothair d'fhagháil, acht go ndéanadh sé ar uairibh an fheidhm neamhdha sin gan costas ná mír saothair do ghnóthughadh ná d'iarraidh ar a shon ag teacht i <L 66> dtír mar gheall ar a sholáthar féin agus obair an aosa feadhma do chleachtadh do bheith ar aon imtheacht leis, ar an adhbhar gur órduigh sé mórán d'áitibh beannuighthe cádhasacha ar feadh Éireann ina ndiongnadh sé moill fá seach agus chum a gcruinnigheadh sé an costas do ghnóthuigheadh sé féin agus a dhisciobail ar a saothar agá chaitheamh annsin. I ngach áit eile ámh ina gcastaí ar oidhthighacht é do thairgeadh sé a bheith soiriartha ag teacht le muintir na háite agus ag caitheamh gach gné oileamhna leo dá bhfuigheadh sé aca, gan ceasacht ná diúltadh ar bheathaidh ar mbith dá gcuiridís chuige le n-a chaitheamh. Fairis so ní shantuigheadh agus ní iarradh bárr saidhbhris ná maitheasa do bheith ar a éadach tar gabháil laethamhail a mhuintire, agá uirísliughadh féin mar gach aon díobh, gé dobhí sé i gcumhacht aibb ós a gcionn agus ós cách eile san gcrích, agus ní hé amháin acht tar go mbadh easbog 's go mbadh leagáid apstalda é is dá chois do shiubhladh sé gan iarraidh ná luagh aige ar mharcaidheacht. Acht gurab é so an sompla agus an fhoirm d'fhágbhadar na hEasbuil ag cách san Eaglais, cás as a dtuigeann tú gurab díleas an t-oighre Maolmhodhaigh ar na hAbstalaibh agá dtóraidheacht san bpongc so agus i bpongcaibh eile fris. Is cás ámh darab cóir aire do thabhairt an difir agus an t-idirdhealbhadh budh sofhaicse idir Maolmhodhaigh agus mórán eile easbog dár dual bheith apstaldha mar eisean. Is é, trá, is lán súl dóibh sin a thaisbeánadh ceannas agus tighearnas do bheith aca féin ós an gcuid eile dá gcléir; eisean, ámh, tar bheith dhó ó chumhachtaibh agus ó cheart ós cách, ní iarradh sé céim aoirde thársta badh mó iná a bheith 'na fhóghantach le seirbhís do dhéanadh dhóibh. Is gnás aca san biadh do chaitheamh gan oideas an tsoiscéil do nochtadh do na drongaibh ó bhfuighid siad é le hitheadh. Is é, ámh, badh hadhbhar <L 67> dhó san beatha do chaitheamh chum bheith ar marthain i gcoinne soiscéil Chríost do mhúineadh d'aos ainbhfios agus do lucht mí-mhéine fearacht Phóil. Cuiridh súd fothscáth onóra dhiadha ar an anstát agus ar an antsaint ghabhaidh fhorrtha, agus eisean réidh deontach mar mhír oighreachta le cúram tur agus le hualach gan tairbhe shaoghalta. Saoilidh siad san gurab séanamhail iad féin má thig dhíobh imle a bhfearainn do leathnughadh agus a gcumhachta d'fhairsingiughadh agus do chur abhfad uatha. Gidheadh, is é badh meabhrughadh aige sin an charthanacht do leathnughadh agus d'fhágáil ar bun idir chách do gach aon taobh. Is é is dícheall dóibh sin a sciobóil agus a ndabhcha do bheith lán i gcoinne tuille agus a sáith do bheith far soin ar a mbórdaibh aca. Gidheadh, is ar fhásaidhaibh agus i n- uaigneas doníodh seisean díoghluim maith-ghníomh chum áruis nimhe do líonadh. d'aimhdheóin urláimhe, a leor deachmhan, ofrála, prímhe mar aon le cíos dúithchí agus le haiscíbh ón tuaith do bheith aca san, bídh siad imshníomhach cionnas dogheabhdaois tuillidh le hitheadh, le hól agus le caitheamh. Eisean ámh ar easbhaidh gach aon ní dhíobh so dá riaradh agus do shásuigh sé ioliomad as proinnteach bheochreidimh do theagascadh sé dhóibh. Ní chuirid san teóra ná imeall le n-a n-antsaint, agus eisean saor ón uile dhúil sa taobh so, ní faictí dhó buaidhreamh dá ghabháil ina intinn le bheith ag smuaineadh ar chuid an lae arna mhárach. Beainid súd neithe go héigeantach de bhochtaibh i gcoinne comaoine do chur ar dhaoinibh saidhbhre. Níorbh'amhla sin dó san acht dogheibheadh sé ó dhaoinibh acfainne agus ó lucht saidhbhris tarradhail dobheireadh sé d'aos riachtanais. d'fholmhaghadh súd go minic sparáin na n-íochtarán ar a dtéidh a gcumhachta. Níorbh'amhla sin dó san, acht agá gcoigilt do chuireadh sé íodhbairt ar <L 68> altóir nDé ar a son i n-aisce. Tógbhaidh súd cúirteanna agus árd-pháláis, agus eisean gan ionad aige ina gcuirfeadh sé a cheann fá dhíon ag triall thart timcheall gan róscíth, ag seóladh soiscéil Chríost do chách go psailmbhínn. Ní shiubhlaidh súd ó áit go háit acht ar each mar aon le mórán eile ag marcaidheacht agá gcoimhdeacht agus ag caitheamh bídh agus dighe dhaoineadh eile i n-aisce. Gidheadh, is dá chois do ghluaiseadh seisean ag biathughadh na bpoibleach le harán na n-aingeal maille re comhchruinniughadh naomhchléire ina fhochair dobhíodh de ghnáth ag cuidiughadh leis san chás sin. Ní mór go mbíodh aithne aca súd ar a dtréad. Níorbh ionann agus eisean dá mbadh gnáth-chleachtadh bheith ag siubhal 'na measc de shíor agá dteagasc. Iomcharaid siúd le tioránchaibh agus le haos anchumhacht agá n- onórughadh go báidheamhail tar cheart. Gidheadh, ní ghabhadh mamachas eisean fá chrothnughadh agus fá smacht do dhéanadh ortha tré a n- ainmhianaibh agus tré a n-éagcóir. Och, mo ghean ar an duine fíréanda abstalta so arn-a dheagh-mhaisiughadh agus arn-a onórughadh le comharthadhaibh dearscnaithe mar iad so; acht nachar bh'iongna foillsighthe comh sáruighthe agus so do bheith ar bhfás ar aon comh foirfe, comh fíormhaith agus comh oirdheirc agus dobhí Maolmhodhaigh acht gurab é Dia budh hughdar prionsapálta do na buadhaibh iongantach miorbhuileacha so do réir admhála an deagh-fhir féin go húmhal. <L 69> Caibidil 12. Dobhí bean i gCúil Ratháin ina raibh an diabhal ag áitiughadh. Dotugadh Maolmhodhaigh chuigthe. Do fhuagair sé don ainspiorad an bhean d'fhágbháil. Budh héigean dó bheith umhal, agus de sin do léig sé sealbh na mná dhe mar do fuagradh dho. Gidheadh do ghabh sé urláimh mná eile dobhí le n-a taobh ag dul innti, agus bíodh gur chuir Maolmhodhaigh go héigeantach é as corp na dara mná d'fhill sé i n-athuair ar an gcéad mhnaoi, agus mar sin do shiubhail sé iomad chuairt ag athrughadh idir an dís ban san 's ag dul 'na seilbh gach le cuairt. Do ghoilleadar na cleasa so an diabhail ar Mhaolmhodhaigh agus dá bhrígh sin do ghabh misneach é le a ais agus do chuir a mhuinghín i nDia, agus ag déanadh mairge móire agus ag seasadh ar cúl scéithe a bheóichreidimh d'fhuagair agus chuir sé d'aithne ar an ainbhíodhbhadh an diabhal an dís ban sin do thréigean i n-aoinfheacht agus gan teacht ní budh mó dá gcómhair le buaidhreadh do chur ortha, ní badh héigean dó san do dhéanadh. Ná tuig, a léightheóir, gurab tré easbha cumhacht ná brígh iomchubhaidh do bheith ar an naomh ó thús d'fhan an droch-spiorad in sna mnáibh ag malartughadh eatorrtha mar d'aithriseam, acht tré dheónughadh speisialta Dé mar bhárr foillsighthe ar fhíréandacht agus ar fhoirfeacht an fhir, óir budh comhartha ar chleasaidheacht agus ar chalmacht fós an diabhail úd an doghrainn dofríth agá chur as na mnáibh. Agus ní hé amháin cumhachta d'fhagháil mar so do Mhaolmhodhaigh ó Dhia ar dhiabhlaibh do dhíbirt ó dhaoinibh aga dtugthaidhe na daoine féin dá láthair, acht d'fhoillsigh <L 70> sé treise do bheith aige ar ainspioradaibh abhfad uaidh as láthair, ar an adhbhar (agus gan labhairt ar na mnáibh seo do bhall ná ar óglaoch i mBaile Leasa Móir san Mumhain as ar chuir sé diabhal, ná ar leanbh i Laighnibh ó'r dhíbir sé ainspiorad eile) gur ghlac an t-áidhbhirseóir seilbh i nduine áirithe i nUltaibh dár bheain bhain sé úsáid a shláinte agus a bhrígh. Do thárluigh go raibh Maolmhodhaigh tamall roimhe sin ar oidhchidacht san teach ina raibh an t-easlán so 'na luighe tinn agus ar mbeith amhail sin tinn don óglaoch badh clos dó diabhail ag labhairt ar oile i bhfogus dó agus ag rádh leis: tugam dár n-aire an sroighfeadh an fear easlán so leaba an drochdhuine úd Maolmhodhaigh, nó an mbeainfeadh sé le broibh, le simhin nó le héin mhír eile dhi. Mar dochualaidh, ámh, an t-othar an comhrádh so na ndiabhal, dhá mheirbhe dhá raibh sé, do shnámh sé ar lamhacán go sroigh an leabaidh ar ar chodail Maolmhodhaigh tamall roimhe sin, agus tar a raibh de ghártha ag na saoibh-spioradaibh ag maoidheamh ar a chéile fá eisean do thoirmeasc, do luigh sé ar an leabaidh úd Mhaolmhodhaigh agus d'iomlait é féin innti, agus le a ais sin do thréigeadar na háidhbhirseóirí é mar aon agus an galar d'fhás air dá dtaobh, acht go n-abradaois na deamhain ag tabhairt cúil do: Uch! Uch! Is adhbhal-mhór do mheallamar sinn féin i gcúis an té seo do beainadh baineadh dhínn agus ar ár n-urláimh tré fheartaibh Maolmhodhaigh. Dotugadh san regeon céadna .i. i gCúige Uladh dís ban do láthair Mhaolmhodhaigh agus iad ar lánmhire acht gurab i Sabhall dobhí bean díobh. Do shlánuigh sé bean don dís maille re uisce do naomh-choisreagadh agus leis an mnaoi d'fhothragadh ann, agus do leighis sé an dara bean maille re a urnaighthe do chur chum Dé ar a son, ionnas gur aisig sé amhail sin go miorbhuilleach a <L 71> gciall agus a sláinte do gach bean den dís, fara gur fhóir sé mar an gcéadna ar fhear san gcúige sin ar a raibh siabhra agus buile, ag guidhe Dé tar a chionn. Ar mbeith don Naomh lá n-aon ag siubhal trí shráid an Leasa Móir do thoirbhir lánamhain san mbaile sin cailín budh hinghin dóibh dhó, dobhí balbh, ag iarraidh air a hurlabhra do thabhairt dhi. Do sheas seisean agus ag cur impidhe ar Dhia fá'n gcailín do bheain bhain sé le teangaidh, agus do shéid a anáil ina béal agus leis sin dotháinig úsáid a cainte dhi. Dorinne sé a samhail eile so de mhiorbhuil ar bhalbhán mná ag scaoileadh glais dá teangaidh agus ag tabhairt uirthi a paidir do rádh i bhfiadhnaise phobail mhóir dobhí fá'n am sin cruinnighthe san áit. Do ghabh iongna mór an pobal ag breith buidheachais le Dia fá'n miorbhuil sin dochonnacadar dá hoibriughadh ar a gcómhair. d'fhás meirbhthean mór agus galar trom ar dhuine shaidhbhir i nAntruim dá raibh sé 'na dhubhluighe gan uirgioll ar aon leabaidh dhá bhliadhain déag. Acht cheana, ar dteacht do Mhaolmhodhaigh ar cuairt ina dháil dotháinig agallmha ina theangaidh le ar fhéad sé a fhaoisdine do dhéanadh, agus iar sin, d'éis absalóide agus comaoineach do ghlacadh dhó mar budh dual, d'éag sé i stáid chóir. Och mo ghean ar an deagh-fhear so cosamhail le crann áluinn pailme i dtigh Dé agus fós iontsamhailta le hola an chrainn sin ag leigheas galar gach easláin agus ag soillsiughadh na ndrong slán le a mhiorbhuilibh. Dotháinig duine uasal deagh-chreidmheach am áirithe d'fhéachain Mhaolmhodhaigh agus tré mhéad na muinighne dobhí aige as a mhaith dorug sé leis i modh gada trí buigshimhne as an leabaidh ar a raibh sé 'na shuidhe agus <L 72> de dhruim naomhthachta an easboig agus tré a fheabhas chreidimh an duine uasail d'oibrighidís na buigshimhne sin iomad miorbhuileadh agus buaidh as sin amach. Ar mbeith do Mhaolmhodhaigh i mbaile dar bh'ainm Dúnvania nó Dún Mainigh ar bórd ag caitheamh proinne agus easbog na háite fris, dar b'ainm Nehemias, dotháinig duine uasal d'áitightheóiríbh an bhaile chuige agá umhlughadh féin dhó 's ag déanadh éagnach thruagh leis, a bhean do bheith torrach agus leanbh do bheith ar iomchar aici aimsir fhada tar cheart a hunadhaidh h-ionbhaidh as ar bharamhlach cách a bheith i mbaoghal báis. Do chuir an tEasbog Nehemias mar aon le a rabhadar ar an láthair sin impidhe air sin fóirithin ar an mnaoi. Is truagh liom, ar Maolmhodhaigh leis an duine cóir uasal, aindeis do mhná, óir mar chluinim is bean mhacánta í. Agus de sin do bheannuigh sé corn dighe dobhí ina láimh, ag rádh leis an duine uasal a thabhairt dá mhnaoi le hól agus go mbeith sí slán ó n-a toircheas. Dorinne an duine uasal an ní céadna agus do réir gheallta Maolmhodhaigh dorug a bhean beireatas an oidhche sin féin. Dobhí Maolmhodhaigh agus flaith Uladh (dá ngoireann an Naomh Bearnard Comes) mar aon le mórán eile farró ar mhágh áirithe amuigh, agus dotháinig annsin bean eile mar an mnaoi roimhe dá láthair, ag casaoid leis an Naomh í féin do bheith torrach chúig mhí dhéag agus fiche lá. Do ghabh truaigh Maolmhodhaigh dhi agus de sin do ghuidh sé Dia fá réidhteach d'fhagháil dhi agus dá bhrígh sin sul d'fhágbhaidh sí an machaire dorug sí leanbh gan ró-doghrainne ná tinnis, cás do chuir iongna mór farra gáirdeachas ar a rabhadar ar an mágh do láthair. Do éirigh miorbhuil mór eile ar an áit chéadna do de sguil Mhaolmhodhaigh acht nach d'aoinghné leis an miorbhuil <L 73> úd roimhe .i. dobhí óglaoch nó armthach de mhuintir na flatha úd Uladh do bhall annsin ag an oireachtas aga mbíodh bainchéile a dhearbhráthar aige go mí-mhéineamhail mar leannán leaptha. Do labhair Maolmhodhaigh (fearacht Eoin Baiste le hIothruaigh) leis an armthach agá aithisiughadh go géar 's ag innisin dó nach raibh sé dlightheach ná coinsiasach aige bheith ag aoinleapthachas le mnaoi a dhearbhráthar. Do fhreagair an t-óglaoch go borb mío-mhodhamhail amhail budh Iothruaigh é, ag rádh nach geobhadh sé comhairle an Easboig fá'n mnaoi do thréigean, acht go gcoinneochadh í tar a thoil, 's nach tiubhradh ceartughadh ná sásamh ann, agus le a chois sin do tharraing roimhe fá fhearg mhóir as an oireachtas. Gidheadh, adubhairt Maolmhodhaigh leis ar imtheacht as láthair dhó nach fada go ndealóchadh Dia é féin agus a mhéirdreach striapaighe le a chéile, acht nach dearnaidh seisean spéis do bhagar baoghlach an naoimh san chúis. Ní cian, trá, do chuaidh sé ón gcnoc an uair do casadh bean uasal air san chonair, agus mar is é seólamh an diabhail dobhí air i gcoinne aimhleasa do thairg sé cóimhriachtanas éigeantach do dhéanadh leis an mnaoi uasail i n-aghaidh a tola. Níor bhfada as an áit ina dtárluigh sé amhail sin don mhnaoi an baile ina gcomhnaghadh sí. Dobhí cailín beag ag feitheamh uirthi fá'n am sin agus ar bhfaicsin don inilt déine na cruadhóige ina raibh a máighistreás d'ionnsuigh sí go lán-tsaothrach an baile ag aithris do chách ann an cás inar fhágbhaidh sí í. Ar gclos na cúise do dhearbhráithribh na mná uaisle dothángadar go dianluath do tharradhail a ndeirbhshéar, agus ar bhfagháil an óglaoich ag cóimhriachtain léi go haimhdheónach do lingeadar air is do mharbhadar gan mhoill é ar an áit; farra go dtáinig tásc an mharbhtha so chum an oireachtais níbhus taoisge ná do scaoil siad ó a chéile. <L 74> Mar dochualadar, ámh, cách dearbhscéal anbháis an drochdhuine do réir thairngire an Naoimh dhó, do ghabh iongna agus uamhan mór iad, agus do leasuigh mórán díobh a mbeatha ag tréigean a mí-mhéine agus a locht, óir is líonmhar dobhíodar daoine anmhailíseacha droch-mhéineamhail san tír roime sin. Dobhí fós an taoiseach nó an flaith Diarmuid abhfad ria sin meirbh tinn i ngalar 'na luighe. Dotháinig Maolmhodhaigh dá fhios agus ar thabhairt crothnuighthe agus milleáin air tré bheith colnaidhe craosach do choisrig sé uisce agus do chraith sé air é ag rádh ris éirghe as a leabaidh thinnis agus dul ar each, agus de sin fuair Diarmuid a shláinte agus aisiog ar a dhubh-ghalar ar an bponnc, ionnas go bhfuair sé é féin i n-innmhe dul ar marcaidheacht, agus i gcomaoin na féachana dorinne Dia air fá n-a sláinte d'aisiog dhó, do chriothnuigh sé dícheall le haithne Mhaolmhodhaigh do chongbháil suas. Dotháinig duine i ndáil Mhaolmhodhaigh i gcathair Chaisil Mumhan le n-a mhac chuige ar a raibh pairilis ag iarraidh air leigheas do dhéanadh dho. Do rinne Maolmhodhaigh urnaighthe ós cionn an mhacaoimh ag gealladh go mbeith sé slán. Gidheadh, dotháinig an t-óglaoch arís arna mhárach chum Maolmhodhaigh agus a mhac tínn aige mar dobhí sé an lá roimhe. Do ghuidh, ámh, Maolmhodhaigh Dia fá n-a shláinte d'fhagháil don leanbh ní budh dúthrachtaighe ná do ghuidh sé ar tús é, ag iarraidh ar an óglaoch an macaomh d'ofráil agus do bhronnadh do Dhia; agus mar do gheall an t-athair go ndiongnadh sé mar do iarr air, do dhealuigh a phairilis leis an macaomh. Gidheadh, mar nach dearnaidh sé fírinne dá gheallamh, d'aithfhill an tinneas céadna ar an macaomh arís. Ar mbeith do Mhaolmhodhaigh i gcríochaibh Mumhan <L 75> uair eile, dotháinig duine dá láthair agus leanbh mic dhó ar iomchar aige 'na chláiríneach gan siubhal ná luagaill luadhail ar bith ina chosaibh, acht iad marbh leis síos. d'fhiafruigh Maolmhodhaigh den óglaoch cionnas do chaill an leanbh spraca agus luagaill luadhail a chos. Adubhairt an fear leis gurab é an diabhal (do réir a bharamhla) d'fhágbhaidh mar sin é agá fhagháil amuigh 'na chodla, agus leis sin do ghuil sé ag iarraidh ar Mhaolmhodhaigh leigheas do dhéanadh don mhacaomh. Dorinne Maolmhodhaigh iar sin urnaighthe chum Dé ar son an leinbh, agus iar sin do chuir 'na luighe chum suain ina chathaoir féin é, agus de sin dothug sé a shláinte agus úsáid a chos leis as a chodla; agus mar is as áit i gcéin dotháinig sé fá thuairim Mhaolmhodhaigh do chonguigh Maolmhodhaigh seal aimsire ina fhochair féin é ag siubhal le a ais, i riocht go mbadh fiadhnaise ge mórán ar an miorbhuil do rinneadh air. Dobhí manach bocht i Mainistir Bhinnchoradh ag teacht i dtír ar dhéirc na gcreidmheach agus a chosa farra a lámha comh lag agus sin ar easbhaidh brígh agus láthar ionnas gurab ar a dhearnaibh d'imthigheadh sé (agus sin go rófhann) ag tarraing a chosa marbha ina dhiaidh. d'éis bheith don bhochtán so ar an seolamh aindeise so dhá bhliadhain déag dothug Maolmhodhaigh lá áirithe dá aire é agus sprocht mór agus brón air. d'fhiafruigh Maolmhodhaigh de créad an t-adhbhar dobhí aige bheith comh dólásach agus budh tuigthe bheith air fán tráth sin. Nach bhfaiceann tú féin, ar an manach, an chaoi bhocht mhíghléasta ar a bhfuilim de dhíth siubhail agus spracadh aimsir fhada? Agus mar bhárr tuille ar m'anstáid, is dom aithisiughadh bhíd cách fá bheith im mhairteóir agus im chláiríneach mar atáim. d'fhás maoththruagh ar Maolmhodhaigh tré éagnach an bhochtáin díoláthair agus fá'n doghrainn ina bhfacaidh sé é, agus dá bhrígh sin do shír sé <L 76> d'athchuinge ar Dhia fóirithin air; agus, de sin, iar ndul isteach do Mhaolmhodhaigh dá shealla d'fhás neart agus luagaill luadhail i gcosaibh agus i lámhaibh an chláirínigh. d'éirigh sé ina sheasamh agus dofuair sé é féin chomh iomlán ina shiubhal agus comh infheadhma fá n-a lámhaibh agus fá n-a chosaibh agus dobhí sé roimhe ariamh, acht gur shaoil sé ar tús nach raibh acht phantasma nó aisling san chúis. Gidheadh, mar do thuig sé gurab fortacht fírinneach dotháinig ó Dhia air do ghabh lúthgháire é ag moladh Dé ós árd agus agh breith buidheachais leis tré bhrígh chum aistir agus tré aisiog a shláinte d'fhagháil i n-athuair, farra gurab allta le gach aon eile den phobal do chonnairc roimhe é a fhaicsin iomlán láidir mar dobhí sé annsin trés an leigheas miorbhuileach dofuair sé. Do shlánuigh mar an gcéadna Maolmhodhaigh duine eile ar na ceanntaraibh sin Bhinnchoradh ó íorpais agus ó ainmhéad bronn dobhí aige, agus iar mbeith slán don bhfear do ghabh sé le a ais bheith 'na aodhaire caorach ag manachaibh na mainistre sin. Do thastuigh fá'n am sin Easbog Caithreach Corcaighe agus de sin chruinnigheadar cách ceann i gceann chum easboig eile do thoghadh ina áit acht nach dtángadar ar oile d'aonintinn fá'n bpearsain budh dual d'ainmniughadh (mar is gnáthach san chás sin), gach aon ag iarraidh a charad féin do thoghadh san gcathaoir fhollamh gan féachain aca cé an duine is mó le mbadh cosamhla fóghnadh do Dhia san dignit sin. Acht cheana, budh héigean do Mhaolmhodhaigh teacht chum na comhdhála so do réidhteach idir chách ann, óir do bheain bhain sé le a oifige an imrisan súd do shocrughadh agus a thabhairt ortha teacht le a chéile fá easbog iomchubhaidh do thoghadh. Gidheadh, <L 77> níor aontuigh sé goirm easboig do thabhairt san áit do dhuine uasal ar bith (ní nachar thaitin leó san), agus dá bhrígh sin d'ainmnigh sé as a ucht féin óglaoch bocht coigcrighe easlán le a bheith 'na easbog san gcathaoir, acht go raibh sé foghlumtha fíréanda. I dtóraidheacht ámh an thoghadh dorinne Maolmhodhaigh ar an bhfear san dochuaidh lorgaireacht air. Gidheadh, is amhlaidh dofríth an fear tinn i ngalar a leaptha comh lag agus comh meirbh agus sin ar mhodh nach raibh árach aige aon chor ná iompódh do chur dhe. Ar dteacht na scéal so i ndáil Mhaolmhodhaigh d'fhuagair sé don easlán éirghe as ucht nDé as a leabaidh agus go bhfuigheadh sé aisiog a shláinte fá umhlacht do thaisbeánadh san chás. Dobhí, ámh, an duine cóir tinn eadar dhá chás créad budh hindéanta dhó, óir dobhí neamh-fhonn air a bheith easurramach do leagáid abstalta an Phápa acht teacht le n-a thoil, agus ní raibh misneach aige don taobh eile go dtiocfadh dhe éirghe as a leabaidh ghalair (an ní dobhíothas d'iarraidh air). Gidheadh, chum teachtadh leis an umhlacht do dhlighadh dhe d'fhéach sé an mb'fhéidir dhó é féin do chorrughadh, agus ar ndéanadh tairgsiona dhó amhail agus do dubhradh leis, d'airigh sé neart go leor ann féin le n-a leabaidh d'fhágbháil le cur uime agus le héirghe amach, agus iar dteacht dó ar coisidheacht go deigh-mhisneamhail do láthair Mhaolmhodhaigh dorinne, ámh, Maolmhodhaigh oirneadh easbogdha air mar badh dual, agus do chomhaonta cléire agus tuathadha na haithe háite do chuir sé ina shuidhe é i gcathaoir Chorcaighe, óir ní bhfuair aoinneach ann féin cur i n-aghaidh Maolmhodhaigh san chás tré fhoillsighthe na miorbhuile budh léar dhóibh do bheith arn-a hoibriughadh leis, gach duine ag tabhairt baramhla (go háirithe an t-easlán) gurab í toil Dé toil Mhaolmhodhaigh san gcúis sin. <L 78> Dobhí bean uasal áirithe san tír, ar a raibh eolas ag Maolmhodhaigh agus fós budh hionmhuin leis í tré shubháilcibh. Dobhí flux fola ar an deagh- mhnaoi seo do chuir i seirg agus i laigbhrígh comh mhór agus sin í, ionnas go ndeachaidh sí i mbaoghal báis. Ar mbeith in sna hainriochtaibh seo don mhnaoi do chuir sí teacht ar Mhaolmhodhaigh ag iarraidh air cabhair do thabhairt do thaobh a hanama, agus nach raibh súil aice go bhfeicfeadh sé beó í le na mb'fhéidir leis fóirithin ar a corp. Ar gclos na scéal so do Mhaolmhodhaigh do ghabh brón é tré a fheabhas na mná, 's tré mhéad na gnaoi dobhí aige uirthi féin agus ar a deagh-bhéasaibh, agus dhe sin do labhair sé le Malcus, dearbhráthair an Aibb Cristianus, ar ar thráchtamar roimhe, agá chur mar bhárr luais roimhe féin agus ag aithnigh dhe triall go lántapadh fá inneall (óir dobhí sé óg éadtrom) agus trí hubhalla do naomhchoisrigh sé féin do bhreith leis, agus a thabhairt fá dearadh uirthi fromhadh dhíobh agus go raibh muinighin aige i dtrócaire Dé nach éagfadh sí nó go mbeireadh sé féin uirthi. Dorinne Malcus mar adubhradh leis fearacht bhuachalla Eliseus (acht go mbadh éifeachtaighe toisc Mhalcus). d'iarr sé ar an mnaoi uasail blaiseadh den toradh bheannuighthe do chuir Maolmhodhaigh chuigthe i ndóigh go ndeonóchadh Dia aisiog do thabhairt di ar a sláinte. Mar dochualaidh, trá, an bhean ainm Mhaolmhodhaigh dhá luadh, mar nachar fhéad sí tré mheirbhthean a teangan labhairt, do thairg sí comhartha do dhéanadh ag iarraidh a tógbháil suas ina suidhe, agus ar n-éirghe dhi ina suidhe do bhlais sí den toradh coisreagtha agus de sin dofuair sí a hagallmha agus d'altuigh sí ag breith buidheachais le Dia: agus iar sin d'fhás fonn codalta í, ní nár ghabh í aimsir chian roimhe sin, agus ar dtuitim sáimhnéall toirchim leathuair uirthi do thocht a fuil, agus do mhothuigh sí í féin <L 79> slán ón bhflux dobhí ag déanadh dochair dhi acht go raibh sí meirbh seargthruagh ón iomarca fola agus leannta do thréig sí; agus ar dteacht do Mhaolmhodhaigh féin arna mhárach ina dáil dotháinig lánfhortacht uirthi. Ar mbeith do mhnaoi dhuine uasail teannta le Mainistir Bhinnchoradh in airteagal báis do cuireadh fios ar Mhaolmhodhaigh le theacht dá hionnsuidhe chum ola na marbh do chur uirthi. Dotháinig seisean don áit. Gidheadh, mar is i ndeireadh lae dotháinig sé, ar chomhairle dhaoine eile do chuir sé unga na mná ar cáirde go maidin lae arna mhárach. Gidheadh, níor bhfada go gcualadar gártha agus golanna timcheall na mná agus í ar n- éag. Dotháinig Maolmhodhaigh agus a dhisciobail fá thuairim na ngártha sin, agus ar bhfagháil na mná marbh gan aimhreas, do ghabh buaidhridh mór intinne é agus ag caoi adubhairt agus d'admhaidh sé ós árd gurab tré a mhaineachtnaighe féin d'imthigh an bhean d'éag gan Sacramuint na hunga déaghnaighe. Go naire sin do ghuidh sé Dia tré dhúthracht ag iarraidh a hanama d'athchur san marbhán i gcoinne na sacraminte d'fhagháil di nach bhfuair sí tré n-a chionfaille chionfhaillighe sin, farra gur mhóidigh sé nach fromhadh sé de bhiadh agus nach rachfadh sé chum suain nó go ndeonuighadh Dia an mío-thapa do thárluigh don mhnaoi do leasughadh. d'iarr sé fós ar an mhéid dobhí ar an láthair comhnadh faire agus urnaighthe do thabhairt dó san chás. Ar mbeith trá amhail sin ag sileadh deor ós an gcorpán gan anam, i leabaidh na hola beannuighthe d'fhailligh sé do chur ar beó-anam, agus cách eile ag comhghuidhe fris mar d'iarr sé ortha feadh na geamhoidhche, d'éist Dia le n-a naomh féin agus d'fhoscail an bhean mharbh a súile timcheall na maidne. Do chuimil sí lámh dhá héadan ag éirghe ina suidhe agus ag beannughadh <L 80> go modhamhail do Mhaolmhodhaigh. Mhalartuigheadar cách a mbrón ar lúthgháire iar sin agus do mhol Maolmhodhaigh Dia ag breith buidheachais leis tré éisteacht le n-a urnaighthibh. Gidheadh níor ghabh sé gan an bhean d'onga leis an ola choisreagtha mar dobhí a fhios aige, do réir ráidhte an scrioptúra, brígh do bheith san tsacrameint sin peacaí cháich do mhaitheamh dhóibh agus go bhfóireann urnaighthe an chreidimh donídhthear le n-a linn ar an easlán maille re Dia dá thógbháil as an ngalar ina mbí sé, agus iar sin d'imthigh Maolmhodhaigh as an áit. Agus d'éis bheith don mhnaoi seal aimsire beó agus breithe aithrighe d'achtaidh Maolmhodhaigh foirrthe do chóimhlíonadh, d'éag sí go ró-chríostamhail i ndeagh-stáid. Dobhí bean áirithe san gcrích ar a bhfuair ainspiorad feirge, boirbeachta agus an mío-shuaimhnis treise agus cumhachta chomh iomarcach agus sin ionnas nach é amháin a bheith doiomchair aga comharsanaibh acht nach féadfadaois a clann féin a doiriarthacht a hainimhe agus a dianchuthach d'fhulang ar ionmhodh. Agus dá bhrígh so dothugadar do láthair Mhaolmhodhaigh í ag casaoid uirthi agus ag iarraidh air dá mbadh éidir é gné éigin suaimhnis nó socrachta do chur innti. Do ghabh truaigh Maolmhodhaigh don chlann fá'n éagnach dobhíodar do dhéanadh ar a máthair agus dá dhruim sin do chuir sé ceist ar an máthair an ndearnaidh sé sí a faoisdine abhfad d'aimsir roimhe. Do fhreagair sise ag admháil nach dearnaidh. Déan má'seadh faoisdine anois gan cháirde, ar Maolmhodhaigh. Agus ar ndéanadh faoisdine amhail sin di, d'éis breithe aithrighe agus beannacht an naoimh do ghlacadh, do dhealuigh a doiriaracht agus a boirbeacht léi, agus do chlaochlaidh sí chum bheith socair soirbh lán d'fhoidhne agus de bhúidheacht, óir d'fhuagair Maolmhodhaigh dhi a hucht nDé gan bheith borb <L 81> ná árdfheargach ní budh mó. Acht cheana, tuig a léaghthóir annso gurab mó an mhiorbhuil dorinne an naomh annso iná roimhe go hinmheadhonach, óir níor aithbheodhuigh sé annsúd acht corp marbh; gidheadh, dothug sé annso beatha fhírinneach mar aon le grásaibh Dé d'anam mharbh. Dotháinig duine uasal onórach aga raibh dúthracht fá fhóghnamh do Dhia d'ionnsaighe Mhaolmhodhaigh ag cur síos do i modh casaoide nach bhfuigheadh sé féin a dhíol deór aithrighe le sileadh mar budh mian leis. Dorinne Maolmhodhaigh air sin fothgháire, agus ag cuimilt a ghéill do phluic an duine uasail adubhairt sé leis go failighe: Bíodh agat mar d'iarrais. Agus as sin amach dogheabhadh an duine maith sin deora aithrighe le lándortadh chomh líonmhar agus sin ionnas nach rabhadar a dhá shúil acht amhail dhá thobraid ag síor-shileadh uisce de ghnáth, ag teacht dar leat le ráidhte an Scrioptúra i gcás eile mar an gcás so. Atá oileán mara i n-imlibh Éireann ina mbíodh roimhe so anallód gabháil mhór ar iasc nó ar an gcuan teannta leis. Fá an am sin, ámh, tré pheacaí cháich, mar is ceart a chreideamh, ní faighthí tábhacht éisc ar an gcuan so an oileáin sin. Do tarfás, ámh, reuelation do mhnaoi shimplidhe den áit go bhfuighidís fortacht fá'n teirce éisc dobhí ortha dá dtogradh Maolmhodhaigh urnaighthe do dhéanadh ar a son, mar do nochtadh in aislinge sin na mná do chách. Iar dteacht do Mhaolmhodhaigh chugtha don cheanntar ar umchuairt visitation, mar budh gnás aige, do shíreadar d'athchuinge air an aimrideacht agus an easbha éisc do thárluigh le seal ar an gcuan do leigheas agus d'fhortacht. d'aimhdheoin, trá, gur ghoill ar Mhaolmhodhaigh mí-órdúghadh agus neamh-chuibheas na haisce d'iarradar tuathánaigh <L 82> ainbhfiosacha an oiléin air ag ar mó do ghoill ortha bheith ar easbha éisc ná ar dhíth grás nDé do theastuigh uatha, agus tar gur innis sé dhóibh nach iascaireacht shaoghalta talmhaidhe acht iascaireacht spioradálta dobhí 'na cheist air, agus fós gurab ag foideoracht ar anama daoineadh do ghabháil i líon bréithre Dé dobhí sé ag triall timcheall Éireann ar a visitation, ar dtabhairt chreidimh na n-ainbhfiosán dá aire do shléacht sé ar bhruach cuain an oiléin, agus do shír d'athchuinghe ar Dhia (gion gurbhfiú áitightheóirí na háite a n-aisce d'fhagháil) tré a thrócaire féin grása do dhéanadh ortha, agus líonmhaireacht éisc do chur ar an gcuan agus gabháil do bheith aca air mar dobhí roimhe ó thús, agus de sin gan mhoill d'fhás iomadamhlacht éisc timcheall ar chuan an oileáin ní budh líonmhaire iná budh gnáthach aca ann aon uair roimhe. Agus bíodh dar leat gurabh iongna so, ní mór gurab indéanta iongna dhe, óir is cóimhdheas urnaighthe an fhíréin le dul thríd na spéiridhibh do láthair Dé agus iasc na farraige do theacht ó gach taobh ar aon chuan. Do réir tola cháich dothángadar ceathrar easbog (ar a raibh Maolmhodhaigh mar cheathramhadh fear) go baile dar bh'ainm Fochart (áit i na rugadh Brighid mar aithrisid seandaoine) agus ar mbeith dhóibh annsin i dtigh sagairt dobhí sé 'na chruadhchás ar an sagart cionnas dogheobhadh sé iasc do na heasbogaibh sin ar a bproinn, agus de sin do chasaoid sé an cás le Maolmhodhaigh. Adubhairt Maolmhodhaigh leis iasc d'fhagháil ó na hiascairibh. Do fhreagair an sagart ag rádh nachar fríth aon ghreim éisc ar an abhainn dobhí teannta leó san áit ar feadh dhá bhliadhan roimhe, agus dá bhrígh sin nachar fhan iascaire ar bith ag an abhainn na dha coir ar aon nós. Thairis sin adubhairt Maolmhodhaigh líonta do chur amach agus <L 83> fógairt do dhéanamh ar an abhainn as ucht agus i n-ainm Dé. Dorinneadh an ní céadna agus do gabhadh don dul sin dhá bhradán dhéag. Dotugadh dul eile agus dofríth an urdail sin arís i riocht go raibh a sáith éisc ag cách le cur ar bórdaibh agus le hitheadh an tráth sin. Acht cheana, badh leór d'fhoillsiughadh ar an miorbhuil sin do theacht do thaobh Mhaolmhodhaigh mar do chomhnuigh a seascadhacht féin ar an abhainn dhá bhliadhain eile d'éis na huaire sin. Dobhí cléireach i gcathair Leasa Móir nach raibh mío-chátach ná díomolta fá a bheatha gion gur bhfolláin ceart a chreidimh, agus, bíodh nach raibh acht lag-fhoghluim ag an bhfear, tairis sin is árd lánmhar an bharamhail do bhí aige dhó féin, agus imeasc gach saobh-chéadfadh dá dtug sé dá aire níor ghabh sé gan a rádh nach raibh Corp Críost go fírinneach i Sacramint na hAltóra. Do chrothnuigh Maolmhodhaigh go minic é ag labhairt leis ar fhód fá leith 's ag iarraidh air gan bheith ag seasadh ar an bponnc earráideach so, agus níor ghabh sé crothnughadh ná comhairle chuige. Mar dochonnairc Maolmhodhaigh easumhlacht shaobhdha an chléirigh, do chuir sé teacht agus cruinniughadh ar dhaoinibh cléirceamhla foghlumtha na críche agus tug sé cead don chléireach úd opinion (bíodh go mbadh earráideach é) do dhíospóireacht agus do chosnamh (dá bhféadadh) do láthair an chruinnighthe sin, agus bíodh gur thairg an cléireach a opinion bréagach do sheasadh agus greamughadh dhe (amhail budh fírinneach é) do sháruigh agus do chlaoidh Maolmhodhaigh le harguimintibh agus le réasúnaibh doifhreagarthach é d'fhiadhnaise agus de chéadfadh a rabhadar ar an áit. Gidheadh, níor ghabh an fear mearuighthe sásamh acht is é adubhairt tar ar thagair Maolmhodhaigh gurab aige féin dobhí an fhírinne agus an chóir, agus nach ó cheart ná de dhruim <L 84> réasúin do buaidheadh an cás le Maolmhodhaigh acht do thaobh an ughdaráis agus na honóra dobhí aige. Thairis sin do ghoill go mór ar Mhaolmhodhaigh easurraim éigcéillidhe an chléirigh, farra gur róchealg é an éagcóir dobhí dhá déanadh ar chreideamh nDé ar a amharc agus ina fhiadhnaise. Agus ar an adhbhar sin dothug sé an fear doitheagaisc ar choinne na hEaglaise go poiblidhe agá spreagadh ós árd agus ag iarraidh ar éirghe as an ainbhfios earráideach in a raibh, agus géilleadh don bhfírinne diadha, d'fhuagradar easboig agus cliar uilidhe na talmhan an ní céadna dhó ag rádh ris teacht ar chomhairle agus aithne leagáid an Phápa, agus mar nár bh'áil leis bheith umhal ná diúltadh don earráid dhiabhlaidh dá raibh sé ag sírghreamughadh, do leagadar bang agus coinnealbháthadh air, ag gairm eirice dhe, acht nár bhfeairrde dhóibh, eisean de shíor ag buantseasadh ar a dhroch-opinion lochtach féin agus ag maoidheadh ar na heasbogaibh eile úd gurab claon-bhreith éagcórach dobhíodar do bhreith i n'aghaidh féin 's i n-aghaidh na fírinne tré bháidh le Maolmhodhaigh agus le a dhignit onóra. Do ghoin an t-aisfhreagra so an chléirigh Maolmhodhaigh go rómhór, agus de sin a los a mhí-chéadfaidh air do ghuidh sé Dia ós árd ag iarraidh air a thabhairt ar an gcléireach an fhírinne d'admháil san chás i gceist dá dheoin nó dá aimhdheoin, agus do fhreagair an cléireach go haindiuit: Amen. Agus le a chois sin do scaoil an chomhdháil, agus mar nach bhfacaidh an cléireach modh ná meas ag aoinneach san áit fá n-a choinne féin, do thóg sé a throscán agus do tharraing leis as an láthair chum go dteibh i n-ionad éigin eile as amharc cháich dá fhalach féin. Gidheadh ní cian an triall dorinne sé ar aghaidh an uair do ghabh tinneas géar agus dian-ghalar é ionnas nach é amháin a shiubhal agus <L 85> a luaghaill do chliseamhain air, acht go mbadh éigean dó é féin do theilgean fá lár, agus fós tré nimh an ghalair dotháinig go tobann air bheith dá iomlat féin agus agá unfairt féin go hanúsloingeach hanéislinneach ar an mball céadna ina treascaradh é gan árach aige an áit d'fhágbháil. Ar mbeith, trá, in sna hainriochtaibh seo dhó fá phéin tinnis agus fá dhimbhrígh, do bhuail fear mire chuige dobhí ag taisteal na tíre agus an fhearainn 's ag imtheacht roimhe le gealtacht. Do fhiafruigh an gealtán den chléireach créad dobhí dá chongbháil agus dá bhuaidhreadh ar an áit sin. Do fhreagair seisean ag innision gurab tinneas géar nimheamhail dobhí ag déanadh buadhartha do, le ar chaill sé a uile luaghaill luadhail agus brígh. Is é shaoilim féin, ar an fear cuthaigh, gurab galar báis atá fort (agus badh fíor dhó), agus ar an adhbhar sin dá mbadh áil leat filleadh tar hais don bhaile seo ór thriallais, do chuideochainn féin leat le himeacht san tslighe. An cléireach, ámh, d'eitigh roimhe sin géilleadh do lucht réasúin, tré dheonughadh Dé do ghabh sé annso comhairle an ghealtáin ainbhfiosaigh, ag filleadh leis don bhaile lé ar chuir sé go heasaontach cúl roimhe sin, agus níorbh é sin amháin acht do thuig agus d'admhuigh sé an éagcóir do bheith aige féin san chás dobhí roimhe i gceist idir an gcléir agus é, agus dá bhrígh sin iar gcur teachta ar Mhaolmhodhaigh d'iarr agus dofuair absolóid uaidh, ag glacadh lóin báis na gcreidmheach fá n-a bhroinn .i. Dia-chorp beannuighthe Chríost, agus dá éis sin gan mhoill d'éag sé 'na aithridheach admhálach aithmhéalach fá'n opinion lochtach earráideach úd dá dtug sé aire agus aghaidh roimhe tar cheart, ar mbeith do chách uile lán d'iongna fá chinneamhnaighe an bháis dorug é, agus ag cuimhniughadh gurab díol a luaithe do fíoruighadh dá thaobh ráidhte grinn an Spioraid Naomh san Scrioptúir adeir go <L 86> n-oibrigheann crádh nó doghrainn tuigse na ndaoine i gcásaibh ina rabhadar (budh éidir) ainbhfiosach ria sin. Do thárluigh aimhréidhteach mór agus eisíth idir dhá phobal nó dhá chine san tír chum ar hiarradh Maolmhodhaigh chum réidhtigh agus síothchána do cheangal eatorrtha leath ar leath, agus mar nachar fhéad Maolmhodhaigh dul chugtha ar an gcoinne sin ina phearsain féin do chuir sé easbog eile dobhí ina fhochair chugtha ar a shon. Dochuaidh an t-easbog chum na comhdhála agus do achtuigh agus do shnadhmuigh sé báidh agus síothcháin idir an dá rann abhus agus thall. Gidheadh, ar bhfaicsin do rann aca an taobh eile do bheith níos laige iná iad féin, do neamhthoil an easboig agus contrárdha don tsíothcháin do cheangail sé eatorrtha leath ar leath, do thairgeadar an tionól eile d'ionnsuighe go namhdach agus a marbhadh. Uch, uch, ar an t- easbog, a Naomh Maolmhodhaigh cháidh, is déistineach glonnmhar an toisc seo ina dtáinig mise annso uait, óir san áit inar shíl me maith agus leas cháich d'oibriughadh is mille mór agus olc atá ag éirghe ann tré mo shiocair. Go naire sin, ar sé (agus é ag deórfartaigh agus ag filleadh tar a ais don taobh an ar fhág sé Maolmhodhaigh), guidhim agus athchuinghim thú an fhoghail agus an dochar so atá ar bhfás anois do bhall do thoirmeasc. Agus de sin gan mhoill, dochuaidh drochspiorad bhréagach i mbéalaibh dhaoineadh ar an bhfearann d'aithris go neamhfhírinneach do fheadhain mhíochoingheallach úd dobhí ar tí briste síthe agus millteanas d'imirt ar an taobh eile tar aithne an easboig, go rabhadar sluaighte uimheardha eascáirdeacha san mbaile táir aindeis ag creachadh 's ag marbhadh ar fhágbhadar ina ndiaidh. Iadsan ámh ag géilleadh don aithris bhréige sin dorinneadh dhóibh, d'fhilleadar ó thóraidheacht ní budh mó do dhéanadh ar a mbíodhbhadhaibh <L 87> dobhí ar a gcoinne. Gidheadh ar ndul dóibh tar a n-ais dá n-áitibh féin ní bhfuaradar tuairisc ar bith namhad ann, nó fós fios cé ór shíolruigh an scéal bréagach úd budh siocair le filleadh dhóibh chum baile ón ár do bhéardaois ar a naimhdibh dobhí briste i rian raon madhma rómpa. Acht cheana, do thuigeadar gurab tré dheonughadh speisialta Dé, agus do thaobh Mhaolmhodhaigh Naomh agus an easboig chóir eile, badh comisáir do, d'éirigh an mealladh iongantach úd dóibh féin. Mar dochualaidh, ámh, Maolmhodhaigh fios agus réidhteach an dá rann reimhráidhte do dhul ó chéile ar an modh úd, do chuir sé fios ortha ceann i gceann agus do nascaidh cáirdeas agus báidh eatorrtha leath ar leath agá gcur fá mhionnaibh gan briseadh síthe do dhéanadh abhfus ná thall. Gidheadh dobhí dubhaingiodacht dubhaingidheacht ar bun ag an bpáirtidhe úd, ar ar briseadh focal roimhe, don drong eile do chlis ortha, gion go dtárluigh dochar dhóibh sin de, agus dá bhrígh sin ar mbeith dá mbíodhbhaibh gan uamhan ná faire ortha féin acht iad ar scáth na síothchána d'achtuigh agus d'fhág Maolmhodhaigh eatorra, do ghléasadar sluagh líonmhar armthach agus do thrialladar i gcoinne foghla agus marbhtha d'imirt ortha. Dobhí, ámh, abhainn mhór agus glaise bheag éadtrom ar an tslighe rómpa tré a raibh a n- imtheacht, agus d'éis na haibhne móire do shárughadh dhóibh (agus an aimsir thirm shoineanta ann), dofuaradar lán-tuile mhór chomh árd agus chomh leathan agus sin san mbeagghlaise reimhráidhte, ionnas nachar fhéadadar ar aon nós dul thairsti ná a gabháil. Mar dochonnairc, trá, an sluagh an t- ainlíonadh iongantach so dorinne an sruthán thar ghnás, a shamhail nach bhfacadar ariamh ann, do thuigeadar gurab lochtach mío-choingheallach neamh-chóir do chuir siad féin rómpa <L 88> clisiughadh ar an réidhteach agus ar na mionnaibh fá ar luigheadar d'óglaoch nDé, do Mhaolmhodhaigh, agus do chreideadar go fírinneach réasúnta gurab tríd sin d'éirigh an toirmeasc úd dhóibh tar ghnás. Ar ndul ámh don éacht so ós árd in sna críochaibh thart do gach leath, do mholadar Dia, ag breith buidheachais leis tré a mhiorbhailibh ag gabháil na bpeacach úd i saghainn phaintéir a saoibhghliocais agus ag árdughadh a dheagh-fhóghantach féin ar a dtéid ola dhó tar chumhachtaibh an aosa fuatha. Ar mbeith do Ríogh Éireann feargach le haon dá mhóraraibh nó dá dhaoinibh príomhuaisle do tharraing Maolmhodhaigh réidhteach eatorra, farra go ndeachaidh sé i dtacaidheacht don mhórar nach rachadh an rí tar an réidhteach dorinneadh ann, acht go mbeadh sé fírinneach do réir a gheallta, óir ní luighfeadh an mórar fá ghrásaibh ná fá iocht an righ acht le Maolmhodhaigh nó le a shamhail eile de dhuine phribhiléideach d'fhagháil i n-urradhas air fá bheith i mbun a fhocail, ní nár bhfoláir do, ar an adhbhar nach taoisge do léig sé féin fá ionchain an rígh ag dul do bheith ar a choimhéad air ná do bhris an rí a fhocal dó agá ghabháil agus agá chur i gcarcair, i dtóraidheacht na sean-aingidheachta dobhí roimhe aige dhó. Dothángadar annsin cáirde agus gaolta an mhórair chum Maolmhodhaigh ag innisin dó agus ag maoidheadh air gurab é do bheain bhain a nduine dhíobh agá iarraidh air i n-athuair. De so do ghoill droch-eacht an rígh go mór ar Mhaolmhodhaigh agus dá bhrígh sin do chuir sé fios ar a dhiscioblaibh agus do thriall sé féin agus iad mar a raibh an rí ag iarraidh air do réir a fhocail agus de dhruim an urradhais inar chuir sé é féin air, an mórar do leigean amach as an láimhsiughadh agus as an gcarcair i na raibh sé aige. Gidheadh, ní thug an rí cion <L 89> ar a chainnt. Bíodh, má seadh, a fhios agad a rí, ar Maolmhodhaigh, nach blaisfeadh mise ná aoinneach den chléir seo farram biadh ná deoch go leigthear an mórar amach fá réir as an ngéibheann ina bhfuil sé agadsa i láimh. Agus le a chois sin d'ionnsuigh sé féin mar aon agus a chliar an teampall budh goire dhóibh ag troscadh agus ag guidhe Dé lá go n-oidhche fá shaoirse d'fhagháil don mhórar as na glasaibh ina dtárluigh é. Acht cheana, is é gliocas doconnacthas don rígh do dhéanadh san chúis (gion go raibh ina ghliocas acht óinmhideacht) druidim as an áit agus iarraidh do thabhairt ar imtheacht i dteicheamh, óir d'fhás eagla air roimh urnaighthe Mhaolmhodhaigh agus a naomh-chléire. Gidheadh, níor bhfeairrde dhó, de bhrigh gur bheain bhain Dia a radharc de ar a theicheamh agus gur fhan sé amhail sin dall nó go mbadh éigean dó scaoileadh don bhraghaid agus a leigean amach as príosún. Dar leat, trá, budh samhail an rí duismeanta droch-choingheallach so arn-a dhalladh mar so go corpardha agus ag fagháil a radhairc arís leis an madadh allta Saul arn-a chaochadh go miorbhuileach, agus arís ag glacadh amhairc an chreidimh chóir fá lámhaibh Annanias, gion go raibh sé acht i bhfíoghair chaorach. Tuig as so, a léightheóir, (ní is iontuigthe dhuit) créad an bhúidheacht agus an mhaith dobhí i Maolmhodhaigh, agus tabhair dod haire don leath oile créad an sórt prionnsadha agus poibleach farra a dtárluigh sé, nach amhail dhearbhráthair dobhí sé ag dragúnaibh, nó mar chompánach ag strutiones. Dá bhrigh so dofuair sé cumhachta agus buadha ó Dhia saltairt ar aithreachaibh nimhe agus a chos do leagadh ar scorpiones, farra treise do bheith aige ar anfhlathaibh agus ar dhroch-ríghthibh na gcríoch sin do chreapall fá bholtaibh, agus fós ar a dtaoiseachaibh éagcóracha do chur i nglasaibh lámh. Éisteam ámh le tuille. <L 90> Caibidil 13. Adubhramar roimhe seo nachar iarr Maolmhodhaigh, ar nglacadh ceannais Mainistre Bhinnchora dhó, dul i seilbh fearainn na mainistre ná i seilbh aon ní dár bheain bhain di, acht gurab duine eile d'fhágbhaidh sé i n- urláimh. An té, ámh, ag ar fhág sé an urláimh seo, ní buidheach acht diombuidheach dobhí sé dhe, óir ní léigeadh thairis agus ní theibeadh sé olc ar bith budh fhéidir leis d'imirt ar Mhaolmhodhaigh agá aithisiughadh ar a choinne féin agus ag déanadh ithiomrádha agus ceilge ós íseal air, do réir mar dogheibheadh sé slighe nó siocair. Gidheadh, ní dheachaidh an t- olc agus an mhailís leis saor ó dhíoghaltas nDé do theacht air dá thaobh, ar an adhbhar gur chaill sé a aonmhac, is gan a mhalairt aige, ar an mbliadhain sin, acht go mbudh mac aithreamhail an mac cosamhail le a athair i lochtaibh. Ag so, ámh, dhuit stair anbháis an mhic. Doconnacthas iomorra do Mhaolmhodhaigh eaglais do thógbháil ag Binnchoraidh de chloich do réir mar dochonnairc sé i régeonaibh eile críostamhla do shiubhail sé, cealla arn-a ndéanadh de chloich. Agus ar mbeith dhó ar tús ag cur fuinneméad na hoibre síos, do ghabh alltacht muintir na tíre fá'n bhfuinneméad cloiche d'fhaicsin, óir ní rabhadar oibre ar bith san talamh roimhe sin arn-a tógbháil de chloich. An droch-mhac úd, ámh, níor leor leis iongna do bheith air, fear mar chách, acht do ghoill air an tionscla oibre úd dobhí ag an naomh dá thosughadh, agus de sin do thairg sé a thoirmeasc ag labhairt go holc is go hithiomrádhach air le gach aon taobh amuigh dhe, agus ag maoidheadh go mbadh neamh-ghnásamhail an téisclim do chuir sé roimhe, agus fós nach tiocfadh dhe a chríochnughadh tré a dhaor- <L 91> chostasaighe, agus dá bhrigh sin go mbadh ualach saobh-nósach dhó lámh do chur 'na shamhail d'obair, agus le a chois sin do labhair sé le droing dhaoineadh ar ar mheas é féin do bheith 'na chomhairleach ag innisin dóibh nachar dhual agus nár dhleacht a shamhail sin d'obair neamh-ghnásamhail onóraigh do chur suas san tír gan a n-aonta san d'fhagháil le a déanadh ar tús, agus as sin go mbudh dulta dhóibh dá bacghail. De sin dotháinig sé féin agus an bhuidhean reimhráidhte ina fhochair mar a raibh Maolmhodhaigh ag tosughadh a oibre, agus is é adubhairt leis: A dhuine chóir, créad an saothar nuadh so atá tusa do thionscladh eadrainne tar gnás ár dtíre, nach cuimhnigheann tú gurab Scoit nó Gaodhail sinne agus nach Franncaigh ná Fine Gall sinn? Créad an andánacht agus an éagantacht dhuitse obair comh daor agus comh mór saothar agus so do ghabháil led hais i n-ár ndúthaighne, obair nach budh féidir dhuit a críochnughadh ná a tabhairt chum cinn go bráth? Go naire sin, scuir den obair agus den antsaothar so inar chuir tú lámh go héigcéillidhe, farra go bhfuilmídne ag innisin duit acht muna leigeadh tú dhíot dul ar haghaidh innti go gcuirfeam toirmeasc ort fá bheith léi. Ag so budh caint don óigfhear bhaoth mhailíseach so, gion go raibh ina chumhachtaibh fírinne do dhéanadh dá ollghlór leamh lochtach, óir iar bhfaicsin gnúise fáilidh an naoimh do chách eile dobhí ina fharraid, do locadar uaidh fá theacht leis san mío-rún ndroch-inntinneach le a dtáinig sé don láthair. Acht cheana, do fhreagair Maolmhodhaigh don taobh eile go deagh- mhisneamhail neamh-eaglach é ag rádh leis go mbadh duine dona mío- choinsiasach é, agus d'aimhdheoin a brum-urruis agus a mhailíse go ndeonóchadh Dia an obair do bhall do bheith arn-a críochnughadh i <L 92> bhfeiste mhaith, agus bíodh go mbudh fiadhnaise mórán ar bheith amhail sin deagh-ollamh dhi, go mbéaradh anbhás eisean leis sul do roicfeadh leis a faicsin críochnuighthe. Gidheadh, ar sé, tabhair dod haire, a ógánaigh, nach i bpeacadh do éagfadh. Acht cheana budh fíor ráidhte Mhaolmhodhaigh san chás, óir do thastuigh an t-óigfhear taobh istigh den bhliadhain ar a rabhadar. Ar gclos, trá, do dhroch-athair an ainbhfiosáin óig lochtaigh úd tásc a mhic agus an seolamh ar ar imthigh sé, d'fhás fuath mór agus gráin aige ar Maolmhodhaigh ag rádh ós árd agus ag maoidheadh gurab é tré a mhailís budh siocair le bás a mhic, agus mar dobhí an droch-spiorad agá ghríosadh le dul ar aghaidh i gconair aimhleasa, do thairg sé iomad locht agus coirrthach mbréagach do chur 'na leith do láthair árdfhlatha Uladh agá aithisiughadh go ró-dhian, agus ag rádh leis nach raibh ann acht apa nó sím do leigeadh air féin bheith fíréanda cóir agus gan córtas ná fíréandacht ar bith ann. Níor fhoscail, ámh, Maolmhodhaigh a bhéal i n-aghaidh na masla so dobhí sé d'fhagháil, agus ní mó do ghabh sé a leithscéal fá aon locht dá raibh an t-óglaoch droch-ráidhteach so do mhaoidheamh go neamh-fhírinneach air. Gidheadh, níor fhoidhnidh Dia an aithis éagcórach mhío-mhodhamhail seo d'fhagháil dá fhóghantach dílis féin i n-aisce, acht ag cuimhniughadh ar leath ar a ráidhte féin san Scrioptúir, mar a n-aithnigheann sé crothnughadh gach éagcóra ar bith d'fhágbháil aige féin le díoghaltas do dhéanadh thríthe, d'fhuiling sé don diabhal (badh hughdar don anduine úd an naomh do mhaslughadh mar do luaigsiom luadhamar) seilbh do ghlacadh ann an lá sin féin, agá theilgean d'urchar san teine dobhí istigh, inar loisceadh cuid mhór dá chorp agus ina ndóighfí uile é acht tarradhail cháich a bheith air. Gidheadh, do thaisbeain an t-áidhbhirseoir é féin comh calma agus <L 93> sin ar mhodh go mb'éigean fuireann líonmhar d'fhearaibh arrachtacha do bheith dá chongbháil. Ar mbeith, iomorra, ar an mío-nós ainnimheach sin dó, lán de chuthach dheamhanda, dotugadh Mhaolmhodhaigh chuige agus tar ar thaisbeain sé de namhdas roime sin dhó níor fhailligh sé Dia do ghuidhe ar a shon tré dhúthracht, ag iarraidh air a shaoradh ón anbhroid fá a raibh sé ag an diabhal agus a shláinte d'aisiog dhó. Acht cheana, ní bhfuair an naomh cion acht ar pháirt dá urnaighthibh, óir bíodh gur fhás a chiall i n- athuair don óglaoch, níor dhealuigh an diabhal leis ó bheith i dtreise air, agus le a bheith agá thrombhualadh agus agá bhorbsmachtughadh go minic tré bheith imdheargach aithiseach dhó ar fhóghantach naomhtha Dé, farra go dtigeadh mire agus gealtacht fá seach air. Iar ndul ámh, don té sin i meirbhthean agus i neamh-thábhacht tré a ghalar agus trés an deamhnóireacht ngnáithigh dobhíodh ag tagall aige, d'fhill urlámh chas an fearainn dobhí sé do chongbháil tar cheart go sroighthe sin ón mainistir chum na mainistre féin arís, agus dochuaidh Maolmhodhaigh ina seilbh i n-ainm na mainistre. Acht labhram feasta ar shaothar Maolmhodhaigh ag tógbháil na heaglaise reimhráidhte ag Binnchoraidh. Is fíor nach raibh airgead ná stór ar bith eile ag Maolmhodhaigh fá'n am inar thosuigh sé an obair reimhráidhte úd. Gidheadh, dobhí a dhóigh agus a mhuinighin i nDia, agus dá bhrigh sin d'fhéach agus d'fhóir Dia air in a riachtanas, óir níor leig sé riachtanas ná easbha ar bith air an ghein dobhí sé leis an obair, agus muna budh é Dia féin go speisialta miorbhuileach dobheireadh tarrthadhail dó, cionnas dogheobhadh sé an chiste i bhfolach dofuair sé, nó nachar bh'iongna (ce bé d'fholuigh an chiste san áit) nachar fríth roimhe é? Is fíor, má 'seadh go bhfuair feadhmannach nDé cosc a riachtanais as sparán an Choimdhe dofuair sé sin, <L 94> agus badh ceart a fhagháil dó, ar an adhbhar nach raibh cás ann budh cirte ná an té do thréig áirithe agus dísle na n-uile neithe mar gheall ar bheith i leith an Tighearna, bheith i gcomhurlámhachas aon sparáin leis an Tighearna céadna, farra gurab é an saoghal uile gan roinn ciste an chreidmhigh, agus créad é an saoghal féin acht sparán fairsing an Dúilimh? An stór úd, trá, do thárluigh do Mhaolmhodhaigh tré dheonughadh is tré oirbhire Dé, ní hé a thaisce ná a choigilt dorinne sé, acht a chaitheamh go fial re seirbhís nDé gan fhiafraighe ná ceist do chur cionnas dogheobhthaí ní ina leabaidh ag fágbháil réidhtigh gach cruaidheastail i leith árdchabharthaigh cháich .i. Dia. Atá foillsiughadh eile fós nachar bh'fhéidir gan deigh-chríoch do bheith ar an obair úd, óir ar mbeith do Mhaolmhodhaigh ar tí láimhe do chur innti do cheistnigh sé an cás le n-a mhanachaibh agus mar fuair sé neamh-fhonnmhar iad fá eisean ná iad féin do bhualadh fá dhaor-obair chostasaigh (mar dobhí an obair dobhí sé do luadh leó) agus gan de bhun aca le n-a críochnughadh acht bochtacht agus déirc, do chuir sé an chúis chum Dé agá ghuidhe a mhúineadh dho créad badh hindéanta dhó dá thaobh agus le a chois sin badh léar dhó fíoghair nó sompla cille móire deagh-mhaisighe ar a choinne, agus ar bhfaicsin an tsompla chrutháluinn sin dó amhail sin do ghabh misneach é fá'n obair do thosaigh as ucht nDé. Acht gur nocht sé an teasbánadh úd do tarfás dó do chuid dá mhanachaibh budh seicréidighe aige iná an chuid eile, agus tar gach ní do chriothnuigh sé dícheall leis an eaglais dobhí le tógbháil aige do dhealbhadh i samhlachas an tsiompla do taisbeánadh dó, fearacht Mhaoise anallód le a ndubhairt Dia an tabernacle dobhí le cumadh aige do dhéanadh do réir an phatrúin do taisbeánadh dhó ar an sliabh. Agus ní hé so amháin acht <L 95> is ar an seólamh gcéadna so do thóig Maolmhodhaigh Mainistir Sabhuill maille re revelation agus le léargas d'fhagháil ó Dhia ar a foirm agus ar a cruth. Ar mbeith, trá, do Mhaolmhodhaigh ag triall trí chathair áirithe agus pobal líonmhar ar gach taobh dhe ag amharc air, d'éirigh macaomh óg eatorra suas ós árd chum radhairc d'fhagháil air, amhail budh é Zaceus é ag éirghe anáirde tar chách 's ag dearcadh ar Chríost. d'fhéach Maolmhodhaigh ar an ógánach agus d'fhaisnéis Spiorad Dé dhó créad an claonadh maith deagh- intinne dobhí faoi, bíodh go ndearnaidh sé rún ar an revelation sin amhail nach beith a fhios aige, gidheadh, d'aithris sé dá bhráithribh san oidhche san teach ina rabhadar ar oidacht an tseicréid do léigeadh leis fá'n ógánach. I bhfoircionn, ámh, trí lá iar sin, dotháinig duine uasal badh máighistir don ógánach reimhráidhte d'ionnsaighe Mhaolmhodhaigh ag ofráil an ógánaigh dhó agus ag iarraidh air a ghlacadh chuige ina sheirbhís imeasc na coda eile dá mhanachaibh riaghalta, agá mholadh leis mar adhbhar deagh-dhuine. Do ghabh Maolmhodhaigh leis an ógánach ag ínnsin don duine uasal nachar leig sé do leas a mholadh leis féin, de bhrígh go raibh deagh-theist aige air roimhe sin ó Dhia, agus le a ais sin do sheachaid é don Abb Conganus nó do Chomhgan, agus dothug Comhgan do na bráithribh é dá leasughadh agus dá mhúineadh. Dotháinig, iomorra, an fear óg so fá dheoigh chum a bheith comh riaghalta agus comh foirfe agus sin (tar bheith 'na mhanach thuata dho) ionnas gur thuill a dheagh-bhéasa agus a chórtas meas agus teist mhaith do bheith air i Mainistir na Siúre nó Siúire, Mainistir d'Órd Cistersium ina raibh sé 'na mhanach. Do thuigeadar cách as so go raibh spiorad fáistine ag Maolmhodhaigh, pongc dofríth dearbhtha do thaobh eile. <L 96> Dobhí Maolmhodhaigh uair áirithe ag déanadh íodhbartha mistiodha an Aifrinn agus deochan ag freagra an Aifrinn dó, agus i meodhan na hoifige diadha sin d'fhéach sé ar an deochan ag leigean osnaighe móire ar an adhbhar gur thaisbeáin Dia dhó easbha diongbhála do bheith ar an deochan i bpongc nachar chóir dhó bheith easbhach ná lochtach, agus d'éis críche do chur ar an Aifreann do chuir sé an cás i leith an deochain agus d'admhuigh an deochan dó gur éirigh cathú agus áidhbhirseóracht do féin an oidhche roimhe sin. Ní raibh máiseadh (ar Maolmhodhaigh leis) i gceart agadsa teacht chum ministrálachta ag an altóir agus tu i stáid lochtaigh nó i bpeacadh, acht feidhm éigin eile dhiadha do thabhairt dod haire nó go gcurthá do choirthe dhíot le haithrighe. Agus, de sin, iar gcur breithe aithrighe air, dothug sé absolóid dó. Do thárluigh do Mhaolmhodhaigh uair eile bheith ag rádh Aifrinn agus a dheochan le a ais dá fhriotháladh. Dochonnaic an deochan annsin colum lán- shoillse ag teacht isteach ar fhuinneóig na cille agus é iar sin ag eitealladh thart timcheall an easboig agus fá dheireadh ag tuirling ar an gcéasa ar an altóir. Is beag nach deachaidh an deochan i n-éagchruth ón radharc n-iongantach so. Gidheadh, iar gcríochnughadh íodhbartha an Aifrinn do Mhaolmhodhaigh, d'fhuagair sé don deochan rún do dhéanadh ar an bhfoillsiughadh so do taisbeánadh dhó agus gan labhairt air le héinneach an ghin do mhairfeadh sé féin beó. d'éirigh Maolmhodhaigh agus easbog eile fris oidhche áirithe i nÁrdmacha agus dobhádar ag siubhal annsin ar cheallaibh ar relicibh agus ar áitibh beannuighthe in a rabhadar cnámhanna agus taise naomh. Ar mbeith, ámh, amhail sin dóibh ag sléachtain agus ag déanadh <L 97> urnaighthe ag altóir áirithe san áit, budh léar dhóibh an altóir ar lasadh. Do thuig Maolmhodhaigh nach raibh san teine iongantaigh sin acht foillsiughadh ar naomhthacht na dtaiseadh dobhí fá'n altóir agus de sin do ling sé anonn tríd an lasair ag scaradh a lámha amach ar an altóir thinntighe. Acht cheana, cé gur dhearbhtha an iarraidh úd do thabhairt dó thríd an lasair reimhráidhte, ní feasach d'aon créad do mhothuigh ná do rinne sé san áit, taobh amuigh gur ón uair sin amach ariamh (a bhí) biseach ar bhfás ar a dteasgrádha agus ar a charthanacht do Dhia do réir breathnuighthe na mbráthar agus a aosa seicréide eile feadh a bheatha uaidh sin amach. <L 98> Caibidil 14. Do labhramar, trá, an mhéid seo ar Naomh Maolmhodhaigh Ua Mhongáir ag fágbháil mórán gan aithris dá thaobh budh fhéidir do thrácht, acht gur mór do scríobhsam air do réir na haimsire do bhall, óir ní haimsir miorbhuileadh an aimsir seo acht aimsir foiríor 'na bhfuil le hinnisin agus le gearán againne innti mar aon leis an bhfáidh ríoghdha nach léar miorbhuilí dá dtaisbeánadh eadrainn anois, agus nach mó atá fáidh ná duine naomhtha 'nár measc. As so is iontuigthe cé arbh é Maolmhodhaigh agus créad an t- arrachtas dobhí ann i bhfiúntas, i maith, i luaigheacht agus i ndearscnadhacht, é comh oirdhirc agus sin i miorbhuilibh d'oibriughadh ionnas nacharbhfuras a shárughadh ná theacht 'na chómhair, farra bheith ró-lán dó de charthanacht agus de chaoimhshearc nDé. Féacham créad an ghné d'fhoirfeacht, de chórtas ná d'oirdhearcas budh fhéidir do mhaoidheamh ar aoinneach de na sean-naomhaibh dochuaidh rómhainn nach raibh i Maolmhodhaigh, ar an adhbhar má thugaimíd dár n-aire an beagán do thráchtsiom air go fóill, dogheobham nachar theastuigh spiorad fáidheadóireachta uaidh maille re eolas do bhreith ar revelationes agus ar fios neithe neamhdha. Dofuair sé cumhachta spioradálta tar ghnás fá smacht corpardha d'imirt ar dhroch-dhaoinibh agá gciorrbhadh agus agá gcrádh i n- éiric a locht 's a n-ainmhian. Dobhí buadha iongantacha ó Dhia aige le leigheas do dhéanadh ar gach easláinte agus ar gach galar. Níor thastuigh treise uaidh do bheith aige ar intinneacha inmheodhanacha cháich do mhalairtughadh ar a leas, agus fá dheiridh badh cliste é ar mharbhaibh d'aithbheodhughadh agus <L 99> ar anam do chur ionta go ró-mhiorbhuileach iar n-éag dóibh. Beannacht máiseadh ar Dhia mhór mhaith na n-árdchumhachta in sna cásaibh seo go huilidhe, do shearcuigh, do dheagh-mhaisigh agus fós do ró-onóruigh an Naomh so comh árdchéimeach agus so ar choinne ríogh agus flaith abhus, agus fós do bhronn coróin ghlóire dhó san tír thall. Is leor mar dhearbhadh agus d'fhoillsiughadh ar dhéine an ghrádha agus ar mhéad an gheana dobhí ag Dia air neamh-ghnásamhlacht agus iongantaighe na miorbhuileadh líonmhara doníodh sé as ucht nDé, farra go mbadh leor d'fhaisnéis ar an dúthracht dobhí ag Dia le a dhéanadh mór dáiríribh thall na cumhachta d'fhágbhaidh sé ar a láimh, eadhon, lochtaibh droch-dhaoineadh agus lucht easumhlachta do smachtughadh abhus aga bhfuair sé san mórdhacht nglórmhair sin cúitiughadh ina uile sheirbhís agus fóghnamh dá Thighearna Dhia. Is léir dhuit, má'seadh, annso (a léaghthóir ionmhuin) i mbeatha Maolmhodhaigh neithe tré a gcaithfidh tú iongna do bheith ort, agus dochífidh tú fós innti deagh- shomplaí le haithris do dhéanadh ortha agus le a leanmhain, innill féin máiseadh agus cách é, agus fós suidheadh gach aon a dhóchas i nDia ag greamughadh dhíobh so: acht gur ab é críochnughadh chuirfeam ar ar thráchtsam go strasta annso bás beannuighthe daorluaich Mhaolmhodhaigh d'aithris mar so do chách. <L 100> Caibidil 15. Do réir mar dobhí cúram mór aga bhráithribh féin i Maolmhodhaigh, do chuireadar go minic ceist air ag fiafruighe dhe créad an áit ina mbadh mhaith leis bás dá bhreith, agus fós créad an t-am de bhliadhain fa toghtha nó badh mian leis an bás sin d'fhagháil. Dobhí seisean coigilteach ar fhaisnéis do dhéanadh san chás sin. Acht, tairis sin, tré bheith dhóibh ag greamughadh dhe, do nocht sé intinn dóibh ag rádh riú dá mbadh i ríoghacht Éireann do thoigeóradh Dia gairm air ag tabhairt báis dó, gurbh é a rogha éag agus adhlactha d'fhagháil san áit agus in san eaglais ina raibh corp Phádraig naomhtha, easbol beannuighthe ár dtíre arn-a chur, i ndóigh go mbeith sé ina fhochair lá déanach an bhraith ar aiséirghe choitchinn na marbh. Gidheadh, adubhairt sé gurab i Mainistir Chláreval budh fearr leis oidhe báis dá bhreith farra leabaidh chille d'fhagháil ann dá mbadh teastáil dó d'uimhir na mbeó i dtalamh ar bith eile as Éirinn amach. Acht cheana, fá'n aimsir inar mhaith leis deireadh do chur ar a shaoghal, d'innis sé dóibh gurab ar lá Fhéile na Marbh budh ceadach leis a anam agus a chorp do scaradh ar oile. Má's gealladh, trá, nó móid dobhí ar an naomh san taobh so, dorinne Dia agus eisean fírinne dhíobh, nó má's tairngire nó fáistine dobhí ann, dotháinig sí isteach go ceart cinnte, óir mar dochualamar an luadhradh dochonnacamar féin fírinne dá dhéanadh dhe. Acht labhram, ámh, go cumair annso ar ghné agus ar mhodh an bháis d'ár imthigh sé. Do ghoill go mór ar Maolmhodhaigh Éire do bheith ar easbha Pallium, óir mar budh duine é aga raibh dúil i neithibh naoimhistioghtha, níor mhaith leis iad féin ná a n-úsáid do theastáil ó n-a dhúithe. Go naire <L 101> sin do chuimhnigh sé mar do gheall an Pápa Innocentius pallium do ríoghacht Éireann, agus de sin do budh olc leis nachar fríth amach é an ghin do mhair an Pápa sin Innocentius. Gidheadh, tar gur chaill cách deagh-uain an Phallium sin do ghnóthughadh le linn Innocentius do bheith beó, doconnacthas dó san nachar bh'olc an fhaill dofuaradar fá fhios do chur air annsin féin, mar dobhí Eugenius (dotháinig isteach san bPápadhacht iar n-éag do Innocentius) fá'n am sin 'na chomhnaidhe san bhFrainc, region badh goire d'Éirinn ná an Iodáil, agus go raibh dóchas mór aige sin nach diúltóchadh Eugenius é féin fá'n bPallium reimhráidhte, ná fá aisce réasúnta ar bith eile, óir do badh d'aon órd riaghalta iad araon .i. d'órd beannuighthe Cistercium agus badh mac roimhe sin Eugenius do Mhainistir Chlareual. Ar an adhbhar so do chuir sé teacht ar chléir Éireann, go háirithe ar easbogaibh na críche, agus iar gcruinniughadh dóibh ceann ar oile d'aontuigheadar ar fhios do chur chum an Phápa ar Phallium don ríoghacht, acht go mbadh doiligh agus go mbadh iomarcach leo Maolmhodhaigh do chur san teachtaireacht sin. Gidheadh, do thaisbeáin seisean dóibh nachar bhfada uatha an áit ina raibh an Pápa agus nach raibh róbhaoghal ar dul go sroigh é, agus dá bhrígh sin go mbadh toil leis féin dul ar an turas sin dóibh d'fhagháil an Phallium a bhí de riachtanas ortha féin agus ar an ríoghacht so, agus, mar nach fuaradar cúis réasúnta ar bith le toirmeasc ná le moill do chur air, do thriall sé roimhe gan spás ina shlighe fá thuairim an Phápa agus cuid dá bhráithribh ina fhochair go sroigh caladh an chabhlaigh. Ar dteacht, ámh, chum an chuain dó do labhair aon de na manachaibh sin leis ag iarraidh go truaghánta air trócaire do dhéanadh air féin agus ar na bráithribh eile dogheibheadh mórán dochair agá ghiollacht ina ghalar d'oidhche agus de ló, óir dobhí mór- ghalar nó <L 102> epilepsis air ar feadh sé mbliadhan roimhe sin. Do ghlac truaighe mhór agus maoithe Naomh Maolmhodhaigh don mhanach agus dá bhrígh sin d'fháisc sé a chorp le n-a chorp féin agus ag beaint baint fíoghair na croise ar a ucht adubhairt sé leis deagh-mhisneach do bheith aige, agus thug sé gealla dhó nach tiocfadh buaidhreadh ná anshógh ón tinneas reimhráidhte air go filleadh dó féin ar ais ó n-a thuras, agus le a ais sin dobhí sé slán agus d'fhan amhla sin saor ó n-a ghalar. Ar mbeith do Mhaolmhodhaigh ag cur a choise isteach ar an loing do labhradar dís dá lucht agus aos seicréide leis badh hannsa fós leis iná cách eile ag iarraidh aisce air. Créad an aisce atáthaoi d'iarraidh orm? ar sé. Ní nochtfam sin duit, ar iad san, acht muna ngealladh tú dhúinn nach diúltócha tú sin uimpe agus go ndéanadh tú fírinne do thaobh an gheallta bhéaras tú dhúinn. Agus mar do gheall seisean dóibh go dtiocfadh sé le n-a dtoil, d'iarradar d'athchuinghe agus d'aisce air filleadh arís slán ón turas ar a raibh sé ag imtheacht. Do ghoill air sin go ró-mhór an gealla sin do thabhairt dóibh. Gidheadh, adubhairt sé, de leisce bróin do chur ortha, go bhfillfeadh sé do réir mar d'iarradar air, agus iar sin do ghlac sé leaba luinge agus d'ionnsuigh sé an t-aigéan. Gidheadh, ar mbeith dhó agus dá loing tuairim meadhonslighe san bhfarraige, do shéid gaoith chontrárdha ina aghaidh do chuir d'éigean air féin agus ar a artharthar filleadh tar a n-ais agus caladh do ghabháil i nÉirinn. Dotháinig sé de sin i dtír agus do chodail an oidhche sin in eaglais áirithe dá dheóisis féin. Ar na márach, ámh, iar n-altughadh dhó le Dia mar do thogair sé an casadh úd do bhaint as le a ndearnaidh sé fírinne dá gheallamh, dofuair sé cóir shéine agus aimsire le a ndeachaidh sé féin agus a loing go hAlbain. Iar <L 103> nglacadh ámh talamh i nAlbain dó, do ráinig sé an treas lá go háit teannta le loch dar ab ainm Loch Uaithne. Dofuair sé faill ar mhainistir do thionscladh san áit agus d'éis coda dá mhanachaibh d'fhágbháil san mainistir agus aon díobh féin 'na abb ortha do thriall sé ar aghaidh ina chonair. Dochuaidh sé ar cuairt mar a raibh an Rí Davidh agus iar mbeith seal aimsire fris agus d'éis neithe do bheain le seirbhís nDé d'oibriughadh san áit do ghluais sé roimhe ina shlighe. Mar d'fhágbhaidh sé imle na hAlban amach do thárluigh é i gcrích Saxan, i mbaile darab ainm Gisiburgum i na raibh cóimhthionól Canánach Riaghalta ar a raibh aithne aige sin. Dotugadh bean annsin dá láthair ar a raibh cancar glonnmhar déistineach. Do bheannuigh seisean uisce agus do chumail é don mhnaoi agus fá chionn trí lá dobhí sí slán ó n-a cancar. Taréis sin do ráinig sé go port cuain san gcrích sin na Saxan inar cuireadh moill agus toirmeasc air do thaobh briste agus aimhréidhte dobhí fá'n am sin idir an bPápa agus Rí Saxan; agus níor budh é so amháin acht dobhí bacghail ar easbogaibh eile an ríoghacht d'fhágbháil acht le cead speisialta an Rí. Gedh dobhí, ámh, an mhoill sin i n-aghaidh thola Mhaolmhodhaigh, dobhí sí teachtmhar leis an móid do ghabh sé roimhe sin air féin, ar an adhbhar dá bhfuigheadh sé cead slighe an uair úd ní gheobhadh sé go Clareval ach seacha dhi fá thuairim an Phápa go díreach. Gidheadh, ar mbeith dhó i Saxan agus fá'n moill do cuireadh air innti, d'fhág an Pápa imle na Fraince amach agus dochuaidh sé don Róimh, agus de sin dofuair seisean siocair le dhul ar cuairt go Clareval mar a dtárluigh oidhe báis dó do réir an fhoinn dobhí air roimhe, mar d'aithriseam thuas ria so. <L 104> Caibidil 16. Ar dteacht, trá do Mhaolmhodhaigh go Mainistir Chlareval ina raibh Naomh Bearnard fá'n tráth sin, do ghlac Bearnard agus an cóimhthionól manach dobhí ina fhochair san áit go soilbhir caomhghrádhach é, ag fáiltiughadh go hiolgháirdeach roimhe, amhail budh grian áluinn loinneardha é ag éirghe ón áird thiar. Dobhí, trá, aoibhneas comh mór agus sin ortha go huilidhe fá n-a theacht ina ndáil, ionnas go ndearnadar amhail saoire den lá sin ina dtáinig sé chugtha, agus tar chách do dhruid Naomh Bearnard ina choinne ag léimnigh agus ag scinnidh as lámha le neart sóláis intinne agus lúthgháire croidhe (mar admhas sé féin), agá fháscadh leis isteach idir a ghéagaibh ucht ar ucht, agus do thaisbeain seisean, an t-aodhaire cóir gnaoidheamhail, é féin don leath eile go fáilidh so-agallmhaidh caoinghrádhach do gach aon, ag triall go Clareval ó chiumhsaibh foiriomlacha an talamh dhomhanda, ní ar cuairt d'fhéachain tSolaimh (amhla bainríoghna Sába) acht le Solamh féin chum cáich agus agá thoirbhirt dóibh, óir dochualamar, ar Bearnard, a eagna, farra go bhfuaramar urláimh láithreach air féin, ní d'fhan againn. d'éis a ceathair nó cúig de laethibh do chaitheamh do Mhaolmhodhaigh, do Bhearnard agus do chóimhthionól manach Chlareual fá'n lúthgháire agus fá'n meidhir shámhshólásaigh seo, i gcuideachta a chéile, agus iar ndéanadh Aifrinn do Mhaolmhodhaigh tré dhúthracht san Chonvint lá féile Naomh Lúcáis sobhisgéal soiscéalaidhe, do ghabh gal éadtrom fiabhrais é, agus dá sguil sin dochuaidh do luighe ag déanadh fírinne de ráidhte an Scrioptúra adeir gurab earr bhrónach is dual bheith ar gach árdlúthgháire ar bith, acht nachar ghabh dólás anmhór <L 105> cách tré thinneas Mhaolmhodhaigh ar an adhbhar nachar shaoileadear do bheith air acht gné laigfhiabhrais mheirbh. Gidheadh, dobhí fonn comh dian agus sin ar gach aon díobh a sheirbhís féin tré dhúthracht do thaisbeánadh dhó, farra a chomaoin do chur air, i riocht go dtigidís uile fá seach go minic dá fhios agus le friothóladh chuige ag tairgsin iomad luibheann cogaisighe agus neithe eile dhó, mar leigheas i n-aghaidh a thinnis. A dhearbhráithre, ar eisean leo, ní shaoilim riachtanas do bheith agam leis na neithibh seo atáthaoi do thabhairt dham (óir do thuig sé an bás do bheith ag teannadh leis): gidheadh, ní obfadh me uaibhse iad tré mhéad mo gheana oraibh. Ar mbeith, ámh, do na bráithribh dotháinig leis annsan don áit ag cur misnighe ann agus ag rádh leis nach facthas dóibh féin comharthaí ar bith báis do bheith air do láthair, do fhreagair Maolmhodhaigh agus adubhairt go n-éagfadh sé féin ar an mbliadhain sin. Cuimhnighidhse féin, ar sé riú, gurab é m'fhonn do shíor agus mailgios imirc do dhéanadh as an saoghal so um fhéil na marbh, lá atá anois i bhfogas dúinn. Atá an chuid seo de mo mhianaibh agam ar ball. Atáim arís ar an áit inar órduigh, agus inar iarr me go minic ar mo Dhia críoch do chur ar mo laethibh. Ní fhuil iomrall ná aimhreas ormsa do thaobh an té inar chuir mé mo dhóchas san chás so; óir mar do thogair sé mo thabhairt chum na háite le a raibh mo shúil, agus sin ar an aimsir d'órduigh me féin, atá dóchas agam nach eiteóchadh sé me fá n-a theachtaire féin .i. an bás do chuir chugam dom bhreith leis ina dháil féin. Do thaobh mo chorpáin, adeirim gurab insa mainistir seo Chlareval do thogh me roimhe agus toghaim anois leaba chille d'fhagháil dó agus do bheith aige go bráth. A leith mh'anama ámh, fágbhaim é fá oirbhire agus fá chúram nDé dá bhfuil greamuighthe ó nádúir gach <L 106> aon mhuinigheas as féin agus chuireas a dhóigh ann do shaoradh agus do shábháil agus is móide m'fhuireachas agus mo shúil le trócaire Dé do theacht orm san chás do bhall giorracht an lae úd dham inar chleachtadh leis an Eaglais agus le creidmheachaibh beó an tsaoghail comaoin do chur ar mharbhaibh purgadóra maille re guidhe choitcheann do dhéanadh ortha ann. Go naire sin d'iarr sé an naomh-unga déanach do dhéanadh air, agus chum na sacraminte seo do ghlacadh go sollamanta d'éirigh sé as a leabaidh, d'fhágbhuigh sé an taleur árd ina raibh sé ina luighe san mainistir agus dotháinig sé anuas dá chosaibh féin don eaglais imeasc an chóimhthionóil, mar ar cuireadh an ola dhéanach air, agus iar sin do imthigh sé ar an gcoisidheacht céadna don áit as ar ísligh sé. Acht cheana, tar an mbrigh agus tar an luagaill seo do bheith ann, is é adubhairt sé nachar chian an bás uaidh, gion go mbudh fhuras sin do chreideamh acht a raibh de sheicréid an phoingc aige féin. Ní raibh, trá, mí-ghné ghlaislítheach ná truas ar a aghaidh, ní raibh a éadan ag casadh. Ní rabhadar a shúile ag mionughadh ná ag súghadh siar ina cheann. Ní raibh a shrón ag caolughadh. Ní raibh a bhéal ag stangadh ná ag crapadh. Ní rabhadar a fhiacla arn-a ndubhloscadh. Níor shearguigh a mhuinéal. Níor árduigheadar a ghuaille agus ní mó d'fhás teirce ar fheóil a chuirp, acht gach ball agus gach céadfadh ina stáid iomchubhaidh cheart féin mar do bhádar aroimhe. Ag so an phribhiléid dothug Dia dá cholainn agus ag so fós na buadha glórmhara do phartuigh sé le n-a ghnúis .i. gan ísliughadh, gan chlaochlódh do leigean ortha le linn an éaga féin; óir an deagh-chruth do bhí air beó, d'fhan an fhaicsin chéadna air, ní le linn a bháis amháin, acht fós dá éis, ionnas iar n-éag dó shaoilfeá gur beó dobhí sé, gion go raibh sé acht marbh. <L 107> Caibidil 17. Ó támaoid, ar Bearnard, ar tí feasta ar an bpongc so do dheánamh ar an adhbhar, bíodh go dtángamar go sroigh so le Maolmhodhaigh, nach fuil faoi sin triall níos faide linn tairis seo, agus cé do chuirfeadh i n-iongnadh ar dhaoinibh moill do dhéanadh ón mbás? Agus go mór mhór cé le a mbadh éidir sólás d'fhagháil ar é féin do bheith 'na fhiadhain do láthair báis an deagh-athar Mhaolmhodhaigh? Acht cheana (ar Bearnard) dobhí searccumann ag Naomh Maolmhodhaigh agus againne aroile le linn ár mbeó agus dá bhrigh sin créad as a dtiocfadh don bhás féin ár ndeaghailt anois ó chéile? Go naire sin, a bhráithre (ar Bearnard) ná tréigeam ar an uair seo an té dotháinig ó Albain iarthair .i. ó Éirinn go sroigh an áit seo fá ár ndeagainn acht oidhiom agus éagam ina chomhluadar thríd an grádh dlighthear dhinn do bheith dhó. Dotháinig annsin chum cáich lá Samhna .i. féile uasal oirdheirc naomh an domhain i n-aoinfheacht. Adeir, ámh, an Scrioptúir gurab neamh-thráthamhail ceol i n-aimsir dóláis agus bróin. Budh dual agus budh éigean do mhanachaibh na háite sin, do réir gnáis agus riachtanais na féile onóraighe do thárluigh ann an oifige dhiadha do dhéanadh i gcantaireacht go ceolbhínn. Gidheadh, níor fhéadadar na bráithre toirmeasc ná bacghail do chur ar a súilibh san gcantaireacht sin, ó bheith ag sileadh deór ngoirt do chaoineadh a bhfir comhpháirte Maolmhodhaigh. Eisean, ámh, gion gur fhéad sé cantaireacht do dhéanadh mar chách, gidheadh, ní ag gol dobhí sé, agus créad fáth gola do bheith ag an té dobhí réidh ag ionnsaighe an tsóláis shuthain? Óir is againne <L 108> amháin atá adhbhar bróin agus caoidheáin tré bheith ag fuireach abhus ó Mhaolmhodhaigh, farra gurab eisean amháin agus nachar bh'iad cách dobhí ag congbháil lúthgháire diadha na saoire dobhí ann suas, ar an adhbhar, an fhéil nachar fhéad sé d'onórughadh go corpardha, go ndearnaidh sé saoire dhi ó intinn, amhail a mhaoidheas an scrioptúir mar a n-abair sé go ndionghnaid smuaintighthe umhla an duine faoisdine don Tighearna agus go gcongbhaid fuigheall na smuaintighthe sin saoire ina onóir. Amhla sin do Mhaolmhodhaigh ar ndul, trá, d'ionstrumint a ghlóir i lagar agus i ndimbhrígh, do thairg sé dlisteanas na féile sin dobhí ann d'íoc le Dia go seicréideach ó chroidhe, acht nachar bh'éigceart eisean do chongbháil saoire na féile sin i n-onóir na naomh n-uilidhe ag a raibh sé féin dá bhreith gan mhoill ar siubhal i gcoinne bheith 'na measc agus díobh. Ar mbeith, trá, don tráthnóna ag dorchughadh d'éis oifige na féile do chríochnughadh agus an oidhche ag teacht ar cách, dobhí Maolmhodhaigh ag druidim leis an gcatmhaidin, agus cionnas nachar budh í réalta na maidne budh goire don té dobhí in earr oidhche a bheatha saoghalta do chaitheamh, agus le a raibh lá soillseach na beatha marthanaighe ag druidim? Gidheadh, d'árduigh annsin ainteas fiabhrais an fhir, farra a chorp do bheith arn-a mhaothughadh le dianalluis saothair do bheain bhain éigean an tinnis agus borb-phianta na colna as, amhail adéarthá go mbudh riachtanas dó a shlighe do dhéanadh thrí theine agus thrí uisce i gcoinne dhul d'fhagháil fionnfhuaruighthe an tsuaimhnis mharthanaigh. Annsin, ámh, do chuireadar cách a súil de ag tabhairt breitheamhnais marbháin air; agus, de sin, iar dteacht dóibh uile ar a chomhair d'fhéach sé go mallroscach ortha ag labhairt leó de ghlór mheirbh. <L 109> A dhearbhráithre, ar sé, is ailgiosach an fonn dobhí ormsa an Cháisc dhéanach mo bháis do dhéanadh fribh san áit seo. Moladh mór agus buidheachas le mo Thighearna Dia nár dheonuigh mo dhóigh mhaith do dhul seacha tharm. Tabhair dod haire, a léightheóir, mar dobhí an deaghfhear fíréanda seo dearbhtha de thrócaire Dé, amhail agus adéaradh sé mar aon leis an bhfáidh, d'aimhdheoin na hoidhche do bheith ann nach raibh eagla air sin dorchacht na tíre thall do ghabháil treise air, acht gurab amhla dobhí urdhubhadh na hoidhche sin aige sin amhail budh soillse taithneamhach é. Agus, iar sin, ag agallmhadh go caoinbhriathrach le cách agus ag cur misnigh ionta d'iarr sé ortha cuimhne do bheith aca air, agus go mbeith an chuimhne chéadna aige sin ortha dá bhféadadh. Agus budh féidir, ar sé, óir creidim i nDia agus ní bhfuil éinní doidhéanta ag an gcreidmheach. Dobhí fós, ar sé, grádh agam do Dhia agus daoibhse, agus ní chliseann an charthanacht ar aoinneach. Agus le a chois sin ag tógbháil a shúl suas adubhairt sé: A Thighearna, a Dhé, caomhain agus dídin iad so ar an láthair ar t'ucht agus ar do shon féin, agus ní hiad so amháin acht tabhair cabhair agus fortacht do gach aon eile ar bith do ghabh le a ais feidhm agus seirbhís do dhéanadh dhuit tré m'oibriughadhsa agus tré mo shoighníomhsa. Iar sin ag cur a láimhe ar cheann gach aon san mball do raid sé a chaoinbheannacht uile dhóibh, agus, leis sin, d'iarr ortha a suaimhneas codaltha do ghlacadh, ar an adhbhar, ar sé, nach dtáinig m'uairse go fóill. De sin d'fhágbhadar é ar feadh tamaill. Gidheadh, dothángadar go grod arís dá fhios timcheall meadhoin oidhche mar do haithriseadh dóibh solas do bheith fá'n am sin san rae dhorcha. Agus leis sin dotháinig an cóimhthionól uile do gach leath dhe, ionnas gur líonadh <L 110> an t-árus uile dhíobh ina thimcheall. Dobhádar mórán abbaigh do láthair annsin (agus gan labhairt ar phearsanaibh eile cléirceamhla riaghalta agus tuatadh) ag canadh psailm, himoineach agus caintiocha diadha eile mar óráid agus mar chomhartha déanach comairce agus báidh le a gcomhcharaid Maolmhodhaigh dobhí agá bhfágbháil agus ag triall uatha dá dhúithe ar neamh. Acht cheana, ag so d'aonfhocal an cás. Dochuaidh Naomh Maolmhodhaigh Ua Mongair, Easbog agus Leagáid apstalta na Rómha, fá shuan an bháis agus é ceathra ceithre bliadhna ar chaogad d'aois, arn-a thógbháil suas idir lámhaibh aingeal as lámhaibh Bhearnard NaomhAbb Chlareval agus as lámhaibh mórán abb eile agus daoine cléirceamhla riaghalta dobhí san láthair, gion go mbadh goirthe dá bhás acht codladh, óir dar leat badh sámhán codlata dobhí air, bíodh go raibh sé marbh gan comhartha ar bith éaga ina ghnúis fháilidh shoirbh, mar fhoillsiughadh ar an imtheacht shocair shéimh dorinne a anam neamhcháidheach as a chorp fíorghlan, agus go fírinneach, bíodh go rabhadar cách uile ag grinnamharc air ar uair a bháis, níor fhéadadar a fhios do bheith aca cé an pongc d'aimsir ar ar thastuigh sé tré a shaoire dobhí sé ó chomharthaibh báis agus an bás dá bhreith, ionnas nach raibh baramhail budh fearr ar an am sin le n-a thabhairt dó ná dá n- abarthá go mbadh marbhán beó é, nó duine beó agus é marbh. Ar mbeith (mar do shaoilfeadh) beóshuaimhneach dá ghnúis amhail aghaidh dhuine ina chodla agus d'aimhdheoin nachar mhalartuigh seisean (mar deirim) a fhoirm ná faicsin deilbhe annsin, is mór an t-athrughadh agus an claochladha d'oibrigh sé i gcách ag glacadh bróin mhóir agus maoithe ó bheith ag amharc air; acht go bhfacthas dóibh scur do bheith ag caoidh tríd, agus de sin, maille leis an oifige agus leis an gcuimhniughadh <L 111> budh hindéanta fá'n am sin air, do tógbhadh amach é as leabaidh a éaga ar ghuaillibh abbaigh agus dorugadh é don tséipéal .i. áit gnásamhail na hurnaighthe, agus, ar mbreith buaidh annsin do chreideamh agus do réasún cáich ar a ndoilgheas anbhrónach, dorinneadh gach ní le corp beannuighthe an Naoimh budh cóir do dhéanadh leis do réir órduighthe agus ghnáis na hEaglaise san chás sin. Agus go fírinneach ar dar leat budh héigceart an chiall gol iomarcach do dhéanamh fá'n mbás do thárluigh annso do Mhaolmhodhaigh Naomhtha, óir budh bás daorluaich a bhás amhail báis na Naomh eile ar a dtig an ríoghfháidh go ceanamhal, de bhrígh gurab mó budh samhalta le sámhchodladh é ná re bás dáríribh, agus gurab córa caladh subháilce na beatha fírinnighe do ghoirm dhe ná cuan baoghlach an anbháidhte. An gcaoidhfidh mise, máiseadh, (ar Bearnard) mo chompánach ionmhuin Maolmhodhaigh agus gan acht trom-chodladh air, agus fós gan de leithscéal réasúnta ag neach le n-a thabhairt ar scáth bheith ag gol san chás sin acht gurab gnás é? Má do chuir ár dTighearna Dia sáimhnéall ar a fhear cumainn ag tabhairt urlámhais a chómhfhlaithis féin mar aon le hoidhriughadh álaine ionmhuine dó, an dual dhamhsa (ar Bearnard) fáth tuirse nó tromchroidheacht bheaint bhaint dam féin as so, nó an mbia mise, ar sé, fá iargnó ar shon an té nach bhfuil de phudhair air acht é lán de shólás i seilbh aoibhnis an Tighearna? Ní hé, acht budh toghtha liom (ar Bearnard) bheith san inmhe agus ar an deagh-stáid atá anois aige san, gion go ngoilleann orm go tnúthach eisean do bheith mar atá sé. Do gléasadh, trá, annsin, órdmarbh, tórramh agus onóir ar anam an Naoimh Maolmhodhaigh, farra íodhbairt an Aifrinn do dhéanadh air. Dothug, ámh, Bearnard Naomh dá aire san gcruinniughadh dobhí san áit annsin buachaill easlán <L 112> aga raibh a leathlámh marbh leis síos gan spreacamh ar bith. Do ghoir sé an buachaill chuige agus do chumail a lámh mharbh de mharbhláimh an easboig agus, de sin, ar an uair gan mhoill d'fhás anam agus a brígh féin i láimh an bhuachalla arís, óir na buadha beannuighthe dobhí san naomh le linn a bheó d'fhanadar ina chorp marbh iar n-éag, fearacht chuirp an fháidh Eliseus dothug a anam i n-athuair i gcorpán marbh do teilgeadh d'urchar air san uaimh ina raibh sé adhlaicthe. d'éis gur críochnuigheadh ámh gach oifige mharbháin budh dual do dhéanadh ar Mhaolmhodhaigh fá'n n-am sin, do hadhlacadh a chorp cáidh i séipéal Mhuire san áit inar iarr sé féin roimhe sin, ar an mbliadhain d'éis ioncholnaighthe Chríost míle céad cearchad agus a hocht, ar an gceathramhadh nóin den mhí November. A Íosa máiseadh mhaith bhúidh (ar Bearnard) is leatsa an taisce atá againne i gcumhdach uait, agus is leat an deagh-chiste atá fá ár n- ionchain! Atámaoid ag coiméad na taisce, an chiste agus an stóir seo dhuit i gcoinne aisig do dhéanadh i dtráth ortha ad láimh féin arís fá dheoidh, an tan iarrfas tú iad; acht go sírimíd ort a dhéanadh mar fhabhar dhúinn gan fios do chur ortha súd ná air sin acht maille re sinne a aos cumainn agus báidh do leigean is do bhreith ar aon imtheacht leis ina chuideachta, ionnas fá mar dobhí sé 'na aodh ionmhain agus 'na dheora deagh- chéadfadhach eadrainn annso, go mbeith sé 'na threóruightheoir ghlaineolgasach ina shlighe annsúd anonn ar neamh, chum bheith annsin i gcomhfhlathas aoibhinn bioth-mharthanach fris tré shaoghal na saoghal. Amen. <L 113> Agus adeir Bearnard, Naomh, Abb Mhainistir Chlareval, 'S leatsa an taisce atá againne i gcumhdach uait, Corp beannuigthe an Easboig úd, Naomh Maolmhodhaigh, Fear brataigh dhá chaiptín, 's nach iarrfadh duais, Do smachtaoibh lucht aindlighe gan baoghal i nguais. Tá duais agus stór ag an óigfhear Maolmhodhaigh Farra Peadar agus Pól i nglóir go bithbhuan, Mo shearcsa dhó is mo bhrón a dhíth uain. Gheall Dia dhósan mórán iolbhuaidh. Maolmhodhaigh nó Mulachlainn Ó Mongair St. Malachias or Malachy 1774. <L 114> Aithris an bheatha so Naomh Maolmhodhaigh Ui Monghair do scríobhadh don Abb Bheannuighthe Bearnard san tsubstaint agus san tsuím chéille mar thairgeamar a chur síos annso. Do chúm sé mar an gcéadna seanmóir fhada fhoghlamtha do léightear san Oifige doníthear ina onóir gach bliadhain an dara lá de November san bhféil muinighthear as. Gidheadh, tar bheith don tseanmóir úd idir oibribh Naomh Bearnard d'fhágbhaidh mise í gan translation do dhéanadh uirthi i nGaodhailge agus gan a cur annso síos ar an adhbhar nach fuilid neithe nuadha innti seach mar atá san mbeathaidh fhéin, agus arís, mar nach facthas don Athair mhaith reverenseach, do Thomás Mesingham, a chur ina Florilegium inar scríobh sé an bheatha so Mhaolmhodhaigh, as Bearnard. Ní facthas dhamhsa dúthracht an deagh- dhuine sin do shárughadh acht siubhal ar a lorg san chosán chéadna 's gan dul thairis. Gidheadh, atá an tseanmóir úd le a léaghadh ag an té thoigeóras i n-oibribh Naoimh Bearnard agus is leor liomsa sin. Dorinne fós an Naomh Maolmhodhaigh seo tarngaire ar uimhir na bPápaí dobhí le teacht agus le suidhe i gcathaoir Peadair san Róimh ó'n bPápa Celestinus Secundus do mhair ar an mbliadhain d'aois Íosa ár dTighearna míle céad cearchad agus trí go sroigh Petrus Romanus, comharba déanach Pheadair i gcathaoir sheacht-gcnocthaigh na Rómha le linn Chríost ár Slánuightheóra do theacht i ndeireadh aimsire, do bhreith breithe ar bheódhaibh agus ar mharbhaibh. Is fíor nach sloinneann Maolmhodhaigh aon Phápa den uimhir réimhráidhte ina ainm díleas féin acht go doighchiallach fothdhorcha. Gidheadh, do chuir bráthair cóir d'Ord Priostur Alphonsus gluais léar-thuigseach ar na fáthanmaibh úd ó Celestinus Secundus anuas go sroigh Urbanus dobhí ann le linn agus annsa mbliadhain <L 115> míle ar chúig céad ar nóchad. Dogheóbhthá na fáthanmanna so le a léaghadh ag Thomas Mesingham ar shálaibh beatha Mhaolmhodhaigh reimhráidhte, acht gurab as Arnoldus Wion, Lib.2nd, Ligni Vitae, cap.40 pag.307 bheanais seisean iad, óir ní bhfuighmíd iad ag Bearnard ná luadh ortha. Do scríobh arís Naomh Bearnard ceathra hEpistile léaghanta diadha ina dtig ar Mhaolmhodhaigh beannuighthe. An Epistil is déanaighe do scríobh sé dhíobh súd, is í atá síos ar tús aige imeasc na coda eile dá Epistilibh, is iar n-éag do Mhaolmhodhaigh do scríobh sé í so chum manach bráthardha Éireann, ag cur sóláis ortha san mbrón mór do ghabhadar tré bhás Maolmhodhaigh, agus is í an t-aonmhadh hEpistil déag ar trí chéad dá Epistilibh eile í. Is ar mbeith beó do Mhaolmhodhaigh do scríobh Bearnard na trí hEpistile eile chuige. Atá an chéad Epistil díobh so san 315 áit, an dara hEpistil san 316 áit agus an treas Epistil san 317 áit. Dogheobhthaí na ceathra hEpistile seo i leabhar Epistealach Naomh Bearnard farra go gcuireann Dochtúir Uishear síos iad aige féin as Bearnard san leabhrán dá ngoireann sé Sylloge Epistolarum, acht gurab leór liomsa an méid seo d'eolas do nochtadh don léaghthóir ortha. FINIT 20th of Augt. 1774.
19 Dawson Street, Dublin 2
D02 HH58 +353 1 676 2570 info@ria.ie
Cookie Use
Website developed by Niall O'Leary Services
