Historical Irish Corpus
1600 - 1926
Historical Dictionary of Irish
Search the corpus
Browse the Text Archive 1600-1926
An Béar
Title
An Béar
Author(s)
Chekhov, Anton,
Pen Name
Fiachra Éilgeach (Aistr.)
Translator
Ó Foghludha, Risteárd
Composition Date
1923
Publisher
Connradh na Gaeilge
Téacs
Comhad TEI
Gnáth-Théacs
Comhad ePub
Search Texts
Enter word/phrase
Search Type
Headword
Standardised
Exact match
Phrase
Word Type
All
Adjective
Noun
Preposition
Pronoun
Verb
Verbal Noun
Poetry/Prose
Both
Prose
Poetry
Set Dates
1600
1926
<N A216> <L 2> <B 1923> <C Prós> <T An Béar> <U Anton Chekhov, aistrithe ag Risteárd Ó Foghludha> <F Connradh na Gaedhilge> AN BÉAR* AN FHUIREANN: EILÉAN POPABHA, baintreabhach dathamhail go bhfuil estát talmhan aici. GRIAGHAIRE SMIRNOBH, tiarna talmhan, fear meodhanaosta. LÚCA … seanleacaí na baintreabhaighe. *Cluiche le hAnton Chekhov. <L 3> AN BÉAR Grianán i dtigh na baintreabhaighe. Bean an tighe cóirighthe in éadaighe dubha agus í ag dianbhreith- niughadh peictiúra. An seanleacaidhe Lúca dá caoin-aoradh. LÚCA. Níl ceart ná cóir leis, a bhean uasal … Dhot mharbhadh féin ataoi, iseadh san. Féach an cócaire is an cailín aimsearach imthighthe amach ag piocadh caora agus cnó dhóibh féin. Tá aoibhneas ar gach nidh fén spéir acht ort féin amháin. Dá mb'é an cat é, féach amuigh sa mhacha é d'iarraidh breith ar chuileóga. Istig sa tseómra so a thugann tusa an lá, ó mhaidin go hoidhche, chomh maith is dá mba conbhint é. Ní dóigh liom gur fhágais an ball so le bliadhain anuas! POPABHA. Ní bhogfaidh cos liom amach choidhche … Cadé chúis go mbogfadh? Tá mo shaoghal-sa caithte cheana féin. Nach shiné fear an tighe 'san uaig, agus táimse fé ghlas agam féin sa tigh seo … i gcás nach beó d'éinne den bheirt againn. LÚCA. Siné anois agat é! Fear do thighe tar éis bháis. Is fíor san, isé toil Dé é, agus go dtuga Dia suaimhneas síorraidhe dá anam … Dar ndóigh do rinnis é a <L 4> chaoine, — agus bhí an ceart agat. Acht ní dhéanfa sé an gnó choidhche dhuit a bheith á chaoidhe i gcomhnuidhe, agus a bheith ag caitheamh éadaighe dubha. Nár cailleadh mo sheanbhean-sa, leis, nuair tháinig a lá? Bhíos dá caoine ar feadh mí ina dhiaidh san, agus ba leór san, acht níor 'bhfiú í me bheith dá caoine an dá lá is mhairfinn. (Leigeann sé uchán as). Táid na comhursain go léir dearmhadta agat. Ní bhíonn do shiubhal in éanáit, ní leigeann tu d'éinne teacht chughat ar cuaird. Saoghal an damháin alla atá againn, geall leis: is annamh a chímíd éanléas soluis annso isteach. Maidir leis an gculaith libhré a bhí agam, níl pioc de ná fuil creimthe ag na luchaibh. Agus dar ndóigh níl éineasba daoine galánta sa dútha. Tá díorma saighdiúirí ionadaithe annso thíos, agus níl éinteóra le maise na n-oifigeach atá ortha? Agus ná bíonn oidhche ringce aca ag an gcampa gach aon Aoine, agus fuireann ceoil aca gach aon oidhche eile sa tseachtmhain … Tá óige is deise is maise agatsa, agus budh cheart duit roinnt phléisiúir a bheith agat. Ní mhairfidh an mhaise agat go buan, bíodh fhios agat. I gcionn deich mbliadhna ó indiu teastoghaidh uait a bheith it chircín péacóige ameasc oifigeach, acht ní bheidh fonn ar éinne aca-san féachaint ort: beidh sé ró- dhéidhnach agat. POPOBHA. (Le fuinneamh). Ná luaidh liom é. Níl brigh ná taitneamh damsa sa tsaoghal so ón lá a cailleadh é féin. Thugas mo mhóid an lá san ná caithfinn go brách arís acht éadaighe dubha, agus ná scaoilfinn isteach solus an lae … An gcloiseann tu me? Feiceadh spirid fir mo thighe a dhílse is táimse dho … Is eól duitse gur bh'olc an ceann dam é go minic, agus gur chruaidh an fear é … 'seadh, agus is eól duit ná raibh sé dílis dam, acht táimse dílis do-san go lá mo bháis. Chífe mise ar an saoghal eile díreach mar bhíos sar ar éag sé … <L 5> LÚCA. Cadé an tairbhe dhuit a bheith ag argóint ar an gcuma san? Nár bhfearra dhuit go mór greas siubhlóide sa gháirdín duit féin, nó capall a ghléasadh agus dul ag fiosrughadh na gcomhursan. POPOBHA. Uchón ó! (cromann ar ghol). LÚCA. Cadé rud é féin é, a bhean uasal! Dia dot bheannachadh. POPOBHA. Ó! bhí an oiread san ceana aige féin ar an ngearráin beag! Isé bhíodh aige i gcomhnuidhe fé dhiallait, agus b'é féin an marcach críochnuighthe. Nach cuimhin leat an imtheacht bhreagh a bhíodh fé? Abair leó a thuille coirce a thabhairt don mbeithidheach. LÚCA. Déarfad gan amhras. (cloigín á bhaint ag duine éigin). POPOBHA. (Agus í ar crith). Cé hé seo chughainn? Pé duine é, abair ná labhraimse le HÉINNE. LÚCA. Déarfad, a bhean uasal. (siúd amach é). <L 6> POPOBHA (Agus í ag labhairt chum an pheictiúirín). Fan, a Niocláis liom, go bhfeicfir a dhílse is atáimse dhuit, agus a bhfuil de mhaitheamhnas im chliabh … An grádh atá agamsa dhuit mairfe sé an fhaid is tá preab sa tseanchroidhe seo. (Déineann sí gáire trí n-a gol). Agus nách duitse budh cheart náire bheith ort? Bean bheag neamhurchóideach mise. Táim tar éis me féin a chur fé ghlas annso istig, agus bead dílis duit choidhche … An bhfuil éannáire ort, a rógaire? Nach tusa do mheall me? Níor bh'annamh tu ag bruighean liom; is minic dfhágthá im aonar me ón tseachtmhain go chéile … (seo isteach Lúca fé mhórimnidhe). LÚCA. Fear atá dot fhiafruighe, dfhonn labhairt leat … POPOBHA. Ná dubhraís leis ná déinimse cainnt le héinne ón lá cailleadh fear an tighe? LÚCA. Dubhart, ar ndóigh, acht ní éisteóghadh an duine seo liom: scéal práinneach atá aige it chóir, adeir sé. POPOBHA. Ní dhéinim comhrádh le HEINNE! LÚCA. Siné dubhartsa leis, acht diabhal críochnuighthe iseadh é … Is amhla … thug sé na mionnaí móra, agus <L 7> do bhrúigh sé é féin isteach dom aindeóin … I seómra na mbéilte atá sé mar seo. POPOBHA. (Le faobhar). Scaoil isteach é má's eadh … Is aisteach thar barr na béasa atá ag daoine áirithe! (Siúd amach Lúca). Fágaim le huadhacht go mbím ar buile aca! Cad do b'áil leis seo dhíom? Cad fé ndeara dho a bheith ag déanamh cumhangaireacht orm? Uch! Braithim tar éis an tsaoghail nach éantairbhe dham a thuille cainnte a dhéanamh: tuigim nach fuláir dam dul isteach i gconbhint feasta. (Seo isteach Lúca, agus Smirnobh le n-a chois). SMIRNOBH. (Le Lúca). Ródhúil sa chainnt atá agat, a amadáin … Níl ionnat acht bastún ceart! (Labhrann le hurraim chomh luaith is bhraitheann sé Popobha). Mise agat Griaghaire Smirnobh, a bhean mhaith; oighre talmhan mise, agus tá pinsion leftenant ón órdnás agam. Gnó anaphráinneach a thug annso me. POPOBHA. Cad do b'áil leat díom? SMIRNOBH. Bhí seanaithne agamsa ar fhear do thighe, agus an lá cailleadh é bhí sé dhá chéad déag rúbal i bhfiacha agam i dtaobh dá bhille. Tá orm ús a íoc amáireach: siné fé ndeara dham teacht indiu chum go bhfaghainn mo chuid airgid. <L 8> POPOBHA. Dhá chéad déag rúbal … Agus cionnas a thárla dfhear an tighe seo bheith i bhfiacha agat? SMIRNOBH. Coirce a bhíodh á cheannach aige uaim. POPOBHA. (Go huchlánach, le Luca). Ná déin faillighe, a Lúca, gan mórnán coirce sa bhreis a thabhairt don ngearrán bheag. (Gabhann Luca amach). Má's fíor go raibh fear an tighe i bhfiacha agat ní baoghal ná go bhfaghair do chuid airgid go macánta, acht níl im chumas é íoc indiu, mar níl sé annso agam. Tabharfad órdughadh don maor, ámhthach, réidhteach leat chomh luaith is chasfa sé ón gcathair arramhadh amáireach, acht ní féidir é dhéanamh indiu … Rud eile dhe, seacht mí i gcomh- ghairm an lae indiu a cailleadh fear an tighe, agus ní leigeann buairt aigne dham baint le héinnidh 'en tsórt san. SMIRNOBH. Agus is amhla mar atá an scéal agamsa ná go mbeidh orm me féin a chrochadh gan mhoill muna bhfaghaim an t-airgead i gcóir an lae amáirig. Tógfaid siad m'estát uaim! creachfid siad me! POPOBHA. Gheobhair do chuid airgid arramhadh amáireach. SMIRNOBH. Ní harramhadh amáireach a theastuigheann sé uaim, acht láithreach bonn. <L 9> POPOBHA. Gaibh mo leathscéal; ní féidir liomsa é thabhairt duit indiu. SMIRNOBH. Agus ní féidir liomsa fuireach go dtí arramhadh amáireach. POPOBHA. Seadh, acht cadé an leigheas atá agamsa ort, nuair ná fuil sé annso agam! SMIRNOBH. Níl it chumas é íoc liom? POPOBHA. Níl. SMIRNOBH. Hm! An é sin an focal deiridh agat? POPOBHA. Isé. SMIRNOBH. An focal deiridh ar fad? POPOBHA. Isé go daingean. <L 10> SMIRNOBH. Is maith mar thárla. Ní dhearmhódfad an méid sin. (Cuireann sé slinneán air féin). Agus bíonn daoine 'om chomhairliughadh annsan suaimhneas a bheith agam! Buaileann fear umam ar an mbóthar agus fiafruigheann díom: “cad fáth dhuit bheith chomh cangcrach is mar atáir?” Acht in ainm Chruim Duibh cionnas fhéadfainn bheith ar a mhalairt de chuma? Seo airgead a theastuigheann uaim go géar. Do bhogas an bóthar maidean indé go luaith, ar cuaird chum gach éinne go bhfuil airgead agam air, acht níl pingin fachta agam ó éanduine riamh aca rith an dá lá! Bhíos cortha traochta aréir tar éis mo chuid aistir, agus isé an áit in ar chuireas fúm ná in ósta Ghiúduidhig, mar a raibh baraille bhrannda ag ceann mo leabthan. Féach orm mar seo agus me caogad míle ó bhaile i dtig ina raibh súil agam le suim éigin airgid, agus cadé an scéala gheibhim acht go bhfuilir-se cráidhte ag buairt aigne. Cadé an iongna fearg a bheith orm! POPOBHA. Ná dubhart leat go mbeadh do chuid le fagháil agat chomh luaith in Éirinn is chasfidh an maor ón gcathair. SMIRNOBH. Acht ní hag triall ar do mhaor a thánga-sa annso acht ort féin! Cadé an diabhal baint atá agamsa let mhaor! Maith dham an briathar! POPOBHA. Gabhaim párdún agat, acht ní gnáthach liomsa éisteacht le n-a leithéid sin de chainnt. Ní háil liom a thuille uait. (Siúd amach í le luas). <L 11> SMIRNOBH. Aililiú! Éist léithi seo! “Buairt aigne” … “Seacht mí ó cailleadh fear an tighe!” Acht an bhfuil ormsa ús a íoc nó gan a íoc? SINÍ an cheist: an bhfuil ormsa íoc nó ná fuil? Má thá fear an tighe tar éis bháis agus buairt aigne ort féin agus gach aon tsórt ráiméis ag cur ort … Agus má thá go bhfuil do mhaor as baile — sa diabhal é mar mhaor; 'seadh cad do b'áil leat díomsa? An dóigh leat go bhfuil eitilt agamsa, nó a mhalairt de sheift, chum éalódh ó sna fiacha atá anuas orm? Nó an amhla mheasair dam mo cheann a bhrise i gcoinne an fhalla? Nuair thagaim chum an chéad duine ag éileamh mo chuid airgid féin, cloisim óna mhuinntir go bhfuil sé as baile; gabhaim chum an tarna duine agus bhí seisean imthighthe i bhfolach uaim; dfhóbair dam an trímhadh duine a chaitheamh amach tríd an bhfuinneóig; an ceathramhadh fear bhí rud éigin bun os cionn le n-a ghoile; agus nuair a shroisim í seo deir sí liom go bhfuil buairt aigne uirthi! Ní háil le héanchneamhaire dhíóbh mo chuid féin a thabhairt dam! Róchaoin, róchneasta leó atáim! Rólághach ar fad atáim leó! Acht fan go fóill go bhfeicfir an méanach atá ionnamsa! Go mbeire an donas leis sibh! Maildéan air mar ghnó! Cos liomsa ní bhogfidh as so go bhfaghad mo chuid airgid! Brr! … Ó! a leithéid dfhearg is tá orm indiu! tá fíoch chomh mór san orm ná fuil im chumas m'anál a tharraint … Uch! an crádh is an tinneas atá ag cur orm! (Cuireann sé liúgh as). Annso chugham, a ghiolla! (Seo isteach Lúca). LÚCA. Seadh, cad do b'áil leat díom, a dhuine uasail? SMIRNOBH. Faghaim deoch 'en uisce! (Siúd amach Lúca). An bhfeacaidh éinne riamh a leithéid de leamhas! Dianghábha <L 12> ag duine le n-a chuid féin agus ní bhfagha sé uaithi seo é, mar ní mian léithi baint le cúrsaí airgid, má's é do thoil é! … Sin argóint mná agat; féach air sin mar dhíth céille. Níor bh'áil liom labhairt le mná éanlá riamh ná ní háil liom indiu féin é. Bfhearr liom go mór suidhe anuas ar bharaille lán de phúdar 'ná comhrádh a dhéanamh le duine aca. Brr! … Braithim mo chorp ag dul i bhfuaire, agus Í SEO fé ndeara é go léir! Ní túisce luigheann mo shúil ar mhnaoi 'ná mar bhím ag snámh le hallas fuar le neart feirge. Is fuath liom iad. (seo isteach Lúca leis an uisce). LÚCA. Tá bean an tighe gan bheith ar foghnamh: ní háil léi labhairt le héinne! SMIRNOBH. Fág an áit seo! Scrios! (Amach Le Lúca). “Tá sí gan bheith ar foghnamh:” “ní háil léithi labhairt le héinne!” H'm, muna labhrair liomsa, a bhean mhaith … Ní bhogfidh cos liomsa as so go dtí go bhfaghad mo chuid féin. Bí seachtmhain gan bheith ar foghnamh má's fonn leat é, acht má bhír, fanfadsa annso go ceann na seachtmhaine sin … Má bhír tinn go ceann bliadhna caithfeadsa an bhliadhain sin ar an bhfód so. Ní fuláir damhsa mo chuid féin dfhághail! Is cuma liomsa na pluicíní atá ort, agus do chuid éadaighe dubha! (Scaoileann sé liugh amach an fhuinneóig chum a chóisteóir féin). Scuir na capaill agus cuir sa stábla iad, a Shímoin! agus faighdís coirce a ndóithin. Ní bhéam ag gluaiseacht go fóill! Táimse chum cur fúm annso! (Fágann sé an fhuinneóg). Ó! nach mór an scannradh brothal an lae indiu, agus gan fonn ar éinne mo chuid féin a thabhairt dam! Ní codla sámh a bhí agam aréir, agus mar bharra ar gach míáird, seo bean in éadaighe dubha agus BUAIRT AIGNE uirthi … Ó! leig dam <L 13> féin, leis an dtinneas buile atá im cheann … Ní fheadar ar mhisde dham braonín bhrannda dh'ól? Seadh, b'é bfhearra dham a dhéanamh b'éidir. (Glaodhann in árd a ghutha). Annso a ghiolla! (Tagann Lúca isteach). LÚCA. Seadh, a dhuine uasail? SMIRNOBH. Faghaim gloine bhrannda! (Gabhann Lúca amach). Uch! (Suidheann agus cromann ar fhéachaint ar a dhriuch féin). Nach ró-shlachtmhar an crot atá orm! Luaitreán ar gach giobal liom, an phluide go trom ar mo bhróga, m'aghaidh gan nighe, mo chuid gruaige in aimhréidhe agus na suip ar mo bhest … Níor bh'éiniongna ar domhan bean an tighe seo á cheapadh gur bhitheamhnach me. (Luigheann ar mianfuidhe). Ní héanáit an seómra breagh so do dhuine in aonriocht liomsa, acht níl leigheas air … Ní hi gcáil duine de lucht cuarda thánga-sa annso acht im fhear fiacha, agus ní heól dam éanchulaith speisialta i gcóir éilighthóirí fiacha … (seo isteach Lúca leis an mbrannda.) LÚCA. Á, a dhuine uasail, táir ródhian ar fad … SMIRNOBH. (Le faobhar). Cadé rud é sin a dubhraís? LÚCA. Dubhart ó! níl acht ann neamhnidh … shaoileas … <L 14> SMIRNOBH Cé leis go bhfuilir ag cainnt? Éist do bhéal! LÚCA. (I leathtaoibh). Ar intinn cur fé annso atá an bitheamhnach … Ó! mhuise gurab é an diabhal a bhéarfaidh leis é … (gabhann Lúca amach). SMIRNOBH. Ó! nach orm féin atá an fhearg indiu! Tá fraoch chomh mór san orm go bhféadfainn, dar liom, mionsprúán a dhéanamh den domhan ar fad … Agus thairis sin, braithim tinneas buile orm … (Cuireann liugh as). Aleith annso, a ghiolla! (Tagann Popobha isteach). POPOBHA. (Agus a súile claonta chum an úrláir). Táim imthighthe a' taithighe glór fir le tamall anuas, a dhuine mhaith. D'iarrfainn ort gan bheith 'om bhuaireamh. SMIRNOBH. Faghaim mo chuid airgid agus ní bhead 'ot bhuaireamh a thuille. POPOBHA. Ná dubhart leat go soiléir ná fuil sé agam indiu: Fan go dtí arramhadh amáireach. <L 15> SMIRNOBH. Agus ná dubhartsa go soiléir nach arramhadh amáireach a theastuigheann sé uaim. Táim ar intinn me féin a chrochadh ar maidin muna bhfaghaim an t-airgead láithreach. POPOBHA. Acht cad athá le déanamh nuair ná fuil sé agam? Nach aisteach an duine thú! SMIRNOBH. Dá réir sin níl sé le fagháil agam LÁITHREACH? POPOBHA. Níl im chumas é thabhairt duit … SMIRNOBH. Tá go maith, máiseadh: táimse chum fanamhaint annso go dtí go bhfaghad é. (Suidheann sé). Táir-se chum mo chuid airgid a thabhairt dam arramhadh amáireach. Cuirfeadsa fúm annso dtí san, … (Preabann ina shuidhe). Ceist agam ort: An bhfuil ormsa an t-airgead so íoc amáireach nó ná fuil? Nó an amhla mheasair gur cúrsaí grinn agam é? POPOBHA. Ná bí ag amhstraig ormsa ar an gcuma san, let thoil. Ní hi stábla atáimíd! <L 16> Ní do stábla bhíos-sa ag tagairt: acht ag fiafruighe an mbeadh orm an t-airgead so bheith ar barra baise agam amáireach nó ná beadh. POPOBHA Ní heól duit cionnas tu féin a dh'iomchar i láthair ban! SMIRNOBH. Nach eól, go deimhin! POPOBHA Ní heól go deimhin! Níl ionnat acht tútach gan múine. Ní labharfadh éinfhear béasach ar an gcuma san le mnaoi! SMIRNOBH. Uch, cadé mar obair é seo! Cionnas a mheasair dam labhairt leat? (Géilleann sé don mhífhoidne) Nach ádhmhrach an scéal dam é gan tu bheith ag tabhairt mo choda féin dam … Ó! gabhaim párdún agat. Ní fuláir nó chuireas nidhthe in aimhréidh ort! Nach áluinn an aimsir í? Nach gleóite a dhfhéachann tu it chulaith baintreabhaighe! (sléachtann di). POPOBHA. Gothaí baotha amadánta iadsan agat. <L 17> SMIRNOBH. (Le fonn í chrádh). “Gothaí baotha amadánta!” Ní heól dam cionnas me féin a dh'iomchar i láthair ban! Féach, a bhean mhaith, is líonmhaire go mór an méid ban a bhuail umamsa lem linn 'ná mar a chonnaicís-se de ghealbhúnaibh i rith do shaoghail. Fá thrí do rinneas comhrac aonair thar ceann ban. Do dhiúltuigheas do dháréag ban, agus fuaireas diúltadh ó naonbhar ban eile! Is cruinn is cuimhin liom me bheith im amadán aca, nuair bhíodh bréithre binne ar mo theangain, agus seóda ar mo bhrághaid, agus mé ag sléachtadh do réir nóis … Shiné an uair a bhínn dom chrádh ag an ngrádh, agus me ag uchlán fé ré gheal na hoidhche, agus me dom ithe ag an seirbhe …; do bhínn ag cur síos air seo is air siúd, acht is fadó riamh atá mo sháith agamsa de roscaibh gorma, agus de bheólaibh ar dhath an róis, agus de phluicíní an gháire, den ré, den siosarnach — ní thabharfainn-se feóirling ruadh indiu ar a bhfuil in tsaoghal díobh! Féach! táim á rádh go daingean, i gcead don chuideachtain, ná fuil i mnáibh i gcoitcheann acht dream claon, cam, munabrach, formadach, bréagach, uallach, aimideach, cruaidh, místuamdha; agus i gcúrsaí céille is meabhrach (Buaileann barra méir leis ar a éadan) tá buaidhte go bog ag an ngealbhún ar éan- fheallsamhnach mná ar t'aitheantas! Cad athá sa duine is fearr aca acht baindia in éadach sróill: féach go cruinn uirthi agus chífir ná fuil innti acht ollphiast! (Beireann sé ar dhrom na cathaoirach; cnagann an t-adhmad agus tagann ina dhá phíosa ina láimh). Agus ceapann an ollphiast san gur aici féin atá rogha agus togha maothchroidhe. Go mbeiridh an diabhar leis me má bhuail an bhean san riamh umam go raibh grádh aici d'éinnídh acht dá measmhadra! An bhfuil ar a cumas éinnídh ar domhan a dhéanamh nuair bhíonn sí i ngrádh, acht pus agus meill a chur suas? Fhaid is bhíonn an fear i bpéin cad á bhíonn ar siubhal aici-si acht bheith ag imirt le n-a scairf agus d'iarraidh greim <L 18> níos daingine a dhfhághail ar an bhfear bocht? Tá sé de chrann ortsa gur bean tu, agus fágann san gur eól duit nádúir na mná. Innis dam an méid seo — an bhfeacaís riamh bean a bhí díreach dílis buan? Ní fheacaís i ndomhnach! Ní bhíonn amhla acht críonmhná agus baothmhná! Is túisce chífir creabhar bán, nó adharca ar an gcat 'ná mar gheobhair bean atá dílis! POPOBHA. Agus, dar leatsa, cé bhíonn dílis buan i gcúrsaí grádha? An fear is dócha! SMIRNOBH. An fear, gan amhras! POPOBHA. Cúis gháire chughainn! (Déineann sí gáire fonmhóide). Dílse agus buaine i bhfearaibh! Ar airigh éinne riamh a leithéid eile de ráiméis cainnte! (Le faobhar). Is mór an díth céille dhuit a bheith ag argóint ar an nós san! Féach! B'é fear an tighe seo mo rogha is mo thogha féin dfhearaibh na cruinne … do bhronnas air mo chroidhe agus m'óige, mó shéan, mo shaoghal, mo spré; thugas do urraim mar a thabharfadh págánach dá dhia, agus … agus cadé an cúiteamh a fuaireas sa méid sin go léir? Claon is cluain gach uair sa ló! Agus cad a gheobhainn tar éis a bháis acht bosca mór lán de leitreacha a tháinig chuige ó mhnáibh eile! Dfhágadh sé annso im aonar me, seachtmhainí as a chéile, agus é féin ag suirghe le mnáibh eile an uair chéadna, agus an dubh ina gheal aige á bhualadh ormsa; do speal sé mo chuid le rabairne agus ní bhíodh sé choidhche acht ag magadh fúm … Acht ina aindheóin san go léir bhíos dílis buan do … féibh mar atáim indiu féin agus é ag dreoghadh. Tá glas curtha agam <L 19> orm féin annso istig, agus ní chaithfead acht éadaighe dubha an dá lá is mhairfead … SMIRNOBH. (Déineann sé gáire fonmhóide). Éadaighe dubha! … An amhla cheapann tu gur amadán mise agat? Nó an measann tu nach léir damhsa go cruinn an fáth go gcaitheann tu na héadaighe dubha san, agus an fáth go bhfanann tu annso istig! Is maith is eól dam é! Sidé é. Nuair gheobhaidh file dith céille thar brághaid annso déarfa sé: “Ó! annso a chomhnuidheann an bhean rúnda san a chuaidh fé ghlas le grádh dá fear!” Aidhe mhuise, is maith is eól dúinn na cleasa san! POPOBHA. (Go rófheargach). Ní fheadar in éanchor cionnas a gheibhir ionnat féin a leithéid sin a rádh liomsa! SMIRNOBH. Deireann tu go bhfuilir fé ghlas annso istig, acht má tháir ní fhágann san ná gur leathais an púdar ar do leacain indiu! POPOBHA. Is dána an t-éadan atá ort agus labhairt ar an gcuma san liomsa. SMIRNOBH. Ní maor leat mise chum go mbeithá ag béicigh chugham ar an gcuma san, let thoil! An ainm cheart a bheirimse ar rud i gcomhnuidhe. Ní bean mise agat acht duine gur gnáth leis labhairt de lom! Ná bí ag béicigh chughamsa! <L 20> POPOBHA Ní mise atá ag béicigh acht tusa! Leig dam féin má's é do thoil é! SMIRNOBH. Faghaim mo chuid féin agus ní fhanfad annso nóimeant níosa shia. POPOBHA. Ní bhfaghair uaimse é! SMIRNOBH. Ná faghad mhuise? POPOBHA. Ní bhfaghair mhuise, ná feóirling; féach air sin anois agat. Leig dam féin adeirim leat! SMIRNOBH. Ó thárla nach mise do chéile phósta ná do chiallach acht an oiread, ní cóir duit a bheith ag déanamh clampair im láthair. (Suidheann sé). Ní háil liom é. POPOBHA. (Le cuthach feirge). An it shuidhe annsan atáir? SMIRNOBH. Seadh, cad eile? <L 21> POPOBHA. Táimse á iarraidh ort imtheacht as so! SMIRNOBH. Tabhair dham mo chuid airgid, má's eadh … (I leathtaoibh). Ó! an bhuile atá orm! an fraoch atá orm! POPOBHA. Ní háil liomsa comhrádh a dhéanamh le cladhairí gan múine! Cuir díot as so! (I gcionn tamaillín) Níl fonn imtheachta ort? SMIRNOBH. Níl! POPOBHA. Níl? SMIRNOBH. Níl! POPOBHA. Níl! Tá go maith, máiseadh! (Buaileann sí an cloigín: seo isteach Lúca láithreach bonn). Teaspeáin an doras don duine seo! LÚCA. (Agus é ag druidim le Smirnobh). Dá mb'é do thoil é an áit seo dhfhágaint, féibh mar iarradh ort a dhéanamh, a dhuine uasail! Ní gábha dhuit acht … <L 22> SMIRNOBH. (Ag preabadh ina shuidhe). Éist do bhéal! Cé leis go bhfuilir-se ag labhairt, ar éanchuma? Dhéanfinn mionramh díot! dheanfinn sin! LÚCA. (Ag breith greama ar a chléibh féinidh). Dia dár saoradh! … An bhfeacaidh éinne a leithéid de dhaoine! (Tuiteann sé siar, go dtagann ina luighe ar chathaoir). Ó! a bhaoinach an domhain! Níl puth ionnam! POPOBHA. Glaeidh ar an gcóisteóir! Cá bhfuil an gárnóir? (Buaileann sí an cloigín). LÚCA. Níl duine sa tig! táid go léir ag piocadh caortha agus cnó … Braithim iarracht den bhfanntaisne ag teacht orm! dá bhfaghainn braon uisce! POPOBHA. (Le Smirnobh). Fág an áit seo, láithreach! SMIRNOBH. Ná féadfá bheith beagáinín níosa lághthaighe? POPOBHA. (Í ag fáscadh a dóirne agus ag tabhairt na gcos don úrlár). Níl ionnat acht búr! béar! ollphiast! <L 23> SMIRNOBH. Abair an méid sin arís, let thoil. POPOBHA. Déarfad. Níl ionnat acht búr! béar! ollphiast! SMIRNOBH. (É ag druidim ina comhair). Ceist agam ort — Cadé an ceart atá agat chum mise a mhasladh ar an gcuma san? POPOBHA. Agus má mhasluighim féin? Ní hamhla mheasair go bhfuil éanscáth ormsa romhat? SIMIRNOBH Agus ní hamhla mheasair-se go bhfuil saerchead agat chum mise a mhasladh ar do dhícheall? Bíodh sé ina chomhrac againn! LÚCA. Go saora Dia sinn! … A leithéid de dhaoine! … Ó! dá mbeadh braon uisce agam! SMIRNOBH. Piostail annso chughainn! <L 24> POPOBHA. Ní dócha go gceapann tu gur eagail liomsa do dhóide móra agus do mhuinéal reamhar garbh, a bhrocais! SMIRNOBH. Bíodh ina chomhrac mar sin! Ní leigfeadsa le héinne me mhasladh, is cuma liom má's bean féin tu. POPOBHA. Níl ionnat acht béar! béar! béar! SMIRNOBH. Is lánmhithid dúinn an tsean-riaghail úd a mharbhadh, gur b'iad na fir amháin gur gábha dhóibh díol as éanmhasla a bheirid uatha. Ní fuláir dúinn-na araon troid um an scéal so! POPOBHA. Le piostalaibh? Tá go maith, máiseadh. SMIRNOBH. Láithreach bonn. POPOBHA. Láithreach bonn! Bhí peidhre breagh piostal aige féin … Raghad á n-iarraidh. (Cuireann chum imtheacht acht casann thar n-ais). Budh mhór an t-adhbhar aoibhnis dam pléar a chur sa chloigeann dúr san ort! Don diabhal a bheirim thu! (gabhann sí amach.) <L 25> SMIRNOBH. Leagfadsa í, féibh mar leagfinn sicín! Ní páiste mise aici, ná coileán gan chiall; nach cuma liomsa má's bean féin í. LÚCA. Dia dár saoradh! … (Tagann ar a ghlúine). Bíodh truagh agat do sheanóir bhocht agus fág an áit seo! Chuiris scannradh an bháis uirthi ar dtúis, agus ní shásuigheann san tu gan í mharbhadh! SMIRNOBH. (Gan áird ar bith aige i gcainnt an tseanduine). An bhfeacaidh éinne riamh a leithéid eile de mhnaoi! (É ag déanamh aithris uirthi). “Don diabhal a bheirim thu!” “Budh mhór an t-adhbhar aoibhnis dam pléar a chur sa chloigeann dúr san ort!” Agus a leithéid de luisne is bhí ina cló nuair a labhair sí! … Níor chúb sí an oiread is órlach nuair chuireas uirthi — níor chúb a mbasa! Ní fheaca riamh cheana … LÚCA. Imthigh, a dhuine chóir, agus bead ag síorghuidhe Dé leat! SMIRNOBH. Nach shidí an bhean chríochnuighthe! Sidí an bhean chruthanta a thaithneann liom! Bean nach scorn léithi teine, púdar, pléar! Is dubhach liom í a mharbhadh! <L 26> LÚCA. (Agus é ag gol). Ó! tabhair do bhóthar ort, a dhuine chóir, i gconntas Dé! SMIRNOBH. Is tréan é mo thaithneamh don mhnaoi seo! Taithnigheann sí go hanamhór liom! Is beag ná go mbeinn toil- theannach na fiacha san a mhaitheamh di … nílim míshásta léithi níosa shia … Nach iongantach ar fad an bhean í! POPOBHA. (Í ag teacht le sna piostalaibh). Sid iad iad … Acht ní mór duit a theaspeáint dam ar dtúis cionnas iad a láimhseáil. Ní rugas-sa ar cheann aca riamh go dtí so. LÚCA. Ó! Dia mór na ngrás dá caomhnadh … Glaedhfad ar an gcóisteoir is ar an ngárnóir … Cadé an tiubaist a leag an crann so anuas orainn …? (gabhann sé amach). SMIRNOBH. (É ag féachaint na bpiostal). Ní mór innsint duit gur mó sórt piostal atá ann … Táid siad so thar barr. Níl éanamhras ná gur chosain an peidhre seo céad rúbal … Mar seo is ceart breith air … féach … (I leathtaoibh). Ó! a dhuine! an loise atá insna súilibh aici! POPOBHA. An mar seo bheireann tu air? <L 27> SMIRNOBH. 'Seadh, siné é … féach! Leag siar an casúirín, agus glinnidh mar seo … Tóg do cheann beagáinín! Sín uait do lámh i gceart … mar seo … Leag do mhéir ar an gcoisín, agus sin a bhfuil ann. Isé do bhuaic gan éinmhearathal a bheith ort agus glinneamh- aint go socair réidh … Seachain agus ná cuir an iomarca fuinnimh sa tarraint. POPOBHA. Tá go maith … Ní ró-oireamhnach an áit seómra i gcóir gnótha 'en tsórt so: nár bhfearra dhúinn dul amach sa gháirdín? SMIRNOBH. Gluais leat máiseadh. Acht deirim leat gur san aer is íntinn liomsa caitheamh. POPOBHA. Cadé an chúis! SMIRNOBH. Mar … mar … liomsa bhaineann san. POPOBHA. Eagla athá ort? Is eadh? Á! Níl dul-as agat uaimse, a bhuachaill! Gluais amach agus déin troid anois! Ní bheadsa sásta choidhche go dtí go gcuirfead poll insan dúr-éadan san atá ort … insan éadan san is fuath liom! Eagla athá ort! <L 28> SMIRNOBH. 'Seadh. POPABHA. Thugais t'éitheach! Cadé an chúis nách áil leat troid a dhéanamh? SMIRNOBH. Mar … mar … mar taitnigheann tu chomh mór san liom. POPOBHA. (Í ag gáiridhe). Féach air sin agat! Taithnighim go mór leis! Tá sé de dhánaidheacht ann a rádh go dtaithnighim go mór leis. (Síneann a méar i dtreó an doruis). Siné an bóthar amach duit! SMIRNOBH. (Cuireann sé urchar ina phiostal go ciúin socair, beireann ar a chaipín agus siubhlann go dtí an doras. Stadann annsan ar feadh nóimeant, agus bheirid aghaidh ar a chéile gan focal as éinne aca. Gabhann seisean anonn chúichi). Éist liom … An bhfuil fearg fós ort? Táim féin ar buile, leis … acht is amhla mar athá … a dtuigeann tú? … cionnas a déarfad é? Sidé mar athá … mar seo mar adéarfadh duine … (In árd a ghutha). Cadé an locht ormsa é taitneamh a bheith agam duit? (Beireann ar dhrom cathaoirach; briseann an t-adhmad ina láimh). Sa diabhal é mar scéal; féach an chuma n-a bhfuilim ag briseadh do chuid trioscáin ort! Is mór é mo thaitneamh duit! An airigheann tu me? Is beag … is beag ná go bhfuil grádh agam duit. <L 29> POPOBHA. Druid amach uaim — is fuath liom thu! SMIRNOBH. Dia lem anam, a leithéid de mhnaoi! Ní fheaca riamh im shaoghal a leithéid eile! Táim caillte! Cuachta! Féach annso me, gabhtha mar bheadh luch i dtrap! POPOBHA. Fan siar uaim, nó scaoilfead pléar tríot! SMIRNOBH. Scaoil leat ar do dhícheall, máiseadh! Budh mhór an t-aoibhneas damhsa é bás dfhagháil ar an láthair seo os comhair na súl ngleóite sin agat, me do thuitim le pléar ón láimhín mhín sin … Tá ag dul dem chéill! Meabhruigh an cás láithreach bonn, mar ní fheicfeam a chéile choidhche arís má théighimse amach! Socruig an scéal ar an dtoirt … Oighre stáit mise, agus fagháltas deich míle sa bhliadhain agam … Chuirfinn pléar tré phingin a chaithfeadh duine insan aer … Tá mórchuid capall breagh agam … An nglacfá mar chéile me? POPOBHA. (Crothann sí an piostal le tarcuisne dho). Déinimís troid! Téighmís amach! <L 30> SMIRNOBH. Táim as mo mheabhair aici … Ní thuigim nád … (In árd a ghutha). Tabhair dham braon uisce a ghiolla! POPOBHA. (In árd a gutha). Téighmís amach agus déinimís troid! SMIRNOBH. Táim glan as mo mheabhair, táim i ngrádh mar bheadh ógánach, mar bheadh amadán! (Beireann greim láimhe uirthi: cuireann sise scréach aisti le neart péine). Táim go doimhinn i ngrádh leat! (Tagann ar a ghlúinibh). Ní raibh an oiread grádha agam d'éinne riamh cheana! Do dhiúltuigheas do dháréag ban agus do dhiúltuig naonbhar dam, acht ní raibh an oiread grádha agam d'éinne aca is mar atá agam duitse … Táim chomh tláth le brobh, níl ionnam acht mar bheadh céir, céir a bheadh tar éis leaghadh … Féach ar mo ghlúine me annso mar bheadh baothán, os do chomhair ag tairgsint mo láimhe dhuit … Mo náire thu! mo náire choidhche thu! Tá chúig bhliadhna ó bhíos i ngrádh cheana: táim fé mhóid ó shoin; agus seo me anois i ngradh athuair! Seo dhuit mo lámh. Abair an focal. Ní háil leat me? Tá go maith! (Eirigheann agus gabhann chum an dorais). POPOBHA. Stad! SMIRNOBH. (Tar éis stad do). Seadh. Cad ab áil leat? <L 31> POPOBHA. Neamhnidh. Imthigh … Fan … Ná fan, imthigh! Is fuath liom thu! Acht … fan, ná himthigh! Ó, dá mbeadh fhios agat a mhíchéataighe is táim! (Caitheann a piostal uaithi ar an gclár). Tá at im chrobh ag an bpiostal san … (Réabann sí a ciarsúir póca le neart feirge). Cad chuige an mhoill? Amach leat! SMIRNOBH. Slán agat. POPOBHA. Seadh, seadh, imthig! … (In árd a gutha). Cá bhfuil do thriall? Fan … Ná fan, imthigh! Ó, nach orm féin atá an bhuile! Ná tair im ghoire ná im ghaobhar! SMIRNOBH. (Ag teacht ina treó). Ó, nach mise atá ar buile liom féin! Táim i ngrádh mar bheadh macléighinn, táim sin … (Go borb). Táim go daingean i ngrádh leat! Agus cadé an fáth go mbeinnse i ngrádh leat? Beidh orm an t-ús úd a íoc amáireach, agus tosnughadh ar bhuaint, agus seo tusa … (Snaimeann a ghéaga timcheall uirthi). Ní mhaithfead dam féin an méid seo choidhche … POPOBHA. Fág me! Bog díom! Is fuath liom thu! Déinimís an comhrac! Bheirid flaspa póige dá chéile. Seo isteach Lúca le tuaigh, an gárnóir le raca, an cóisteóir le píce, agus fir oibre le cuaillí móra. <L 32> LÚCA. (Nuair bhraitheann sé an bheirt ag pógadh a chéile). Comraidhe Dé chughainn! (Sos beag). POPOBHA. (Ag claonadh a súile chum talmhan). Féach, a Lúca, abair leó gan éanchoirce thabhairt don ngearrán bheag indiu. A chríoch.
19 Dawson Street, Dublin 2
D02 HH58 +353 1 676 2570 info@ria.ie
Cookie Use
Website developed by Niall O'Leary Services
