Corpas

<?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?>
<!DOCTYPE TEI [
<!ENTITY hellip "…">
]>
<TEI><teiHeader type="text">
	 <fileDesc>
	  <titleStmt><title type="main">Foghluim na Teangan</title><author><name type="main">Ní fios</name></author><respStmt>
		<resp>Electronic edition compiled by</resp>
		<name>Foclóir na Nua-Ghaeilge</name>
		</respStmt>
	  </titleStmt><editionStmt>
                     <edition>
                         <note type="N">CS1901_11_09_552</note>
                         <note type="L">552</note>
                         <note type="B">1901</note>
                         <note type="C">Prós</note>
                         <note><p>Description of how and why changes were made</p></note>
                     </edition>
            </editionStmt><publicationStmt>
		<publisher>Foclóir na Nua-Ghaeilge</publisher>
		<pubPlace>19 Dawson Street, Dublin 2</pubPlace>
		<pubPlace>http://www.ria.ie/research/focloir-na-Nua-Ghaeilge.aspx</pubPlace><date>2016</date><idno>CS1901_11_09_552</idno><distributor>Royal Irish Academy</distributor>
		<availability>
		<p>Creative Commons Attribution Non-Commercial Share Alike (cc by-nc-sa)</p>
		</availability>
	  </publicationStmt>
	  <sourceDesc><biblStruct><analytic><author>Ní fios</author><title>Foghluim na Teangan</title></analytic><monogr>
					<title level="j">An Claidheamh Soluis</title><imprint><publisher>An Claidheamh Soluis</publisher><date>1901</date></imprint>
 </monogr> </biblStruct></sourceDesc></fileDesc>
	</teiHeader>
<text><body><div><p>
<lb n="1"/><span>An Claidheamh Soluis</span></p>
<lb n="2"/>
<lb n="3"/><p><span>Áth-Cliath, Samhain 9, 1901</span></p>
<lb n="4"/>
<lb n="5"/><p><span>Foghluim na Teangan.</span></p>
<lb n="6"/>
<lb n="7"/><p><span>Tá iarracht 'gh á dhéanamh fá láthair dhá bealach leis</span>
<lb n="8"/><span>an nGaedhilg d'fhoghluim do mheasgadh ann a chéile ion-</span>
<lb n="9"/><span>nus go bhfuighfidhe as an dá bhealach, aon bhealach amháin</span>
<lb n="10"/><span>nár bh'fhéidir a sháthrughadh.  Siad an dá shlighe iad, an</span>
<lb n="11"/><span>tslighe nádúrdha, agus an tslighe ealadhanta.</span></p>
<lb n="12"/>
<lb n="13"/><p><span>Seo í an tslighe nádúrtha.  Fuaim an fhocail agus a chiall</span>
<lb n="14"/><span>do chongbháil i naoinfheacht, i gcruth agus go mbeadh an chiall</span>
<lb n="15"/><span>ag an duine gach uile uair a chluinfidh sé nó a d'fheicfidh</span>
<lb n="16"/><span>sé an focal.  Nach cuimhneach le daoinibh críona, go</span>
<lb n="17"/><span>gcualadar focla agus cainteanna nuair bhíodar óg nár</span>
<lb n="18"/><span>fhágaidh a n-aigneadh ó shoin?  Nuair bhíodhmar ag</span>
<lb n="19"/><span>bualadh báire fad ó, siad na cainteanna bhíodh ar siubhal,</span>
<lb n="20"/><span>“Buail anois a chladhaire,” “teann leis,” “cuir do</span>
<lb n="21"/><span>chomán roimpe,” “buail san aer í, ná leig dhi tuitim,”</span>
<lb n="22"/><span>“leig thart annso í,” “tabhair do shean-laisg dhi,” “cuir</span>
<lb n="23"/><span>tuairt ann,” “is mise tá ar cheann-báire,” agus a leithéi-</span>
<lb n="24"/><span>didhe sin, agus ní raibh aon fhocal amháin aca sain nach</span>
<lb n="25"/><span>dtuigfidhe ó'n ngníomh a déanfaidhe le linn an fhocail.</span>
<lb n="26"/><span>Má bhíonn fear nach dtuigfidh an Ghaedhilg ag breath-</span>
<lb n="27"/><span>nughadh ar bheirt nó ar thriúr ag bualadh báire, agus iad a</span>
<lb n="28"/><span>bheith ag labhairt na Geadhilge, agus abruigheadh fear aca</span>
<lb n="29"/><span>“leig thart annso í,” agus leigeadh an té bhí ar tí na liath-</span>
<lb n="30"/><span>róide a chosaint, thairis í, nach dtuigfidh an té nach bhfuil</span>
<lb n="31"/><span>Gaedhilg aige, nó an fear ar an gclaidhe míniughadh na</span>
<lb n="32"/><span>bhfocal.  Má chloiseann sé na focla céadna ceathair</span>
<lb n="33"/><span>nó cúig de chuartaibh, beidh siad aige féin agus a gciall</span>
<lb n="34"/><span>leo.  Beidh gach uile chaint eile aige ar an gcaoi</span>
<lb n="35"/><span>chéadna, agus an chiall i naoinfheacht, nuair a chloisfeas sé</span>
<lb n="36"/><span>iad go minic.  Fá dheireadh, ní'l neart focal a rádh ar</span>
<lb n="37"/><span>pháirc an bháire nach dtuigfidh sé gan chlóic ar bith,</span>
<lb n="38"/><span>ionnus go mbeidh gach uile chaint aige dhá mbaineann le</span>
<lb n="39"/><span>bualadh báire.</span></p>
<lb n="40"/>
<lb n="41"/><p><span>Ar an gcaoi chéadna le imirt chártaidhe, cuir i gcás.</span>
<lb n="42"/><span>Tá béarlóir ag breathnughadh ar dhaoinibh ag imirt, agus iad</span>
<lb n="43"/><span>ag labhairt Ghaedhilge.  Suadhann fear na cártaidhe</span>
<lb n="44"/><span>roinneann sé iad, agus iompuigheann sé cíonán spéiriot.</span>
<lb n="45"/><span>Tá fear eile ag ceann an bhoird, nach bhfeiceann go</span>
<lb n="46"/><span>baileach an cárta a hiompuigheadh, acht crochann sé suas</span>
<lb n="47"/><span>é féin nó go bhfeicfidh sé an cárta, ag rádh san am</span>
<lb n="48"/><span>céadna “céard tá iompuighthe?”  Fághann sé an freagra</span>
<lb n="49"/><span>ar ais “tá cíonán spéiriot.”  Cá bhfuil an béarlóir</span>
<lb n="50"/><span>nach dtuigfidh an méid sin, acht a fheiceal agus a chloisteáil</span>
<lb n="51"/><span>naoi nó deich n-uaire chomh fad 's bheidheas an imirt ar</span>
<lb n="52"/><span>siubhal?  Faoi cheann ciocthidhse beidh an béarlóir sin</span>
<lb n="53"/><span>i n-ann cártaidhe a imirt gan aon tseachmall, muna</span>
<lb n="54"/><span>bhfuil sé an-dall amach 's amach.</span></p>
<lb n="55"/>
<lb n="56"/><p><span>Tá focla ar leith ins gach uile roinn de bheatha an</span>
<lb n="57"/><span>duine mar sain, agus déantar úsáid dhíobh anonn 's anall</span>
<lb n="58"/><span>i roinntibh eile, agus ar uairibh beidh athrughadh leagann ortha.</span>
<lb n="59"/><span>Má bhíonn féin, is forus d'aithnigh iad, mar tagann ciall</span>
<lb n="60"/><span>an fhocail nó ciall na bhfocal, nó na cainte, agus an</span>
<lb n="61"/><span>gníomh amach, agus mínighigheann siad féin a chéile.  Sin</span>
<lb n="62"/><span>í an tslighe nádúrdha le teanga a fhóghluim.</span></p>
<lb n="63"/>
<lb n="64"/><p><span>Dá roinnfidhe focla an bháire roimhe ré, agus cuid aca</span>
<lb n="65"/><span>a fhoghluim as leabhar nó ar bhealach ar bith eile, níor</span>
<lb n="66"/><span>dheacair an chaint a thuigsint nuair a chluinfidhe í, agus</span>
<lb n="67"/><span>nuair d'fheicfidhe an gníomh a dhéanfaidhe le linn na</span>
<lb n="68"/><span>cainte.  Dá ndéantaidhe an cleas céadna le na</span>
<lb n="69"/><span>foclaibh i n-imirt na geártaidhe, bheadh an oiread eile ag</span>
<lb n="70"/><span>fear na foghluma.  Níor mhór na focla so bheith roinnte</span>
<lb n="71"/><span>go healadhanta, cuid aca a fhóghluim, agus annsin éisteacht</span>
<lb n="72"/><span>go nádúrdha le na foclaibh nuair dhéanfaidhe úsáid</span>
<lb n="73"/><span>dhíobh.</span></p></div></body></text></TEI>
Historical Irish Corpus
1600 - 1926

Foghluim na Teangan

Search Texts

Historical Irish Corpus1600 - 1926

Foghluim na Teangan

Search Texts

Historical Irish Corpus
1600 - 1926
