Corpas

<?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?>
<TEI><teiHeader type="text">
	 
<fileDesc>
<titleStmt>
<title type="main">Domhnall Gabha agus a Ingheanacha.</title><author><persName>Ó hÉigeartaigh, Diarmaid</persName></author><editor><name type="main">Ó Donnchadha, Tadhg</name></editor><respStmt>
	<resp>Electronic edition compiled by</resp>
	<name>Foclóir na Nua-Ghaeilge</name>
	</respStmt>
	</titleStmt>
<editionStmt>
	 <edition>
		 <note type="N">IG19-11696</note>
		 <note type="L">312</note>
		 <note type="B">1909</note>
		 <note type="C"/>
		 <note><p>Description of how and why changes were made</p></note>
	 </edition>
</editionStmt>
<publicationStmt>
		<publisher>Connradh na Gaedhilge</publisher>
		<pubPlace>24 Upper O'Connell Street, Dublin</pubPlace><date>Iúl, 1909</date><idno>IG19-11696</idno><distributor>Royal Irish Academy</distributor>
		<availability>
		<p>Creative Commons Attribution Non-Commercial Share Alike (cc by-nc-sa)</p>
		</availability>
</publicationStmt>
<seriesStmt>
<title level="s">Irisleabhar na Gaedhilge</title><biblScope unit="vol">19</biblScope>
</seriesStmt>
<sourceDesc>
<biblStruct>
<analytic><author>Ó hÉigeartaigh, Diarmaid</author><title>Domhnall Gabha agus a Ingheanacha.</title></analytic>
<monogr>
<title level="j">Domhnall Gabha agus a Ingheanacha.</title><imprint><publisher>Connradh na Gaedhilge</publisher><date>Iúl, 1909</date></imprint>
</monogr> 
</biblStruct>
</sourceDesc>
</fileDesc>
<profileDesc>
<langUsage><language ident="ga">Irish</language></langUsage>
</profileDesc>
</teiHeader>
<text><body><div><p><span>Domhnall Gabha agus a Ingheanacha.</span></p>
<lb n="1"/>
<lb n="2"/><p><span>DIARMAID Ó hÉIGEARTAIGH </span>
<lb n="3"/><span>do scríobh.</span></p>
<lb n="4"/>
<lb n="5"/><p><span>Suas le deich mbliadhna is trí fichid o shoin, do chomhnuidh </span>
<lb n="6"/><span>Domhnall Ó Síocháin ar thaobh an bhóthair, breis agus míle amach ó</span>
<lb n="7"/><span>shráidbhaile beag cuain i gceanntair Phortláirge.  Gabha a </span>
<lb n="8"/><span>b'eadh é, agus ní raibh i n-aice seacht míle dhó fear a chuirfeadh</span>
<lb n="9"/><span>crúdh fé chapall nó cite ar shoc céachta chomh slachtmhar leis.</span></p>
<lb n="10"/>
<lb n="11"/><p><span>'Na theannta-san, fear socair réidh ciallmhar do b'eadh é,</span>
<lb n="12"/><span>agus, dá mhéid é a bhruid, níor eitigh sé éinne riamh.  Thug so an </span>
<lb n="13"/><span>iomarca le déanamh dó moch déidheanach, i lár an gheimhridh agus </span>
<lb n="14"/><span>i meadhon an tsamhraidh ghil.  B'shin é bhí uaidh, agus bhraith sé é </span>
<lb n="15"/><span>féin ag déanamh ar a thoil.</span></p>
<lb n="16"/>
<lb n="17"/><p><span>Bhí bean fuaghála tuairim leath slighe ó n-a cheárdchain go dtí </span>
<lb n="18"/><span>an sráidbhaile, agus leath-dhosaon éigin cailíní ar seól ag obair</span>
<lb n="19"/><span>aici ó cheann ceann na bliadhna.  'Na measc so bhí óigbhean dar </span>
<lb n="20"/><span>bh'ainm Sighle Ní Chatháin - cailín gan bheith ró-árd ná ró-theann,</span>
<lb n="21"/><span>acht í go deas éadtrom seóltha, lasadh fola 'na gruadh, agus </span>
<lb n="22"/><span>gruaig fhada dhonn ag sileadh le n-a cúl, i gcás gur bh'í an </span>
<lb n="23"/><span>"Cailín Deas Donn" dá ríribh í.</span></p>
<lb n="24"/>
<lb n="25"/><p><span>Do luadhadh cleamhnas idir í féin agus Domhnall Gabha, agus </span>
<lb n="26"/><span>i gcionn coicthidhis do pósadh iad.</span></p>
<lb n="27"/>
<lb n="28"/><p><span>Sular phós sé, bhí Domhnall ar lóisdín i dtigh feirmeóra;</span>
<lb n="29"/><span>acht tar éis pósta dhó, chuaidh sé isteach go tigh mháthar a chéile</span>
<lb n="30"/><span>faid a bhí tigh ghá thógaint do féin i n-aice na ceardchan.  Ní </span>
<lb n="31"/><span>túisce bhí díon ar an dtigh nuadh 'ná go ndeachadar chun comh-</span>
<lb n="32"/><span>nuidhthe ann.  Lean Domhnall ar a chéird go críochnamhail síbh-</span>
<lb n="33"/><span>ialta, agus thosnuigh Sighle ar fuagháil.  Dá fheabhas é Domhnall</span>
<lb n="34"/><span>chum customaerí a tharrach chuige, níor bhfearr é 'ná Sighle, agus,</span>
<lb n="35"/><span>dá bhithin sin, ní raibh sos lae ná oidhche ar cheachtar aca, acht ag </span>
<lb n="36"/><span>síorobair agus ag síorthuilleamh.  Mar seo do chruinnigheadar </span>
<lb n="37"/><span>dolús maith airgid, i gcás go rabhadar ar chaoi mhaith chum scol-</span>
<lb n="38"/><span>uidheacht a thabhairt dá gcloinn.</span>
<lb n="39"/></p>
</div>
<pb n="313"/>
<div><lb n="40"/><p><span>Bhí cúigear clainne aca - beirt mhac agus triúr inghean.  B'é </span>
<lb n="41"/><span>leonughadh Dé nár mhair na garsúin, agus chuir soin breis ceana</span>
<lb n="42"/><span>aca ar na cailíní.  Cáit do b'ainm don chailín ba shine, Nóra an </span>
<lb n="43"/><span>dara cailín, agus Sighle an ceann a b'óige.  Tháinig na garsúin</span>
<lb n="44"/><span>idir Cháit agus Nóra, agus leis sin bhí leathdhosaon éigin</span>
<lb n="45"/><span>bliadhna eatortha.</span></p>
<lb n="46"/>
<lb n="47"/><p><span>Níor labhair a n-athair focal Béarla ar feadh a shaoghail - </span>
<lb n="48"/><span>siúd is gur thuig sé go maith é - agus ní raibh gábhadh aige leis, </span>
<lb n="49"/><span>mar ná raibh acht Gaedhilg dá labhairt sa cheanntar soin le linn</span>
<lb n="50"/><span>a ré.  Níor mhar sin dá máthair.  Siúd is ná raibh an Béarla ró-</span>
<lb n="51"/><span>mhaith aici, bhí an-dhúil aici ann; agus, dá mhéid an dúil bhí aici</span>
<lb n="52"/><span>féin ann, budh sheacht mó an fonn a bhí uirri é a mhúineadh dá </span>
<lb n="53"/><span>ingheanachaibh.  Ar éigin a labhair sí focal Gaedhilge riamh le </span>
<lb n="54"/><span>duine aca - cé gur bh'fhearr go mór a cuig Gaedhilge 'ná a cuid </span>
<lb n="55"/><span>Béarla.</span></p>
<lb n="56"/>
<lb n="57"/><p><span>Ní raibh Cáit na cúig bliadhna glan nuair seóladh ar scoil í,</span>
<lb n="58"/><span>agus ba mhaith é a gnó ann.  Bhí sí n-a leanbh deas umhal, so-</span>
<lb n="59"/><span>fhoghlumtha, solusmhar, sláinteamhail; agus toghadh na haire aici</span>
<lb n="60"/><span>ó n-a máthair agus ó'n mháighistreás.  Is annamh a labhradh a</span>
<lb n="61"/><span>hathair léi, mar bhíodh sí n-a codladh sul a thagadh sé ó'n gceard-</span>
<lb n="62"/><span>chain gach oidhche, agus bhíodh sé imthighthe sul éirigheadh sí ar </span>
<lb n="63"/><span>maidin; acht pé comhrádh bhíodh aige léi is i nGaedhilg a deintí é,</span>
<lb n="64"/><span>agus, dá dheascaibh sin, ní raibh sí gann sa Ghaedhilg acht chomh </span>
<lb n="65"/><span>beag leis an mBéarla.</span></p>
<lb n="66"/>
<lb n="67"/><p><span>Toisc í bheith chomh mór sin níos sine 'ná an bheirt eile, ba </span>
<lb n="68"/><span>chuma í nó máthair dóibh; agus pé focal a labhradh a n-athair leó,</span>
<lb n="69"/><span>do fhreagradh sise é.  Mar bhárr ar an bhéas so, níor dhein an bheirt</span>
<lb n="70"/><span>óg aon taithighe den Ghaedhilg, agus, siúd is go dtuigfidís go </span>
<lb n="71"/><span>maith í, ní rabhadar i n-ann í labhairt acht go breallach.</span></p>
<lb n="72"/>
<lb n="73"/><p><span>Dá óige cuireadh Cáit ar scoil, b'óige 'ná san do cuireadh </span>
<lb n="74"/><span>an bheirt eile ann.  Bhí sise mar ghiolla aca, agus an fhaid bhíodar </span>
<lb n="75"/><span>ar scoil ní rabhadar ag déanamh leathlámhtha dá máthair.  Ní </span>
<lb n="76"/><span>fheacaís aon nídh riamh ba dheise ná ba ghleóite 'ná an triúr ag </span>
<lb n="77"/><span>gluaiseacht ar scoil gach maidin.  Ní bhíodh ribe gruaige bunos-</span>
<lb n="78"/><span>cionn, ná biorán i n-ionad cnaipe, ná sál cam fé bhróig duine </span>
<lb n="79"/><span>aca ó Lá Coille go Lá Nodlag.  Bhíodh tosach na scoile ar </span>
<lb n="80"/><span>maidin aca agus tosach na ranng um thráthnóna.</span></p>
<lb n="81"/>
<lb n="82"/><p><span>Leanadar mar seo rith na haimsire bhíodar ar scoil, agus, </span></p>
</div>
<pb n="314"/>
<div><lb n="83"/><p><span>nuair bhíodar n-a ngirrseachaibh sgothfhásta, théidís ar scoil</span>
<lb n="84"/><span>rinnce cúpla tráthnóna sa tseachtmhain feadh an tsamhraidh, tar-</span>
<lb n="85"/><span>éis a ndinnéir.  Níor bh'fhada go raibh léigheann agus rinnce agus </span>
<lb n="86"/><span>ceól aca; agus gan amhras bhíodar oilthe ar an bhfuagháil.  Níor</span>
<lb n="87"/><span>bh'fhearr chun ceachtair aca so iad 'ná chun freastail tighe agus </span>
<lb n="88"/><span>ullamhughadh bídh.  Bhí bród mór ar a máthair n-a dtaobh, agus </span>
<lb n="89"/><span>bhíodh sí go mustarach asta; agus, siúd is ná leigeadh sé aon nídh </span>
<lb n="90"/><span>air, bhí Domhnall gach aon bhlúire chomh áthasach n-a dtaobh.</span></p>
<lb n="91"/>
<lb n="92"/><p><span>Ní túisce stad cáit ó scoil 'ná luigh sí isteach chum fuaghála</span>
<lb n="93"/><span>i dteannta a máthar; acht d'fhan Nóra agus Sighle ar scoil go </span>
<lb n="94"/><span>rabhadar n-a gcailíníbh óga beagnach.</span></p>
<lb n="95"/>
<lb n="96"/><p><span>Ní raibh idir tigh na scoile agus bearraic na gconnstábla </span>
<lb n="97"/><span>acht an falla, agus ní raibh aon fhaithche ag dul leis an scoil, i </span>
<lb n="98"/><span>gcás gur ar an mbóthar ós comhair na scoile agus an bhearraic </span>
<lb n="99"/><span>amach bhíodh a gcuid caitheamh aimsire age sna scoláiríbh um </span>
<lb n="100"/><span>meadhon lae.  Rud eile, bhí an bhean chonganta a bhí sa scoil pósta </span>
<lb n="101"/><span>ag an Sáirseant.  Thug an dá nídh seo caidreamh mór ag na </span>
<lb n="102"/><span>páisdíbh ar na connstáblaibh.  Ní raibih puinn le déanamh ag na </span>
<lb n="103"/><span>connstáblaibh acht siubhal na mbóithre agus ag pléarác le mnáibh</span>
<lb n="104"/><span>óga, pé áit go mbuailfidís n-a dtreó.  Ba mhinic a bhuail duine </span>
<lb n="105"/><span>nó beirt aca uime Nóra agus Sighle agus iad ag teacht ó scoil,</span>
<lb n="106"/><span>agus is dócha go mbíodh "gach-re-seo" anois is arís aca.</span></p>
<lb n="107"/>
<lb n="108"/><p><span>Áit an-dheas cois fairrge b'eadh an sráidbhaile seo, agus is </span>
<lb n="109"/><span>beag na daoine thagadh go Portláirge, ná go Dún Garbháin, ná </span>
<lb n="110"/><span>go Tráigh Mór,, ar laetheannta saoire, ná téigheadh ann chum</span>
<lb n="111"/><span>spóirt agus caitheamh aimsire.</span></p>
<lb n="112"/>
<lb n="113"/><p><span>Ní hannamh bhíodh long chogaidh ar slabhra i gCumar na dTrí </span>
<lb n="114"/><span>nUisce agus na márnéalaigh ar fuaid na cúntaethach go scléip-</span>
<lb n="115"/><span>each caithteach aerach.  Thagaidís ós gach cuan sa chonntae go dtí </span>
<lb n="116"/><span>an áit seo d'aonghnó, chum srian a leigint le na dtoil - ag ól,</span>
<lb n="117"/><span>is ag amhrán, is ag damhas, agus ag troid anois is arís.  Is minic </span>
<lb n="118"/><span>bhíodh os cionn dáfhichid duine aca i dteannta a chéile ann.  Agus </span>
<lb n="119"/><span>nách aca bhíodh an clisiam agus an gleó.  Ní raibh aon locht le </span>
<lb n="120"/><span>faghál ag lucht na dtighthe tábhairne ortha.  Chaithidís a gcuid </span>
<lb n="121"/><span>airgid go bog ar ól agus ar bréagánaibh, agus théidís fé dhéin </span>
<lb n="122"/><span>na luingeas um thráthnóna.  Ní chuiridís garrabhuaic ar éinne,</span>
<lb n="123"/><span>agus chuiridís spríos mór sa tráchtáil an fhaid a bhídís ann.  Dá </span>
<lb n="124"/><span>dheascaibh sin, bhíodh fáilte rómpa nuair thagaidís agus cathughadh </span></p>
</div>
<pb n="315"/>
<div><lb n="125"/><p><span>n-a ndiaidh nuair imthighidís.  Chífeá scata leanbh ag rith n-a </span>
<lb n="126"/><span>ndiaidh agus ag imirt ortha, agus iadsan ag ceannach mílseáin</span>
<lb n="127"/><span>agus seóiníní, agus ghá dtabhairt do sna leanbhaí.  Agus, go </span>
<lb n="128"/><span>deimhin, ní hiad na páistí amháin a chuireadh suim n-a ngeáitsíbh:</span>
<lb n="129"/><span>bhíodh a súil i n-áirde age sna mnáibh óga ná bhíodh ró-bhruid-</span>
<lb n="130"/><span>eamhail ag braith ar spórt bheith aca ar na "Jolly Tars".</span></p>
<lb n="131"/>
<lb n="132"/><p><span>San am soin ní raibh aon chosc ar ólachán Dé Domhnaigh, agus </span>
<lb n="133"/><span>is ar an Domhnach a dheineadh na tighthe tábhairne an tráchtáil is </span>
<lb n="134"/><span>mó ar an lionn dubh agus ar an mbiotáille.  Tar éis Aifrinn,</span>
<lb n="135"/><span>d'fhanadh na fir óga, na mná óga, agus cuid de sna seandaoine</span>
<lb n="136"/><span>ag cainnt, is ag ól, is ag gabháil amhrán, is ag rinnce, furmhór</span>
<lb n="137"/><span>den lá.  Seanbhéas b'eadh é seo bhí san áit leis na ciantaibh.</span>
<lb n="138"/><span>Agus, nuair bhíodh máirnéalaigh sa chomharsanacht, ní raibh teóra</span>
<lb n="139"/><span>leis an "rírá" bhíodh ann.  Bhíodh píobaire amuigh ar an dtráigh,</span>
<lb n="140"/><span>agus pátrún aige.  Bhíodh "Sean Bhiddí," agus a bóirdín cruachta </span>
<lb n="141"/><span>le mísleánaibh agus le hubhlaibh agus le spiúnánaibh aici, fé </span>
<lb n="142"/><span>scairt, ag casadh an bhóthair, le hais na trágha; agus ní díomhaoin</span>
<lb n="143"/><span>bhíodh sí ann.  Geallaim-se dhíbh gur 'mdhó pinginn ruadh agus </span>
<lb n="144"/><span>tuistiún agus leathréal gheal théigheadh sa "sparán buidhe" úd</span>
<lb n="145"/><span>bhí aici, ó n-a dó dhéag go neóin, gach Domhnach is lá saoire rith </span>
<lb n="146"/><span>an tsamhraidh.</span></p>
<lb n="147"/>
<lb n="148"/><p><span>Níor stad Nóra agus Sighle ó scoil go rabhadar ós cionn sé </span>
<lb n="149"/><span>bliadhna déag d'aois; acht ní túisce stadadar 'ná mar thosnuigh-</span>
<lb n="150"/><span>eadar ar an bhfuagháil i dteannta a máthar.  Bhíodar deaslámhach</span>
<lb n="151"/><span>ar an ngréis agus ar an gcnotáil chomh maith leis an bhfuagháil.</span>
<lb n="152"/><span>Bhí cuid mhaith le déanamh ag á máthair, acht, má bhí féin, nuair </span>
<lb n="153"/><span>rug cabhair na beirte óga uirthi, do fhéadfadh an ceathrar tuill-</span>
<lb n="154"/><span>eadh a dhéanamh.  Theastuigh tuilleadh slighe uatha.</span></p>
<lb n="155"/>
<lb n="156"/><p><span>Bhí gréasaidhe 'n-a chomhnuidhe ag an gcúinne ag bun Sráid an </span>
<lb n="157"/><span>Teampaill, agus b'é leónughadh Dé go bhfuair sé bás.  Tar éis </span>
<lb n="158"/><span>bháis dó, do dhíol a bhean an tigh beag agus d'fhág sí an áit ar </span>
<lb n="159"/><span>fad.  Cheannuigh an gabha an tigh ar dhá phúnt déag ar fhichid, agus </span>
<lb n="160"/><span>shocruigh é i bhfoirm siopa, agus chuaidh Cáit chum gnótha ann.</span>
<lb n="161"/><span>Siúd is go rabhadar ar a dtoil, ní raibh an iomarca den acmhuin</span>
<lb n="162"/><span>aca; rud eile, ní raibh aon eólas ag na cailíníbh ar dhíol agus </span>
<lb n="163"/><span>ceannach.  Dá dheascaibh seo, ní raibh ag Cáit sa siopa acht </span>
<lb n="164"/><span>nidhthe beaga suaracha - mísleáin, tobac, té is siúicre, bábóga,</span>
<lb n="165"/><span>éadach naoidhnáin, stocaí, agus rl.  Acht ní raibh sí ag braith ar an </span></p>
</div>
<pb n="316"/>
<div><lb n="166"/><p><span>siopadóireacht amháin; chuir sí chuichi an fhuagháil n-a theannta.</span>
<lb n="167"/><span>Ba ró-ghearr go raibh dóthain beirte le déanamh aici, agus bhíodh </span>
<lb n="168"/><span>ceann éigin de sna deirbhshéaracha n-a teannta gach seachtmhain.</span>
<lb n="169"/><span>Dá fheabhas í an mháthair, b'fhearr 'ná soin na hingheanacha chun na </span>
<lb n="170"/><span>daoine a tharrac ortha.  Bhíodh siopa beag Cháit Ní Shíocháin lán </span>
<lb n="171"/><span>gach Domhnach agus lá margaidh, agus laetheanta nách iad.  D'fhág-</span>
<lb n="172"/><span>adh na mná tighe na boscaedí agus na pithilíní ar coimeád aici;</span>
<lb n="173"/><span>théigheadh na fir ar lorg an tobac ann; théigheadh na cailíní óga</span>
<lb n="174"/><span>chum a ngúnaí agus a seacaodaí fhagháil déanta ann; agus théigh-</span>
<lb n="175"/><span>eadh na páistí ag ceannach na milseán ann.</span></p>
<lb n="176"/>
<lb n="177"/><p><span>Dá mhéid an brughadh bhíodh ann tar éis Aifrinn, bhíodh sé go </span>
<lb n="178"/><span>léir i leathtaoibh i gcomhair a dó a chlog, agus is ró-bheag a </span>
<lb n="179"/><span>deintí ann as soin go brise suas an phátrúin im thráthnóna.</span>
<lb n="180"/><span>Tugadh an sos soin cead faisc do Nóra agus do Shighle - mar </span>
<lb n="181"/><span>bhídís araon ag cabhrughadh le Cáit na laetheannta bruideamhla - </span>
<lb n="182"/><span>feadh an chuid is mó den lá ó aimsir dinnéir anuas.  Agus </span>
<lb n="183"/><span>geallaim-se dhíbh ná caillidís puinn den spórt bhíodh ar an </span>
<lb n="184"/><span>dtráigh.  I dtaobh Cháit féin, coinghibheadh an siopa istigh í, agus, </span>
<lb n="185"/><span>pé aca bhí dúil sa spórt aici nó ná raibh, ní bhfaghadh sí faill air.</span></p>
<lb n="186"/>
<lb n="187"/><p><span>An Domhnach, an t-aon lá bhí ag Domhnall saor ó bhruid, agus </span>
<lb n="188"/><span>blúire moilleach, ní dheineadh sé tar éis breacfaist acht bualadh</span>
<lb n="189"/><span>síos go tigh Cháit agus fanamhaint ann go gcloisfeadh sé clog </span>
<lb n="190"/><span>an Aifrinn.  San am soin bhíodh cúrsaidhe na seachtmhaine curtha</span>
<lb n="191"/><span>tré chéile aige féin agus Cáit, agus is annamh dheineadh sé aon </span>
<lb n="192"/><span>mhoill tar éis Aifrinn, acht a aghaidh a thabhairt lom díreach ar a </span>
<lb n="193"/><span>theinteán féin.  Coinghibheadh sé cú i gcomhnuidhe, agus ní túisce </span>
<lb n="194"/><span>bhíodh greim dinnéir ithte aige 'ná bhíodh sé féin agus an chú ar an</span>
<lb n="195"/><span>gcasán ag triall ar chnoc na gcoiníní.  Nuair bhraitheadh sé </span>
<lb n="196"/><span>tuirseach é féin, shíneadh siar ar an bháinteán agus lasadh sé a </span>
<lb n="197"/><span>phíopa agus thógadh sé gal ar a sólástacht.</span></p>
<lb n="198"/>
<lb n="199"/><p><span>Nuair ná bíodh éinne chúichi ná uaithi, agus badh annamh soin,</span>
<lb n="200"/><span>téigheadh Sighle Ní Chatháin síos ag féachaint ar an spórt agus ag </span>
<lb n="201"/><span>cainnt leis na cailíníbh; acht, má théigheadh, ní fhanadh sí i bhfad - </span>
<lb n="202"/><span>mar nár mhaith léi an glas bheith ar an ndoras roimh Dhomhnall ar </span>
<lb n="203"/><span>filleadh a-bhaile dho.  Go deimhin, ní hamhlaidh a bhíodh, acht a shuip-</span>
<lb n="204"/><span>éar ar bhord roimis, agus teine dheas shoillseach ar an dteinteán </span>
<lb n="205"/><span>ag cur fáilte a-bhaile roimis.  Pé aca Nóra nó Sighle bhíodh chun </span>
<lb n="206"/><span>fanamhaint sa bhaile an tseachtmhain 'na dhiaidh, badh thúisce sa </span></p>
</div>
<pb n="317"/>
<div><lb n="207"/><p><span>bhaile í 'ná a hathair gach tráthnóna Domhnaigh, agus níor bh'fhios </span>
<lb n="208"/><span>cia aca budh mhó ná budh dheise scéalta thar éis an lae -</span>
<lb n="209"/><span>Domhnall agus é ag trácht ar Scuaibín agus ar na coiníníbh,</span>
<lb n="210"/><span>agus a inghean ag cur síos ar chaitheamh aimsire an tSráidbhaile.</span>
<lb n="211"/><span>Badh chuma iad nó triúr leanbh le clisiam cainnte agus scitir-</span>
<lb n="212"/><span>eacht gáirí ó aimsir suipéir go ham codlata.</span></p>
<lb n="213"/>
<lb n="214"/><p><span>Lean an cúrsa mar seo aca ar feadh cúpla bliadhain thar éis</span>
<lb n="215"/><span>an siopa a cheannach, agus, má lean, bhí an siopa ag dul i méid </span>
<lb n="216"/><span>de réir mar a bhí eólas ag teacht do Cháit san ngnó, agus thóg</span>
<lb n="217"/><span>sí isteach cailín beag bocht den tsráid mar sheirbhíseach, chun</span>
<lb n="218"/><span>freastail an tighe a dhéanamh agus chun dul anonn is anall ar </span>
<lb n="219"/><span>lorg nidhthe do theastóghadh uaithi.  Ba mhaith seóltha an cailín</span>
<lb n="220"/><span>beag í.  Ba ghearr amuigh í nuair a cuirtí ar theachtaireacht í,</span>
<lb n="221"/><span>agus ba chruinn ghasta a dheineadh sí a gnó.  Dhéineadh sí a gnó</span>
<lb n="222"/><span>comh maith soin nár ghábhadh dá maighistreás éirighe ó n-a gnó féin</span>
<lb n="223"/><span>ó dhearg-mhaidin go meadhon oidhche.  Bhíodh sí féin agus a dearbh-</span>
<lb n="224"/><span>shiúr go moch déidheanach n-a bhun, agus ní ghlaoidís scíth acht</span>
<lb n="225"/><span>tamall beag gearr um thráthnóna tar éis dul na gréine faoi.</span></p>
<lb n="226"/>
<lb n="227"/><p><span>Théigheadh Cáit ag féachaint a máthar uaireanta, agus uair-</span>
<lb n="228"/><span>eanta eile théigheadh sí féin agus an cailín eile ag siubhal leath-</span>
<lb n="229"/><span>mhíle nó b'fhéidir míle de ghainimh na trátha.  Bhíodh gábhtar aca</span>
<lb n="230"/><span>leis an aeridheacht so tar éis obair an lae, agus is ró-áluinn a</span>
<lb n="231"/><span>théigheadh dé dhóibh.  Bhaineadh an siubhal an tuirse as na cnámhaibh </span>
<lb n="232"/><span>aca, agus sciobadh gaoth ghlan úr na fairrge an duairceas léi.</span>
<lb n="233"/><span>Bhíodar calma lúthmhar láidir, mar ba dhual dóibh ó n-a n-athair;</span>
<lb n="234"/><span>agus bhíodar dathamhail sciobtha mánla, mar ba dhual dóibh ó n-a </span>
<lb n="235"/><span>máthair.  Bhí meas age gach éinne ortha, agus is maith bhí sé </span>
<lb n="236"/><span>tuillte aca.  Dá mbeadh seanbhean nó páiste breóidhte sa comh-</span>
<lb n="237"/><span>arsanacht, níor mhó leó biorán 'ná fanamhaint ag bainisteóir-</span>
<lb n="238"/><span>eacht ortha oidhche nó dhó sa tseachtmhain.  Sár-bhuimí do b'eadh iad, </span>
<lb n="239"/><span>agus níor thug duine aca riamh oidhche ag tabhairt aire do dhuine</span>
<lb n="240"/><span>bhreóidhte ná gur mhaith leis iad a theacht arís agus arís eile.</span>
<lb n="241"/><span>Agus, siúd is gur ar a bpádh bhíodar ag obair, ní bheadh scoilt i </span>
<lb n="242"/><span>ngúna sean-mná ná poll i ndíonbhrollach cailín bhig ná cuiridís </span>
<lb n="243"/><span>greim ann.</span></p>
<lb n="244"/>
<lb n="245"/><p><span>Mhéaduigh an chionálacht so a gcáil, agus do tharraing sé </span>
<lb n="246"/><span>aghaidh na ndaoine chomh mór soin go raibh an siopa agus an </span></p>
</div>
<pb n="318"/>
<div><lb n="247"/><p><span>fuagháil ag fás go tiugh.  Ní raibh léine do fhear nó do gharsún,</span>
<lb n="248"/><span>ná aprún do mhnaoi ná do chailín beag, nach ann dó cheannuighthí</span>
<lb n="249"/><span>é.  Bhíodh na stocaí fada do lucht na mbrístí gearra, agus na </span>
<lb n="250"/><span>stocaí gearra do lucht na mbrístí fada, aca; bhíodh na plainíní</span>
<lb n="251"/><span>do sna daoine leicthe aca, agus an beaifití agus an línéadach</span>
<lb n="252"/><span>dóibh seo ná raibh eagla roimh bhrothal an tsamhraidh ná roimh shíon </span>
<lb n="253"/><span>an earraigh ortha.  Is uatha a cheannuigheadh na connstáblaithe </span>
<lb n="254"/><span>agus na mairnéalaigh gach nidh do bhíodh d'easbha ortha.  Nuair </span>
<lb n="255"/><span>thagadh an Domhnach agus bhíodh a phíob ar tarrac ag Donnchadh </span>
<lb n="256"/><span>Bacach, ní rinncfeadh connstábla ná márnéalach le aon chailín </span>
<lb n="257"/><span>eile an fhaid is bheadh Nóra nó Béb gan comráda.  Béb a thugadh</span>
<lb n="258"/><span>a máthair agus a deirbhshéaracha ar Shighle.  Ní raibh baoghal go </span>
<lb n="259"/><span>bhfágfaidhe n-a suidhe díomhaoin iad ag féachaint ar na rinnc-</span>
<lb n="260"/><span>eóiríbh.</span></p>
<lb n="261"/>
<lb n="262"/><p><span>Thuit Diardaoin Deasgabhála ar an naomhadh lé de Mheitheamh </span>
<lb n="263"/><span>an bhliadhain ba mó go dtáinig luingeas cogaidh Shasana go </span>
<lb n="264"/><span>cuantaibh na hÉireann.  Bhíodar ar imeallbhórdaibh na tíre seo ó </span>
<lb n="265"/><span>thosach an Abráin go deireadh an Mheithimh.  Feadh na haimsire </span>
<lb n="266"/><span>seo ní raibh Domhnach ná lá saoire gan os cionn fiche máirnéalach</span>
<lb n="267"/><span>sa sráidín bheag cuain seo.  Ní túisce thángadar-san 'ná mar </span>
<lb n="268"/><span>tháinig Donnchadh Bacach le na phíb.  Ba gh'roide de mhí, an chuid </span>
<lb n="269"/><span>is lugha dhe, cruinniughadh an phátrún an bhliadhain sin 'ná mar a </span>
<lb n="270"/><span>chruinnigheadh sé bliadhanta eile.  Na fir óga ná bíodh ag rinnce</span>
<lb n="271"/><span>bhídís ag báire, ag léimnidh, ag caitheamh chloch, agus i bhfeidhil</span>
<lb n="272"/><span>cleasa lúith nach iad.  Is annamh thógadh na máirnéalaigh páirt is </span>
<lb n="273"/><span>na cleasaibh lúith seo; nuair ná bídís ag rinnce, bídís ag ól, nó </span>
<lb n="274"/><span>ag siubhal na trágha agus ag cainnt le mnáibh óga.  Go mion is </span>
<lb n="275"/><span>go minic feadh na haimsire seo do chífidhe scriosúnach de </span>
<lb n="276"/><span>mháirnéalach óg agus óigbhean leabhair chúmtha dhathamhail áirithe ag </span>
<lb n="277"/><span>cainnt le chéile, ag rinnce le chéile, agus ag siubhal na trágha </span>
<lb n="278"/><span>le chéile.  Sasanach do b'eadh an máirnéalach, agus, d'réir </span>
<lb n="279"/><span>dheallramh, ní raibh sé na fiche bliadhain fós.  Fear árd díreach </span>
<lb n="280"/><span>leathan-ghuailneach b'eadh é, agus dhá scruid ar mhuinchille a chas-</span>
<lb n="281"/><span>óige, ghá dheimhniughadh gur oifigeach é.  Bhí an teanga go líomhtha</span>
<lb n="282"/><span>aige, agus níor bheag a néatacht acht mar dheineadh sé rinnce.</span>
<lb n="283"/><span>Siúd is gur togha ceóltóra Donnchadh ar rinncibh Gaedhlacha -</span>
<lb n="284"/><span>agus bhí sé chomh hoilte ar an bheidhlín agus bhí sé ar an bpíb - ní </span>
<lb n="285"/><span>raibh puinn den cheól ghallda aige; agus, dá dheascaibh sin, is </span></p>
</div>
<pb n="319"/>
<div><lb n="286"/><p><span>minic thugadh sé an bheidhlín do "Mhiostur Bhueldon" chum na </span>
<lb n="287"/><span>"Leansars" nó stranncán éigin eile gallda do sheinm dóibh </span>
<lb n="288"/><span>seo bhíodh ag damhas.  Uilliam Bhueldon dob' ainm don ghaiscidh-</span>
<lb n="289"/><span>each óg so; agus ní túisce thógadh sé an bheidhlín ó Dhonnchadh 'ná </span>
<lb n="290"/><span>go gcloisfidhe cailín óg annso agus girrseach bheag annsúd ag </span>
<lb n="291"/><span>rádh: </span></p>
<lb n="292"/>
<lb n="293"/><p><span>"Come out for a half-set.  Willie Weldon is playin' the</span>
<lb n="294"/><span>"Lancers"."</span></p>
<lb n="295"/>
<lb n="296"/><p><span>B'é Bhuillí seo an máirnéalach óg úd ag a raibh na scruidí</span>
<lb n="297"/><span>(nó "stripes an raiting") ar a mhuinchille.</span></p>
<lb n="298"/>
<lb n="299"/><p><span>'Seadh! Acht ciar bh'í seo a cítí ag cainnt leis, ag rinnce </span>
<lb n="300"/><span>leis, agus ag siubhal leis chomh minic sin?  Is ar éigin gur gábhadh</span>
<lb n="301"/><span>dhom a rádh gur bhí Béb Ní Shíocháin í.</span></p>
<lb n="302"/>
<lb n="303"/><p><span>Tháinig long an Bhueldonaigh go Cumar na dTrí nUisce an </span>
<lb n="304"/><span>dá bhliadhan roimhe sin ar feadh achair bhig, acht ní raibh ann féin</span>
<lb n="305"/><span>acht smogán de gharsún, gan puinn suime i n-éinnídh aige acht sa </span>
<lb n="306"/><span>rinnce.  Mar sin féin, bhí aithne aige ar Bhéb agus ar a beirt </span>
<lb n="307"/><span>dhearbhshéar, agus bhí aithne aca-san air.  Do dhein an "t-árdughadh"</span>
<lb n="308"/><span>fear de i n-aon bhliadhain amháin.</span></p>
<lb n="309"/>
<lb n="310"/><p><span>Is ar an naomhadh lá de Mheitheamh, naoi mbliadhna déag</span>
<lb n="311"/><span>roimhe sin, do rugadh Sighle Ní Shíocháin, i gcás gur b'é an Diar-</span>
<lb n="312"/><span>daoin Deasgabhála so luaidhte thuas an ficheadh cuimhniughadh</span>
<lb n="313"/><span>bliadhna ar a geineamhain.  Bhí mórdháil mhór uirthi n-a thaobh, agus,</span>
<lb n="314"/><span>dá dheise agus dá oireamhnaighe bhíodh sí gléasta i n-éadach roimhe</span>
<lb n="315"/><span>sin, ní raibh culaith riamh uirthi chomh breagh leis an gculaith nuadh</span>
<lb n="316"/><span>fuair sí i n-onóir don ocáid seo.  Bhí sí ag an bpátrún um </span>
<lb n="317"/><span>thráthnóna, mar ba ghnáthach.  Do rinnc sí le Bhuillí Bhueldon, </span>
<lb n="318"/><span>do dhamhas sí na "Leansars" leis, agus do shiubhladar leathmhíle</span>
<lb n="319"/><span>den dtráigh le chéile gan duine chúcha ná thársa.  Pé nídh adubhr-</span>
<lb n="320"/><span>adar nó ná dubhradar le chéile sa siúbhlóid dóibh, ba sheacht</span>
<lb n="321"/><span>minicí Bhueldon sa siopa - ar lorg tobac, nó píopa, nó rud </span>
<lb n="322"/><span>beag éigin eile - ar feadh na dtrí seachtmhainí ina dhiaidh sin do </span>
<lb n="323"/><span>fhan a long ar imeallbhórd Phortláirge 'ná roimhe sin.  Ní im-</span>
<lb n="324"/><span>thigheadh an darna lá gan luach pingne éigin ag teastáil uaidh;</span>
<lb n="325"/><span>agus dá ránóghaidh ná beidh Béb i mbun an tsiopa, d'fhanfadh sé </span>
<lb n="326"/><span>ag righnfheartáil i n-aice na háite go mbeadh "cionnus taoi"</span>
<lb n="327"/><span>aige léi.</span></p>
<lb n="328"/>
<lb n="329"/><p><span>Protestúnach do b'eadh é; acht, má b'eadh féin, níor mhó leis </span></p>
</div>
<pb n="320"/>
<div><lb n="330"/><p><span>biorán 'ná dul isteach sa tséipéal feadh an Aifrinn.  Níor chuir </span>
<lb n="331"/><span>creideamh ná paidreacha puinn garrabhuaic air.  Comhluadar </span>
<lb n="332"/><span>agus spórt agus dul chun cinn a theastuigh uaidh.  Roimh Aifreann</span>
<lb n="333"/><span>an Domhnach na dhiaidh soin, bhí sé sa tsiopa ag cainnt le Béb</span>
<lb n="334"/><span>nuair tháinig Domhnall isteach, agus láithreach bonn d'iarr sé</span>
<lb n="335"/><span>únsa tobac agus bosca lasán, agus chomh luath i nÉirinn agus </span>
<lb n="336"/><span>tugadh dó iad d'fhag sé an áit.</span></p>
<lb n="337"/>
<lb n="338"/><p><span>Níor chuir Domhnall aon tsuim ann, mar ba bheag é a mheas </span>
<lb n="339"/><span>ar mháirnéalachaibh nó ar chonnstáblaibh.  B'fhearr leis go mór </span>
<lb n="340"/><span>trácht a chloisint ar ghnóthaibh Dhomhnaill Uí Chonaill, nó ar </span>
<lb n="341"/><span>bhuidhin "Éire Óg".  An chéad Domhnach eile tháinig Domhnall, bhí</span>
<lb n="342"/><span>an máirnéalach roimhe arís - píopa a cheannuigh sé an turas so.</span>
<lb n="343"/><span>An tríomhadh Domhnach, bhí sé arís ann, agus bhí sé féin agus Béb </span>
<lb n="344"/><span>chomh doimhin sin sa chomhrádh nár mhothuigheadar ag teacht an gabha </span>
<lb n="345"/><span>go ndubhairt sé:</span></p>
<lb n="346"/>
<lb n="347"/><p><span>"Dia dhíbh ar maidin!"</span></p>
<lb n="348"/>
<lb n="349"/><p><span>Phreab an bheirt, agus do fhreagradar:</span></p>
<lb n="350"/>
<lb n="351"/><p><span>"Good mornin', sir."</span></p>
<lb n="352"/>
<lb n="353"/><p><span>D'imthigh sé thársa isteach go dtí an chistin, agus do shuidh ar </span>
<lb n="354"/><span>chathaoir i n-aice na teine, agus do chrom ar chainnt le Cáit bhí 'á</span>
<lb n="355"/><span>gléasadh féin i gcomhair an Aifrinn.  Tháinig Sighle isteach i gcionn </span>
<lb n="356"/><span>chúpla nóimeat agus luisne maith fola n-a gruadh.</span></p>
<lb n="357"/>
<lb n="358"/><p><span>"Cad é gnó an bhrealláin máirnéalaigh sin annso gach </span>
<lb n="359"/><span>maidin Domhnaigh?" arsa a hathair léi.</span></p>
<lb n="360"/>
<lb n="361"/><p><span>"'Tis here he buys his tobacco, sir," ar sise, dá fhreagairt,</span>
<lb n="362"/><span>agus suas an staighre léi, i gcás ná cuirfeadh a thuilleadh ceist-</span>
<lb n="363"/><span>eanna chúichi mar gheall ar an mháirnéalach.</span></p>
<lb n="364"/>
<lb n="365"/><p><span>Ní dubhairt Domhnall a thuilleadh, acht leanamhaint ar a </span>
<lb n="366"/><span>chainnt le Cáit.</span></p>
<lb n="367"/>
<lb n="368"/><p><span>Is air do bhí an iongna, ar dhul isteach sa tséipéal do ar </span>
<lb n="369"/><span>ball, nuair chonnaic sé Bhueldon ar a ghlúinibh istigh roimis.  Thar </span>
<lb n="370"/><span>éis Aifrinn, thárla go raibh sé féin agus Nóra ag teacht abhaile </span>
<lb n="371"/><span>le chéile, agus 'sé an chéad fhocal do labhair sé:</span></p>
<lb n="372"/>
<lb n="373"/><p><span>"Shíleas go dtí indiu gur Protestúnach an breallán máir-</span>
<lb n="374"/><span>néalaigh úd go bhfuil na strípes air, acht chím anois nach eadh."</span></p>
<lb n="375"/>
<lb n="376"/><p><span>"He is then, sir, a Protestant," arsa Nóra.</span></p>
<lb n="377"/>
<lb n="378"/><p><span>"Agus nách é bhí ag an Aifreann indiu," arsa a hathair.</span></p>
<lb n="379"/>
<lb n="380"/><p><span>"'Tis, indeed," arsa Nóra, "but those Protestant sailors </span>
<lb n="381"/><span>don't care where they go to pray, but to go with the crowd."</span>
<lb n="382"/></p>
</div>
<pb n="321"/>
<div><lb n="383"/><p><span>"Ó! má's mar sin aige é, is deas an saghas é," arsa </span>
<lb n="384"/><span>Domhnall.</span></p>
<lb n="385"/>
<lb n="386"/><p><span>Do fhágadar mar sin é, agus thairngeadar rud éigin eile </span>
<lb n="387"/><span>chúcha.</span></p>
<lb n="388"/>
<lb n="389"/><p><span>"Is dóigh liom go dtriallfaidh mé na prátaí nua indiu,"</span>
<lb n="390"/><span>arsa Domhnall.  Bhí blúire beag de gharraidhe aige ag beinn na </span>
<lb n="391"/><span>ceardchan.  "Dubhairt do mháthair go bhfuair sí cúpla cnaist </span>
<lb n="392"/><span>mhaith ramhar i ndiaidh na gcearc indé.  Abair le Cáit agus le </span>
<lb n="393"/><span>Sighle an doras a dhúnadh ar ball, agus teacht aníos chun din-</span>
<lb n="394"/><span>néir.  Do dhearmhadas ó chianaibh é nuair bhíos ag cainnt leo."</span></p>
<lb n="395"/>
<lb n="396"/><p><span>"That'll be grand; and won't they be delighted," arsa </span>
<lb n="397"/><span>Nóra.  "I didn't hear that anyone round dug them yet."</span></p>
<lb n="398"/>
<lb n="399"/><p><span>B'fhíor do Nóra é; bhí áthas an tsaoghail ar na cailíní eile</span>
<lb n="400"/><span>nuair innis sí dhóibh cad dubhairt a n-athair.</span></p>
<lb n="401"/>
<lb n="402"/><p><span>Blúire moilleach níor dheineadar, acht, chomh luath i nÉirinn</span>
<lb n="403"/><span>agus bhí rudaí curtha i leathtaoibh aca, iad féin do ghléasadh agus </span>
<lb n="404"/><span>bualadh aníos chun tigh a n-athar.  Bhí sé díreach ag teacht amach </span>
<lb n="405"/><span>doras na ceardchan, agus ránn agus sceitheóg n-a láimh aige,</span>
<lb n="406"/><span>nuair chonnaic sé chuige aníos an triúr.</span></p>
<lb n="407"/>
<lb n="408"/><p><span>"Seadh!" ar seisean, "níor fhanabhair ró-fhada."</span></p>
<lb n="409"/>
<lb n="410"/><p><span>"Níor fhanamair," arsa Cáit; "budh mhaith linn na prátaí a</span>
<lb n="411"/><span>fheicsint ghá mbaint."</span></p>
<lb n="412"/>
<lb n="413"/><p><span>"Siubhlaidh libh anois, ma's eadh," adubhairt a n-athair, "agus </span>
<lb n="414"/><span>chífidh sibh ghá mbaint iad."</span></p>
<lb n="415"/>
<lb n="416"/><p><span>"Wait a miniteen," arsa Sighle, "till I get mother's apron,</span>
<lb n="417"/><span>and I'll pick 'em."</span></p>
<lb n="418"/>
<lb n="419"/><p><span>Sin mar bhí.  Ba ró-ghearr an mhoill uirthi rith isteach agus </span>
<lb n="420"/><span>aprún a máthar fagháil agus filleadh thar n-ais.  Chuadar isteach </span>
<lb n="421"/><span>sa gharraidh beag, agus níor bh'fhada go raibh sceitheóg de phrát-</span>
<lb n="422"/><span>aibh breaghtha bainte aca.  Thugadar isteach iad, agus thesbeán-</span>
<lb n="423"/><span>adar dá máthair iad.  Is uirthi bhí an mhórdháil n-a dtaobh.</span></p>
<lb n="424"/>
<lb n="425"/><p><span>"Ní fheaca a leithéidí riamh um an dtaca so bhliadhain," ar</span>
<lb n="426"/><span>sise, agus í dhá n-iompáil agus ag féachaint ortha.</span></p>
<lb n="427"/>
<lb n="428"/><p><span>"Is annamh a chonnaicís ná éinne eile a leithéidí an dara lá </span>
<lb n="429"/><span>thar éis lae Fhéile Seagháin," arsa Domhnall, ag baint crothadh </span>
<lb n="430"/><span>as a cheann.</span></p>
<lb n="431"/>
<lb n="432"/><p><span>B'fhéidir, an lá soin, ná raibh líon tighe sa pharóiste ba lugha </span>
<lb n="433"/><span>buaidhirt aigne agus ba mhó compórd 'ná líon tighe Domhnaill</span></p>
</div>
<pb n="322"/>
<div><lb n="434"/><p><span>Uí Shíocháin.  Bhíodar subháilcech sítheóilthe grástamhail agus </span>
<lb n="435"/><span>ceanamhail ar a chéile.  Bhí tigh deas feistithe cluthar aige féin</span>
<lb n="436"/><span>i n-aice na ceardchan; bhí obair a dhóthain agus fuighlach le</span>
<lb n="437"/><span>déanamh aige ó mhaidin Dia Luain go meadhon oidhche an tSath-</span>
<lb n="438"/><span>airn; bhí gnó an tsiopa ag méadughadh, idir fuagháil agus trácht-</span>
<lb n="439"/><span>áil; agus, rud do b'fhearr 'ná ceachtar aca, bhí meas agus cion</span>
<lb n="440"/><span>ag á chomharsanaibh ortha.</span></p>
<lb n="441"/>
<lb n="442"/><p><span>Fuair loingeas Shasana órdughadh a gcáblaí a tharrac isteach,</span>
<lb n="443"/><span>agus a n-aghaidh a thabhairt ar an Muir Toirrian an céad lé de </span>
<lb n="444"/><span>Iúl.  Ní bheag an radharc acht an fothraga bhí ar na máirnéalaigh</span>
<lb n="445"/><span>agus ar na captaenibh ar feadh trí nó ceathair de laetheantaibh</span>
<lb n="446"/><span>roimh ré, ghá ngléasadh féin i gcomhair an bhóthair.  Dá mhéid é a</span>
<lb n="447"/><span>mbruid, níor dhearmhad Bhuillí gan teacht chun "slán" a fhágaint </span>
<lb n="448"/><span>ag na Miss Sheehans, agus "mar bheadh an uibh ar an aithne,"</span>
<lb n="449"/><span>b'í seo seachtmhain Shighle ag an siopa i dteannta Cháit.  Bhí trí </span>
<lb n="450"/><span>bliadhna curtha isteach aige ar chóstaibh na hÉireann agus na </span>
<lb n="451"/><span>Breatan, agus anois bhí air trí bliadhna eile a thabhairt ar na </span>
<lb n="452"/><span>cóstaibh iasachta, gan filleadh ar imeallbhórdaibh na nOileán so.</span>
<lb n="453"/><span>Thug na nidhthe seo adhbhar cainnte dhó ar feadh uair a chluig nó </span>
<lb n="454"/><span>dhó, agus b'aisteach iad cuid des na ceisteannaibh a cuireadh </span>
<lb n="455"/><span>chuige ar feadh an méid sin aimsire; acht ní gábhadh cur síos </span>
<lb n="456"/><span>ortha.  Bhí freagra aige-sean don uile cheist.  Badh dhóigh le </span>
<lb n="457"/><span>duine air gur faoi bhí stiúradh luingeas Riaghaltais Sasana, bhí</span>
<lb n="458"/><span>an oiread sin téarmaí agus leigint air aige.  Fé dheireadh,</span>
<lb n="459"/><span>d'fhág sé slán aca agus d'imthigh air fé dhéin a luinge.  I gcionn </span>
<lb n="460"/><span>an dó déag ambáireach bhí a raibh de luingeas Shasana i gcuan-</span>
<lb n="461"/><span>taibh na hÉireann, i n-aon truithlinn amháin, ag cur díobh ó dheas </span>
<lb n="462"/><span>i ndiaidh a chéile.</span></p>
<lb n="463"/>
<lb n="464"/><p><span>D'imthigh an tseachtmhain sin agus bhí Sighle an tseachtmhain i </span>
<lb n="465"/><span>n-a dhiaidh ag obair le n-a máthair, agus bhíodar ana-bhruideamhail.</span>
<lb n="466"/><span>Bhí an tEasbog le bheith sa Pharóiste i gcionn trí seachtmhainí ag </span>
<lb n="467"/><span>cur na n-aos óg fé láimh Easboig, agus bhí culaith nuadh ó gach </span>
<lb n="468"/><span>nduine aca.  Bhí cuid mhór desna culaithibh ar láimh ag Bean Uí </span>
<lb n="469"/><span>Shíocháin - cuid aca tosnuighthe, cuid aca leathdhéanta, agus </span>
<lb n="470"/><span>tuilleadh aca nách mór críochnuighthe.  Ní raibh leathuair ón a deich </span>
<lb n="471"/><span>ar maidin go dul na gréine fé ná raibh duine éigin ar lár an </span>
<lb n="472"/><span>úrláir ag triaill gúna nua uirthi, chun ná beadh brabús, ná </span>
<lb n="473"/><span>frupa, ná leathtromaigh annso ná annsúd.  Ní raibh ó chuid </span></p>
</div>
<pb n="323"/>
<div><lb n="474"/><p><span>desna gúnáibh acht na cnaipí agus an gréais a chur isteach.</span>
<lb n="475"/><span>Anois is arís, bhíodh ceann aca pas beag gearr nó b'fhéidir </span>
<lb n="476"/><span>beagáinín ró-fhada.  Chuirtí fáthaim sa cheann bhíodh ró-fhada </span>
<lb n="477"/><span>agus leogtaí anuas beagán an ceann bhíodh ró-ghearr.  Fágadh</span>
<lb n="478"/><span>na nidhthe beaga so go léir ar láimh Shighle, agus nuair </span>
<lb n="479"/><span>bhíodh an greim deireannach curtha aici, d'filleadh sí suas go </span>
<lb n="480"/><span>haireach an uile cheann aca i bpáipéar ruadh, agus chuireadh sí</span>
<lb n="481"/><span>ainm an té nur leis é amuigh ar an gclúdach.  Ní raibh le déanamh</span>
<lb n="482"/><span>annsoin aici, nuair thiocfadh teachtaire ar lorg chinn aca, acht an </span>
<lb n="483"/><span>beartín do shíneadh amach.  Sin mar bhí.  Scaoileadh ar siubhal </span>
<lb n="484"/><span>dosaon éigin desna pithilíníbh seo ar feadh na seachtmhaine, acht </span>
<lb n="485"/><span>má scaoileadh, tugadh thar n-ais cúig cinn díobh i gcionn cúpla lá </span>
<lb n="486"/><span>no trí.  I mbeirt aca so do tugadh thar n-ais bhí na cnaipí</span>
<lb n="487"/><span>curtha ar an dtaobh istigh den chabhail.  Bhí ceann eile go raibh an </span>
<lb n="488"/><span>ghreis curtha ar ghualainn an mhuinchille chlé agus móirthiompall </span>
<lb n="489"/><span>uilleann an mhuinchille deis.  Bhí fáthaim ar an gceathramhadh</span>
<lb n="490"/><span>gúna agus i n-inead é bheith mórthimcheall bun an sciorta, is </span>
<lb n="491"/><span>amhlaidh bhí sé ó bhuatais go scórnaigh síos suas i dtosach an </span>
<lb n="492"/><span>ghúna.  Imreadh tuathalacht éigin eile ar an gcúigeadh ceann.</span></p>
<lb n="493"/>
<lb n="494"/><p><span>Má ba shuairc, ciúin, cneasta, í máthair Shighle, de ghnáth,</span>
<lb n="495"/><span>chuir an neamhshuim seo athrughadh gnúise uirthi.  Bhí sí chomh cráidhte </span>
<lb n="496"/><span>sin nár labhair sí smiog le Sighle ar feadh leath an lae.  Ní raibh </span>
<lb n="497"/><span>aon amhras aici cad a bhí ag cur aigne Shighle tré chéile.  Chuir sí </span>
<lb n="498"/><span>uaithi an obair bhí idir lámhaibh aici agus do cheartuigh sí an chéad</span>
<lb n="499"/><span>cheann láithreach bonn, gan an teachtaire leogaint amach; acht </span>
<lb n="500"/><span>sara raibh an ceartughadh críochnuighthe bhí beirt eile taréis teacht</span>
<lb n="501"/><span>isteach - dá mbeadh feasóg uirthi badh dheacair í bhearradh um an </span>
<lb n="502"/><span>taca soin.</span></p>
<lb n="503"/>
<lb n="504"/><p><span>Do bhán agus do dhearg ar Shighle bhocht, agus ba bheag nár </span>
<lb n="505"/><span>tháinig laige uirthi.  Chrom sí a ceann agus thóg sí an dara </span>
<lb n="506"/><span>bheirt, shocruigh sí iad gan puinn moilleach.  Dá dtiocfadh an dá </span>
<lb n="507"/><span>ghúna eile an lá san, ní fios cad d'imtheoghadh uirthi.  Acht ní raibh</span>
<lb n="508"/><span>leigheas air anois acht an scéal is fearr a dhéanamh de.  Bhraith</span>
<lb n="509"/><span>Domhnall neamhfonn éigin ar an dá Shighle nuair tháinig sé </span>
<lb n="510"/><span>isteach chun dínnéir, acht shíl sé gur bh'é bruid na hoibre bhí ag </span>
<lb n="511"/><span>goileamh ortha, agus níor leog sé éinnídh air.  Bhí an t-aos ag </span>
<lb n="512"/><span>druidim leis féin anois agus ní réidhtigheadh áirneán ná moch-</span>
<lb n="513"/><span>éirighe chomh maith leis agus réidhtghidís nuair bhí sé óg.  Chuir </span></p>
</div>
<pb n="324"/>
<div><lb n="514"/><p><span>tuirse agus fonn codlata ó phuinn suime a chur ins na mnáibh é </span>
<lb n="515"/><span>taréis a shuipéir, agus d'imthigh an tuaiplis gan focal mar gheall </span>
<lb n="516"/><span>air a dhul n-a chluasaibh.</span></p>
<lb n="517"/>
<lb n="518"/><p><span>An tseachtmhain na dhiaidh sin bhí Nóra i dteannta a máthar</span>
<lb n="519"/><span>agus Sighle i dteannta Cháit.  Tháinig litir ó "Mhiostar </span>
<lb n="520"/><span>Bhueldon" i lár na seachtmhaine n-a dhá cuid.  Thug Sighle an </span>
<lb n="521"/><span>chéad chuid le léigheadh do Cháit agus chuir sí an dara cuid 'na </span>
<lb n="522"/><span>póca.  Ní raibh coigthigheas as soin amach ná faigheadh Sighle</span>
<lb n="523"/><span>litir ó Bhueldon chun gur shroich sé na háiteanna abhfad ó bhaile, </span>
<lb n="524"/><span>agus annsoin thagadh ceann i n-aghaidh an mhí uaidh.  D'imthigh</span>
<lb n="525"/><span>bliadhain mar seo, agus lean an darna bliadhain í, agus níor </span>
<lb n="526"/><span>bhraith éinne buadhairt ná trioblóid aigne ar Shighle.  Ní théigheadh</span>
<lb n="527"/><span>sí chun an Phátrúin acht go feile-annamh.  Thagadh na litreacha </span>
<lb n="528"/><span>anois is arís.  Gheibheadh Cáit le léigheadh iad, mar'dheadh, acht </span>
<lb n="529"/><span>bhíodh an darna giota i ngach litir aca - giota ná feiceadh </span>
<lb n="530"/><span>súil acht amhain súil Shighle féin.</span></p>
<lb n="531"/>
<lb n="532"/><p><span>Bhí fhios age sna mnáibh go léir go raibh na litreacha ag teacht</span>
<lb n="533"/><span>ó Bhueldon, acht, toisc an lagmheas bhí ag an ngabha ar éinne bhí i </span>
<lb n="534"/><span>seirbhís Shasana, níor innseadar focal dó mar gheall ortha.</span></p>
<lb n="535"/>
<lb n="536"/><p><span>Mar dubhart cheana, bhí caidreamh ar na connstáblaibh aca ó </span>
<lb n="537"/><span>bhíodar 'na leanbhaí beaga ag dul ar scoil, agus pé fuagháil</span>
<lb n="538"/><span>bhíodh le déanamh ag mnáibh na bhfear pósta bhíodh sa bhearraic, is </span>
<lb n="539"/><span>í Cáit gheibheadh le déanamh é.  Dhá dheascaibh sin do lean agus </span>
<lb n="540"/><span>do mhéaduigh an caidreamh.  Nuair ná bíodh aon bhruid eile ag </span>
<lb n="541"/><span>glaodhach ortha théigheadh na spiosáin óga ag caitheamh aimsire </span>
<lb n="542"/><span>leis na cailíníbh - mar is annamh bhíodh siopa Cháit gan cailíní </span>
<lb n="543"/><span>óga eile seochas í féin agus a dearbhshéaracha.  Siúd is go </span>
<lb n="544"/><span>mbíodh Cáit síbhialta leó, níor mhó meas a hathar ná a meas-san</span>
<lb n="545"/><span>gach aon lá riamh ortha.  Níor mhar sin ag an mbeirt óga é: bhí </span>
<lb n="546"/><span>dúil mhór aca i ngach-ré-seadh anois is arís leó.</span></p>
<lb n="547"/>
<lb n="548"/><p><span>Thar éis fagháil na litreach tosaigh ó Bhueldon ní dheineadh Sighle</span>
<lb n="549"/><span>puinn comhrádh leó acht chomh beag le Cáit; acht bhíodh Nóra ag </span>
<lb n="550"/><span>clisiam agus ag "seadh mhuise 'neadh mhuise" leó nuair </span>
<lb n="551"/><span>theangmhaidís léi.  Bhí Domhnall dall ar aon chaidreamh ar aon </span>
<lb n="552"/><span>chor bheith ag a chlainn le máirnéalaigh 'ná le connstáblaibh.  Agus, </span>
<lb n="553"/><span>siúd is gur mhaith leis Cáit fhagháil pósta, ní raibh aon tsúil aige </span>
<lb n="554"/><span>le n-a dhóthain airgid fagháil ná a dhéanamh chun bunudhas a chur </span>
<lb n="555"/><span>ar na cailíníbh eile 'na diaidh.  Labhair sé léi mar gheall ar mhac </span></p>
</div>
<pb n="325"/>
<div><lb n="556"/><p><span>feirmeóra gur bhraith sé beagán airgid bheith aige, acht sé an nídh</span>
<lb n="557"/><span>dubhairt Cáit - "tá aimsir mó dhóthain agam fós."  Ní dheaghaidh</span>
<lb n="558"/><span>sé níos sia.</span></p>
<lb n="559"/>
<lb n="560"/><p><span>Um an taca so, bhí na trí bliadhna nách mór caithte ag </span>
<lb n="561"/><span>Bhueldon amuigh, agus bhí na litreacha ag teacht níos minicí.</span>
<lb n="562"/><span>Árduigheadh céim eile é an fhaid bhí sé amuigh.  Bhí sé le mí </span>
<lb n="563"/><span>fhagháil ar a thoil féin nuair shroichfeadh a long Pórtsmut, agus </span>
<lb n="564"/><span>níor bh'fhios cad dhéanfadh sé feadh an mhí seo.  B'fhuraiste a </span>
<lb n="565"/><span>aithint ar Shighle go raibh sí ag dul i méardamhlacht.  Is minic</span>
<lb n="566"/><span>oidhche ná codladh sí néall go dearg-mhaidin, agus, tar éis </span>
<lb n="567"/><span>éirighe dhi, bhíodh sí ag méanfuigheach go dtí aimsir breacfaist.</span>
<lb n="568"/><span>Fé dheireadh, shroich long Bhuillí Pórtsmut, agus an lá n-a dhiaidh </span>
<lb n="569"/><span>fuair Sighle litir ghá chur i n-umhail di go raibh sé le bheith i </span>
<lb n="570"/><span>nÉirinn an Sathairn n-a dhiaidh sin, dá mbadh beó dhó.  Anois,</span>
<lb n="571"/><span>b'fhéidir, go raibh a smaointe tré chéile.  Cad badh cheart di </span>
<lb n="572"/><span>dhéanamh?  An inneósadh sí dá muinntir cionus bhí an scéal idir </span>
<lb n="573"/><span>í féin agus Bhueldon?  Nó an bhfanfadh sí go dtiocfadh sé i </span>
<lb n="574"/><span>láthair?  Má bhí fonn is faitchíos ar dhuine riamh, bhí sé ar Shighle </span>
<lb n="575"/><span>anois.  Fé dheireadh, cheap sí ná inneosadh.  Rinne sí a dicheall</span>
<lb n="576"/><span>gan leogaint uirthi go raibh fhios aici go raibh sé ag teacht i </span>
<lb n="577"/><span>n-aon chor.  Acht bhí an méard ró-mhór ag cur uirthi, agus um </span>
<lb n="578"/><span>thráthnóna Dia hAoine bhris ar an bhfoidhne aici.</span></p>
<lb n="579"/>
<lb n="580"/><p><span>D'innis sí do Cháit go raibh long an Bhueldonaigh tar éis </span>
<lb n="581"/><span>teacht go Pórtsmut, agus go raibh sé féin le teacht 'á bhfeicsint </span>
<lb n="582"/><span>an lá n-a dhiaidh.  'Seadh! chuir so fonn cainnte ar Cháit, agus,</span>
<lb n="583"/><span>sa chomhrádh dhóibh, d'admhuigh Sighle dhí go raibh geallamhna pósadh </span>
<lb n="584"/><span>idir í fhéin agus Bhueldon; acht chuir sí na geimhleacha cruadha </span>
<lb n="585"/><span>uirthi gan smiog a leigint as a béal mar gheall air an dtigh a </span>
<lb n="586"/><span>ghléasadh suas agus an uile nídh a chur i dtreó i gcomhair cuire </span>
<lb n="587"/><span>an duine uasail.</span></p>
<lb n="588"/>
<lb n="589"/><p><span>Cia bhuailfeadh an doras isteach chúcha i lár na bruide acht </span>
<lb n="590"/><span>Nóra.  Bhí iongnadh uirthi cad chuige an sciomracháil.  Dá mbadh </span>
<lb n="591"/><span>tráthnóna Sathairn é, ní bheadh aon iongnadh uirthi.</span></p>
<lb n="592"/>
<lb n="593"/><p><span>"What's up," ar sise leó, "that ye're tidying up to-night?".</span></p>
<lb n="594"/>
<lb n="595"/><p><span>Níor labhair éinne den bheirt.</span></p>
<lb n="596"/>
<lb n="597"/><p><span>"Sure to-morrow is only Saturday," ar sise an darna </span>
<lb n="598"/><span>hiarracht leó.</span>
<lb n="599"/></p>
</div>
<pb n="326"/>
<div><lb n="600"/><p><span>D'fhéach Cáit ar Shighle.</span></p>
<lb n="601"/>
<lb n="602"/><p><span>"Willie Weldon is home on holidays, and is coming to see </span>
<lb n="603"/><span>us to-morrow," arsa Sighle, go ciúin réidh, agus le linn na focail </span>
<lb n="604"/><span>seo rádh do mhéaduigh an luisne agus do shleamhnuigh osnadh beag </span>
<lb n="605"/><span>uaithi.  Thug Nóra fé ndeara an osnadh, agus dubhairt, ag </span>
<lb n="606"/><span>smigireacht gháirí:</span></p>
<lb n="607"/>
<lb n="608"/><p><span>"There's something behind that sigh, Babe."</span></p>
<lb n="609"/>
<lb n="610"/><p><span>"Time will tell," arsa Cáit, go háilteórach.  "She is goin </span>
<lb n="611"/><span>to leave us behind."</span></p>
<lb n="612"/>
<lb n="613"/><p><span>"Wisha, what harm!" arsa Nóra, agus gan fhios aici </span>
<lb n="614"/><span>cionnus a bhí an scéal.</span></p>
<lb n="615"/>
<lb n="616"/><p><span>Pé nídh theastuigh ó Nóra fuair sí é, agus ar imtheacht di,</span>
<lb n="617"/><span>dubhairt:</span></p>
<lb n="618"/>
<lb n="619"/><p><span>"I'll find some excuse to come down to-morrow evening;</span>
<lb n="620"/><span>don't let him go till I come."</span></p>
<lb n="621"/>
<lb n="622"/><p><span>Seadh! pé báidh bhí ag bean an ghabha leis an ngalántacht, bhí </span>
<lb n="623"/><span>fhios aca go léir ná raibh aon báidheamhlacht ag an ngabha féin </span>
<lb n="624"/><span>leis.  Dá bhithin sin, ní raibh fonn ar éinne aca innsint dó go </span>
<lb n="625"/><span>raibh Weldon le teacht ar cuaird chúcha.</span></p>
<lb n="626"/>
<lb n="627"/><p><span>Ar an mbóthar a-bhaile dhí bhí Nóra "ag cur 's ag cúiteamh" </span>
<lb n="628"/><span>léi féin cionnus fhéadfadh sí slighe fagháil nó leathscéal a cheapadh </span>
<lb n="629"/><span>chun cead teacht anuas fagháil um thráthnóna ambáireach.  Ní </span>
<lb n="630"/><span>bheadh aon fhéachaint n-a diaidh ag á hathair, acht cionnus fáth a </span>
<lb n="631"/><span>gnótha a cheilt óna máthair ní raibh innti a dhéanamh amach.  Leis</span>
<lb n="632"/><span>sin ní raibh slighe as aici acht a innsint dá máthair go raibh an </span>
<lb n="633"/><span>duine uasal le teacht, agus cead d'iarraidh chun teacht ag  </span>
<lb n="634"/><span>cainnt leis.  Bheadh a hathair ag obair sa cheardchain agus ní </span>
<lb n="635"/><span>bheadh fhios aige cad é a gnó.  Pé aca sa cheardchain nó as dó,</span>
<lb n="636"/><span>ní raibh aon chur isteach aige ar bhainisteóireacht na mban.</span></p>
<lb n="637"/>
<lb n="638"/><p><span>Ní raibh sa bhaile roim Nóra acht a máthair.  Thug so uain di </span>
<lb n="639"/><span>chun teacht an mháirnéalaigh a nochtadh dhi.  Ar dtúis bhí iongnadh </span>
<lb n="640"/><span>ar a máthair, acht nuair bhí beagán comhrádh aca ar an gcúrsa,</span>
<lb n="641"/><span>níor chuir sí puinn suime ann; nó má chuir níor leog sí uirthi é -</span>
<lb n="642"/><span>b'fhéidir gur mheas sí gur mhaith an cliamhain oifigeach i máirnéalas </span>
<lb n="643"/><span>na Banríoghna!</span></p>
<lb n="644"/>
<lb n="645"/><p><span>Tháinig an Satharn agus tháinig Nóra acht ní tháinig Bhueldon</span>
<lb n="646"/><span>ná aon scéala uaidh.  Bhí súil leis feadh an lae, agus ba bhacach </span>
<lb n="647"/><span>le Nóra mar scéal teacht a-bhaile gan é fheicsint.  Éalaigh an </span></p>
</div>
<pb n="327"/>
<div><lb n="648"/><p><span>tráthnóna, agus do dhorchaigh scamaill na hoidhche, acht níor </span>
<lb n="649"/><span>chorraigh sí cos ag braith ar theacht an stróinséaraigh.  Ar ball</span>
<lb n="650"/><span>bhí an oidhche ann agus níor mhaith léi dul a-bhaile n-a haonar i </span>
<lb n="651"/><span>lár na hoidhche.  Ní raibh puinn gan déanamh nuair d'fhág sí an </span>
<lb n="652"/><span>baile, agus ní raibh leigheas air.  Bheadh a hathair istigh roimpi, </span>
<lb n="653"/><span>agus pé neamhshuim chuireadh sé i n-imtheachtaibh an lae, ní leomh-</span>
<lb n="654"/><span>fadh sé dá ingheanchaibh bheith amuigh istoidhche.  D'fhan sí i dtigh</span>
<lb n="655"/><span>Cháit go maidin.</span></p>
<lb n="656"/>
<lb n="657"/><p><span>Bhí gnó an lae críochnuighthe ag Domhnall le dul na gréine </span>
<lb n="658"/><span>faoi - níor bh'aimsir ró-bhruideamhail ar ghaibhnibh é - agus bhí a </span>
<lb n="659"/><span>bhean 'na suidhe cois na teine nuair tháinig sé isteach, agus a </span>
<lb n="660"/><span>shuipéar ullamh aici.  Chuir sí na táclaí ar an mbórd, acht ní </span>
<lb n="661"/><span>raibh mórán deithnis uirthi ag chur an tsuipéir air.  Faoi dheireadh </span>
<lb n="662"/><span>d'iarr Domhnall cá raibh Nóra.</span></p>
<lb n="663"/>
<lb n="664"/><p><span>"Chuaidh sí síos go dtí an sráid ó chiainibh beag, agus badh</span>
<lb n="665"/><span>mhithid di bheidh annso anois," arsa a bhean, "ní bheimíd ag </span>
<lb n="666"/><span>feitheamh léi; beidh sí annso sara mbeidh an suipéar caithte </span>
<lb n="667"/><span>againn."</span></p>
<lb n="668"/>
<lb n="669"/><p><span>Shuidheadar isteach chun suipéir, acht má shuidheadar, ní tháinig </span>
<lb n="670"/><span>Nóra go raibh sé críochnuighthe, 'ná an uair sin féin.</span></p>
<lb n="671"/>
<lb n="672"/><p><span>"Is fearra dhom dul 'na coinnibh," arsa Domhnall, nuair bhí</span>
<lb n="673"/><span>dorchadas na hoidhche ag teacht.</span></p>
<lb n="674"/>
<lb n="675"/><p><span>"Ná dein," arsa a bhean, "is óige agus is treise í féin anois </span>
<lb n="676"/><span>'ná thusa, agus má leog sí dhon oidhche tuitim uirthi, bíodh a </span>
<lb n="677"/><span>thoradh aici."</span></p>
<lb n="678"/>
<lb n="679"/><p><span>"Mar sin féin," arsa Domhnall, "ní dhéanfaidh sé dochar </span>
<lb n="680"/><span>dom dul síos tamall den bhóthar 'na coinnibh."</span></p>
<lb n="681"/>
<lb n="682"/><p><span>"Ná cuir aistear ort féinn-a thaobh, ní beag dhuit do thuirse</span>
<lb n="683"/><span>taréis an lae.  Glac do shuaimhneas an fhaid gheobhair é; tá </span>
<lb n="684"/><span>baoghal mór uirthi go deimhin!"</span></p>
<lb n="685"/>
<lb n="686"/><p><span>Shuidh Domhnall agus ní dubhairt sé a thuilleadh.</span></p>
<lb n="687"/>
<lb n="688"/><p><span>Bhí Sighle deimhnitheach dhe gurab amhlaidh bhí Miostar Bhueldon</span>
<lb n="689"/><span>tagaithe, agus gur shleamhnuigh an oidhche i ganghios ortha ag caint.</span>
<lb n="690"/><span>Ní raibh aon smuaineamh aici go raibh geasa geimhleach idir é</span>
<lb n="691"/><span>féin agus a hinghin óig.  Badh dheacair cur síos ar a smuaintibh </span>
<lb n="692"/><span>feadh na hoidhche, agus dár ndóigh ní gábhadh é.</span>
<lb n="693"/></p>
</div>
<pb n="328"/>
<div><lb n="694"/><p><span>Tháinig agus d'imthigh an Domhnach, acht ní tháinig Bhuillí.</span>
<lb n="695"/><span>D'imthigh an Luan agus an Máirt, agus an tseachtmhain le chéile,</span>
<lb n="696"/><span>agus ní tháinig sé 'ná scéala uaidh.  Bhí Sighle go buartha, bhí na </span>
<lb n="697"/><span>mná eile go méardach.  Fágadh post annso agus beart annsúd </span>
<lb n="698"/><span>gan comhlíonadh, agus na nidhthe a deineadh ní go ró-bhastalaighthe</span>
<lb n="699"/><span>do cuireadh as láimh iad.  Chonnaic Domhnall go raibh rud éigin </span>
<lb n="700"/><span>bun-os-cionn tuitithe amach, agus bhí iongnadh a chroidhe air nár </span>
<lb n="701"/><span>innis a bhean dó fáth an imshnímh.  Fé cheann coigthidhis b'fhuraiste </span>
<lb n="702"/><span>aithint ar Shighle óig cionnus bhí an scéal aici.  Chonnaic Nóra é,</span>
<lb n="703"/><span>chonnaic a máthair é, agus bhí eagla ortha go bhfeacaidh a hathair é.</span>
<lb n="704"/><span>Chonnaic; bhí na comharthaí ró-shoiléar chun a rádh ná feacaidh, acht </span>
<lb n="705"/><span>ní raibh fhios aige cad ba chúis leis.  Um an taca so bhí fios a</span>
<lb n="706"/><span>scéil go léir ag Nóra agus ag á máthair.</span></p>
<lb n="707"/>
<lb n="708"/><p><span>"Cad tá ag guilleamh oraibh le déidheanaighe go bhfuileann</span>
<lb n="709"/><span>sibh chomh méardach neamhshuimeamhail sin is chím sibh," arsa </span>
<lb n="710"/><span>Domhnall le na mnaoi oidhche taréis dul a chodladh dhóibh.  Ní </span>
<lb n="711"/><span>raibh aon mhaith bheith a d'iarraidh an fhírinne a cheilt níos sia air,</span>
<lb n="712"/><span>agus d'innis sí dhó focal ar fhocal an chúrsa thríd síos lom-</span>
<lb n="713"/><span>díreach, mar thuig sí féin é.  Bhí sé ar deargbhuile; bhí sé chomh</span>
<lb n="714"/><span>mór sin tre chéile 'ná feadair sé cad badh cheart do rádh 'ná </span>
<lb n="715"/><span>dhéanamh.  D'imthigh an oidhche sin gan codladh uaidh.  Chuir a </span>
<lb n="716"/><span>bhean na hathchuinghí ba chruaidhe d'fhéad sí air gan an cás a </span>
<lb n="717"/><span>dhéanamh níos measa, agus gan milleán a thabhairt do Bhéb, mar </span>
<lb n="718"/><span>go raibh sí nach mór as a meabhair cheana féin le buadhairt aigne.</span></p>
<lb n="719"/>
<lb n="720"/><p><span>Chífeadh éinne i ngnúis Dhomhnaill ar éirighe dhó ar maidin</span>
<lb n="721"/><span>ambáireach gur chuir sé oidhche bhuadhartha dhe.  Bhraith Sighle air go </span>
<lb n="722"/><span>raibh fios a cúrsa féin aige, agus ní thiocfadh sí ós a chomhair dá </span>
<lb n="723"/><span>bhfaghadh sí saidhbhreas Déamair.</span></p>
<lb n="724"/>
<lb n="725"/><p><span>Daoine deiscréideacha b'eadh iad; agus, cé gur bhraith na </span>
<lb n="726"/><span>comharsain go raibh rud éigin neamhghnáthach ag goilleamh ortha, ní </span>
<lb n="727"/><span>raibh tuairim ag éinne cad é féin.  Bhí a dtuairim féin ag </span>
<lb n="728"/><span>lucht na cainnte, acht, t'réis chomhrádh naoi lá do stadadh de.</span>
<lb n="729"/><span>Bhí Domhnall agus a bhean, agus Cáit agus Nóra ag tabhairt aire </span>
<lb n="730"/><span>dá ngnó chomh maith agus bhíodar riamh, agus bhí Sighle ag déanamh </span>
<lb n="731"/><span>a díchill: cé nár bh'fhéidir léi a toirmeasc aigne a chur fé chlóca</span>
<lb n="732"/><span>draoidheachta, bhí sí i bhfeidhil a gnótha amuigh is i mbaile mar ba </span>
<lb n="733"/><span>gnáthach léi.  Scríbh sí arís agus arís eile, acht ní raibh aon mhaith </span>
<lb n="734"/><span>ann, ní raibh scéal 'na duain aici le fagháil ó Bhueldon.  Bhí a </span></p>
</div>
<pb n="329"/>
<div><lb n="735"/><p><span>súil i n-áirde ar feadh mí is ar feadh ráithe; ní raibh maith ann.</span>
<lb n="736"/><span>Ar dtúis cheap sí n-a haigne féin go laghdóghadh an griogadh</span>
<lb n="737"/><span>croidhe mhothuigh sí leis an aimsir, acht i n-ionad laghdughadh is ag </span>
<lb n="738"/><span>méadughadh bhí sé.  Nuair badh cheart dhí bheith n-a codladh, i </span>
<lb n="739"/><span>n-am mharbh na hoidhche, is ag smaoineamh, is ag ceapadh agus ag </span>
<lb n="740"/><span>osnadhail bhíodh sí.  An fhaid bhí sí bruideamhail le hobair an lae,</span>
<lb n="741"/><span>ní raibh an scéal comh dona aici, acht sos nóimit ní raibh ionáirmhthe</span>
<lb n="742"/><span>dhí ná raibh tugtha do mhachtnamh duairc, dorcha, brónchroidheach.</span></p>
<lb n="743"/>
<lb n="744"/><p><span>Fé dheireadh cheap sí n-a hinntin féin dá mbeadh sí i n-áit </span>
<lb n="745"/><span>iasachta go scaipfeadh na smuainte duairce seo.  Mheas sí dul </span>
<lb n="746"/><span>go Mericea!  Chuir sí i gcomhairle a máthar agus a dearbhshéarach</span>
<lb n="747"/><span>é.  Níor mhaith le ceachtar aca í leogaint uatha, acht, nuair ba </span>
<lb n="748"/><span>léir dóibh ná raibh socard 'ná sásamh aigne i ndán dí sa bhaile,</span>
<lb n="749"/><span>do aontuigheadar le n-a toil féin a thabhairt dí, agus d'iarr a </span>
<lb n="750"/><span>máthair comhairle agus cead a hathar dí.  Acht bhí Domhnall ró </span>
<lb n="751"/><span>mhór tré cheile, agus a chochall ró-árd, de bhárr í bheith suas is </span>
<lb n="752"/><span>anuas le máirnéalach Shasana, chun cead 'ná congnamh a thabhairt </span>
<lb n="753"/><span>uaidh.  'Sé an freagra thug sé ar a mhnaoi: "Má thug sí croidhe </span>
<lb n="754"/><span>brónach dí féin leighiseadh sí sa bhaile é."</span></p>
<lb n="755"/>
<lb n="756"/><p><span>Dá réidhe é Domhnall agus dá sítheóilthí, bhí sé staisiúnta go </span>
<lb n="757"/><span>leór nuair chuirfidhe chuige é.  Dá bhrígh sin, bhí fhios aca ná raibh</span>
<lb n="758"/><span>maitheas bheith leis; agus níor chuireadar a thuilleadh toirmisc </span>
<lb n="759"/><span>air mar gheall ar bhrónchroidhe Shighle.  Seadh! bhí an bheárna </span>
<lb n="760"/><span>dúnta anois uirthi, agus i n-ionad glacadh leis go humhal mánla,</span>
<lb n="761"/><span>is amhladh a mhéaduigh a duairceas agus a durchroidheacht.  Go </span>
<lb n="762"/><span>dtí so, nocthuigh sí a haigne ar fad dá deirbhshéaracha agus dá </span>
<lb n="763"/><span>máthair, acht anois chinn sí ar a hintinn a choingbháilt chúichi féin.</span>
<lb n="764"/><span>Do dhún sí suas a croidhe i gcoinnibh an cheana agus an ghrádh</span>
<lb n="765"/><span>bhíodh aici dá máthair agus dá deirbhshéaracha, agus do ghlac sí </span>
<lb n="766"/><span>saghas sásaimh as an dúrchroidheacht soin.  Shíl na cailíní eile</span>
<lb n="767"/><span>agus a máthair, go raibh sí leighiste ó n-a brón, toisc an misneach</span>
<lb n="768"/><span>agus an neamhspleádhchas bhí ag teacht dí.  In ionad sin is </span>
<lb n="769"/><span>amhlaidh bhí sí ag cailleamhaint a cuid daondhachta.</span></p>
<lb n="770"/>
<lb n="771"/><p><span>(Ní críoch).</span></p>
<lb n="772"/>
<lb n="773"/><p>
<lb n="774"/><span>Dígh gach síne sioc, </span>
<lb n="775"/><span>Dígh gacha baoine drochbhean,</span>
<lb n="776"/><span>Dígh gacha teine fearnóg úr,</span>
<lb n="777"/><span>Dígh gacha dighe meadhg mádh sean.</span></p>
<lb n="778"/>
<lb n="779"/><p>
<lb n="780"/></p></div></body></text></TEI>
Historical Irish Corpus
1600 - 1926

Domhnall Gabha agus a Ingheanacha.

Search Texts

Historical Irish Corpus1600 - 1926

Domhnall Gabha agus a Ingheanacha.

Search Texts

Historical Irish Corpus
1600 - 1926
