Corpas

<?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?>
<TEI><teiHeader type="text">
	 
<fileDesc>
<titleStmt>
<title type="main">Sgoruidheacht na gCearrbhach.</title><author><persName>Ó Deasmhumhna, Conchubhar</persName></author><editor><name type="main">Ó Donnchadha, Tadhg</name></editor><respStmt>
	<resp>Electronic edition compiled by</resp>
	<name>Foclóir na Nua-Ghaeilge</name>
	</respStmt>
	</titleStmt>
<editionStmt>
	 <edition>
		 <note type="N">IG18-11537</note>
		 <note type="L">111</note>
		 <note type="B">1908</note>
		 <note type="C"/>
		 <note><p>Description of how and why changes were made</p></note>
	 </edition>
</editionStmt>
<publicationStmt>
		<publisher>Connradh na Gaedhilge</publisher>
		<pubPlace>24 Upper O'Connell Street, Dublin</pubPlace><date>Márta, 1908</date><idno>IG18-11537</idno><distributor>Royal Irish Academy</distributor>
		<availability>
		<p>Creative Commons Attribution Non-Commercial Share Alike (cc by-nc-sa)</p>
		</availability>
</publicationStmt>
<seriesStmt>
<title level="s">Irisleabhar na Gaedhilge</title><biblScope unit="vol">18</biblScope>
</seriesStmt>
<sourceDesc>
<biblStruct>
<analytic><author>Ó Deasmhumhna, Conchubhar</author><title>Sgoruidheacht na gCearrbhach.</title></analytic>
<monogr>
<title level="j">Sgoruidheacht na gCearrbhach.</title><imprint><publisher>Connradh na Gaedhilge</publisher><date>Márta, 1908</date></imprint>
</monogr> 
</biblStruct>
</sourceDesc>
</fileDesc>
<profileDesc>
<langUsage><language ident="ga">Irish</language></langUsage>
</profileDesc>
</teiHeader>
<text><body><div><p><span>Sgoruidheacht na gCearrbhach.</span></p>
<lb n="1"/>
<lb n="2"/><p><span>CONCHUBHAR Ó DEASMÚMHNA do sholáthruigh.</span></p>
<lb n="3"/>
<lb n="4"/><p><span>Do bhailigh gasradh mhór againn i bhfochair a chéile, i dtigh Thaidhg </span>
<lb n="5"/><span>Chóraigh, an oidhche fá dheireadh, ar íntinn feidhre stocaí 'imirt ar </span>
<lb n="6"/><span>chártaíbh do sheana-mhnaoí bhoicht gur b'ainm di Peg Mhór.  Ní </span>
<lb n="7"/><span>fhéadfainn cearrbhaigh a ghlaodhach ar an ngasradh so, mar níor </span>
<lb n="8"/><span>chearrbhaigh a leath; acht ar aon chuma, do thángadar go tigh Thaidhg </span>
<lb n="9"/><span>ar íntinn na stocaí 'imirt, nú 'fhághail imiortha, fé mar oireamh-</span>
<lb n="10"/><span>nuigh an cás. </span></p>
<lb n="11"/>
<lb n="12"/><p><span>Do bhí fáilthe agus céad ag muíntir an tighe rómhainn go léir. </span>
<lb n="13"/><span>Tar éis bheith tamall ag caint 's ag gleótháil dúinn féin, </span>
<lb n="14"/><span>dúbhairt bean an tighe go mb'fhearra dhúinn gan bheith ag sgaoíl-</span>
<lb n="15"/><span>eadh na hoidhche thorainn, agus tosnughadh ar imirt. </span></p>
<lb n="16"/>
<lb n="17"/><p><span>"'Seadh, tosnuíghmís má's eadh," arsa fear an tighe: "a </span>
<lb n="18"/><span>Dhiarmuid," arsa eisean lem' dhritheáir, "an bhféadann tusa </span>
<lb n="19"/><span>cártaí 'imirt?" </span></p>
<lb n="20"/>
<lb n="21"/><p><span>"Ní fhéadaim, a Thaidhg," arsa eisean; "acht ó iarr an bhean </span>
<lb n="22"/><span>bhocht orm teacht ag imirt na stocaí dhi níor mhaith liom í 'eiteach, </span>
<lb n="23"/><span>agus cheapas dam féin acht bualadh i leith go bhfaighinn cearrbhach </span>
<lb n="24"/><span>éigin i measg na gcearrbhach, imireóchadh dam thar mo cheann </span>
<lb n="25"/><span>iad." </span></p>
<lb n="26"/>
<lb n="27"/><p><span>"Ní fhéadaim-se leis iad 'imirt," arsa duine eile - agus </span>
<lb n="28"/><span>duine eile - agus duine eile - agus mar sin do dháréag éigin </span>
<lb n="29"/><span>aca: </span></p>
<lb n="30"/>
<lb n="31"/><p><span>Fear an Tighe. - 'Seadh, is fearra do-s na cearrbhaigh féin </span>
<lb n="32"/><span>imirt ar dtúis go háirithe. </span></p>
<lb n="33"/>
<lb n="34"/><p><span>Seághan Bán. - Is feárr, a Thaidhg; agus b'fhéidir, nuair a </span>
<lb n="35"/><span>bheimís-na ollamh, go n-imireóchadh na tosnóirithe eatortha féin </span>
<lb n="36"/><span>an cluichín dorcha. </span></p>
<lb n="37"/>
<lb n="38"/><p><span>Fear an Tighe. - Deinidís díreach, má's maith leó é; acht </span>
<lb n="39"/><span>tosnuíghmís-na ar dtúis.  Ní fheadar an amhlaidh a chaithfam </span>
<lb n="40"/><span>cuireataí ar phárthnaéiríbh? </span></p>
<lb n="41"/>
<lb n="42"/><p><span>Seághan Coróinneach. - Isé is feárr.  Caith féin na cuireataí, </span>
<lb n="43"/><span>a fhir an tighe, ar an méid fhéadann cártaí 'imirt d'á bhfuil ann </span>
<lb n="44"/><span>againn. </span>
<lb n="45"/></p>
</div>
<pb n="112"/>
<div><lb n="46"/><p><span>Fear an tighe. - Sásta leis, [ag suidhe chun an bhúird].  Tabhair </span>
<lb n="47"/><span>dham na cártaí, a mháighistreás.  [Tugann].  An 'mó cearrbhach </span>
<lb n="48"/><span>so ann againn?  Tagaidh tímcheall an bhúird chun go mbeidh </span>
<lb n="49"/><span>fhios agam cad a bheidh ar siúbhal agam - cioca imirt sheisir, nú </span>
<lb n="50"/><span>imirt ochtair, nú imirt naonbhair a bheidh againn. </span></p>
<lb n="51"/>
<lb n="52"/><p><span>Seághan Coróinneach. - Fan go mbeidh fhios againn an mór </span>
<lb n="53"/><span>atá ann againn: [ag cómhaireamh], triúr - cúigear - ochtar -</span>
<lb n="54"/><span>dáréag: dáréag atá ann againn. </span></p>
<lb n="55"/>
<lb n="56"/><p><span>Fear an Tighe. - Ó, is deas é sin.  Is fearra dhúinn dá </span>
<lb n="57"/><span>sheisear a dhéanamh de'n dáréag.  Níor thaithn imirt ochtair ná </span>
<lb n="58"/><span>imirt naonbhair riamh liom; is deacair áireamh a dhéanamh idir </span>
<lb n="59"/><span>ochtar; agus bíonn an iomad cártaí amuigh idir naonbhar.  'Seadh, </span>
<lb n="60"/><span>an bhfuileann sibh go léir 'n-bhúr n-áit chun go gcaithfead cuir-</span>
<lb n="61"/><span>eataí oraibh? </span></p>
<lb n="62"/>
<lb n="63"/><p><span>Seághan Coróinneach. - Táimíd, a Thaidhg; agus is fearra </span>
<lb n="64"/><span>dhuit cuireataí a dhéanamh de'n dá Aon dhúbha ná bheith ag suathadh </span>
<lb n="65"/><span>agus ag leogaint amach arís chun beirte 'bhaint a hochtar.</span></p>
<lb n="66"/>
<lb n="67"/><p><span>Fear an Tighe. - Bheadh san luath-lámhach.  An bhfuileann sibh </span>
<lb n="68"/><span>sásta leis sin, a bhuachaillí?</span></p>
<lb n="69"/>
<lb n="70"/><p><span>Na Cearrbhaigh. - Táimíd, a Thaidhg.</span></p>
<lb n="71"/>
<lb n="72"/><p><span>Fear an Tighe. - 'Seadh, tuigeann sibh pé duine go ngeobhaidh </span>
<lb n="73"/><span>Aon triuth nú Aon spéarthait chuige gur cuireata dho é; agus </span>
<lb n="74"/><span>go mbéarfaidh an chéad chuireata an chéad shuathadh leis, ó's é "an </span>
<lb n="75"/><span>t-uan ag múineadh mhéidhlighe dh'á mháthair é".   </span></p>
<lb n="76"/>
<lb n="77"/><p><span>Seághan Coróinneach - Ní raibh an focal cómhgarach aistearach </span>
<lb n="78"/><span>riamh uait, a fhir an tighe.  Steall amach na cártaí.  Táim ar </span>
<lb n="79"/><span>peiriú go bhfeicfear sa n-imirt sinn. </span></p>
<lb n="80"/>
<lb n="81"/><p><span>Fear an Tighe. - 'Seadh, á's eadh: [ag caitheamh cárta amach], </span>
<lb n="82"/><span>me féin; [cárta eile], Seághan Bán; [cárta eile], Seághan Óg, </span>
<lb n="83"/><span>Dar fiadh a Sheághain Óig, tá an lá leat.  Tá Aon triuth agat, </span>
<lb n="84"/><span>agus tá an chéad shuathadh agat. </span></p>
<lb n="85"/>
<lb n="86"/><p><span>Seághan Óg. - Go raibh maith agat, a Thaidhg.  Lean leat go </span>
<lb n="87"/><span>bhfaighir párthnaéir dam. </span></p>
<lb n="88"/>
<lb n="89"/><p><span>Fear an Tighe. - 'Seadh, má's eadh.  Iompuigh do chárta ar a </span>
<lb n="90"/><span>bhéal fé, a Sheághain.  [Cárta eile], Seághan Buidhe; [cárta eile], </span>
<lb n="91"/><span>Seághan Saoír.  Ambasa, a shaoír, tá an cuireata triuth agat. </span>
<lb n="92"/><span>Is tu párthnaéir Sheághain Óig. </span></p>
<lb n="93"/>
<lb n="94"/><p><span>Seághan Saoír, [le Seághan Óg]. - Tabhair dham do lámh, a</span>
<lb n="95"/><span><pb n="113"/>  </span>
<lb n="96"/><span>Sheághain Óig.  Tá móráil orm gur chuir fear an tighe agus na </span>
<lb n="97"/><span>cártaí i dtosach troda an rígh sinn.</span></p>
<lb n="98"/>
<lb n="99"/><p><span>Seághan Óg. - B'fhéidir go dtabharfaimís-na díolaidheacht mhaith </span>
<lb n="100"/><span>fós d'fhear an tighe as san - nuair a bheidh sé ag rínnce ar ár </span>
<lb n="101"/><span>bpósadh agus a bhróga ar a mhuin aige. </span></p>
<lb n="102"/>
<lb n="103"/><p><span>Fear an Tighe. - Eist, a ghleóisínigh, agus leog dúinn le </span>
<lb n="104"/><span>pósaidheachaibh.  Iompuigh do chárta ar a bhéal fé, a Sheághain. </span>
<lb n="105"/><span>Leanfad-sa liom.  [Cárta eile], Tadhg Mháire; [cárta eile], </span>
<lb n="106"/><span>Micil Sheághain Donchadh.  Ambasa tá cuireata spéarthait ag </span>
<lb n="107"/><span>Micil.  Iompuigh do chárta ar a bhéal fé, a bhuachaill. </span></p>
<lb n="108"/>
<lb n="109"/><p><span>Micil Sheághain Donchadh, [ag iompáil a chárta]. - Iompóchad </span>
<lb n="110"/><span>le háthas, mar níor mhaith liom riamh bheith im "Pholl ar Deireadh." </span></p>
<lb n="111"/>
<lb n="112"/><p><span>Fear an Tighe, [ag tosnughadh arís ar a ghnó]. - Conchúbhar </span>
<lb n="113"/><span>Máighistir.  Ambasa tá Aon spéarthait agat, a Chonchúbhair. </span></p>
<lb n="114"/>
<lb n="115"/><p><span>Conchúbhar Máighistir, [ag iompáil a chárta]. - Mise agus </span>
<lb n="116"/><span>Micil.  Lean leat ar do ghnó, a fhir an tighe. </span></p>
<lb n="117"/>
<lb n="118"/><p><span>Fear an Tighe. - [Cárta eile], Eoghan Ruadh; [cárta eile], </span>
<lb n="119"/><span>Mac na Baintreabhaighe; [cárta eile], Séamas Cháit; [cárta </span>
<lb n="120"/><span>eile], Seághan Coróinneach; [cárta eile], me féin arís: ambasa </span>
<lb n="121"/><span>tá cuireata an hart agam.  Ní gádh a bhéal so 'iompáil fé, ó'n </span>
<lb n="122"/><span>uair a's ná fuil uainn anois acht cearrbhach eile. </span></p>
<lb n="123"/>
<lb n="124"/><p><span>Na Cearrbhaigh. - Ní gádh, a fhir an tighe.</span></p>
<lb n="125"/>
<lb n="126"/><p><span>Seághan Buidhe. - Fairfear go maith anois tu, ó's tu féin atá </span>
<lb n="127"/><span>sa lorg.  Is maith le cearrbhaigh an tsaoghail bheith cómh-pháirteach </span>
<lb n="128"/><span>le fear an tighe; "fear an tighe nú an seana-gharaidhe," deir </span>
<lb n="129"/><span>an sean-fhocal. </span></p>
<lb n="130"/>
<lb n="131"/><p><span>Fear an Tighe. - 'Seadh, leanaimís linn go mbeidh na cuireataí </span>
<lb n="132"/><span>caithte againn.  [Cárta eile], Seághan Bán; [cárta eile], </span>
<lb n="133"/><span>Seághan Buidhe; [cárta eile], Tadhg Mháire; [cárta eile], Eóghan </span>
<lb n="134"/><span>Ruadh; [cárta eile], Mac na Baintreabhaighe - cuireata.  Ambasa, </span>
<lb n="135"/><span>mise a's Mac na Baintreabhaighe. </span></p>
<lb n="136"/>
<lb n="137"/><p><span>Cúl-Chearrbhach. - 'Seadh, féadfaidh sibh haighbeirt a bheith anois </span>
<lb n="138"/><span>agaibh.  Brostuighidh oraibh agus imirighidh briosg iad. </span></p>
<lb n="139"/>
<lb n="140"/><p><span>Fear an Tighe. - 'Seadh, a Mhic na Baintreabhaighe, suidh-se </span>
<lb n="141"/><span>thíos ag deireadh an bhúird, agus fanfad-sa annso, mar a bhfuil </span>
<lb n="142"/><span>agam, i n-aice an tsoluis.  Im' briathar féin go bhfuil an radharc </span>
<lb n="143"/><span>ag dul iarracht i maoíle agam ó'n uair a bhí an plé-abhrais orm, </span>
<lb n="144"/><span>nár chasaidh fiadh ar an ndúthaigh é.  [Deineann Mac na Bain-</span></p>
</div>
<pb n="114"/>
<div><lb n="145"/><p><span>treabhaighe mar a dúbharadh leis].  'Seadh, a fheara na páirte, </span>
<lb n="146"/><span>socruighidh síos sibh féin i n-úghm oibre.  Suidheadh beirt idir gach </span>
<lb n="147"/><span>dís pháirtithe.  [Suidhid siad síos ar aghaidh a chéile mar is ceart </span>
<lb n="148"/><span>dóibh.  Beireann Seághan Óg ar an bpaca cártaí agus suadhann </span>
<lb n="149"/><span>iad]. </span>
<lb n="150"/><span>                        </span>
<lb n="151"/><span>Seághan Óg, [le cearrbhach a lá' deise .i. fear an tighe féin]. </span>
<lb n="152"/><span>Beárr díobh so, a fhir an tighe.  [Do bheárr].  Is dócha, a fhir an </span>
<lb n="153"/><span>tighe, dá ndeininn luaith-imirt 'imirt ar an leogaint amach go </span>
<lb n="154"/><span>mbeadh cuir 'n-a choinnibh agaibh, 'sé sin a chúig chárta 'chuir ar an </span>
<lb n="155"/><span>mbórd i dtómas gach duine i n-aon iarracht amháin, agus gan </span>
<lb n="156"/><span>bheith ag déanamh dá chuda dhíobh. </span></p>
<lb n="157"/>
<lb n="158"/><p><span>Fear an Tighe. - Do bheadh sé chomh holc le tuaiplis.  Do </span>
<lb n="159"/><span>bheadh seana-nós agat 'á bhriseadh: agus dúbhairt an sean-duine </span>
<lb n="160"/><span>gan nós a bhriseadh ná nós a dhéanamh. </span></p>
<lb n="161"/>
<lb n="162"/><p><span>Seághan Óg. - 'Seadh, má's eadh; sgaoílfead amach 'n-a dhá </span>
<lb n="163"/><span>sraith iad.  B'é ba chóra dham a dhéanamh ó thúis, a's gan bheith ag </span>
<lb n="164"/><span>déanamh glig gleaig díom féinig ag fiafruighe.  Ar nóin bheadh </span>
<lb n="165"/><span>an gnó go léir déanta agam an fhaid atáim ag caint.  [Sgaoíl-</span>
<lb n="166"/><span>eann sé amach na cártaí 'n-a dhá sraith.  Nuair a bhí a ndeireadh </span>
<lb n="167"/><span>amuigh aige]: 'seadh, a fhir an tighe, an 'mó cárta iontála bheidh </span>
<lb n="168"/><span>againn - cárta, nú dhá chárta? </span></p>
<lb n="169"/>
<lb n="170"/><p><span>Fear an Tighe. - Bheinn-se ar son cárta.  Sgriostóir tíre </span>
<lb n="171"/><span>iseadh an tarna cárta. </span></p>
<lb n="172"/>
<lb n="173"/><p><span>Cúl-Chearrbhach. - Is de'n bhreis atá gnó agaibh.</span></p>
<lb n="174"/>
<lb n="175"/><p><span>Seághan Óg. - Má's eadh, ní breis chártaí é.  Má bhíonn breis </span>
<lb n="176"/><span>chártaí ag aoinne ar an mbórd so, agus ná hadmhóchaidh sé iad </span>
<lb n="177"/><span>sara mbeidh an tarna cárta imiortha aige, cuirfear a lámh i </span>
<lb n="178"/><span>bpaca; agus má admhuigheann, beidh an sgéal 'n-a thuaiplis ag </span>
<lb n="179"/><span>an té shuaidh iad, agus caillfidh sé a shuathadh pe aca is olc nú is </span>
<lb n="180"/><span>maith leis é. </span></p>
<lb n="181"/>
<lb n="182"/><p><span>Cúl-Chearrbhach. - Sin deigh-imirt.</span></p>
<lb n="183"/>
<lb n="184"/><p><span>Seághan Óg. - Ní headh, ná a leithéid.  Go díreach, a chearr-</span>
<lb n="185"/><span>bhacha, dlígidh an imirt sara n-iontuighead mádh.  Cioca deigh-</span>
<lb n="186"/><span>imirt, nú imirt bhéil a's lá', nú imirt chaithimh aimsire bheidh </span>
<lb n="187"/><span>againn. </span></p>
<lb n="188"/>
<lb n="189"/><p><span>Cúl-Chearrbhach. - Nách deangmháltha atánn tú ort féin, a </span>
<lb n="190"/><span>Sheághain Óig. </span></p>
<lb n="191"/>
<lb n="192"/><p><span>Conchúbhar Máighistir. - Fágaimís órdughadh an tighe fé fhear </span>
<lb n="193"/><span>an tighe. </span>
<lb n="194"/></p>
</div>
<pb n="115"/>
<div><lb n="195"/><p><span>Na Cearrbhaigh. - Tá an ceart agat, a mháighistir.</span></p>
<lb n="196"/>
<lb n="197"/><p><span>Fear an Tighe. - Ní fheaca puínn caradais riamh i ndeigh-</span>
<lb n="198"/><span>imirt. </span></p>
<lb n="199"/>
<lb n="200"/><p><span>Conchúbhar Máighistir. - Godé "deigh-imirt" i n-aon chor? </span>
<lb n="201"/><span>Is minic airigheas teacht thairis, acht sin a bhfuil d'á chúnntas </span>
<lb n="202"/><span>agam. </span></p>
<lb n="203"/>
<lb n="204"/><p><span>Fear an  Tighe. - Imirt chiopánta go maith is eadh deigh-imirt, </span>
<lb n="205"/><span>a Chonchúbhair.  Díbirigheann sí caradas as an mbórd 'n-a mbíonn </span>
<lb n="206"/><span>sí.  Dá gcuirfeá aon iarracht de dhraid ort féin, nú dá </span>
<lb n="207"/><span>bhféachfá de dhruím do ghualann, nú ar do phárthnaéir, nú anáirde </span>
<lb n="208"/><span>ar an lochta, nú ar an solus, nú i n-aon bhall eile acht ar do </span>
<lb n="209"/><span>chártaí féin, nú ar bhórd na himiortha, an fhaid a bheadh cártaí id' </span>
<lb n="210"/><span>láimh agat, d'fhéadfaí a rádh go rabhais ag déanamh cómharthaí, </span>
<lb n="211"/><span>agus d'fhéadfaí do lámh a chuir i bpaca. </span></p>
<lb n="212"/>
<lb n="213"/><p><span>Conchúbhar Máighistir. - Ach, imirt bheag dhóighte ghlaodhfainn-</span>
<lb n="214"/><span>se ar an saghas sain imiortha. </span></p>
<lb n="215"/>
<lb n="216"/><p><span>Fear an Tighe. - Imirt dhóighte, agus dhóighte go maith, is eadh </span>
<lb n="217"/><span>í; mar dá gcuirfeá do lámh ar do cheann, nú ar t'-uiseannaibh, </span>
<lb n="218"/><span>nú ag cimilt do shúl, nú ar bhórd na himiortha, d'fhéadfaí </span>
<lb n="219"/><span>'áiteamh ort go rabhais ag déanamh cómharthaí, agus d'fhéadfaí </span>
<lb n="220"/><span>do lámh a chuir suas, agus lámh do phárthnaora chómh maith leat, </span>
<lb n="221"/><span>'sé sin dá ndéanfaí amach air gur chaith sé súil ort, nú gur fhéach </span>
<lb n="222"/><span>sé fé n-a mhailíbh ort le línn tu bheith ag déanamh aon chleas </span>
<lb n="223"/><span>díobh so. </span></p>
<lb n="224"/>
<lb n="225"/><p><span>Conchúbhar Máighistir. - Airiú is dócha anois gur b'amhlaidh a </span>
<lb n="226"/><span>bhí pé sean-duine, a dúbhairt go "leanann clampar cártaí," </span>
<lb n="227"/><span>lán suas de dheigh-imirt. </span></p>
<lb n="228"/>
<lb n="229"/><p><span>Fear an Tighe. - Im' briathar, a Conchúbhair, ná feacaís crádh </span>
<lb n="230"/><span>croidhe riamh acht bheith ag pléidhe le cráidhteachán i ndeigh-imirt. </span>
<lb n="231"/><span>Dá gcuirfeá do lámh ar na cártaíbh a bheadh imiortha ag féachaint </span>
<lb n="232"/><span>ar dhráitibh, ar mhádhaitibh, nú ar cheiliúbhar ó dhráitibh nú ó </span>
<lb n="233"/><span>mhádhannaibh, an fhaid a bheadh cártaí id' láimh agat, déarfaí go </span>
<lb n="234"/><span>rabhais ag imirt ar sé chárta agus cuirfí do lámh i bpaca.  Chun </span>
<lb n="235"/><span>sgéil ghairid a dhéanamh duit de ní fhéadfá do shrón amháin a </span>
<lb n="236"/><span>shéideadh, i gcead de'n chuileachtain, i ndeigh-imirt. </span></p>
<lb n="237"/>
<lb n="238"/><p><span>Conchúbhar Máighistir. - Ba bheag orm é mar imirt.</span></p>
<lb n="239"/>
<lb n="240"/><p><span>Na Cearrbhaigh eile. - Ní bheidh sé againn-na, leis, mar imirt. </span></p>
<lb n="241"/>
<lb n="242"/><p><span>Fear an Tighe. - Ná bíodh, agus seachnaídh go brách an baoghal.</span>
<lb n="243"/></p>
</div>
<pb n="116"/>
<div><lb n="244"/><p><span>Is minic a chonnac-sa eascaradas mór ag teacht ó dheigh-imirt. </span>
<lb n="245"/><span>"Ní lúgha an fhruigh ná máthair an uilc;" mar is duine grás-</span>
<lb n="246"/><span>tamhail, go maith, nuair a cuirfí a lámh i bpaca gan aon chúis dar </span>
<lb n="247"/><span>leis, ná go ngriogfaí chun orachóide agus aighnis é i n-aimhdheóin </span>
<lb n="248"/><span>a dhíchill. </span></p>
<lb n="249"/>
<lb n="250"/><p><span>Mac na Baintreabhaighe. - 'Seadh, tá an oidhche agaibh 'á mheilth </span>
<lb n="251"/><span>ag trácht thar chráidhteacháin na mbúntáistidheacha.  Ní bheidh </span>
<lb n="252"/><span>againn-na acht "buail do phoc a's liúigh."  Iompuigh an mádh, a </span>
<lb n="253"/><span>Sheághain Óig. </span></p>
<lb n="254"/>
<lb n="255"/><p><span>Conchúbhar Máighistir. - Fan go fóil go n-ínsidh fear an tighe </span>
<lb n="256"/><span>dhúinn mar gheall ar an imirt bhéil a's lá'.  Airighim teacht </span>
<lb n="257"/><span>thairis an fhaid atá cuímhne im' cheann, acht níor sgrúduigheadh </span>
<lb n="258"/><span>riamh dam é. </span></p>
<lb n="259"/>
<lb n="260"/><p><span>Fear an Tighe. - Mhuise ní heólach dómhsa go bhfuil a leithéid </span>
<lb n="261"/><span>d'imirt i n-aon chor ann.  Níor bh'aon imirt dá mbeadh daoíne </span>
<lb n="262"/><span>ag imirt a béal a chéile; acht déarfadh fear na deigh-imiortha, </span>
<lb n="263"/><span>dá mbeadh sé i measg cearrbhach ná cuirfeadh bheith ag breith nú </span>
<lb n="264"/><span>ag cailleamhaint aon ghruaim ortha, agus ná héistfeadh go brách </span>
<lb n="265"/><span>le brabúsaíbh acht bheith go súgach faid-sgéalach dóibh féinig, ná </span>
<lb n="266"/><span>raibh 'n-a n-imirt acht imirt bhéil a's lá'.  Is minic airigheas </span>
<lb n="267"/><span>stuacachán díobh so, leis, ghá rádh, nuair ná tabharfaí cluas d'á </span>
<lb n="268"/><span>dheigh-imirt, ná raibh sa n-imirt seo acht ar nós chluiche an trír. </span></p>
<lb n="269"/>
<lb n="270"/><p><span>Conchúbhar Máighistir. - Nách imirt ana-dhian an cluiche trír. </span>
<lb n="271"/><span>Ar nóin, leanann breith idir lá' é. </span></p>
<lb n="272"/>
<lb n="273"/><p><span>Fear an Tighe. - Leanann gan amhras, mara n-achtófaí gan é </span>
<lb n="274"/><span>bheith ann; acht ní ar an bhfuting sin a chuireann fear na deigh-</span>
<lb n="275"/><span>imiortha cluiche na ndaoíne faid-shaoghalacha i gcompráid leis an </span>
<lb n="276"/><span>gcluiche trír; agus ní mar a chéile "cluiche an trír" agus "an </span>
<lb n="277"/><span>cluiche trír," mar ghlaodhann tusa air.  Sgéal eile is eadh mo </span>
<lb n="278"/><span>sgéal-sa, agus neósaidh me dhuit ar ball é. </span></p>
<lb n="279"/>
<lb n="280"/><p><span>Conchúbhar Máighistir. - Mhuise ná 'neósfá anois dúinn é.</span></p>
<lb n="281"/>
<lb n="282"/><p><span>Fear an Tighe. - Mhuise tá an oidhche againn 'á sgaoíleadh </span>
<lb n="283"/><span>thorainn agus gan oiread a's cárta imiortha fós againn, agus </span>
<lb n="284"/><span>b'fhéidir go mbeifí ag feitheamh sa bhaile libh.  Imiríghmís an lámh </span>
<lb n="285"/><span>so, agus féadfam bheith ag caint an fhaid a bheidh Micil Sheághain </span>
<lb n="286"/><span>Donchadh ag suathadh agus ag leogaint amach na gcártaí. </span></p>
<lb n="287"/>
<lb n="288"/><p><span>Seághan Óg. - 'Seadh má's eadh, sara n-iontuighead mádh, an </span>
<lb n="289"/><span>'mó cluiche a bheidh againn chun na stocaí. </span>
<lb n="290"/></p>
</div>
<pb n="117"/>
<div><lb n="291"/><p><span>Cúl-Chearrbhach. - Dá chluiche. </span></p>
<lb n="292"/>
<lb n="293"/><p><span>Seághan Óg. - 'Seadh anois, a chúl-chearrbhacha, fágaidh an </span>
<lb n="294"/><span>sgéal fúinn féin.  Ná habraidh éinní eadrainn.  Beidh bhúr lá </span>
<lb n="295"/><span>féin agaibh-se chómh maith linn. </span></p>
<lb n="296"/>
<lb n="297"/><p><span>Seághan Saoír. - Och a Sheághain, sgaoíl leó féin.  Ar nóin ní </span>
<lb n="298"/><span>hamhlaidh go n-iarrfá ortha glas a chuir ar a mbéal. </span></p>
<lb n="299"/>
<lb n="300"/><p><span>Seághan Óg. - Ní hamhlaidh go deimhin.  Ná tóg mar sin é; </span>
<lb n="301"/><span>acht is minic a dhein cúl-chearrbhaigh nídh nár bh'fheárr bheith déanta </span>
<lb n="302"/><span>ná gan déanamh, le n-a n-iomad a bheith fé n-a mbéal. </span></p>
<lb n="303"/>
<lb n="304"/><p><span>An Cúl-Chearrbhach. - Caithidh anáirde libh féin é.  Ní baoghal </span>
<lb n="305"/><span>go nochtfad-sa mo bhéal a thuilleadh eadraibh. </span></p>
<lb n="306"/>
<lb n="307"/><p><span>Seághan Óg. - Is sean-fhocal é go dtairrigeann focal focal </span>
<lb n="308"/><span>eile.  Tá cathughadh orm focal a rádh leat, a bhuachaill mhacánta. </span></p>
<lb n="309"/>
<lb n="310"/><p><span>An Cúl-Chearrbhach. - Go raibh maith agat, a Sheághain.  Tá </span>
<lb n="311"/><span>cathughadh orm-sa, leis, nár éisteas, mar bhí sé ceart gach aoinní </span>
<lb n="312"/><span>'fhágaint fé fhear an tighe. </span></p>
<lb n="313"/>
<lb n="314"/><p><span>Conchúbhar Máighistir. - Is breágh í an fhoidhnne, a bhuachaillí. </span>
<lb n="315"/><span>"An té go mbíonn an fhoidhnne aige bíonn na grásta aige." </span>
<lb n="316"/><span>Labhradh fear tighe. </span></p>
<lb n="317"/>
<lb n="318"/><p><span>Fear an Tighe. - Dá chluiche, fé mar dúbhairt an buachaill. </span>
<lb n="319"/><span>Ní beag dhúinn é. </span></p>
<lb n="320"/>
<lb n="321"/><p><span>Conchúbhar Máighistir. - Cúig déag ar fhichid, nú cúig a's </span>
<lb n="322"/><span>dathad? </span></p>
<lb n="323"/>
<lb n="324"/><p><span>Fear an Tighe. - Cúig déag ar fhichid imiríghmíd-na i gcómhnuidhe.</span></p>
<lb n="325"/>
<lb n="326"/><p><span>Conchúbhar Máighistir. - Sásta leis.  Iompuigh an mádh, a </span>
<lb n="327"/><span>Sheághain Óig. </span></p>
<lb n="328"/>
<lb n="329"/><p><span>Seághan Óg. - Aon chárta amháin a dúbharaís, nách eadh, a fhir </span>
<lb n="330"/><span>an tighe? </span></p>
<lb n="331"/>
<lb n="332"/><p><span>Fear an Tighe. - 'Seadh: aon chárta amháin.</span></p>
<lb n="333"/>
<lb n="334"/><p><span>Seághan Óg. - Féach, níor fhan agam de'n méid fhágais agam </span>
<lb n="335"/><span>i ndiaidh do bhearradh tar éis bhúr riaraibhthe acht an cárta baise. </span>
<lb n="336"/><span>Sidé é ['á iontáil anáirde].  Féach airiú!  Aon maol muiltheat. </span></p>
<lb n="337"/>
<lb n="338"/><p><span>Fear an Tighe. - "Muiltheat an mádh, 's is maith an drá an </span>
<lb n="339"/><span>spéarthait." </span></p>
<lb n="340"/>
<lb n="341"/><p><span>Seághan Saoír. - Díol as, a Sheághain.  Is oth liom go bhfuil </span>
<lb n="342"/><span>an tAon is loime sa phaca gabhta chúghat ar a thorcuid.  Ní bheidh </span>
<lb n="343"/><span>aon tseans anocht leat. </span></p>
<lb n="344"/>
<lb n="345"/><p><span>Seághan Óg [ag díol as an Aon, agus d'á thógaint chuige]. -</span>
<lb n="346"/></p>
</div>
<pb n="118"/>
<div><lb n="347"/><p><span>Godé an fios atá agat-sa ar mo sheans, nú ar mo mhí-sheans, </span>
<lb n="348"/><span>'n-a thaobh.  Godé an paor a thógais de loime Aon muiltheat </span>
<lb n="349"/><span>seochas d'aon Aon eile. </span></p>
<lb n="350"/>
<lb n="351"/><p><span>Seághan Saoír. - Ná fuil fhios agat ná fuil aon Aon eile sa </span>
<lb n="352"/><span>phaca ná go mbuaileann a chártaí súl féin, nuair a bhíd siad 'n-a </span>
<lb n="353"/><span>ndráitibh, acht amháin Aon muiltheat.  Pleanncann muiltheataí </span>
<lb n="354"/><span>an phaca Aon muiltheat nuair a bheidh muiltheat 'n-a dhrá. </span></p>
<lb n="355"/>
<lb n="356"/><p><span>Conchúbhar Máighistir. - Tá an ceart agat, a shaoír.  Féach, </span>
<lb n="357"/><span>nár thugas san fé ndeara riamh go dtí san.  Imir leat anois, a </span>
<lb n="358"/><span>Mhicil. </span></p>
<lb n="359"/>
<lb n="360"/><p><span>Micil Sheághain Donchadh [ag imirt dó muiltheat].  "Mara </span>
<lb n="361"/><span>mbeidh agat acht buicín gabhair bí ar lár an aonaigh leis."  Siné </span>
<lb n="362"/><span>an bórd daithte agaibh. </span></p>
<lb n="363"/>
<lb n="364"/><p><span>Seághan Óg. - Ambasa tá an mádh ar an mbórd againn.  Is </span>
<lb n="365"/><span>dócha gur fúm-sa thugais, a Mhicil. </span></p>
<lb n="366"/>
<lb n="367"/><p><span>Mac na Baintreabhaighe. - Mise tá sgriosta.  Shiné mo rígh </span>
<lb n="368"/><span>breágh muiltheat sgriosta chun siúbhail uaim. </span></p>
<lb n="369"/>
<lb n="370"/><p><span>Seághan Saoír [ag imirt deich spéarthait].  Is beag e mo </span>
<lb n="371"/><span>bheann-sa ar bhúr ndícheall. </span></p>
<lb n="372"/>
<lb n="373"/><p><span>Conchúbhar Máighistir [ag imirt Aon a hart]. - Is dócha gur </span>
<lb n="374"/><span>bh'é mo cheart-sa cuir isteach leat-sa, a Sheághain Óig. </span></p>
<lb n="375"/>
<lb n="376"/><p><span>Cúl-Chearrbhach [le fear an tighe].  "Géaraidh í a's béarfair </span>
<lb n="377"/><span>í." </span></p>
<lb n="378"/>
<lb n="379"/><p><span>Conchúbhar Máighistir. - Á, faire, a bhuachaillí, ná bídhidh ag </span>
<lb n="380"/><span>rádh aoinní eadrainn.  Dá mbadh cearrbhach a déarfadh an chaint </span>
<lb n="381"/><span>sin do bhí a lámh i bpaca.  Tá deifearaidheacht idir chaitheamh </span>
<lb n="382"/><span>aimsire agus gnó gan ghus. </span></p>
<lb n="383"/>
<lb n="384"/><p><span>An Cúl-Chearrbhach. - Gabhaim párdún agat, a mháighistir. </span>
<lb n="385"/><span>Im' briathar ná feadar godiad na cártaí atá ag aoinne agaibh. </span>
<lb n="386"/><span>Níor fhéachas i láimh aoinne agaibh, acht amháin ar chártaí an bhúird. </span></p>
<lb n="387"/>
<lb n="388"/><p><span>Cúl-Chearrbhach eile. - Ní ceart d'aoinne againn focal a rádh </span>
<lb n="389"/><span>idir na cearrbhachaibh, ná i dtaobh cad a dhéanfaid siad ná ná </span>
<lb n="390"/><span>déanfaid siad; agus ná habradh, leis, an chuid eile dhe'n oidhche. </span></p>
<lb n="391"/>
<lb n="392"/><p><span>Fear an Tighe. - Shiné an ceart, a bhuachaillí.  Féach, bheadh </span>
<lb n="393"/><span>mo chárta imiortha fadó agam dá n-éistfeadh an buachaill sin a </span>
<lb n="394"/><span>bhéal; acht annsan bhí eagla orm eascaradas a mhúisgilt idir é </span>
<lb n="395"/><span>'s a' máighistir. </span></p>
<lb n="396"/>
<lb n="397"/><p><span>An Cúl-Chearrbhach. - Má airigheann tú focal eile uaim-se </span>
<lb n="398"/><span>glaodhaidh cladhaire orm. </span>
<lb n="399"/></p>
</div>
<pb n="119"/>
<div><lb n="400"/><p><span>Conchúbhar Máighistir. - Ó, ná tigeadh brón mar sin ort i </span>
<lb n="401"/><span>dtaobh a ndúbharaís.  Ní bheadh aon ghog sa tsaoghal dá gcaith-</span>
<lb n="402"/><span>feadh daoíne a mbéal a chimeád dúnta i dtaobh gnóthaí na </span>
<lb n="403"/><span>ndaoíne thall.  Imir do chárta, a fhir an tighe.  Buail, nú sgaoíl </span>
<lb n="404"/><span>thort. </span></p>
<lb n="405"/>
<lb n="406"/><p><span>Fear an Tighe [ag imirt an chuireata muiltheat]. - Is usa </span>
<lb n="407"/><span>aoinne amháin a throid ná an bórd go léir. </span></p>
<lb n="408"/>
<lb n="409"/><p><span>Seághan Óg. - B'olc an áit gur sheól do chosa thu ['á bhualadh </span>
<lb n="410"/><span>le poc de'n chíoná]. </span></p>
<lb n="411"/>
<lb n="412"/><p><span>Seághan Saoír. - Mhuise "ceól an domhain duit, 'á mba 's ná </span>
<lb n="413"/><span>seinnfí choidhche é." </span></p>
<lb n="414"/>
<lb n="415"/><p><span>Cúl-Chearrbhach. - D'aithnigheas ná deighidh beirt le haoinne </span>
<lb n="416"/><span>amháin riamh ná go mbuailfí. </span></p>
<lb n="417"/>
<lb n="418"/><p><span>Cúl-Chearrbhach eile. - Eist do bhéal agus ná bí ag sádh do </span>
<lb n="419"/><span>chínn idir na cearrbhachaibh. </span></p>
<lb n="420"/>
<lb n="421"/><p><span>Conchúbhar Máighistir. - Ach, labhraidh libh, a bhuachaillí.  Ní'l </span>
<lb n="422"/><span>aon díoghbháil i gcaint i n-aon bhall ná bainfidh sí le gnó imior-</span>
<lb n="423"/><span>thóra ar línn imiortha dho.  Ní raibh aon rath riamh i nduarcánaibh. </span>
<lb n="424"/><span>Imir leat arís, a Sheághain Óig. </span></p>
<lb n="425"/>
<lb n="426"/><p><span>Seághan Óg [ag imirt an Aoín]. - Ní'l aon ghnó dhe seo agam, </span>
<lb n="427"/><span>agus sibh go léir ag faire air, is dócha-s. </span></p>
<lb n="428"/>
<lb n="429"/><p><span>Seághan Saoír. - Tá sé chómh maith agat é chuir ag tuilleamh a </span>
<lb n="430"/><span>fhoirtiúin. </span></p>
<lb n="431"/>
<lb n="432"/><p><span>Micil Sheághain Donchadh [ag imirt ocht spéarthait].  Im' </span>
<lb n="433"/><span>briathar nách baoghal do.  Tá an bóthar réidh go maith anois do. </span></p>
<lb n="434"/>
<lb n="435"/><p><span>Mac na Baintreabhaighe [ag imirt bhanríoghain mhuiltheat]. - </span>
<lb n="436"/><span>Á, anois a sgriosadh ar fad mise. </span></p>
<lb n="437"/>
<lb n="438"/><p><span>Cúl-Chearrbhach. - "Sgrios gan sguabadh ort:" marab ochlá-</span>
<lb n="439"/><span>nach ataoí. </span></p>
<lb n="440"/>
<lb n="441"/><p><span>Seághan Saoír [ag imirt dó an hart]. - "Ná bíodh brón ort </span>
<lb n="442"/><span>an fhaid a bheidh dó an hart agat." </span></p>
<lb n="443"/>
<lb n="444"/><p><span>Fear an Tighe. - Is breágh thagann an saoghal ort, a shaoír.  Is </span>
<lb n="445"/><span>túisge iontóchadh an imirt ort ná ar dhuine bheadh ag síor-</span>
<lb n="446"/><span>cheisneamh ar nós Mhic na Baintreabhaighe. </span></p>
<lb n="447"/>
<lb n="448"/><p><span>Seághan Saoír. - Á 'stó', níor chailleas-sa aoinní go mbeinn </span>
<lb n="449"/><span>ag ochlán 'n-a dhiaidh, mar ná raibh sé agam chuige.  Ní mar sin </span>
<lb n="450"/><span>do Mhac na Baintreabhaighe.  Im' briathar go raibh sé, tamall, </span>
<lb n="451"/><span>neamh-spleádhach go maith.  Tá sé anois ar nós an té bristear, </span></p>
</div>
<pb n="120"/>
<div><lb n="452"/><p><span>ag caoineadh a stóir.  Mara mbeadh an stór i n-aon chor aige </span>
<lb n="453"/><span>ní chuímhneóchadh sé go brách ar bheith 'á chaoíneadh.  B'fhéidir go </span>
<lb n="454"/><span>mbeadh sé anois i n-aon aigne liom-sa agus leis an té a dúbhairt </span>
<lb n="455"/><span>"Dé beatha an tsaidhbhris; tigeann an bhochtineacht uaithe féinig." </span></p>
<lb n="456"/>
<lb n="457"/><p><span>Conchúbhar Máighistir [ag imirt deich muiltheat]. - Im' briathar </span>
<lb n="458"/><span>nách ag cuímhneamh ar na cártaíbh a táim i n-aon chor acht ar na </span>
<lb n="459"/><span>cainteannaibh agus ar na smuaíntibh le greannamhaireacht a </span>
<lb n="460"/><span>ritheann chúghaibh.  Chonnac ráidhte i leabhar éigin ar Chlanna </span>
<lb n="461"/><span>Gaedheal ná raibh dream sa domhan ba shúgaighe ná iad uair a </span>
<lb n="462"/><span>bheadh gasradh aca i deannta a chéile i gcuileachtain, agus ní'l aon </span>
<lb n="463"/><span>bhaoghal ná go raibh an ceart ag an leabhar.  Imir, a fhir an tighe. </span>
<lb n="464"/><span>[Ag féachaint ar an gclog] Tá sé a naoi láithreach.  Féach nár </span>
<lb n="465"/><span>mhuthuigheamair an oidhche ag gabháil thorainn. </span></p>
<lb n="466"/>
<lb n="467"/><p><span>(Ní chríoch).</span></p>
<lb n="468"/>
<lb n="469"/><p>
<lb n="470"/></p></div></body></text></TEI>
Historical Irish Corpus
1600 - 1926

Sgoruidheacht na gCearrbhach.

Search Texts

Historical Irish Corpus1600 - 1926

Sgoruidheacht na gCearrbhach.

Search Texts

Historical Irish Corpus
1600 - 1926
