Corpas

<?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?>
<TEI><teiHeader type="text">
	 
<fileDesc>
<titleStmt>
<title type="main">Rudhraigheacht.  Brisleach Mhór Mhaighe Mhuirtheimhne.</title><author><persName/></author><editor><name type="main">Laoide, Seosamh (Lloyd, Joseph H.)</name></editor><respStmt>
	<resp>Electronic edition compiled by</resp>
	<name>Foclóir na Nua-Ghaeilge</name>
	</respStmt>
	</titleStmt>
<editionStmt>
	 <edition>
		 <note type="N">IG11-11252</note>
		 <note type="L">145</note>
		 <note type="B">1901</note>
		 <note type="C"/>
		 <note><p>Description of how and why changes were made</p></note>
	 </edition>
</editionStmt>
<publicationStmt>
		<publisher>Connradh na Gaedhilge</publisher>
		<pubPlace>24 Upper O'Connell Street, Dublin</pubPlace><date>Meadhón Foghmhair, 1901</date><idno>IG11-11252</idno><distributor>Royal Irish Academy</distributor>
		<availability>
		<p>Creative Commons Attribution Non-Commercial Share Alike (cc by-nc-sa)</p>
		</availability>
</publicationStmt>
<seriesStmt>
<title level="s">Irisleabhar na Gaedhilge</title><biblScope unit="vol">11</biblScope>
</seriesStmt>
<sourceDesc>
<biblStruct>
<analytic><author/><title>Rudhraigheacht.  Brisleach Mhór Mhaighe Mhuirtheimhne.</title></analytic>
<monogr>
<title level="j">Rudhraigheacht.  Brisleach Mhór Mhaighe Mhuirtheimhne.</title><imprint><publisher>Connradh na Gaedhilge</publisher><date>Meadhón Foghmhair, 1901</date></imprint>
</monogr> 
</biblStruct>
</sourceDesc>
</fileDesc>
<profileDesc>
<langUsage><language ident="ga">Irish</language></langUsage>
</profileDesc>
</teiHeader>
<text><body><div><p><span><pb n="145"/></span>
<lb n="1"/><span>BRISLEACH MHÓR MHAIGHE MHUIRTHEIMHNE.   ar lean.</span></p>
<lb n="2"/>
<lb n="3"/><p><span>Ro aobh Earc an sluagh do dheagh-fhreagra</span>
<lb n="4"/><span>agus d'imthigh Earc agus Maicniadh agus Con-</span>
<lb n="5"/><span>chubhar dá ndúntaibh féin iar sin agus ba </span>
<lb n="6"/><span>socair sádhail do bhádar ceithre ollchóigidh </span>
<lb n="7"/><span>Éireann go ráinig am imtheachta dóibh.  Is</span>
<lb n="8"/><span>annsin do thíonóladar na cóigidh sain go </span>
<lb n="9"/><span>Cruachain agus do bhádar trí lá agus teóra n-oidhche</span>
<lb n="10"/><span>go meanmnach mór-aigeantach ann agus i gcionn </span>
<lb n="11"/><span>na rae agus na haimsire sin do ghluaiseadar </span>
<lb n="12"/><span>as Cruachain, agus is é slighe do ghabhadar tar </span>
<lb n="13"/><span>Maigh finn áit ar marbhadh Fionn mac Lóin-</span>
<lb n="14"/><span>chraois le Coin Chulainn roimhe sin, agus tar </span>
<lb n="15"/><span>Mhaigh Chruinn agus tar Thuaim Móna agus i dTír</span>
<lb n="16"/><span>Caibhdean áit ar marbhadh Caibhdean mac</span>
<lb n="17"/><span>Lóin-chraoi le Coin Chulainn agus annsin go </span>
<lb n="18"/><span>sean-áit re' ráidhtear Áth Leathan Luain agus</span>
<lb n="19"/><span>do ghabhsad sosadh agus longphort an oidhche sin </span>
<lb n="20"/><span>ann; agus do ghluaiseadar ar n-a bhárach is </span>
<lb n="21"/><span>na ródaibh ríoghdha ró-shoillse go rángadar</span>
<lb n="22"/><span>Gleann an Eoin agus as soin go Gleann Mór </span>
<lb n="23"/><span>agus do Chrúnlach ris a ráidhtear Túrlach Luatha</span>
<lb n="24"/><span>an tan so, agus do ghabhsad sosadh na hoidhche </span>
<lb n="25"/><span>sin ann, agus gluaisid as sain go Tailtin taobh-</span>
<lb n="26"/><span>uaine agus do ghabhadar longphort an oidhche sin</span>
<lb n="27"/><span>ann, agus do creachadh Magh Breagh leó agus Midhe</span>
<lb n="28"/><span>agus Teathfa agus Cearmna agus Cuailnge agus Cnoghbha.</span></p>
<lb n="29"/>
<lb n="30"/><p><span>Is annsin do chuala Conchubhar rí Uladh an </span>
<lb n="31"/><span>chríoch uile do bheith ag a losgadh agus ag a</span>
<lb n="32"/><span>hionnradh agus ag a hargain le míleadhaibh </span>
<lb n="33"/><span>Mumhan agus le laochraidh Laighean agus le curaíbh </span>
<lb n="34"/><span>Connacht agus d'fhág Meadhbh Fearghus mac</span>
<lb n="35"/><span>Róigh agus Cormac Conloingeas agus Dubhloingeas </span>
<lb n="36"/><span>gan breith léi ar na sluaghaibh sin óir ba </span>
<lb n="37"/><span>dhearbh léi nach tiocfadh d'fhearaibh Éireann Cú</span>
<lb n="38"/><span>Chulainn do mharbhadh tar inneall Fhearghusa </span>
<lb n="39"/><span>agus an Dubhloingeas agus do thuit an cheasnuighean</span>
<lb n="40"/><span>ar Ultaibh an t-am sin.</span></p>
<lb n="41"/>
<lb n="42"/><p><span>"Cá háit a bhfuil Leabharcham," ar Con-</span>
<lb n="43"/><span>chubhar.</span></p>
<lb n="44"/>
<lb n="45"/><p><span>"Atáim annso," ar Leabharcham.</span></p>
<lb n="46"/>
<lb n="47"/><p><span>"Gluais rómhat," ar sé, "agus tabhair chugainn</span>
<lb n="48"/><span>é, óir is chuige do rinneadh an slógh ceilge</span>
<lb n="49"/><span>so do chluinmid agus fágbhadh Dún Dealgan agus </span>
<lb n="50"/><span>Magh Muirtheimhne agus tigeadh dom' ionnsaighe </span>
<lb n="51"/><span>gan fuireach agus anadh sé ar mo chomhairle-se</span>
<lb n="52"/><span>agus ar chomhairle Chathfadh agus Geanainn Ghruadh-</span>
<lb n="53"/><span>sholais mac Chathfadh agus Aimhirgin agus Fircheirtne</span>
<lb n="54"/><span>file agus na bhfileadh agus na n-aos ealadhan ar </span>
<lb n="55"/><span>cheana, óir dá ndealuigheadh ó'n gceilg agus ó'n </span>
<lb n="56"/><span>gcogadh so do rinneadh le n-a bhíodhbhadhaibh </span>
<lb n="57"/><span>da bhasgadh do thuitfidís fir Éireann leis </span>
<lb n="58"/><span>féin agus linne agus le conall agus ní leigfidh a</span>
<lb n="59"/><span>eagla sain ná eagla Chonaill dóibh teacht </span>
<lb n="60"/><span>ní ba shia ná tángadar 'san gcúigeadh agus ní </span>
<lb n="61"/><span>mó ná mo chuid-se do Chrích Bhreagh Mhidhe</span>
<lb n="62"/><span>millfightear leó agus seachnadh sé do'n dul-so</span>
<lb n="63"/><span>mór-inneall Meidhbhe agus draoidheacht do-</span>
<lb n="64"/><span>ionghabhála cloinne Cailitin claoin-mhillte</span></p>
</div>
<pb n="146"/>
<div><lb n="65"/><p><span>agus lán-aingidheacht iomthnútha Oilealla agus </span>
<lb n="66"/><span>feidhm forlonnmhar forneartmhar fíor-</span>
<lb n="67"/><span>arrata ollchóigeadh Eireann ar éin-ionad </span>
<lb n="68"/><span>i n-a aghaidh i na aonar."</span></p>
<lb n="69"/>
<lb n="70"/><p><span>"Dóigh ámh," ar sé, "is é Cú Chulainn do </span>
<lb n="71"/><span>mharbh Fionn mac Rosa rí Laighean i gcath</span>
<lb n="72"/><span>Fionnchoradh agus is é go fírinneach fós do </span>
<lb n="73"/><span>mharbh Fraoch mac Fiodhaigh agus Garbh-bhuinne</span>
<lb n="74"/><span>gusmhar gairg-bheodha ná gabhann ruighe mar </span>
<lb n="75"/><span>aon ris 'san gcath chéadna, agus do thuit leis </span>
<lb n="76"/><span>'san ló chéadna Dearg mac Conraoi agus </span>
<lb n="77"/><span>drong mhór do mhaithibh Mumhan i n-a thimcheall</span>
<lb n="78"/><span>agus do thuit leis fós Cairbre Nia-fear i gcath</span>
<lb n="79"/><span>Rois na Ríogh for Bhóinn agus do cuireadh leis</span>
<lb n="80"/><span>ár fear mBreagh agus Midhe 'san gcath chéadna,</span>
<lb n="81"/><span>agus is leis do thuit éacht ba mhó ná sin uile, .i.</span>
<lb n="82"/><span>Cúroí mac Dáire, áirdrí Mumhan agus tréan-</span>
<lb n="83"/><span>chosnamhach fear n-Éireann agus talmhan uile;</span>
<lb n="84"/><span>agus is é do mharbh Fircearna agus Fiamhain agus Niall</span>
<lb n="85"/><span>agus Lughaidh agus Laoch Liathmhuine agus mór-ár</span>
<lb n="86"/><span>Mumhan i gcoitchinne.  Gonadh uime sin is </span>
<lb n="87"/><span>cóir dó-san ar mo chomhairle-se agus ar chomhairle </span>
<lb n="88"/><span>Chathfadh agus a charad agus ar mo bheannachtain-se agus </span>
<lb n="89"/><span>ar bheannachtain Uladh uile a sheachnadh do'n </span>
<lb n="90"/><span>dul-sa."</span></p>
<lb n="91"/>
<lb n="92"/><p><span>Táinig Leabharcham go héasgaidh leis na </span>
<lb n="93"/><span>haitheasgaibh sin mar a raibh Cú Chulainn agus is </span>
<lb n="94"/><span>ann do bhí sé an lá sin idir eochaoin agus muir</span>
<lb n="95"/><span>ag forfhaire ar éanlaith agus gér bhíomdha eoin </span>
<lb n="96"/><span>do bhí ós a chionn an lá sin do chuadar uile </span>
<lb n="97"/><span>as gan éin-éan do mharbhadh díobh.  Is </span>
<lb n="98"/><span>annsin táinig Leabharcham i bhfogus do'n </span>
<lb n="99"/><span>ionad a raibh Cú Chulainn agus ro fhear fíor-</span>
<lb n="100"/><span>chaoin fáilte fris an mbaineachlaigh.</span></p>
<lb n="101"/>
<lb n="102"/><p><span>"Is taise linn an fháilte sin," ar Leabhar-</span>
<lb n="103"/><span>cham agus is amhlaidh do bhí an bhaineachlach agus an </span>
<lb n="104"/><span>teanga ar teibearsnadh i n-a cionn agus a baill</span>
<lb n="105"/><span>uile ar crith agus ar corruighe.</span></p>
<lb n="106"/>
<lb n="107"/><p><span>"Sgéala leat," ar Cú Chulainn.</span></p>
<lb n="108"/>
<lb n="109"/><p><span>"Atáid sgéalta móra agam re n-a</span>
<lb n="110"/><span>n-innsin duit," ar sí agus d'innis dó gach ní dá </span>
<lb n="111"/><span>ndubhairt Conchubhar léi do rádh ris ó thús go </span>
<lb n="112"/><span>deireadh.</span></p>
<lb n="113"/>
<lb n="114"/><p><span>"Atáid," ar sí, "maithe agus mór-uaisle,</span>
<lb n="115"/><span>bantrachta agus bandáilimh, éigse agus ollamhain</span>
<lb n="116"/><span>Uladh uile agad' eadarghuidhe um an mór-</span>
<lb n="117"/><span>shluagh so fear n-Éireann do sheachnadh do'n </span>
<lb n="118"/><span>chur so, agus Dún Dealgan agus Magh Mhuirtheimhne</span>
<lb n="119"/><span>d'fhágbháil agus gan dul id' aonar i n-éagcomh-</span>
<lb n="120"/><span>lann i n-aghaidh an mhórshluaigh úd."</span></p>
<lb n="121"/>
<lb n="122"/><p><span>"Do-ghéanam-ne an chomhairle sin," ar </span>
<lb n="123"/><span>Laogh mac Rianghabhra, .i. giolla car-</span>
<lb n="124"/><span>bhait Chon Culainn, agus do ghluaiseadar </span>
<lb n="125"/><span>rómpa iar sin go Dún Dealgan agus táinig</span>
<lb n="126"/><span>Éimhear, inghean Fearghail Monadh, amach ar </span>
<lb n="127"/><span>an bhfaithche agus do rinne luath-chomhairle ann</span>
<lb n="128"/><span>sin leó, .i. dul go hEamhain Macha i n-a</span>
<lb n="129"/><span>rabhadar maithe agus mór-uaisle fear n-Uladh i</span>
<lb n="130"/><span>bhfochair Chonchubhair 'san cheasnaighin agus níor </span>
<lb n="131"/><span>folmhadh Magh Muirtheimhne ná Dún Dealgan</span>
<lb n="132"/><span>ná Críoch Chuailgne riamh roimhe sin ó do </span>
<lb n="133"/><span>ghabh Cú Chulainn ceannas orra go haos na </span>
<lb n="134"/><span>huaire sin.  Do ghabh d'Éimhear a carbad agus </span>
<lb n="135"/><span>do folmhadh an Dún go deithbhireach leó agus </span>
<lb n="136"/><span>do teitheadar a n-innille agus a spré i Sliabh</span>
<lb n="137"/><span>Chuilinn ba thuaidh i n-Ultaibh, agus táinig Cú</span>
<lb n="138"/><span>Chulainn go hEamham sic mín áluinn Macha agus</span>
<lb n="139"/><span>do sguireadh a eachradh ar feor-ghort gabhála </span>
<lb n="140"/><span>leo féin agus do chuaidh Cú Chulainn dá ghrianán</span>
<lb n="141"/><span>ghlan-radharcach gloine féin agus an tan do </span>
<lb n="142"/><span>chuala banntracht builleach binn-bhriathrach an </span>
<lb n="143"/><span>bhaile Cú Chulainn do theacht ann do rinn-</span>
<lb n="144"/><span>eadar muirn mhór agus mearaighe ádhbhal úr </span>
<lb n="145"/><span>aoibhinn agus seasdsán súgach so-fhorbhfaoilteach i</span>
<lb n="146"/><span>solas-bhruighnibh agus i ngrianánaibh fairsinge </span>
<lb n="147"/><span>fionn-aolta agus i bpíoláidibh soillseacha slios-</span>
<lb n="148"/><span>bhána an bhaile uile, agus ar n-a chlos do </span>
<lb n="149"/><span>Chonchubhar Cú Chulainn do theacht do'n bhaile,</span>
<lb n="150"/><span>adubhairt re Cathfadh agus re Geanann agus re </span>
<lb n="151"/><span>hollamhan agus re banntracht an chóighidh uile</span>
<lb n="152"/><span>Cú Chulainn do choimeád agus do chomhairliughadh</span>
<lb n="153"/><span>go diachrach dúthrachtach, "óir is oraibh-se nach</span></p>
</div>
<pb n="147"/>
<div><lb n="154"/><p><span>tiubhra sé éaradh ná eiteach, dá mbadh</span>
<lb n="155"/><span>aire nó éigean theangmhas dó do ló ná</span>
<lb n="156"/><span>d'oidhche agus atáthar d'á thairngire le tréimhse </span>
<lb n="157"/><span>do bhliadhnaibh gurab do'n tslógh so do </span>
<lb n="158"/><span>rinneadh le fearaibh Éireann agus le cómhachtaibh </span>
<lb n="159"/><span>ceart-bhuadhartha cloinne Cailitin agus le </span>
<lb n="160"/><span>hinneall Meidhbhe do muirfidhe gan amhras,</span>
<lb n="161"/><span>gurab air e sin is cóir daoibh-se bhar n-int-</span>
<lb n="162"/><span>leachta agus bhar n-ealadhna do chaitheamh im an </span>
<lb n="163"/><span>gcúis so dá choimeád agus is deimhin, dá dtuit-</span>
<lb n="164"/><span>eadh sain, go dtiutimís-ne uile, agus go dtuit-</span>
<lb n="165"/><span>feadh fós cosnamh agus conách na tíre go bráth."</span></p>
<lb n="166"/>
<lb n="167"/><p><span>"Is fíor sin," ar Cathfadh agus ar cách uile </span>
<lb n="168"/><span>ar cheana.</span></p>
<lb n="169"/>
<lb n="170"/><p><span>"Maiseadh," ar Geanann, "racham-na dá </span>
<lb n="171"/><span>ionnsaighe, gion go bhfuil tarbha dhúinn ann,"</span>
<lb n="172"/><span>agus do ghluaiseadar rómpa gur an áit i raibh</span>
<lb n="173"/><span>Cú Chulainn agus Éimhear agus d'fhearsad fíor-</span>
<lb n="174"/><span>chaoin fáilte friochnamhach roimhe agus do thoir-</span>
<lb n="175"/><span>bhreadar do phógaibh go díl agus do díochra é agus </span>
<lb n="176"/><span>do shuidheadar fileadha agus banntracht agus aos </span>
<lb n="177"/><span>dána agus ealadhna an dúna uile i n-a thimcheall</span>
<lb n="178"/><span>agus do tógbhadh búird altacha órdha aca agus do </span>
<lb n="179"/><span>rinneadar ól agus aoibhneas agus urghairdiughadh</span>
<lb n="180"/><span>meanman agus intinne agus fós imirt agus ceól agus </span>
<lb n="181"/><span>cluichí i n-a fhiadhnaise d'á úirbhréagadh.</span>
<lb n="182"/><span>Sgéala Con Culainn go nuige sin.</span></p>
<lb n="183"/>
<lb n="184"/><p><span>Iomthúsa fear n-Éireann, tángadar go </span>
<lb n="185"/><span>hÁth Ala  ar Muirtheimhne agus do ghabhadar </span>
<lb n="186"/><span>sosadh agus longphort ann agus do leigeadh síortha </span>
<lb n="187"/><span>leathna luaith-bhíodhbhadh leó sna críochaibh i n-a</span>
<lb n="188"/><span>móirthimcheall gur creachadh agus gur hairgeadh,</span>
<lb n="189"/><span>gur milleadh agus gur móirdhítheadh Magh</span>
<lb n="190"/><span>Muirtheimhne agus Dún Dealgan agus Machaire</span>
<lb n="191"/><span>Chonail leó agus tugadh na creacha uile gus </span>
<lb n="192"/><span>an longphort.  Is annsin tángadar clann</span>
<lb n="193"/><span>Chailitin do láthair fear n-Éireann agus do </span>
<lb n="194"/><span>labhair Meadhbh riú.</span></p>
<lb n="195"/>
<lb n="196"/><p><span>"Do gheallabhar dhúinn," ar sí, "Cú Chulainn</span>
<lb n="197"/><span>do thabhairt d'ár n-ionnsaighe fó cheann trí</span>
<lb n="198"/><span>lá."</span></p>
<lb n="199"/>
<lb n="200"/><p><span>"Má gheallamar, coimheólfam gan con-</span>
<lb n="201"/><span>tabhairt," ar iad-san.</span></p>
<lb n="202"/>
<lb n="203"/><p><span>is annsin tángadar trí hingheana Chailitin,</span>
<lb n="204"/><span>.i. trí badhbha béal-ghorma bioth-ainmheacha síor-</span>
<lb n="205"/><span>thacha siubhlacha saobhshúileacha siabhartha slaod-</span>
<lb n="206"/><span>ghlúineacha agus trí haimide dubha duaibhseacha</span>
<lb n="207"/><span>droch-dhatha dian-gháibhtheacha diabhlaidhe agus do </span>
<lb n="208"/><span>ghluaiseadar rómpa go réimeamhail ro-</span>
<lb n="209"/><span>éadtrom le laomannaibh na lúth-ghaoithe go </span>
<lb n="210"/><span>lúthgháireach go rángadar go hEamhain</span>
<lb n="211"/><span>Macha agus do shuidheadar na fuachaidighe feascha </span>
<lb n="212"/><span>fíor-ghránna sin ar faithche na hEamhna go </span>
<lb n="213"/><span>huathbhásach agus do bhuaileadar ar féar fíor-</span>
<lb n="214"/><span>uaine agus ar úr na talmhan do bhuain agus do </span>
<lb n="215"/><span>thochailt i n-a dtimcheall gur dhealbhadar </span>
<lb n="216"/><span>catha comhmóra do shluaghaibh agus do shochraidibh</span>
<lb n="217"/><span>ar an bhfaithche, do ghasanaibh siubhlacha sanais agus </span>
<lb n="218"/><span>do bholgánaibh beaga béilce agus do dhuilleabhar </span>
<lb n="219"/><span>dath-áluinn darach agus do chuala Cú Chulainn</span>
<lb n="220"/><span>greasacht gháir na gcéad agus na gcatha agus na </span>
<lb n="221"/><span>gcóirthe ag lot agus ag lán-mhilleadh an dúna </span>
<lb n="222"/><span>agus is iad do bhí ag coimeád Con Culainn an </span>
<lb n="223"/><span>lá sin, .i. Geanann gruadh-sholais mac Cathfadh</span>
<lb n="224"/><span>agus d'fhéach Cú Chulainn amach ar an bhfaithche agus </span>
<lb n="225"/><span>do chonnairc na catha ag comhthuargain a </span>
<lb n="226"/><span>chéile agus ó do chonnairc do himdhearghadh go </span>
<lb n="227"/><span>hadhnaireach uime sin é agus do ling buinne</span>
<lb n="228"/><span>borbfach borb-thréan mear-aigeantach 'san </span>
<lb n="229"/><span>gcuradh agus do chuir a lámh chlí, agus ag éirghe dhó,</span>
<lb n="230"/><span>ro iadh Geanann a dhá láimh ghasta i n-a </span>
<lb n="231"/><span>thimcheall d'á fhosdadh agus do chuir i n-a shuidhe é.</span></p>
<lb n="232"/>
<lb n="233"/><p><span>(Ní críoch).</span></p></div></body></text></TEI>
Historical Irish Corpus
1600 - 1926

Rudhraigheacht. Brisleach Mhór Mhaighe Mhuirtheimhne.

Search Texts

Historical Irish Corpus1600 - 1926

Rudhraigheacht. Brisleach Mhór Mhaighe Mhuirtheimhne.

Search Texts

Historical Irish Corpus
1600 - 1926
