Corpas

<?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?>
<!DOCTYPE TEI [
<!ENTITY hellip "…">
]>
<TEI><teiHeader type="text">
	 <fileDesc>
	  <titleStmt><title type="main">Cúirt na Dála agus Sgéal Eile</title><author><name type="main">Shán Ó Cuív</name></author><respStmt>
		<resp>Electronic edition compiled by</resp>
		<name>Foclóir na Nua-Ghaeilge</name>
		</respStmt>
	  </titleStmt><editionStmt>
                     <edition>
                         <note type="N">NL543</note>
                         <note type="L">1</note>
                         <note type="B">1918</note>
                         <note type="C">Prós</note>
                         <note><p>Description of how and why changes were made</p></note>
                     </edition>
            </editionStmt><publicationStmt>
		<publisher>Foclóir na Nua-Ghaeilge</publisher>
		<pubPlace>19 Dawson Street, Dublin 2</pubPlace>
		<pubPlace>http://www.ria.ie/research/focloir-na-Nua-Ghaeilge.aspx</pubPlace><date>2013</date><idno>NL543</idno><distributor>Royal Irish Academy</distributor>
		<availability>
		<p>Creative Commons Attribution Non-Commercial Share Alike (cc by-nc-sa)</p>
		</availability>
	  </publicationStmt>
	  <sourceDesc><bibl><title>Cúirt na Dála agus Sgéal Eile</title><author>Shán Ó Cuív</author><imprint><publisher>Brún agus Ó Nualláin, Teor.</publisher><date>1918</date></imprint>
 </bibl></sourceDesc></fileDesc>
	</teiHeader>
<text><body><div><p>
<lb n="1"/><span>CÚIRT NA DÁLA</span>
<lb n="2"/><span>AGUS SGÉAL EILE</span>
<lb n="3"/></p>
</div>
<pb n="2"/>
<div><lb n="4"/><p><span>Brún agus Ó Nóláin, Teor, do chlóvuel.</span>
<lb n="5"/></p>
</div>
<pb n="3"/>
<div><lb n="6"/><p><span>…</span>
<lb n="7"/></p>
</div>
<pb n="5"/>
<div><lb n="8"/><p><span>CÚIRT NA DÁLA</span>
<lb n="9"/></p>
</div>
<pb n="6"/>
<div><lb n="10"/><p><span>CÚIRT NA DÁLA</span>
<lb n="11"/><span>I.</span></p>
<lb n="12"/>
<lb n="13"/><p><span>I mbaile bheag áirithe i gCúige Mumhan do bhí fear 'na</span>
<lb n="14"/><span>chomhnaighe i dtig mhór annspianta go raibh fuinneóga</span>
<lb n="15"/><span>ar gach taobh de.  Fear meadhon aosta ab eadh é, ach</span>
<lb n="16"/><span>níor phós sé riamh agus ní raibh bean ná clann aige.  Ba</span>
<lb n="17"/><span>leis cuid mhaith des na tighthe sa bhaile bheag agus bhí</span>
<lb n="18"/><span>teacht isteach maith go leor aige.  Ach ar chuma éigin do</span>
<lb n="19"/><span>cheap sé an' aigne féin go mbéidir go bhfaghadh sé bás don</span>
<lb n="20"/><span>ghortadh, agus gach sgilling a gheibheadh sé do chuireadh</span>
<lb n="21"/><span>sé i dtaisge í.  Is ar éigin itheadh sé a dhóthain in aon chor.</span></p>
<lb n="22"/>
<lb n="23"/><p><span>Fear árd caol lom ab eadh é agus deallramh ocrach</span>
<lb n="24"/><span>air.  Ach bhíodh sé ar a shástacht nuair a shuidheadh sé</span>
<lb n="25"/><span>chun búird agus a thosnuigheadh sé ar a chuid airgid a</span>
<lb n="26"/><span>chomhaireamh.  Ceol breagh dho ab eadh gliogaireacht</span>
<lb n="27"/><span>na bpíosaí óir agus airgid.  An Sprionnlóir an ainm a bhí</span>
<lb n="28"/><span>ag na comharsanaibh air.</span></p>
<lb n="29"/>
<lb n="30"/><p><span>Ní raibh éinne 'na chomhnaighe sa tig annspianta ach</span>
<lb n="31"/><span>é féin.  Do thagadh bean isteach anois is arís chun an</span>
<lb n="32"/><span>tighe a ghlanadh, ach is é féin a dheineadh pé cocaireacht</span>
<lb n="33"/><span>agus obair eile a bhíodh le déanamh ann.  Is é féin a chean-</span>
<lb n="34"/><span>naigheadh gráinne té agus bríc aráin sa tsiopa sa tsráidín,</span>
<lb n="35"/><span>agus ba dheacair é shásamh.  Dá dtéigheadh sé isteach i</span>
<lb n="36"/><span>siopa chun rud éigin a cheannach, bheadh sé ag cnáimh-</span>
<lb n="37"/><span>seáil agus ghá rádh go raibh an rud ró dhaor nó ná raibh</span>
<lb n="38"/><span>an mheadhachaint cheart ann, i dtreo go mbíodh lucht</span>
<lb n="39"/><span>na siopaí bodhar aige agus nár lughar leo an diabhal ag</span>
<lb n="40"/><span>teacht isteach chúcha ná é.</span>
<lb n="41"/></p>
</div>
<pb n="7"/>
<div><lb n="42"/><p><span>…</span>
<lb n="43"/></p>
</div>
<pb n="8"/>
<div><lb n="44"/><p><span>Fuair sé gadhar ó dhuine éigin tráth agus bhí áthas air.</span>
<lb n="45"/><span>— Beidh compánach agam anois, ar seisean, agus ní</span>
<lb n="46"/><span>bheidh orm é dhíol.  Ní bheidh uaidh ach an blúire iosfaidh</span>
<lb n="47"/><span>sé.</span></p>
<lb n="48"/>
<lb n="49"/><p><span>Ach sar a raibh coicthigheas caitte do bhí port eile ar</span>
<lb n="50"/><span>siubhal aige.  Thug sé fé ndeara go raibh goile maith ag an</span>
<lb n="51"/><span>ngadhar agus nár bhfuláir cosc éigin a chur leis.  Ar feadh</span>
<lb n="52"/><span>coicthighis eile 'na dhiaidh san ní raibh leath a dhóthana</span>
<lb n="53"/><span>len ithe ag an ngadhar mbocht.  An coicthigheas 'na dhiaidh</span>
<lb n="54"/><span>san arís ní raibh leath an méid sin féin aige, agus ba ghearr</span>
<lb n="55"/><span>go bhfuair sé bas don ghortadh.</span></p>
<lb n="56"/>
<lb n="57"/><p><span>— Is mór an trua, arsan Sprionnlóir nuair a bhí an gadhar</span>
<lb n="58"/><span>bocht fén bhfód, gur chuimhnigh an gadhar craosach san</span>
<lb n="59"/><span>ar bheith ar céalacain.</span></p>
<lb n="60"/>
<lb n="61"/><p><span>II.</span></p>
<lb n="62"/>
<lb n="63"/><p><span>Do bhí Baintreabhach 'na comhnaighe sa tsráidín agus</span>
<lb n="64"/><span>mór-sheisear leanbhaí aice.  Tionóntaí don Sprionnlóir</span>
<lb n="65"/><span>ab eadh í, agus nuair a théigheadh sí ag trial air leis an</span>
<lb n="66"/><span>gcíos gach ráithe ba ghnáth léi sicín nó lacha nó rud éigin</span>
<lb n="67"/><span>eile a bhreith léi mar bhrontanas.  Nuair a chuaidh sí</span>
<lb n="68"/><span>ag trial air tamall tar éis bhás an ghadhair agus an cíos</span>
<lb n="69"/><span>aice do thug sí léi lacha bhreagh ramhar agus thug sí</span>
<lb n="70"/><span>don Sprionnlóir í.</span></p>
<lb n="71"/>
<lb n="72"/><p><span>Do chuir sé a lámh ar an lachain.</span></p>
<lb n="73"/>
<lb n="74"/><p><span>— Níl sí ró ramhar, ar seisean, go searbh, ghá leogaint</span>
<lb n="75"/><span>air ná raibh aon mhaith innte.  Fuair an Bhaintreabhach</span>
<lb n="76"/><span>admháil uaidh ar an gcíos, agus d'imthigh sí.</span></p>
<lb n="77"/>
<lb n="78"/><p><span>Nuair a bhí sí imthithe dubhairt an Sprionnlóir leis féin</span>
<lb n="79"/><span>go mbeadh dínnéar breagh aige an lá san.  Do mhairbh</span>
<lb n="80"/><span>sé an lacha, agus do bhain sé na cleití agus an clúmh di,</span>
<lb n="81"/></p>
</div>
<pb n="9"/>
<div><lb n="82"/><p><span>…</span>
<lb n="83"/></p>
</div>
<pb n="10"/>
<div><lb n="84"/><p><span>agus do ghlan sé í agus do chuir sé i n-oidhean í chun</span>
<lb n="85"/><span>í rósta.</span></p>
<lb n="86"/>
<lb n="87"/><p><span>Níor bhfada go raibh baluith breagh na lachan ar fuaid</span>
<lb n="88"/><span>an tighe agus lasmuigh den tigh.  Bhí an Sprionnlóir chomh</span>
<lb n="89"/><span>bruideamhail sin nár thug sé fé ndeara gearrachaile ag an</span>
<lb n="90"/><span>bhfuinneoig agus a srón buailte leis an ngloine agus í ag</span>
<lb n="91"/><span>slugadh baluith na lachan isteach trín a sróin agus trín</span>
<lb n="92"/><span>a béal.  Inghean na Baintreabhaighe a bhí ann, an inghean</span>
<lb n="93"/><span>ba shine.  Féachaint dá dtug an Sprionnlóir amach do</span>
<lb n="94"/><span>chonaic sé an ghearrachaile agus do labhair sé léi go</span>
<lb n="95"/><span>feargach.</span></p>
<lb n="96"/>
<lb n="97"/><p><span>— Imthigh as san nó basgfar thu, ar seisean agus é ar</span>
<lb n="98"/><span>buile le feirg.</span></p>
<lb n="99"/>
<lb n="100"/><p><span>D'imthigh an ghearrachaile agus scannradh uirthe, ach</span>
<lb n="101"/><span>do tháinigh sí thar n-ais arís go dtí taobh eile den tigh agus</span>
<lb n="102"/><span>d'fhéach isteach an fhuinneóg ar an dtaobh san.</span></p>
<lb n="103"/>
<lb n="104"/><p><span>Do bhí an lacha ar an mbórd agus an Sprionnlóir ghá</span>
<lb n="105"/><span>ithe ar a shástacht, ach bí an baluith ann fós agus d'fhan</span>
<lb n="106"/><span>an cailín ag an bhfuinneóig ag féachaint isteach ar an nduine</span>
<lb n="107"/><span>istigh agus ag cuimhneamh ar lachain a máthar féin a bhí</span>
<lb n="108"/><span>imthithe uaithe.  D'eirig an fear lom ó'n mbórd agus sar</span>
<lb n="109"/><span>a raibh fhios ag an gcailín cá raibh a thrial bhí sé 'na sheasamh</span>
<lb n="110"/><span>lena taobh agus greim daingean aige ar ghualainn</span>
<lb n="111"/><span>uirthe.</span></p>
<lb n="112"/>
<lb n="113"/><p><span>— A ghaduidhe bhig, ar seisean, caithfir-se díol as so,</span>
<lb n="114"/><span>nó díolfaidh do mháthair as.</span></p>
<lb n="115"/>
<lb n="116"/><p><span>III.</span></p>
<lb n="117"/>
<lb n="118"/><p><span>Do rug sé leis í go tigh na baintreabhaighe agus í ag gol</span>
<lb n="119"/><span>go truaighmhéileach.  Tháinig an Bhaintreabhach amach</span>
<lb n="120"/><span>agus dubhairt an Sprionnlóir léi gur ghoid a hinghean</span>
<lb n="121"/><span>cuid den lachain uaidh.</span>
<lb n="122"/></p>
</div>
<pb n="11"/>
<div><lb n="123"/><p><span>…</span>
<lb n="124"/></p>
</div>
<pb n="12"/>
<div><lb n="125"/><p><span>— A inghean mo chroidhe 'stigh, arsan mháthair, cad</span>
<lb n="126"/><span>chuighe gur dheinis é sin?</span></p>
<lb n="127"/>
<lb n="128"/><p><span>— Níor ghoideas aon rud, arsan cailín bocht.</span></p>
<lb n="129"/>
<lb n="130"/><p><span>— Do ghoidis, arsan Sprionnlóir.</span></p>
<lb n="131"/>
<lb n="132"/><p><span>— Níor ghoideas, arsan cailín.  Ní rabhas ach ag féach-</span>
<lb n="133"/><span>aint isteach tríd an bhfuinneoig.</span></p>
<lb n="134"/>
<lb n="135"/><p><span>— Do ghoidis an baluith, arsan Sprionnlóir, agus d'innis</span>
<lb n="136"/><span>sé don mháthair conas mar a chonaic sé an cailín ag an</span>
<lb n="137"/><span>bhfuinneoig.</span></p>
<lb n="138"/>
<lb n="139"/><p><span>D'iompuigh an Bhaintreabhach air agus hug sí aghaidh</span>
<lb n="140"/><span>na muc is na madraí air, agus nuair airigh na comharsain</span>
<lb n="141"/><span>an gleo ar siubhal do bhailigheadar i dteannta chéile agus</span>
<lb n="142"/><span>bhíodar ag cabhrú leis an mbaintreabhaigh.</span></p>
<lb n="143"/>
<lb n="144"/><p><span>— Seo chughainn an Breitheamh, arsa duine aca, nuair</span>
<lb n="145"/><span>a bhuail Breitheamh na Dála sa cheanntar san an treo.</span>
<lb n="146"/><span>Cuirimís an sgéal os a chomhair.</span></p>
<lb n="147"/>
<lb n="148"/><p><span>Do hinnseadh don Bhreitheamh cnámha an sgéil.</span></p>
<lb n="149"/>
<lb n="150"/><p><span>Beidh cúirt agam Déardaoin seo chughainn arsan</span>
<lb n="151"/><span>Breitheamh, cuirtear an chúis os mo chomhair an lá san</span>
<lb n="152"/><span>agus tabharfad breith uirthe.</span></p>
<lb n="153"/>
<lb n="154"/><p><span>B'é b'fhada leis na daoine go raibh an Déardaoin ann</span>
<lb n="155"/><span>go bhfeicidís cad a dhéanfadh an Breitheamh nó conas</span>
<lb n="156"/><span>eirigheóchadh leis an Sprionnlóir.  Nuair a tháinig an lá</span>
<lb n="157"/><span>bhí tig na cúirte lán go doras.  Bhí an Sprionnlóir ann</span>
<lb n="158"/><span>agus an Bhaintreabhach agus a hinghean agus na comhar-</span>
<lb n="159"/><span>sain go léir, agus Óglaigh ag stiúradh na hoibre.</span></p>
<lb n="160"/>
<lb n="161"/><p><span>Ar a haon déag a chlog tháinig an Breitheamh amach</span>
<lb n="162"/><span>ar an árdán.  Do ghlaoidh an Cléireach ar an Sprionnlóir.</span>
<lb n="163"/><span>Do chuaidh seisean i n-áirde ar chlár na mionn.  Do chuir sé</span>
<lb n="164"/><span>an ghadaidheacht i leith an chailín, agus d'innis sé a sgéal</span>
<lb n="165"/><span>ó thúis deire gan sgáth gan eagla.</span>
<lb n="166"/></p>
</div>
<pb n="13"/>
<div><lb n="167"/><p><span>…</span>
<lb n="168"/></p>
</div>
<pb n="14"/>
<div><lb n="169"/><p><span>Do ghlac scannradh an Bhaintreabhach bhocht agus</span>
<lb n="170"/><span>nuair a glaoghadh uirthe níor fhéad sí labhairt.</span></p>
<lb n="171"/>
<lb n="172"/><p><span>— Bhfuil aon fhreagradh agat? arsan Breitheamh, ach</span>
<lb n="173"/><span>ní bhfuair sé focal uaithe.</span></p>
<lb n="174"/>
<lb n="175"/><p><span>— Tabhair coróinn dom, ar seisean.</span></p>
<lb n="176"/>
<lb n="177"/><p><span>Do chuir an Bhaintreabhach a lámh isteach 'na brollach</span>
<lb n="178"/><span>agus do tharaigh sí amach ciarsúir spotuithe.  Do scaoil</span>
<lb n="179"/><span>sí snaidhm a bhí ar chúinne an chiarsúra agus do thóg sí</span>
<lb n="180"/><span>amach an taon phíosa coróinneach amháin a bhí ar an</span>
<lb n="181"/><span>saoghal aice, agus go bhfuair sí a lán dá dhuagh ghá chur</span>
<lb n="182"/><span>le chéile.  Do thug sí don Bhreitheamh é agus ba dhóigh</span>
<lb n="183"/><span>leat gur bhraon d'fhuil a croidhe a bhí ag imtheacht uaithe.</span></p>
<lb n="184"/>
<lb n="185"/><p><span>Do thóg an Breitheamh an choróinn uaithe agus do</span>
<lb n="186"/><span>chaith sé ar an mbinnse í, agus do léim croidhe an Sprionn-</span>
<lb n="187"/><span>lóra le háthas nuair a airigh sé glór an airgid.</span></p>
<lb n="188"/>
<lb n="189"/><p><span>— Seadh, arsan Breitheamh, leis an Sprionnlóir, do</span>
<lb n="190"/><span>chuiris an ghadaidheacht i leith an chailín sin.  Dá ngoid-</span>
<lb n="191"/><span>eadh sí cuid ded lachain, do thabharfainn an choróinn sin</span>
<lb n="192"/><span>duit.  Níor thóg sí uait ach baluith na lachan, agus ní</span>
<lb n="193"/><span>bhfuighir de chúiteamh ach glór na coróinneach san,</span>
<lb n="194"/><span>agus do thug sé an choróinn thar n-ais don Bhaintreabh-</span>
<lb n="195"/><span>aigh.  Do shleamhnaigh an Sprionnlóir amach as an</span>
<lb n="196"/><span>gcúirt agus náire air agus na comharsain ag gáirighe agus</span>
<lb n="197"/><span>ag magadh fé.</span>
<lb n="198"/></p>
</div>
<pb n="15"/>
<div><lb n="199"/><p><span>…</span>
<lb n="200"/></p>
</div>
<pb n="16"/>
<div><lb n="201"/><p><span>AN FEAR A BHEARRADH É FÉIN</span></p>
<lb n="202"/>
<lb n="203"/><p><span>I.</span></p>
<lb n="204"/>
<lb n="205"/><p><span>Fear a bhí 'na chomhnaighe i mBaile Átha Cliath, fear</span>
<lb n="206"/><span>deas ceannsa dathamhail.  Ní fheadar-sa féin cé'r díobh</span>
<lb n="207"/><span>é, nú cár bh'as do, ach is minic a chidhinn é agus me im</span>
<lb n="208"/><span>chomhnaighe sa chathair fadó.  Do bhí post breagh bog</span>
<lb n="209"/><span>aige fé'n Rialtas Gallda agus bhíodh sé ag obair sa chaisleán</span>
<lb n="210"/><span>úd ar a dtugtí nead na ceilge.  Ní fheaca riamh é gan cluith-</span>
<lb n="211"/><span>éaduig deas air do réir an fhaisinn, agus bróga deasa agus</span>
<lb n="212"/><span>stocaí agus cluig ortha.  Bhíodh sé piocaithe bearrtha i</span>
<lb n="213"/><span>gcomhnaighe.</span></p>
<lb n="214"/>
<lb n="215"/><p><span>Tráthnóna dá rabhas i gcafé áirithe ag ól cupán té</span>
<lb n="216"/><span>ar mo shuaimhneas cé thiocfadh isteach ach é féin agus</span>
<lb n="217"/><span>cailín deas lena chois.  Ar ádhbharaighe an tsaoghal</span>
<lb n="218"/><span>do shuidh sé chun búird tamal beag anonn uaim i</span>
<lb n="219"/><span>dtreo go raibh lán mo dhá shúl de radharc agam air.</span>
<lb n="220"/><span>Do thugas fé ndeara an tráthnóna san a chúramaighe</span>
<lb n="221"/><span>a bhí sé i dtaobh a fhéachainte féin.  An folt dubh ar a</span>
<lb n="222"/><span>cheann bhí sé scuabtha siar ó n-a éadan go dtí n-a chúl,</span>
<lb n="223"/><span>agus ní raibh fás dhá lá ar a smig marab ionnan agus mise.</span>
<lb n="224"/><span>Déarfainn go mbearradh sé é féin ar maidin agus um</span>
<lb n="225"/><span>thráthnóna, bhí sé chomh glan san.</span></p>
<lb n="226"/>
<lb n="227"/><p><span>Tamal 'na dhiaidh san do cuireadh go baile beag i</span>
<lb n="228"/><span>n-iarthar na hEireann ar ghnó an Rialtais é.  Do bhí</span>
<lb n="229"/><span>doircheacht na hoidhche ann nuair a shrois sé an baile</span>
<lb n="230"/><span>beag.  B'é an chéad uair riamh aige i n-áit mar sin é.  Do</span>
<lb n="231"/><span>chuir sé fé i dtig ósta bheag ag ceann na sráide bige, agus</span>
<lb n="232"/><span>nuair a bhí an suipéar itte aige do chuaidh sé a choladh</span>
<lb n="233"/><span>mar bhí sé tuirseach go maith tar éis an lae.</span>
<lb n="234"/></p>
</div>
<pb n="17"/>
<div><lb n="235"/><p><span>…</span>
<lb n="236"/></p>
</div>
<pb n="18"/>
<div><lb n="237"/><p><span>Nuair eirigh sé ar maidin lar na mháireach do ghlaoidh</span>
<lb n="238"/><span>sé ar an gcailín aimsire agus dubhairt léi uisce te a thabhairt</span>
<lb n="239"/><span>chuige chun go mbearrfadh sé é féin.  An fhaid a bhí an</span>
<lb n="240"/><span>cailín ar lorg an uisce bhí seisean ag cuardach a mhála,</span>
<lb n="241"/><span>ach ní raibh tásc ná tuairisc an rásúir ann.  Is amhlaidh</span>
<lb n="242"/><span>fhág sé 'na dhiaidh i gan fhios do féin é.</span></p>
<lb n="243"/>
<lb n="244"/><p><span>— Is cuma é, ar seisean, raghad amach go tig an bharbóra</span>
<lb n="245"/><span>agus gheofhad bearradh maith ansan.</span></p>
<lb n="246"/>
<lb n="247"/><p><span>D'imthig sé amach agus do bheannaigh sé don chéad</span>
<lb n="248"/><span>duine a bhuail uime.</span></p>
<lb n="249"/>
<lb n="250"/><p><span>— An bhféadfá innsint dom, ar seisean, cá bhfuil tig an</span>
<lb n="251"/><span>bharbóra?</span></p>
<lb n="252"/>
<lb n="253"/><p><span>— Tig an bharbóra! arsan duine eile, agus iongna air.</span></p>
<lb n="254"/>
<lb n="255"/><p><span>— Seadh, ar seisean, tig an bharbóra, an tig mar a mbain-</span>
<lb n="256"/><span>tear an fheasóg de dhuine.</span></p>
<lb n="257"/>
<lb n="258"/><p><span>— Ach, arsan fear eile, níl a leithéid sa bhaile seo in</span>
<lb n="259"/><span>aonchor, bearrann gach éinne é féin anso, agus d'iompaigh</span>
<lb n="260"/><span>sé ar a sháil agus d'imthig sé.</span></p>
<lb n="261"/>
<lb n="262"/><p><span>II.</span></p>
<lb n="263"/>
<lb n="264"/><p><span>Do bhí an duine uasal ó Bhaile Átha Cliath i gcruadh</span>
<lb n="265"/><span>chás.  Bhí fás maith gruaige air a chorrán agus ní bheadh</span>
<lb n="266"/><span>sos ná suaimhneas aige go dtí go mbainfidhe dhe é.  Do</span>
<lb n="267"/><span>lean sé dhe ag siubhal na sráide féachaint an mbuailfadh</span>
<lb n="268"/><span>éinne uime a inneosadh dó cá bhfaghadh sé fear a bhearrfadh</span>
<lb n="269"/><span>é.  Do chonaic sé fear óg ag teacht fé 'n-a dhéin.  Nuair</span>
<lb n="270"/><span>a dhruideadar le chéile do stad sé é.</span></p>
<lb n="271"/>
<lb n="272"/><p><span>— B'fhéidir go bhféadfá innsint dom, ar seisean leis,</span>
<lb n="273"/><span>cá bhfaghainn duine a bhearrfadh me.</span></p>
<lb n="274"/>
<lb n="275"/><p><span>— Ní sa chathair ataoi anois, ersan fear óg leis an stró-</span>
<lb n="276"/><span>inséar níl aon tsiopa bharbóra sa bhaile bheag so.</span>
<lb n="277"/></p>
</div>
<pb n="19"/>
<div><lb n="278"/><p><span>…</span>
<lb n="279"/></p>
</div>
<pb n="20"/>
<div><lb n="280"/><p><span>— D'airigheas é sin cheana, ersan stróinséar, ach</span>
<lb n="281"/><span>b'fhéidir go bhfuil aithne agat ar dhuine éigin a dhéanfadh</span>
<lb n="282"/><span>an gnó dhom?</span></p>
<lb n="283"/>
<lb n="284"/><p><span>— An bhfeiceann tú an bothán san ag bun na sráide?</span>
<lb n="285"/><span>ar seisean.</span></p>
<lb n="286"/>
<lb n="287"/><p><span>— Chím, arsan duine uasal.</span></p>
<lb n="288"/>
<lb n="289"/><p><span>— Tá duine 'na chomhnaighe sa bhothán san, arsan</span>
<lb n="290"/><span>fear óg, agus ní déarfainn ná go ndéanfadh sé dhuit é.</span></p>
<lb n="291"/>
<lb n="292"/><p><span>— Go bhfágaidh Dia do shláinte agat, arsan duine uasal,</span>
<lb n="293"/><span>agus do dhein sé ceann ar aghaidh ar an mbothán.</span></p>
<lb n="294"/>
<lb n="295"/><p><span>Do bhuail sé an doras.</span></p>
<lb n="296"/>
<lb n="297"/><p><span>— Tair isteach, arsan duine a bhí istigh.</span></p>
<lb n="298"/>
<lb n="299"/><p><span>Do bhuail sé isteach agus d'innis sé d'fhear-an-tighe cad</span>
<lb n="300"/><span>a bhí uaidh.</span></p>
<lb n="301"/>
<lb n="302"/><p><span>— Agus an bhféadfá me bhearra? ar seisean.</span></p>
<lb n="303"/>
<lb n="304"/><p><span>— D'fheadfainn, arsa fear-an-tighe, ach b'fhearr liom</span>
<lb n="305"/><span>gan é dhéanamh.  Do thuig an duine uasal ó-n gcuma</span>
<lb n="306"/><span>'na ndubhairt sé é go raibh droch ionntaoibh aige as féin.</span>
<lb n="307"/><span>Dubhairt an duine uasal go ndíolfadh sé go maith é, ach</span>
<lb n="308"/><span>ní raibh aon mhaith dho ann.  Níor fhéad sé fhághail ó'n</span>
<lb n="309"/><span>bhfear eile ach — b'fearr liom gan é dhéanamh.</span></p>
<lb n="310"/>
<lb n="311"/><p><span>D'imthig an duine uasal agus fearg air agus do chuar-</span>
<lb n="312"/><span>daigh sé an tsráid féachaint a bhfaghadh sé éinne i</span>
<lb n="313"/><span>n-aon tig eile a dhéanfadh an gnó dho.  Do theip air agus</span>
<lb n="314"/><span>thug sé aghaidh ar an mbothán arís.  D'fhiafraigh sé arís</span>
<lb n="315"/><span>d'fhear-an-tighe an bhféadfadh sé é bhearradh, agus dub-</span>
<lb n="316"/><span>hairt seisean go bhféadfadh go háluinn.</span></p>
<lb n="317"/>
<lb n="318"/><p><span>— Tosnaigh láithreach, má seadh, agus dein é, arsan</span>
<lb n="319"/><span>duine uasal.</span></p>
<lb n="320"/>
<lb n="321"/><p><span>— B'fhearr liom gan é dhéanamh, arsa fear-an-tighe</span>
<lb n="322"/><span>arís.</span></p>
<lb n="323"/>
<lb n="324"/><p><span>— Cuir uait an chainnt sin agus dein é, arsan duine</span>
<lb n="325"/></p>
</div>
<pb n="21"/>
<div><lb n="326"/><p><span>…</span>
<lb n="327"/></p>
</div>
<pb n="22"/>
<div><lb n="328"/><p><span>uasal, agus tabharfad leath-choróinn duit nuair a bheidh</span>
<lb n="329"/><span>sé críochnuighthe agat.</span></p>
<lb n="330"/>
<lb n="331"/><p><span>— Ní cúrsaí airgid in aonchor é, arsan fear eile, ach</span>
<lb n="332"/><span>b'fhearr liom gan é dhéanamh.</span></p>
<lb n="333"/>
<lb n="334"/><p><span>— Ach an ndeireann tú liom go bhféadfá é dhéanamh?</span></p>
<lb n="335"/>
<lb n="336"/><p><span>— Ó d'fhéadfainn, ar seisean.</span></p>
<lb n="337"/>
<lb n="338"/><p><span>— I n-ainm Dé dein é mar sin agus ná bí ag cainnt ansan.</span>
<lb n="339"/><span>Tá an lá ag imtheacht agus gan aon ghnó déanta agam fós.</span></p>
<lb n="340"/>
<lb n="341"/><p><span>— Ó's rud é gur iarrais orm é dhéanamh i n-ainm Dé,</span>
<lb n="342"/><span>ní fhéadfainn tu dhiúltadh, arsa fear-an-tighe, agus déanfad</span>
<lb n="343"/><span>é ar aon choinghiol amháin.</span></p>
<lb n="344"/>
<lb n="345"/><p><span>— Agus cad é an coinghioll é sin? arsan duine uasal.</span></p>
<lb n="346"/>
<lb n="347"/><p><span>— Go luighfir ar fleasc do dhroma ar an mbórd san i</span>
<lb n="348"/><span>n-aice na fuinneoige, an fhaid a bheidh an obair ar siubhal</span>
<lb n="349"/><span>agam.</span></p>
<lb n="350"/>
<lb n="351"/><p><span>III.</span></p>
<lb n="352"/>
<lb n="353"/><p><span>Ní ró mhaith a thaithn an coinghioll san leis an nduine</span>
<lb n="354"/><span>uasal, ach b'éigean do géilleadh.  Do luigh sé siar ar fleasc</span>
<lb n="355"/><span>a dhroma ar an mbórd, agus do chuaidh fear-an-tighe go</span>
<lb n="356"/><span>dtí an cúinne mar a raibh an rásúr agus galluanach agus</span>
<lb n="357"/><span>an scuaibín i dtaisce aige.  Bhí an ciotal ag beiriú ar an</span>
<lb n="358"/><span>dtine.  Do líon fear an tighe báisín ó'n gciotal agus do</span>
<lb n="359"/><span>thúm sé an scuaibin ann agus ba ghearr go raibh sobal</span>
<lb n="360"/><span>breagh bog ar aghaidh an fhir a bhí sínte ar an mbórd.</span>
<lb n="361"/><span>Do chimil fear an tighe an ghruaigh lena láimh chun í</span>
<lb n="362"/><span>bhogadh agus do chuir sé tuille sobail ar aghaidh an fhir.</span>
<lb n="363"/><span>Ansan do chuaidh sé go dtí an cúinne arís agus do tharaigh</span>
<lb n="364"/><span>sé amach an rásúr agus do thosnaigh sé ar faobhar a chur</span>
<lb n="365"/><span>air ar a dhíothal.  Nuair a thug an duine uasal ar an mbórd</span>
<lb n="366"/><span>an méid sin fé ndeara tháinig scannradh air, ach ní leogfadh</span>
<lb n="367"/></p>
</div>
<pb n="23"/>
<div><lb n="368"/><p><span>…</span>
<lb n="369"/></p>
</div>
<pb n="24"/>
<div><lb n="370"/><p><span>eagla dho coruighe.  Níor dhein sé ach a phaidreacha a</span>
<lb n="371"/><span>rádh agus fanamhaint socair agus gan leogaint air go raibh</span>
<lb n="372"/><span>aon droch amhras aige as fear an bhotháin.  Tháinig seisean</span>
<lb n="373"/><span>agus an rásúr aige agus faobhar álainn air.  Nuair a sheas-</span>
<lb n="374"/><span>aimh sé i n-aice an bhúird do thuit an lug ar an lag ag an</span>
<lb n="375"/><span>nduine uasal mbocht, ach ní raibh dul as ansan aige.  Do</span>
<lb n="376"/><span>chuir fear an tighe a lámh chlé ar cheann an fhir eile agus</span>
<lb n="377"/><span>do thosanaigh sé ar a aghaidh a bhearradh.  Do bhearr sé</span>
<lb n="378"/><span>go hálainn é, agus do nigh sé é agus do thriomaigh sé é.</span></p>
<lb n="379"/>
<lb n="380"/><p><span>— Tá an obair déanta, ar seisean leis an nduine uasal,</span>
<lb n="381"/><span>agus do ghlan sé an rásúr</span></p>
<lb n="382"/>
<lb n="383"/><p><span>— Tá, agus déanta go maith, arsan duine uasal agus é</span>
<lb n="384"/><span>ag eirighe ó'n mbórd agus áthas air nár gearradh a scórnach.</span>
<lb n="385"/><span>Do chuir sé a lámh 'na phóca agus thug sé leath-choróinn</span>
<lb n="386"/><span>d'fhear an bhotháin</span></p>
<lb n="387"/>
<lb n="388"/><p><span>— Ar mhiste leat innsint dom anois, ar seisean, cad</span>
<lb n="389"/><span>'na thaobh nár dheinis ar dtúis é?</span></p>
<lb n="390"/>
<lb n="391"/><p><span>— Níor mhiste liom go deimhin, ar san fear eile, o's rud</span>
<lb n="392"/><span>é go bhfuil sé déanta.  Is tu an chéad fhear beo do bhearras</span>
<lb n="393"/><span>riamh.</span>
<lb n="394"/></p>
</div>
<pb n="25"/>
<div><lb n="395"/><p><span>…</span>
<lb n="396"/></p>
</div>
<pb n="27"/>
<div><lb n="397"/><p><span>…</span>
<lb n="398"/></p>
</div>
<pb n="28"/>
<div><lb n="399"/><p><span>…</span>
<lb n="400"/></p>
</div>
<pb n="29"/>
<div><lb n="401"/><p><span>…</span>
<lb n="402"/></p>
</div>
<pb n="30"/>
<div><lb n="403"/><p><span>…</span>
<lb n="404"/></p></div></body></text></TEI>
Historical Irish Corpus
1600 - 1926

Cúirt na Dála agus Sgéal Eile

Search Texts

Historical Irish Corpus1600 - 1926

Cúirt na Dála agus Sgéal Eile

Search Texts

Historical Irish Corpus
1600 - 1926
