Corpas

<?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?>
<!DOCTYPE TEI [
<!ENTITY hellip "…">
]>
<TEI><teiHeader type="text">
	 <fileDesc>
	  <titleStmt><title type="main">Cad ba dhóbair dó agus Sgeulta Eile</title><author><name type="main">Liam Ó Rinn</name></author><respStmt>
		<resp>Electronic edition compiled by</resp>
		<name>Foclóir na Nua-Ghaeilge</name>
		</respStmt>
	  </titleStmt><editionStmt>
                     <edition>
                         <note type="N">NL213</note>
                         <note type="L">i</note>
                         <note type="B">1920</note>
                         <note type="C">Prós</note>
                         <note><p>Description of how and why changes were made</p></note>
                     </edition>
            </editionStmt><publicationStmt>
		<publisher>Foclóir na Nua-Ghaeilge</publisher>
		<pubPlace>19 Dawson Street, Dublin 2</pubPlace>
		<pubPlace>http://www.ria.ie/research/focloir-na-Nua-Ghaeilge.aspx</pubPlace><date>2013</date><idno>NL213</idno><distributor>Royal Irish Academy</distributor>
		<availability>
		<p>Creative Commons Attribution Non-Commercial Share Alike (cc by-nc-sa)</p>
		</availability>
	  </publicationStmt>
	  <sourceDesc><bibl><title>Cad ba dhóbair dó agus Sgeulta Eile</title><author>Liam Ó Rinn</author><imprint><publisher>Lucht Ridireachta Liteardha</publisher><date>1920</date></imprint>
 </bibl></sourceDesc></fileDesc>
	</teiHeader>
<text><body><div><p>
<lb n="1"/><span>NÓTA.</span></p>
<lb n="2"/>
<lb n="3"/><p><span>Sidé an leabhar is fearr a cuireadh isteach chugainn</span>
<lb n="4"/><span>mar fhreagra ar an achuinge a chuireamair amach</span>
<lb n="5"/><span>tamall maith ó shin.  Bheadh sé i gcló fadó mara</span>
<lb n="6"/><span>mbeadh a lán nithe do theacht nár gcoinnibh.</span>
<lb n="7"/><span>Táimíd ana-bhaoch desna daoine a dhíol as </span>
<lb n="8"/><span>cóipeana den leabhar roim ré i dtaobh iad a </span>
<lb n="9"/><span>bheith chó foidhneach linn.</span></p>
<lb n="10"/>
<lb n="11"/><p><span>LUCHT NA RIDIREACHTA LITEARDHA. </span>
<lb n="12"/></p>
</div>
<pb n="1"/>
<div><lb n="13"/><p><span>CAD BA DHÓBAIR DÓ?</span></p>
<lb n="14"/>
<lb n="15"/><p><span>I.</span></p>
<lb n="16"/>
<lb n="17"/><p><span>"NÍ gá dhuit a thuille a rádh ina thaobh."</span></p>
<lb n="18"/>
<lb n="19"/><p><span>"Ach… "</span></p>
<lb n="20"/>
<lb n="21"/><p><span>"Ná feacaidh mo dhá shúil féin tu!"</span></p>
<lb n="22"/>
<lb n="23"/><p><span>"Ach éist liom go… "</span></p>
<lb n="24"/>
<lb n="25"/><p><span>"Ní éistfad; ná deirim leat go bhfeaca thu á pógadh!"</span></p>
<lb n="26"/>
<lb n="27"/><p><span>"Ach fan go n-innsead duit!"</span></p>
<lb n="28"/>
<lb n="29"/><p><span>"Ní fhanfad!  Ní gá dhuit é innsint dom!  Tá 's</span>
<lb n="30"/><span>agam cheana é!"</span></p>
<lb n="31"/>
<lb n="32"/><p><span>"Ach ba mhaith liom… "</span></p>
<lb n="33"/>
<lb n="34"/><p><span>"Ba mhaith liomsa go raghfá abhaile.  Siné an dorus!"</span></p>
<lb n="35"/>
<lb n="36"/><p><span>"Ní imeod as so go… "</span></p>
<lb n="37"/>
<lb n="38"/><p><span>"Go gcaithfar amach tu!  Imig láithreach!"</span></p>
<lb n="39"/>
<lb n="40"/><p><span>Agus d'oscail sí an dorus dó.  Do thóg seisean a hata ina</span>
<lb n="41"/><span>láimh agus díreach nuair a bhí sí ag dúnadh an doruis</span>
<lb n="42"/><span>air d'iompuigh sé agus dubhairt go feargach fíochmhar:</span></p>
<lb n="43"/>
<lb n="44"/><p><span>"Bíodh an diabhal agat!" ar seisean.</span></p>
<lb n="45"/>
<lb n="46"/><p><span>"Agus agatsa, leis, a dhuine uasail!" ar sise go séimh</span>
<lb n="47"/><span>agus í ag umhlú dhó go magúil.</span></p>
<lb n="48"/>
<lb n="49"/><p><span>II.</span></p>
<lb n="50"/>
<lb n="51"/><p><span>NUAIR a tháinig Seán amach fén aer taréis bheith</span>
<lb n="52"/><span>ag seanchus le grá a chléibh ar an gcuma san do</span>
<lb n="53"/><span>thuig sé gurbh uathásach an botún a dhein sé nuair a</span>
<lb n="54"/><span>phóg sé an toice beag ruadh úd sa tsiopa tobac i Sráid</span>
<lb n="55"/><span>an Stáin an oíche roime sin.  An ghruag ruadh do mheall</span>
<lb n="56"/><span>é!  Agus nuair a chuimhnigh sé ar an ngruaig sin thug</span></p>
</div>
<pb n="2"/>
<div><lb n="57"/><p><span>sé a mhallacht uirri go dúthrachtach.  Cadé an tiubaiste</span>
<lb n="58"/><span>bhí air gur dhearmhaid sé a chuid saigréidí bheith caitte</span>
<lb n="59"/><span>aige agus é ag gabháil thar an siopa nur ghnáth leis</span>
<lb n="60"/><span>saigréidí cheannach?  Cadé an donas a bhí air agus</span>
<lb n="61"/><span>cuimhneamh orra díreach nuair a bhí sé tagaithe chó</span>
<lb n="62"/><span>fada leis an siopa ina raibh an cailín ruadh agus gur leig</span>
<lb n="63"/><span>sé dá cuid gruaige ruadha draoidheacht do chur air? -</span>
<lb n="64"/><span>agus ní chuirfadh mara mbeadh a fhaid a bhí sé ag cuardach</span>
<lb n="65"/><span>a phócaí go léir, an uile cheann riamh aca, don aon rael</span>
<lb n="66"/><span>amháin a bhí aige.  Thug san uain don ghruaig ar a</span>
<lb n="67"/><span>draoidheacht go léir a chur i bhfeidhm air.  Agus an dá</span>
<lb n="68"/><span>shúil a bhí i gceann an chailín, ba mhaith an chabhair</span>
<lb n="69"/><span>ag an ngruaig iad, i dtreo, nuair a bhí an rael mhí-</span>
<lb n="70"/><span>ádhmharach úd tarraingthe aníos as a phóca aige agus a</span>
<lb n="71"/><span>bhí sé ghá cur isteach sa láimh bhig ghleoite do síneadh</span>
<lb n="72"/><span>amach chuige, gur rug sé greim ar an láimh sin agus gur</span>
<lb n="73"/><span>phóg sé láithreach an béal a bhí iompuithe suas chuige</span>
<lb n="74"/><span>go fonnmhar fáilteach.  Cad do bheir dó gan bheith</span>
<lb n="75"/><span>sásta gur bhain sé dhi an tarna póg agus an tríomhadh</span>
<lb n="76"/><span>ceann, agus cadé an diabhal buidhe a bhí ar ghrá a</span>
<lb n="77"/><span>chroidhe go dtáinig sí an treo an uair sin díreach, agus</span>
<lb n="78"/><span>cadé an mí-ádh a thug uirri a ceann d'iompáil agus súil</span>
<lb n="79"/><span>do leigint air le linn a bhéil do dhridim le béal an chailín</span>
<lb n="80"/><span>ruaidh an tríomhadh huair!</span></p>
<lb n="81"/>
<lb n="82"/><p><span>III.</span></p>
<lb n="83"/>
<lb n="84"/><p><span>SMAOINTE den tsórt san a bhí ag síor-rith timpall</span>
<lb n="85"/><span>ar cosanáirde istig i gceann Sheáin bhoicht agus é</span>
<lb n="86"/><span>ag siúl síos an tsráid taréis dó scarúint leis an gcailín a</span>
<lb n="87"/><span>bhí luaitte leis.  Nuair a shrois sé bun na sráide d'iompuigh</span>
<lb n="88"/><span>sé i leith a láimhe clé agus siúd fé dhéin na Carraige</span>
<lb n="89"/><span>Duibhe é.  Ní fheidir sé cad a thug an treo san é, ach</span></p>
</div>
<pb n="3"/>
<div><lb n="90"/><p><span>dá bhfaghadh sé céad punt air ní fhéadfadh sé stad.  Bhí</span>
<lb n="91"/><span>a dhá láimh i dhá bpóca a chóta mhóir aige, agus a cheann</span>
<lb n="92"/><span>leigithe ar aghaidh aige, agus é ag siúl ar mire; stiúir</span>
<lb n="93"/><span>air agus a dhá shúil mar a bheidís sáitte i rud éigin a</span>
<lb n="94"/><span>bheadh ad iarraidh imeacht uaidh agus eisean ad iarraidh</span>
<lb n="95"/><span>breith air agus ná feudfadh sé é, agus gan aon tsuaimhneas</span>
<lb n="96"/><span>ag na smaointe úd á thabhairt dá aigne i dtreo gur dhó</span>
<lb n="97"/><span>leis go scoiltfadh a cheann.  Ag gabháil tré shráid mhóir</span>
<lb n="98"/><span>na Carraige Duibhe dhó do chonnaic sé i bhfad amach</span>
<lb n="99"/><span>uaidh solus mór a chuir oiread áthais air agus chuireadh</span>
<lb n="100"/><span>radharc cathrach Mhecca ar an Mohamadach a thagadh i</span>
<lb n="101"/><span>bhfad chun a dhébhóideacha dhéanamh.</span></p>
<lb n="102"/>
<lb n="103"/><p><span>"Báfad é!" ar seisean.</span></p>
<lb n="104"/>
<lb n="105"/><p><span>Do ghéaruig ar an gcoisíocht aige; do shrois sé dorus</span>
<lb n="106"/><span>an tighe ina raibh an solus mór agus siúd suas chun an</span>
<lb n="107"/><span>chúntair é chó mear san gur bhain sé geit as an seana-</span>
<lb n="108"/><span>phótaire do bhí ag ól piúnta ar a shuaimhneas agus súil</span>
<lb n="109"/><span>aige go seolfadh Dia chuige isteach an té do bhronnfadh</span>
<lb n="110"/><span>an tarna ceann air.</span></p>
<lb n="111"/>
<lb n="112"/><p><span>"Piúnta," arsa Seán, agus do leag sé leath-thuistiún ar</span>
<lb n="113"/><span>an gcúntar.</span></p>
<lb n="114"/>
<lb n="115"/><p><span>"Leath-ghloine," ar seisean nuair a bhí an chéad dheoch</span>
<lb n="116"/><span>leigithe siar aige.</span></p>
<lb n="117"/>
<lb n="118"/><p><span>"Gloine den fhíon Spáinneach," ar seisean nuair a bhí</span>
<lb n="119"/><span>an tarna deoch ólta aige.  Fuair sé é agus níor dhein</span>
<lb n="120"/><span>sé dhá shlug de.</span></p>
<lb n="121"/>
<lb n="122"/><p><span>"Gan rath air!" ar seisean leis féin, "níl sé báitte</span>
<lb n="123"/><span>fós agam."</span></p>
<lb n="124"/>
<lb n="125"/><p><span>"Dhá bhuidéal seampéin!" ar seisean.</span></p>
<lb n="126"/>
<lb n="127"/><p><span>Do leath a bhéal is a dhá shúil ar an bhfear freastail</span>
<lb n="128"/><span>agus do thuit an tuimbiléir a' láimh an tseana-phótaire.</span></p>
<lb n="129"/>
<lb n="130"/><p><span>"Cad tá ort nó an amhlaidh atán tú bodhar!" arsa</span>
<lb n="131"/><span>Seán.  "Leag ansan chugam láithreach dhá bhuidéal den</span>
<lb n="132"/><span>tseampéin is fearr atá agat," ar seisean.</span>
<lb n="133"/></p>
</div>
<pb n="4"/>
<div><lb n="134"/><p><span>"Tá go maith, a dhuine uasail," arsan fear freastail</span>
<lb n="135"/><span>agus do chuaidh sé ag lorg na dighe.  Fuair sé an dá</span>
<lb n="136"/><span>bhuidéal agus do leag i bhfianuise Sheáin iad.  D'ól</span>
<lb n="137"/><span>seisean ceann aca agus tháinig meidhir air; d'ól sé an</span>
<lb n="138"/><span>tarna ceann agus tháinig ceo ar radharc air agus thug sé</span>
<lb n="139"/><span>iarracht ar chaint a dhéanamh leis an seana-phótaire.</span></p>
<lb n="140"/>
<lb n="141"/><p><span>"Dubh…  stiúsaidhe bligeáird… dorus</span>
<lb n="142"/><span>… diabhal," ar seisean.</span></p>
<lb n="143"/>
<lb n="144"/><p><span>Taréis na hóráide sin tháinig sé amach agus shiúil sé</span>
<lb n="145"/><span>go mí-stuama anonn godí an tram a bhí taréis stad in</span>
<lb n="146"/><span>aice leis an dtigh tábhairne.  Thug an tram isteach i lár</span>
<lb n="147"/><span>na cathrach é.  Chuaidh sé abhaile as san ar charra.</span></p>
<lb n="148"/>
<lb n="149"/><p><span>IV.</span></p>
<lb n="150"/>
<lb n="151"/><p><span>NUAIR a dhúisigh sé ar maidin lar na mháireach bhí</span>
<lb n="152"/><span>pian mór ina cheann.  Níor ith sé a bhricfaist.</span>
<lb n="153"/><span>Níor dhein sé ach bualadh amach fén aer láithreach taréis</span>
<lb n="154"/><span>éirithe dhó.  Ní ólfadh sé deoch chun leighis.  Mheas sé</span>
<lb n="155"/><span>riamh go ndéanfadh meisceoir críochnuithe dhe dá dtugadh</span>
<lb n="156"/><span>sé mar bhéas dó féin "leighseana" d'ól.  Chuaidh sé ag</span>
<lb n="157"/><span>obair ach ba dheacair dó a aigne choimeád ar an obair.</span>
<lb n="158"/><span>Níorbh fhéidir dó gan bheith ag síor-chuimhneamh ar an</span>
<lb n="159"/><span>gcailín dubh, agus ba chráitte an cuimhneamh aige é.</span>
<lb n="160"/><span>Uaireanta bhíodh sé ag cur síos ina aigne ar an aimsir</span>
<lb n="161"/><span>bhreá bheadh aige i dteannta an chailín Dé Domhnaig a</span>
<lb n="162"/><span>bhí chuige dá dtuiteadh so is súd amach, ach ní túisce</span>
<lb n="163"/><span>chuireadh an samhlú san áthas air ná mar a thagadh</span>
<lb n="164"/><span>duairceas air arís nuair a chuimhnigheadh sé nár bhaol</span>
<lb n="165"/><span>go dtuitfadh so ná súd amach - ná raibh aon bhreith in</span>
<lb n="166"/><span>aon chor aige ar mhathúnas fháil ón gcailín.  Mar sin dó</span>
<lb n="167"/><span>i gcaitheamh an lae go léir: seal fé áthas agus seal fé</span>
<lb n="168"/><span>dhuairceas agus fé bhuairt.  Sa deire do bhuaidh an</span></p>
</div>
<pb n="5"/>
<div><lb n="169"/><p><span>duairceas ar an áthas aige agus ní raibh sa tsaoghal go</span>
<lb n="170"/><span>léir, dar leis, ach folamhas.  Cadé an mhaith dhom</span>
<lb n="171"/><span>bheith am beathaidh in aon chor!" ar seisean leis féin.</span>
<lb n="172"/><span>"Cadé an mhaith é!  Cadé an mhaith é!" ar seisean</span>
<lb n="173"/><span>agus é ag teacht abhaile ar a sé a chlog um thráthnóna</span>
<lb n="174"/><span>an lae sin, agus bhí an chaint sin ag síor-ghabháil timpall</span>
<lb n="175"/><span>ina aigne i gcaitheamh na slí go léir abhaile.  Mara</span>
<lb n="176"/><span>mbeadh seana-thaithí a bheith aige ar an mbóthar do</span>
<lb n="177"/><span>raghadh sé amú, mar do shiúil sé mar a shiúlfadh duine</span>
<lb n="178"/><span>a bheadh ina chodla - gan aon rud fheiscint.  Cáirde dhó</span>
<lb n="179"/><span>do bhuail uime agus do bheannuig dó ní fheaca sé iad agus</span>
<lb n="180"/><span>ní lú ná mar a chuala sé iad, agus is beag ná gur leag</span>
<lb n="181"/><span>sé leanbh beag a thárla bheith sa tslí air i lár an chosáin.</span>
<lb n="182"/><span>Cailíní deasa a chuir fáilte gheal na gclaonrosc roimis</span>
<lb n="183"/><span>níor chuir sé suim ionta.  Ar theacht abhaile dhó d'ól sé</span>
<lb n="184"/><span>dhá chupa té agus d'ith sé cheithre geárrtha aráin fé mar</span>
<lb n="185"/><span>ba ghnáth leis riamh, agus i gcionn leathuair-a-chluig</span>
<lb n="186"/><span>taréis té, nuair a dhúisigh sé as a mhachtnamh, dfiarfuigh</span>
<lb n="187"/><span>sé de bhean an tighe canathaobh ná raibh an té ullamh</span>
<lb n="188"/><span>dó.</span></p>
<lb n="189"/>
<lb n="190"/><p><span>"Ár ndó, tán tú taréis é ól," ar sise.</span></p>
<lb n="191"/>
<lb n="192"/><p><span>"Dar fia," ar seisean, "níor chuimhnigheas air sin."</span>
<lb n="193"/><span>Agus do lean sé ar a mhachtnamh.</span></p>
<lb n="194"/>
<lb n="195"/><p><span>V.</span></p>
<lb n="196"/>
<lb n="197"/><p><span>CHUAIDH sé amach.  Bhí sé fuar dorcha amuich.  Ní</span>
<lb n="198"/><span>raibh réalt ná gealach le feiscint ar an spéir.  Bhí</span>
<lb n="199"/><span>uaigneas air, agus buairt, agus éadóchas.  Dar leis, nuair</span>
<lb n="200"/><span>a chonnaic sé an spéir go dubh dorcha os a chionn, bhí</span>
<lb n="201"/><span>Dia féin ina choinnibh.  Níor casadh leis éinne ab aithnid</span>
<lb n="202"/><span>dó.  Chuir san tuille uaignis agus tuille éadóchais air.</span>
<lb n="203"/><span>Na daoine chonnaic sé ag siúl thairis, níor dhaoine iad</span></p>
</div>
<pb n="6"/>
<div><lb n="204"/><p><span>in aon chor, dar leis, ach scáileana, ní hea ach sprideana,</span>
<lb n="205"/><span>sprideana a bhí ceangailte i gcórthaíbh fola agus feola</span>
<lb n="206"/><span>agus nár dheacair na córthaí sin do bhaint díobh - le sáth</span>
<lb n="207"/><span>ó sciain nó le buille chois.  Ní raibh ann féin, dar leis,</span>
<lb n="208"/><span>ach sprid den tsórt san, sprid bhuartha chráitte, cortha</span>
<lb n="209"/><span>den tsaoghal, bréan de féin agus de gach ní beo - ní hea</span>
<lb n="210"/><span>ach de gach ní marbh, mar ná raibh sa tsaoghal, dar leis,</span>
<lb n="211"/><span>ach saoghal marbh.  Canathaobh ná tréigfadh sé an</span>
<lb n="212"/><span>saoghal san?  Nárbh fhearr dhó bheith ina sprid amuich</span>
<lb n="213"/><span>is amach ná bheith ina sprid a bhí ceangailte le snáthín</span>
<lb n="214"/><span>beag suarach na beathadh de chorp throm ná leigfadh</span>
<lb n="215"/><span>dó a rogha rud a dhéanamh?  Cadé an tslí ab fhearr na</span>
<lb n="216"/><span>bhféadfadh sé éaló leis féin amach as an gcorp san?</span>
<lb n="217"/><span>Cadé an rud é seo?  An Life!  Uisce!  Uisce breá ciúin</span>
<lb n="218"/><span>mín macánta! - Sea, dhéanfadh san an gnó.  Ifrionn!</span>
<lb n="219"/><span>Teinte ar lic na bpian!  Deamhain mhóra agus pící géara</span>
<lb n="220"/><span>aca le sáth ann!  Lua beirithe agus piastana urghránna</span>
<lb n="221"/><span>agus boluithe bréan! - Seafóid!  Ráiméis a cheap na</span>
<lb n="222"/><span>sagairt chun daoine bochta choimeád umhal dosna daoine</span>
<lb n="223"/><span>móra!  "Cadé an mhaith do Dhia é?  Nách lú mise i</span>
<lb n="224"/><span>gcúmpráid le Dia ná an chuil i gcúmpráid liomsa?  Ní</span>
<lb n="225"/><span>mharbhóinn-se cuil dá gcuireadh sí tochas ar mo shróin,</span>
<lb n="226"/><span>agus is mó de pheaca é sin am aghaidh-se ná an peaca is</span>
<lb n="227"/><span>mó dféadfadh an bligeárd is mó a dhéanamh in aghaidh</span>
<lb n="228"/><span>Dia.  Níl ann ach seafóid."  "Ach," arsa guth éigin</span>
<lb n="229"/><span>(cheap sé gur ghuth é), "fuair Sé bás ar do shon; is mór</span>
<lb n="230"/><span>an deifríocht a dheinean an méid sin."  "Má fuair,"</span>
<lb n="231"/><span>arsa Seán leis an nguth, "níor iarras air é dhéanamh;</span>
<lb n="232"/><span>níor iarras air me chur ar an saoghal in aon chor; déanfad</span>
<lb n="233"/><span>súd gan teip."  "Ní dhéanfir, mar táimse at aice i</span>
<lb n="234"/><span>gcomhnuí."  "Déanfad," dfreagair Seán don ghuth, a</span>
<lb n="235"/><span>bhí ag gáirí uime um an dtaca san, dar leis.</span>
<lb n="236"/></p>
</div>
<pb n="7"/>
<div><lb n="237"/><p><span>VI.</span></p>
<lb n="238"/>
<lb n="239"/><p><span>SOIR a bhí sé ag gabháil, ar an dtaobh thuaidh</span>
<lb n="240"/><span>den abhainn.  Do chuaidh sé laistiar de cheann</span>
<lb n="241"/><span>desna tithibh úd tré n-a dtiomáintear na beithidhig chun</span>
<lb n="242"/><span>na loingeas.  Ní raibh idir é agus an t-uisce ach ráil.</span>
<lb n="243"/><span>Do stad sé agus do luig sé leis an ráil agus dfan sé ansan</span>
<lb n="244"/><span>ag féachaint amach ar an uisce.  Bhí sé ag machtnamh</span>
<lb n="245"/><span>go dian.  Le déine an mhachtnaimh do labhradh sé os</span>
<lb n="246"/><span>árd anois agus arís.</span></p>
<lb n="247"/>
<lb n="248"/><p><span>Shíl sé go raibh sé ina aonar ach ní raibh.  Bhí fear</span>
<lb n="249"/><span>ar an dtaobh thiar de, sa chúinne, píléir mór a tháinig</span>
<lb n="250"/><span>san áit uaigneach san chun gal tobac a bheith aige i</span>
<lb n="251"/><span>ganfhios dá mháighistríbh.  Bhí Seán ag caitheamh tobac,</span>
<lb n="252"/><span>leis.  Uaireanta do leigeadh sé do shaigréid dul in éag</span>
<lb n="253"/><span>agus tuitim as a láimh.  Do lasadh sé ceann eile ansan.</span>
<lb n="254"/><span>Bhí an píléir agus a cheann sáitte amach aige, ag féachaint</span>
<lb n="255"/><span>ar Sheán agus ag éisteacht leis an gcaint ait a chloiseadh</span>
<lb n="256"/><span>sé anois agus arís.  Nuair airigh sé an chaint ar dtúis</span>
<lb n="257"/><span>níor chuir sé aon tsuim inti.  Bfearr leis aireachas a</span>
<lb n="258"/><span>thabhairt dá phíopa agus bhí sé ag faire sara dtagadh</span>
<lb n="259"/><span>an sáirsint i ganfhios dó.  Ach rud éigin dá ndubhairt</span>
<lb n="260"/><span>Seán as a dhian-mhachtnamh, rud éigin ná féadfadh teacht</span>
<lb n="261"/><span>ach a' béal duine bhuile, do chuir sé fhiachaint ar an</span>
<lb n="262"/><span>bpíléir an píopa thógaint amach as a bhéal agus cluas le</span>
<lb n="263"/><span>héisteacht do chur air féin.  Bhí snámh maith aige agus</span>
<lb n="264"/><span>do cheap sé, dá bhfanadh sé tamall, go mbeadh leathscéal</span>
<lb n="265"/><span>aige chun a chrógacht do thriáil agus an bonn óir dfáil</span>
<lb n="266"/><span>dá bhárr.  Ní puinn de chaint Sheáin a thuig sé.  Níor</span>
<lb n="267"/><span>thuig sé as na blúiriacha cainte do shroiseadh a chluasa</span>
<lb n="268"/><span>ach go raibh an t-uisce go breá ciúin agus má bhí sé fuar,</span>
<lb n="269"/><span>féin, gurbh fhéidir anachuid buartha do chur i bhfolach</span>
<lb n="270"/><span>ann.  Ba thrua leis an t-ógánach bocht ach dubhairt sé</span></p>
</div>
<pb n="8"/>
<div><lb n="271"/><p><span>leis féin gur mhaith an rud chun atharú a chur ar a aigne</span>
<lb n="272"/><span>leigint dó fliuchadh fuar a thabhairt dó féin agus go</span>
<lb n="273"/><span>bhféachfadh seisean chuige ná fágfí ró-fhada san uisce é.</span></p>
<lb n="274"/>
<lb n="275"/><p><span>VII.</span></p>
<lb n="276"/>
<lb n="277"/><p><span>I GCIONN tamaill do tháinig ciúnas ar Sheán.  Scuir</span>
<lb n="278"/><span>sé den chaint.  Ní raibh cor aige á chur de.</span>
<lb n="279"/><span>Bhí sé mar bheadh dealbh mharmair.  Fé dheire thiar</span>
<lb n="280"/><span>thall tháinig meangadh gáire ar a bhéal.  Ansan do</span>
<lb n="281"/><span>chuir sé scearta mór gáire as.</span></p>
<lb n="282"/>
<lb n="283"/><p><span>"Mh'anam ach gur dhóbair dom," ar seisean os árd.</span></p>
<lb n="284"/>
<lb n="285"/><p><span>Bhain an gáire sin geit as an bpíléir.  Do thuit an</span>
<lb n="286"/><span>píopa as a láimh.  Do leath a bhéal agus a dh á shúil air</span>
<lb n="287"/><span>agus do sháidh sé a cheann amach.</span></p>
<lb n="288"/>
<lb n="289"/><p><span>"Cad ba dhóbair duit?" ar seisean.</span></p>
<lb n="290"/>
<lb n="291"/><p><span>Bhain san geit a' Seán, ach níor leig sé air gur bhain.</span>
<lb n="292"/><span>D'iompuigh sé go réidh socair.  D'iniúch sé an píléir ó</span>
<lb n="293"/><span>mhullach talamh agus lena linn sin do chaith sé uaidh</span>
<lb n="294"/><span>an stumpa saigréid a bhí ina láimh aige.  Chuir sé ceann</span>
<lb n="295"/><span>eile ina bhéal; do dhearg sé é; do tharraing agus do</span>
<lb n="296"/><span>shéid lán a bhéil de dheatach suas fé shróin an phíléir</span>
<lb n="297"/><span>agus dubhairt go mall righin agus go séimh:</span></p>
<lb n="298"/>
<lb n="299"/><p><span>"Ba dhóbair dom an cailín ruadh do dhearmhad," ar</span>
<lb n="300"/><span>seisean, agus d'imigh sé.</span>
<lb n="301"/></p>
</div>
<pb n="9"/>
<div><lb n="302"/><p><span>AN BHEIDHLEADÓIR.</span></p>
<lb n="303"/>
<lb n="304"/><p><span>I.</span></p>
<lb n="305"/>
<lb n="306"/><p><span>RÍL sé dhuine dhéag!" do ghlaoidh stiúrthóir an</span>
<lb n="307"/><span>rinnce in árd a chinn is a ghotha an tríomhadh</span>
<lb n="308"/><span>huair.  "Éirighidh! Éirighidh!" ar seisean le cuid desna</span>
<lb n="309"/><span>buachaillí a bhí ina suidhe agus gan aon deabhramh</span>
<lb n="310"/><span>orra gur theastuig uatha bheith ag rinnce.  "Éirighidh!</span>
<lb n="311"/><span>ná coimeádaidh Peadar bocht ag déanamh ceoil ansan go</span>
<lb n="312"/><span>dtiocfidh pian ina láimh!" ar seisean.</span></p>
<lb n="313"/>
<lb n="314"/><p><span>"Dheamhan baoghal air!" arsa duine aca, "ach mar</span>
<lb n="315"/><span>sin féin níor mhisde dhúinn crothadh a bhaint asainn féin."</span>
<lb n="316"/><span>Agus d'éirigh sé sin agus triúr nó ceathrar eile agus thugadar</span>
<lb n="317"/><span>a gcó-rinnceoirí amach chun rinnce leo agus níor bhfada</span>
<lb n="318"/><span>go raibh an t-úrlar lán de bhuachaillí óga agus de chailíní</span>
<lb n="319"/><span>deasa.  I Seomra an tSuipéir i dTigh an Tiarna Mhéara</span>
<lb n="320"/><span>oíche sheaca gheimhridh i ndeire na bliana 1915 a bhí an</span>
<lb n="321"/><span>rinnce ar siúl.  Bhí Peadar ansúd in aice an phianó -</span>
<lb n="322"/><span>Peadar Ó Conchubhair - agus é ag seinm an bheidhlín</span>
<lb n="323"/><span>dóibh chó meidhreach san gur dhó le héinne le féachaint</span>
<lb n="324"/><span>air ná raibh aon mhairg riamh air agus gur chun áthais</span>
<lb n="325"/><span>a chur air féin agus ar gach éinne a theangóch leis a cuireadh</span>
<lb n="326"/><span>ar an saoghal é.  Peadar Ó Conchubhair a ainm is a</span>
<lb n="327"/><span>shloinne ach is annamh a tugtí aon ainm air ach Peadar</span>
<lb n="328"/><span>Bocht ón uair a loiteadh a leath-chos air deich mbliana</span>
<lb n="329"/><span>roime sin.  I gan fhios don tsaoghal, ámh, do ghoilleadh</span>
<lb n="330"/><span>sé go mór air é bheith bacach.  Cé gur mhór an chabhair</span>
<lb n="331"/><span>dó bataí croise, ní leigfadh an náire dhó iad d'iompar - nó</span>
<lb n="332"/><span>leigint dóibh-sean eisean d'iompar.  Bfearr leis aon bhata</span>
<lb n="333"/><span>amháin a bheith aige, bata maith téagartha, an sórt bata</span>
<lb n="334"/><span>ba mhaith le duine bheith aige i lár cath sráide, agus</span></p>
</div>
<pb n="10"/>
<div><lb n="335"/><p><span>bhí a lithéid sin de ghráin aige ar an mbata san go gcuireadh</span>
<lb n="336"/><span>sé as a radharc féin agus as radharc cách é gachaon uair</span>
<lb n="337"/><span>a shuidheadh sé.  Ní hé sin féin ach do cheileadh sé an</span>
<lb n="338"/><span>chos bhacach, leis, chó maith is dféadadh sé é.  Is beag</span>
<lb n="339"/><span>duine ná tugadh fé ndeara na cleasa beaga san, ach bhí</span>
<lb n="340"/><span>cion ag gach éinne air agus trua aca dhó, agus ní leigidís</span>
<lb n="341"/><span>éinní orra.  Bfearr le Peadar, ámh, lúth na coise agus a</span>
<lb n="342"/><span>bhfuath aige, bíodh is gur thuig sé a ndea-chroidhe agus</span>
<lb n="343"/><span>go raibh sé baoch díobh mar gheall air.  Do ghoilleadh an</span>
<lb n="344"/><span>trua air.  Nuair a thagadh cailín deas ag caint leis - agus</span>
<lb n="345"/><span>is mó cailín deas a dheineadh é, mar fear deabharthúil</span>
<lb n="346"/><span>soineannta ab ea é agus a theanga chó maith chun cainte</span>
<lb n="347"/><span>is bhí an chos bhacach go holc chun é iompar - nuair a</span>
<lb n="348"/><span>bhíodh cailín deas ag caint leis chíodh sé an scamall beag,</span>
<lb n="349"/><span>chó beag san ná feiceadh éinne é ach é féin, chíodh sé an</span>
<lb n="350"/><span>scamall beag a thagadh ar an ngnúis áluinn ghealgháiriteach</span>
<lb n="351"/><span>nuair a leigeadh an cailín súil ar an gcois bhacaig, agus</span>
<lb n="352"/><span>do ghoineadh an scamall beag san sa bheo é.  Ba chuma</span>
<lb n="353"/><span>an scamall san, dar leis, nó an cailín a bheith á rádh leis:</span>
<lb n="354"/><span>"dá mhéid cion agam ort agus da mhéid trua agam duit</span>
<lb n="355"/><span>ní bhfuighinn ionam mo chroidhe ina iomláine do bhronnadh</span>
<lb n="356"/><span>ort choíche; ní mór dom seachaint sara leigead don</span>
<lb n="357"/><span>chion san bheith ró-mhór."</span></p>
<lb n="358"/>
<lb n="359"/><p><span>Nuair a stad an rinnce do stad an ceol agus tháinig</span>
<lb n="360"/><span>scata beag cailíní ina thimpall agus do cuireadh in aithne</span>
<lb n="361"/><span>dhó cailín ná feaca sé riamh roime sin - Nuala Dhonn</span>
<lb n="362"/><span>Chúndún - girrseach bheag éadtrom néata thapaidh ná</span>
<lb n="363"/><span>feictí ar a gnúis choíche ach tosach nó meadhon nó deire</span>
<lb n="364"/><span>gáire.  Dfan sí cúpla nómat ag caint le Peadar taréis</span>
<lb n="365"/><span>imeacht don chuid eile.  Thaithn a cuid cainte leis go</span>
<lb n="366"/><span>mór.  Ní fheaca sé fiú scáile an scamaill uirri faid a bhí</span>
<lb n="367"/><span>sí ina fhochair agus tháinig dóchas beag isteach ina</span>
<lb n="368"/><span>chroidhe.</span>
<lb n="369"/></p>
</div>
<pb n="11"/>
<div><lb n="370"/><p><span>II.</span></p>
<lb n="371"/>
<lb n="372"/><p><span>"UAIGNEAS!  Uaigneas!!  Síor-uaigneas!!!  Saoghal</span>
<lb n="373"/><span>gach lae mar a chéile, gan súil le hatharú choíche!</span>
<lb n="374"/><span>An rud a dheineas indé do dheineas arís indiu é agus</span>
<lb n="375"/><span>déanfad amárach arís eile é.  Sin mar a bhí riamh agus</span>
<lb n="376"/><span>mar a bheidh go deire na scríbe.  Uaigneas orm i</span>
<lb n="377"/><span>gcuideachtain agus uaigneas orm nuair a bhím am aonar!</span>
<lb n="378"/><span>Agus má thagan an troid, agus is dócha go dtiocfidh i</span>
<lb n="379"/><span>gceann cúpla mí eile, imeoidh Cormac uaim, an t-éinne</span>
<lb n="380"/><span>amháin a bhí riamh agam chun mo rún a leigint leis.</span>
<lb n="381"/><span>Is aoibhinn dó!  Beidh scartha aige leis an saoghal ach</span>
<lb n="382"/><span>caithfadsa fuireach anso ina dhiaig.  Sea, an chos so,</span>
<lb n="383"/><span>atá ag coimeád gach aoibhneas saoghalta uaim, coimeádfa</span>
<lb n="384"/><span>sí aoibhneas an bháis uaim, leis.  Dá mbeadh - dá</span>
<lb n="385"/><span>bhfaghainn - ach ní fearr bheith ag caint air: níl aon</span>
<lb n="386"/><span>ghnó de bhacach ag lucht airm.  Ní fhéadfinn siúl, agus</span>
<lb n="387"/><span>caithfad fanúint sa bhaile faid a bheid siad san ag dul</span>
<lb n="388"/><span>fé dhéin an bháis ná teastuighean uatha."</span></p>
<lb n="389"/>
<lb n="390"/><p><span>Do stad Peadar i lár a mhachtnaimh mar d'airigh sé</span>
<lb n="391"/><span>an dorus mór dá oscailt, agus bhí 's aige gurbh é Cormac</span>
<lb n="392"/><span>a bhí ann, Cormac, dob aondritháir agus dob aon-</span>
<lb n="393"/><span>chomráduidhe dhó.</span></p>
<lb n="394"/>
<lb n="395"/><p><span>"Cad tá ort?" ar seisean nuair a tháinig Cormac</span>
<lb n="396"/><span>isteach agus saothar air agus loinnir áthais ina dhá shúil.</span></p>
<lb n="397"/>
<lb n="398"/><p><span>"Ca bhfuil an gunna úd?" arsa Cormac.</span></p>
<lb n="399"/>
<lb n="400"/><p><span>"Tá sé san áit ina mbíon sé i gcomhnuí," arsa Peadar,</span>
<lb n="401"/><span>"ach cad do bhain duit."</span></p>
<lb n="402"/>
<lb n="403"/><p><span>"Pioc!" arsa Cormac agus é ag dul anonn chun na</span>
<lb n="404"/><span>háite ina raibh an gunna.  "Pioc ar domhan, ach gur</span>
<lb n="405"/><span>airigheas cúpla focal anocht a chuir áthas orm.  Is</span>
<lb n="406"/><span>amhlaidh a bhíos sa tigh lóistín úd is eol dúinn araon,</span>
<lb n="407"/><span>ní hea ach is amhlaidh a bhíos ghá fhágaint.  Bhíos</span>
<lb n="408"/><span>laistiar den chruitín sa halla ag cur mo chóta mhóir umam,</span></p>
</div>
<pb n="12"/>
<div><lb n="409"/><p><span>nuair airigheas Seán mac Diarmada á rádh le fear an tighe</span>
<lb n="410"/><span>gur bhfearra dhó dóthin trí lá de bhiadh do thabhairt</span>
<lb n="411"/><span>leis ar an bpárád ar maidin amárach mar, dá maireadh</span>
<lb n="412"/><span>sé, nárbh ealaí dhó bheith ina throsgadh."</span></p>
<lb n="413"/>
<lb n="414"/><p><span>"Agus b' ionann san is a rádh… "</span></p>
<lb n="415"/>
<lb n="416"/><p><span>"Gur mhithid domhsa dul chun faoistine, rud a dheineas</span>
<lb n="417"/><span>sara dtánag abhaile."</span></p>
<lb n="418"/>
<lb n="419"/><p><span>Do chrom Cormac ar a chóir chogaidh go léir do chur</span>
<lb n="420"/><span>i dtreo ansan.  Do chabhruig Peadar leis agus isiad a</span>
<lb n="421"/><span>bhí go broidiúil godí n-a dó a chlog maidin Domhnaig</span>
<lb n="422"/><span>Cásca 1916.</span></p>
<lb n="423"/>
<lb n="424"/><p><span>III.</span></p>
<lb n="425"/>
<lb n="426"/><p><span>NUAIR a chonacadar an fógra sa phápéar maidin</span>
<lb n="427"/><span>Dé Domhnaig ná beadh párád ná máirseáil ann</span>
<lb n="428"/><span>ní fheidir siad cad ba bhun leis.  Thuigeadar go raibh ní</span>
<lb n="429"/><span>éigin bun os cionn agus thugadar cuid mhaith den lá ag</span>
<lb n="430"/><span>cur an scéil tré chéile ach ba bheag an mhaith dhóibh é.</span>
<lb n="431"/><span>Chuadar isteach i lár na cathrach um thráthnóna.  Do</span>
<lb n="432"/><span>bhrathadar mar a bheadh rud éigin san aer, rud éigin a</span>
<lb n="433"/><span>chuir in úil dóibh go raibh obair éigin ar siúl i ganfhios</span>
<lb n="434"/><span>dóibh.  Ní raibh oiread is aon phíléir amháin le feiscint.</span>
<lb n="435"/><span>Cadé an brí a bhí leis sin?  Go raibh eagla ar mhuintir</span>
<lb n="436"/><span>an Chaisleáin, nó go rabhdar chun na dtithe do chuardach</span>
<lb n="437"/><span>agus taoisig na n-óglách do ghabháil?  Ansan do chona-</span>
<lb n="438"/><span>cadar Arm na Cathrach línithe timpall Shéamais uí</span>
<lb n="439"/><span>Chonghaile lasmuich de Ha!la na Saoirse.  "Beidh</span>
<lb n="440"/><span>Parliament Shasana cruinnithe i rúntionól Dé máirt</span>
<lb n="441"/><span>seo chugainn," arsa Séamus, "agus cloisfid siad scéal</span>
<lb n="442"/><span>ansan ná taitnfidh leo.  Maidir linne, is saighdiúirí sinn</span>
<lb n="443"/><span>dáiríribh feasta.  Raghmíd isteach sa Halla san anocht</span>
<lb n="444"/><span>agus fanfimíd ann, gach fear ina ionad féin, agus an té a</span>
<lb n="445"/><span>thréigfidh a phost cuirfar chun báis é."  Rud éigin den</span>
<lb n="446"/><span>tsórt san agus a lán rudaí nach é isea adubhairt Séamus</span>
<lb n="447"/><span>Ó Conghaile sara ndeaghaidh an t-arm isteach sa halla.</span>
<lb n="448"/></p>
</div>
<pb n="13"/>
<div><lb n="449"/><p><span>"Ní fheadar cadé an fuadar atá fútha," arsa Cormac.</span></p>
<lb n="450"/>
<lb n="451"/><p><span>"D'airigheas cúpla uair," arsa Peadar, "go raibh</span>
<lb n="452"/><span>easaontas idir Arm na Cathrach agus na hÓgláig.  Béidir</span>
<lb n="453"/><span>gurb amhlaidh a theastuighean ó Shéamus agus ón gcuid</span>
<lb n="454"/><span>eile aca an troid a chur ar siúl agus na hÓgláig a tharang</span>
<lb n="455"/><span>isteach ann."</span></p>
<lb n="456"/>
<lb n="457"/><p><span>"Béidir é," arsa Cormac, "ach ní haon mhaith bheith</span>
<lb n="458"/><span>ag brath ar aon eolas cruinn a bhaint as na ráflaí seo go</span>
<lb n="459"/><span>léir.  Ar aon chuma, ní féidir dúinn pioc a dhéanamh go</span>
<lb n="460"/><span>bhfuighmíd an focal.  Téimís abhaile.  Fanfad istig</span>
<lb n="461"/><span>anocht ar eagla na heagla."</span></p>
<lb n="462"/>
<lb n="463"/><p><span>"Bfearra dhúinn deithneas a dhéanamh.  Ní fios ná</span>
<lb n="464"/><span>go mbeadh scéal éigin tagaithe cheana féin."</span></p>
<lb n="465"/>
<lb n="466"/><p><span>IV.</span></p>
<lb n="467"/>
<lb n="468"/><p><span>AR maidin Dé Luain tháinig an teachtaire chun a</span>
<lb n="469"/><span>rádh le Cormac bheith ar Plás Mhic Fheorais</span>
<lb n="470"/><span>ar a deich a chlog.  Dfág sé slán ag Peadar.  Ag scarúint</span>
<lb n="471"/><span>lena chéile dhóibh dfanadar ag féachaint isteach i súilibh</span>
<lb n="472"/><span>a chéile ar feadh nómaitín agus do dhaingnighdar an greim</span>
<lb n="473"/><span>a bhí aca ar lámhaibh a chéile.</span></p>
<lb n="474"/>
<lb n="475"/><p><span>"Beannacht Dé agut, a Pheadair!" arsa Cormac go</span>
<lb n="476"/><span>dúthrachtach.</span></p>
<lb n="477"/>
<lb n="478"/><p><span>"Go dtighir slán, go dtighir slán, a mhic ó!" arsa</span>
<lb n="479"/><span>Peadar, gan puinn dóchais aige go bhfeiceadh sé a dhritháir</span>
<lb n="480"/><span>arís ar an saoghal so.</span></p>
<lb n="481"/>
<lb n="482"/><p><span>D'imig Cormac agus bhí Peadar ag féachaint ina dhiaig</span>
<lb n="483"/><span>go raibh sé imithe a' radharc.  Dfan sé tamall maith</span>
<lb n="484"/><span>ar an dtáirsig agus é ag féachaint ar gach ní sa tsráid gan</span>
<lb n="485"/><span>éinní fheiscint mar ní har a raibh ar siúl sa tsráid a bhí</span>
<lb n="486"/><span>a aigne leagaithe ach ar na blianta fada a bhí caitte aige</span>
<lb n="487"/><span>i bhfochair Chormaic.  Do bhraith sé go raibh ceangal</span>
<lb n="488"/><span>éigin anama briste istig ann.  D'iompuigh sé isteach.</span>
<lb n="489"/><span>Tigh folamh dó an tig sin feasta in éaghmais Chormaic</span></p>
</div>
<pb n="14"/>
<div><lb n="490"/><p><span>"Níl ann ach bearaic!" ar seisean leis féin agus marar</span>
<lb n="491"/><span>chrom sé ar bheith ag gol ar nós leinbh ba dhícheall dó.</span></p>
<lb n="492"/>
<lb n="493"/><p><span>I lár an mhachtnaimh dó, chuala sé fothram géar geairid</span>
<lb n="494"/><span>árd na ngunnaí.  Phreab sé ina sheasamh.  Mhothuigh</span>
<lb n="495"/><span>sé an teas ag imeacht as a ghruadhnaibh agus loinnir</span>
<lb n="496"/><span>phléisiúir ag teacht ina shúilibh fé mar a mhothuigh sé</span>
<lb n="497"/><span>go minic roime sin le linn tóirthnighe.  Dféach sé dhá</span>
<lb n="498"/><span>mhíle blian siar ina aigne féin agus ba léir dó in aon</span>
<lb n="499"/><span>splanc amháin eachtraí laochra na hÉireann ó Chúchulainn</span>
<lb n="500"/><span>aniar.  Ar aon dul leo san a bhí eachtra an Luain sin.</span>
<lb n="501"/><span>Do rith sé godí an dorus.  Do chonaic sé scata beag</span>
<lb n="502"/><span>óglách ag gabháil thar bráid.  "Maith sibh, a bhuachaillí!</span>
<lb n="503"/><span>Tugaidh sa diabhal dóibh é!" do liúig sé chúcha.</span>
<lb n="504"/><span>"Hurae! hurae! suas leis an republic!" agus do</span>
<lb n="505"/><span>chuaidh sé imeasc na ndaoine a bhí cruinnithe ar an</span>
<lb n="506"/><span>mbóthar agus a bhí ag liúirig ar an gcuma gcéadna.</span>
<lb n="507"/><span>Chrom sé ar bheith ag caint leo.  Dhein sé cuideachtanas</span>
<lb n="508"/><span>le gach sórt daoine, daoine go mbeadh saghas náire air</span>
<lb n="509"/><span>labhairt leo ar ócáid ar bith eile: daoine dealbha, mná</span>
<lb n="510"/><span>salacha giobalacha, buachaillí ná féadfadh "lá breá" a</span>
<lb n="511"/><span>rádh gan leathdosaen focal garsúil a chur leis, daoine</span>
<lb n="512"/><span>bochta macánta daonachtúla a bhí ana-gharbh lasmuich</span>
<lb n="513"/><span>agus fíor-uasal istig ina gcroidhe is ina n-aigne.</span></p>
<lb n="514"/>
<lb n="515"/><p><span>V.</span></p>
<lb n="516"/>
<lb n="517"/><p><span>ISTOÍCHE Dé Céadaoin bhí sé ina shuidhe sa</span>
<lb n="518"/><span>phárlús.  Is ann a thug sé an tráthnóna.  Ní</span>
<lb n="519"/><span>raibh daonnaidhe ina fhochair.  Níor chodail sé an dá</span>
<lb n="520"/><span>oíche roime sin.  Conus fhéadfadh sé é agus an cath ar</span>
<lb n="521"/><span>siúl istig i lár na cathrach?  Is ar éigin fhéadadh sé é</span>
<lb n="522"/><span>féin a mhealladh chun béile d'ithe gan trácht ar chodladh</span>
<lb n="523"/><span>dhéanamh.  Ag éisteacht leis na piléaracha a thug sé an</span></p>
</div>
<pb n="15"/>
<div><lb n="524"/><p><span>dá oíche roime sin agus ad iarraidh cúrsaí an chatha</span>
<lb n="525"/><span>thuisgint ós na fuaimeana go léir agus ós na ráflaí a</span>
<lb n="526"/><span>chloiseadh sé i lár an lae nuair a loirgeadh sé scéala ar</span>
<lb n="527"/><span>na daoine a castí leis ar an sráid.  Bhí an ghrian taréis</span>
<lb n="528"/><span>dul fé.  Bhí an tsráid folamh ó dhaoine.  Bhí an áit</span>
<lb n="529"/><span>go léir chó ciúin le roilig agus ní dheineadh an fothram</span>
<lb n="530"/><span>ach an ciúnas marbh do chur i méid.  Ba gheall le</span>
<lb n="531"/><span>fothram mór dó an fuaim is lu a dheineadh an t-uaireadóir</span>
<lb n="532"/><span>ina phóca.  Do bhí uaigneas agus éadóchas a shaoghail</span>
<lb n="533"/><span>féin ag luighe go trom ar a chroidhe.  Cadé an mhaith</span>
<lb n="534"/><span>dhó an saoghal fada folamh cráiteach san a bhí sínte</span>
<lb n="535"/><span>amach roimis chó soiléir?</span></p>
<lb n="536"/>
<lb n="537"/><p><span>Nárbh fhearr dhó tuitim i lár an chatha?  Nárbh</span>
<lb n="538"/><span>fhearr dhó an oíche sin a chaitheamh imeasc a chomará-</span>
<lb n="539"/><span>duithe?  Ní bheadh an t-uaigneas chó marathach ar</span>
<lb n="540"/><span>fad ansan agus béidir go mbeadh ar a chumas cabhair</span>
<lb n="541"/><span>bheag éigin a thúirt dóibh?  Ca bhfios ná go bhféadfadh</span>
<lb n="542"/><span>sé gunna fháil uatha, leis?  Taréis an tsaoghail cadé an</span>
<lb n="543"/><span>bac a bhí air é dhéanamh trá's nách ar an dtuath a bhí</span>
<lb n="544"/><span>an cath ach sa chathair agus mar sin nár ghádh dhó puinn</span>
<lb n="545"/><span>siúil do dhéanamh?  Ag féachaint amach ar an sráid go</span>
<lb n="546"/><span>gruama a bhí sé faid a bhí sé ag machtnamh ar an gcuma</span>
<lb n="547"/><span>san.  "A ndéanfad é?" ar seisean os árd, agus d'éirigh</span>
<lb n="548"/><span>sé ina sheasamh.  Dféach sé ar phictiúir a athar a</span>
<lb n="549"/><span>cailleadh roinnt mhaith blian roime sin.  Bhí an oíche ag</span>
<lb n="550"/><span>tuitim go tiugh ach bhí a dhóthin soluis fós aige chun</span>
<lb n="551"/><span>súile a athar a dhéanamh amach sa phictiúir.  "A</span>
<lb n="552"/><span>ndéanfad é?" ar seisean arís agus roinnt scátha air roimis</span>
<lb n="553"/><span>an mbás a mheas sé a bhí in áirithe dhó dá ndeineadh.</span>
<lb n="554"/><span>"Dein!" arsa na súile, dar leis.  Ansan do chuimhnigh</span>
<lb n="555"/><span>sé ar a dhritháir.  "Tar!" arsan samhail dá dhritháir</span>
<lb n="556"/><span>a bhí os comhair a aigne aige.  "Dar fia, raghad!" ar</span>
<lb n="557"/><span>seisean.  Chuir sé a chóta mór uime agus do shleamhnuigh</span>
<lb n="558"/><span>amach.</span>
<lb n="559"/></p>
</div>
<pb n="16"/>
<div><lb n="560"/><p><span>VI.</span></p>
<lb n="561"/>
<lb n="562"/><p><span>"CADÉ an diabhal donus atá ort nó cé hé thu féin?"</span></p>
<lb n="563"/>
<lb n="564"/><p><span>"Tá aithne mhaith agat orm: mise Peadar Ó Conchubhair</span>
<lb n="565"/><span>— an bheidhleadóir, tá's agat.  As ucht Dé, leig isteach</span>
<lb n="566"/><span>me.  Béidir go bhféadfinn cabhair éigin a thabhairt díbh.</span>
<lb n="567"/><span>Más bacach, féin, me, tá's agum cadé an rud gunna."</span></p>
<lb n="568"/>
<lb n="569"/><p><span>"Druid amach as san, beagáinín, go tapaidh nó is</span>
<lb n="570"/><span>geairid go mbeidh fhios agut cadé an rud piléar.  Druid</span>
<lb n="571"/><span>i leattaoibh - tá ropaire éigin i Sráid uí Mhórdha ag</span>
<lb n="572"/><span>caitheamh linn.  Leigfad isteach láithreach tu."</span></p>
<lb n="573"/>
<lb n="574"/><p><span>Do dhruid Peadar cúpla slat i dtreo Árdoifig an Phuist</span>
<lb n="575"/><span>agus ba mhaith an bhail air gur dhein mar is ar éigin</span>
<lb n="576"/><span>a bhí sé as an slí nuair aimsig cúpla piléar an falla.</span></p>
<lb n="577"/>
<lb n="578"/><p><span>"Tar isteach go tapaidh!" arsan guth arís.  Chó</span>
<lb n="579"/><span>maith do dhein agus díreach ina dhiadh san tháinig cúpla</span>
<lb n="580"/><span>piléar eile ach níor dheineadar aon díobháil.</span></p>
<lb n="581"/>
<lb n="582"/><p><span>"Conus a ragha tu anáirde staighre anois?  A Sheáin,</span>
<lb n="583"/><span>tar anuas!"</span></p>
<lb n="584"/>
<lb n="585"/><p><span>Tháinig Seán anuas i lár an troscáin a bhí caitte ar an</span>
<lb n="586"/><span>staighre.  Fear mór láidir ab ea Seán.  Rug sé greim</span>
<lb n="587"/><span>ar Pheadar, do thóg ar a bhaclainn é agus do chuaidh do</span>
<lb n="588"/><span>chiscéimeanaibh móra aicillidhe tríd an dtroscán go léir</span>
<lb n="589"/><span>agus suas go dí áit leibhéalta.</span></p>
<lb n="590"/>
<lb n="591"/><p><span>"Seo dhuit do bhata!" arsan guth arís agus do thuit</span>
<lb n="592"/><span>an bata ag cosaibh Pheadair.</span></p>
<lb n="593"/>
<lb n="594"/><p><span>"Lean mise anois!" arsan fear mór agus níorbh fhada</span>
<lb n="595"/><span>go raibh staighre eile, ná raibh aon troscán air, curtha</span>
<lb n="596"/><span>dhíobh aca.</span></p>
<lb n="597"/>
<lb n="598"/><p><span>Bhíodar i seomra a bhí cuibhsach mór.  D'airighdar</span>
<lb n="599"/><span>fothram beag a dhein rud beag éigin a bhuail an falla.</span>
<lb n="600"/><span>Bhí an fear mór ag lamhcán ar an úrlár.</span>
<lb n="601"/></p>
</div>
<pb n="17"/>
<div><lb n="602"/><p><span>"Síos leat!" ar seisean le Peadar.</span></p>
<lb n="603"/>
<lb n="604"/><p><span>Bhí Peadar síos ar a dhá ghlúin ach… cadé an</span>
<lb n="605"/><span>rud é sin a bhain dá láimh?  Pioc!  Á shamhlú a bhí</span>
<lb n="606"/><span>sé!  Ach nuair a chuir sé a dhá láimh fé do thuit sé</span>
<lb n="607"/><span>ar a chliathán clé.  Pé rud a bhí ar a láimh chlé níor</span>
<lb n="608"/><span>fhéad sí a chorp d'iompar.</span></p>
<lb n="609"/>
<lb n="610"/><p><span>"Táim buailte, sílim!" ar seisean leis an bhfear mór</span>
<lb n="611"/><span>agus, lena linn sin, do bhrath sé mar bheadh greim éigin</span>
<lb n="612"/><span>air istig ina ghoile agus eagla, leis, an sórt eagla a thiocfadh</span>
<lb n="613"/><span>ar dhuine dá bhfeiceadh sé an talamh ag sleamhnú uaidh</span>
<lb n="614"/><span>agus duibheagán anaithnid do-eolais síos uaidh agus</span>
<lb n="615"/><span>roimis amach agus gan aon rud aige do dhéanfadh taca</span>
<lb n="616"/><span>dhó.  Ansan d'airigh sé guth an fhir mhóir, mar bheadh</span>
<lb n="617"/><span>sé fiche milleon míle uaidh, agus é á rádh "ní haon rud</span>
<lb n="618"/><span>é" agus, san am gcéadna, do mhothuigh sé an dá ghéig</span>
<lb n="619"/><span>mhóra ina thimpall.</span></p>
<lb n="620"/>
<lb n="621"/><p><span>Ar ball d'airigh sé caint go raibh blas Ghlaschú uirri</span>
<lb n="622"/><span>agus srónghail tríthe.</span></p>
<lb n="623"/>
<lb n="624"/><p><span>"Níl aon chnámh briste ar aon chuma," arsan guth,</span>
<lb n="625"/><span>"agus ní dócha go bhfuil an piléar ann mar tá puillín</span>
<lb n="626"/><span>ar gach taobh den láimh."</span></p>
<lb n="627"/>
<lb n="628"/><p><span>D'oscail Peadar a shúile.  Chonnaic sé bannaí éadaig</span>
<lb n="629"/><span>casta timpall a láimhe clé.  I seomra an bhídh a bhí sé.</span>
<lb n="630"/><span>Bhí biadh ar gach taobh de: cúpla bológ aráin, anachuid</span>
<lb n="631"/><span>de gachaon tsaghas cácaí mílse, neart bagúin agus íspíní</span>
<lb n="632"/><span>agus cáise.</span></p>
<lb n="633"/>
<lb n="634"/><p><span>"Caith siar é sin!" arsan cócaire, an fear ó Ghlaschú;</span>
<lb n="635"/><span>agus d'ól Peadar an deoch fuisce a síneadh amach chuige.</span></p>
<lb n="636"/>
<lb n="637"/><p><span>"Tán tú go maith anois?" arsan cócaire.</span></p>
<lb n="638"/>
<lb n="639"/><p><span>"Táim," arsa Peadar, "ach tá ocras an domhain orm."</span></p>
<lb n="640"/>
<lb n="641"/><p><span>"Ní fada a bheidh," arsan cócaire.  Chuaidh sé anonn</span>
<lb n="642"/><span>godí an stóbh gasa agus thug sé leis tharnais muga mór</span>
<lb n="643"/><span>té, cúpla ceapaire mór aráin agus bosca éisc.</span>
<lb n="644"/></p>
</div>
<pb n="18"/>
<div><lb n="645"/><p><span>Nuair a bhí a dhóthin itte agus ólta ag Peadar do</span>
<lb n="646"/><span>threoruig an fear mór síos é tríd na puill insna fallaí agus</span>
<lb n="647"/><span>tríd na seomraí dorcha go léir godí an t-óspidéal in Oifig</span>
<lb n="648"/><span>an Phuist, mar ar fhan sé godí an Aoine, gan faic aige</span>
<lb n="649"/><span>á dhéanamh toisc é bheith fé chúram an dochtúra.</span></p>
<lb n="650"/>
<lb n="651"/><p><span>VII.</span></p>
<lb n="652"/>
<lb n="653"/><p><span>BHÍ deire leis an dtroid agus leis an bprísún.  Bhí</span>
<lb n="654"/><span>na buachaillí go léir, ach amháin pé méid aca a</span>
<lb n="655"/><span>bhí imithe abhaile, bhíodar cruinnithe sa dá chamtha úd</span>
<lb n="656"/><span>i bhFrongóch.  Lá breá brothallach a bhí ann, agus</span>
<lb n="657"/><span>bfearr le cuid acu bheith istig insna botháin mhóra</span>
<lb n="658"/><span>adhmaid ná amuich fé theas na gréine, a bhí chó láidir</span>
<lb n="659"/><span>sin gur beag ná go gcuirfadh sé pian i gceann an té a</span>
<lb n="660"/><span>bheadh amuich.  Bhí deichniúr nó mar sin istig i mbothán</span>
<lb n="661"/><span>Pheadair: beirt nó triúr ina gcodla ar a málaí tuighe, a</span>
<lb n="662"/><span>bhí sínte amach ar an úrlár acu; duine eile ina shuidhe</span>
<lb n="663"/><span>i gcúinne agus é a léamh leabhair; duine eile ag siúl síos</span>
<lb n="664"/><span>suas i gcomhnuí agus ná feidir sé cad a bhí bun os cionn</span>
<lb n="665"/><span>leis ach gurbh é ab fhada leis go raibh sé imithe abhaile;</span>
<lb n="666"/><span>beirt ag imirt fichille agus éinne amháin ag féachaint ar</span>
<lb n="667"/><span>an imirt agus gurbh é ab fhada leis go ndéanfadh duine</span>
<lb n="668"/><span>den bheirt fear áirithe ar an gclár d'aistriú ar shlí áirithe</span>
<lb n="669"/><span>chun go mbeadh an buadh aige láithreach; Peadar féin</span>
<lb n="670"/><span>ag bheidhleadóireacht agus triúr ina thímpall ag caint</span>
<lb n="671"/><span>leis agus ag éisteacht leis an gceol.</span></p>
<lb n="672"/>
<lb n="673"/><p><span>"A bhfuarais aon leitir indiu, a Chathail?" arsa Peadar</span>
<lb n="674"/><span>le fear beag ruadh.</span></p>
<lb n="675"/>
<lb n="676"/><p><span>"Ó, féach!" arsa Cathal.  "Nách mise an ceann</span>
<lb n="677"/><span>cipín!  Ba dhóbair dom gan… ach fan, léfad</span>
<lb n="678"/><span>duit é… leitir óm dhrifír, tá's agut, agus deich</span>
<lb n="679"/><span>scillinge ann, leis.  Tá rud ann at thaobhsa.  Éist leis</span></p>
</div>
<pb n="19"/>
<div><lb n="680"/><p><span>seo: "Tá Nuala in aice liom agus me ag scríobhadh na</span>
<lb n="681"/><span>litre seo agus í ag gáirí agus ag magadh fúm mar is gnáth</span>
<lb n="682"/><span>léi.  Ní chuirfadh an saoghal ina luighe uirri ná go bhfuil</span>
<lb n="683"/><span>buachaill liom sa chamtha agus deir sí liom nár mhiste</span>
<lb n="684"/><span>léi an scéal a bheith ar an gcuma san aici féin, leis.  Deir</span>
<lb n="685"/><span>sí liom a rádh leat a innsint do Pheadar go raibh sí ag</span>
<lb n="686"/><span>cur tuairisc a shláinte.  Tá gach éinne ag trácht ar</span>
<lb n="687"/><span>Pheadar, mar adubhart leat cheana.  D'airigheas indé</span>
<lb n="688"/><span>gur bhuaidh sé ina aonar ar chúigear saighdiúirí i Sráid</span>
<lb n="689"/><span>Hannraoi.  Gan aon dabht is éachtach an fear é agus</span>
<lb n="690"/><span>deir Nuala gurb é a lithéid a bheadh oireamhnach di.</span>
<lb n="691"/><span>Dar fia ach go bhfuil sí ag tuitim i ngrádh leis cheana</span>
<lb n="692"/><span>féin cé ná feaca sí é ach aon uair amháin - ar an gcéilidh</span>
<lb n="693"/><span>mhór i dTigh an Árdmhaoir.  Dfiarfuigheas di cadé an</span>
<lb n="694"/><span>dath a shúile.  Dubh, ar sise, agus ár ndó is eol don</span>
<lb n="695"/><span>tsaoghal gur glas atáid siad.  Féach air sin duit!  Tá</span>
<lb n="696"/><span>mo mháthair…'"</span></p>
<lb n="697"/>
<lb n="698"/><p><span>Do stad Cathal ansan.</span></p>
<lb n="699"/>
<lb n="700"/><p><span>"Dar fia," arsa Peadar, "má mharbhuigheas cúigear</span>
<lb n="701"/><span>ní fada go mbeidh chúig céad ar lár agam, ach cé hí</span>
<lb n="702"/><span>Nuala?"</span></p>
<lb n="703"/>
<lb n="704"/><p><span>"Nuala!" arsa Cathal.  "Do shíleas go raibh aithne</span>
<lb n="705"/><span>ag gach éinne uirri sin.  Nuala Chúndún - nách cuimhin</span>
<lb n="706"/><span>leat?  Bhí sí ar an gcéilidh mhór i dTigh an Tiarna</span>
<lb n="707"/><span>Mhéara."</span></p>
<lb n="708"/>
<lb n="709"/><p><span>"Ó!  Is cuimhin liom anois í."</span></p>
<lb n="710"/>
<lb n="711"/><p><span>Bhí sí dearmhadtha aige ar fad, geall leis.  Níor</span>
<lb n="712"/><span>theastuig uaidh cuimhneamh uirri mar níor mhaith leis</span>
<lb n="713"/><span>go ndéanfadh grádh gan dóchas den taithneamh a tháinig</span>
<lb n="714"/><span>aige dhi an oíche úd.</span></p>
<lb n="715"/>
<lb n="716"/><p><span>"Abair led dhrifír," ar seisean go magúil, "go dtaithnean</span>
<lb n="717"/><span>Nuala liom go mór agus má theastuighean laoch uaithe</span>
<lb n="718"/><span>ná fuil aici ach an focal do rádh chun go raidfeadsa lán</span>
<lb n="719"/><span>na faraige de ghrádh dhi."</span>
<lb n="720"/></p>
</div>
<pb n="20"/>
<div><lb n="721"/><p><span>Do dhein Cormac fé mar adubhradh leis a dhéanamh</span>
<lb n="722"/><span>agus níorbh fhada go dtáinig as an dtosnú beag san go</span>
<lb n="723"/><span>raibh letreacha, lán de ghrádh, ag gluaiseacht anonn is</span>
<lb n="724"/><span>anall, idir Pheadar agus Nuala.  Bhí Peadar bocht go</span>
<lb n="725"/><span>háthasach.  Ba chuma leis cad do dhéanfadh an saoghal</span>
<lb n="726"/><span>feasta.  Bhí an grádh taréis srangana óir do dhéanamh</span>
<lb n="727"/><span>desna srangana iarainn a bhí tímpall an chamtha dhó.</span></p>
<lb n="728"/>
<lb n="729"/><p><span>VIII.</span></p>
<lb n="730"/>
<lb n="731"/><p><span>FÉ dheire thiar thall, i lár mí Iúil do glaodhadh</span>
<lb n="732"/><span>uimhir Pheadair imeasc uimhreacha na mbuachaillí</span>
<lb n="733"/><span>eile a bhí le cur a bhaile go hÉirinn.  Bhí áthas thar</span>
<lb n="734"/><span>bárr air.  Go deimhin is ar éigin nár ghuil sé le háthas</span>
<lb n="735"/><span>an tráthnóna san agus é ag éisteacht leis an "Irish Jaunting</span>
<lb n="736"/><span>Car" dá ghabháil ag fear óg a tháinig an bóthar mór</span>
<lb n="737"/><span>fada ó Bheanntraighe chun bheith páirteach san éirghe</span>
<lb n="738"/><span>amach.  Ag éisteacht dó, do cumadh ina aigne peictiúirí</span>
<lb n="739"/><span>de bhánchnuic agus de pháirceana agus de bhóithre fada</span>
<lb n="740"/><span>cama na hÉireann agus mar bhárr sonais do cumadh dó</span>
<lb n="741"/><span>peictiúir de Nuala na gcuach ndonn agus an ghealgháire.</span>
<lb n="742"/><span>Níorbh fhada go raibh a chuid éifeachtaí curtha le chéile</span>
<lb n="743"/><span>aige.  Thug sé cuaird ar a chomráduithe go léir agus</span>
<lb n="744"/><span>dfág sé slán acu ar eagla ná beadh uain aige air ar maidin</span>
<lb n="745"/><span>amárach a bhí chugainn.  Níor chodail sé pioc an oíche</span>
<lb n="746"/><span>sin.  Ní fheidir sé an mó uair a chuala sé focal an ghárda:</span>
<lb n="747"/><span>"All's well!" ach bhí brí fé leith aige féin leis an bhfocal</span>
<lb n="748"/><span>ná raibh ag an ngárda leis.</span></p>
<lb n="749"/>
<lb n="750"/><p><span>IX.</span></p>
<lb n="751"/>
<lb n="752"/><p><span>FÉACH!  Na sléibhte!" arsa duine desna buachaillí</span>
<lb n="753"/><span>a bhí ina shuidhe le hais Pheadair ar an mbád.</span>
<lb n="754"/><span>"Chím iad.  Ní fada go mbeimíd istig anois," arsa</span>
<lb n="755"/><span>Peadar.</span>
<lb n="756"/></p>
</div>
<pb n="21"/>
<div><lb n="757"/><p><span>Bhí gach éinne go lag.  Is beag duine acu a chodail</span>
<lb n="758"/><span>in aon chor ó hinnseadh dó go raibh sé le dul abhaile</span>
<lb n="759"/><span>agus bhí turus na traenach agus an tinneas faraige taréis</span>
<lb n="760"/><span>iad do chlaoi ach nuair a chonacadar an tír tháinig dúbailt</span>
<lb n="761"/><span>nirt ionta.  Chromadar ar bheith ag feaduíol agus ag</span>
<lb n="762"/><span>liúirig agus ag amhrán.  Chonacadar i bhfad uatha an</span>
<lb n="763"/><span>slua daoine ag feitheamh leo ar an gcé.  Bhíodar ag</span>
<lb n="764"/><span>teacht ní ba ghoire ó nómat go nómat.</span></p>
<lb n="765"/>
<lb n="766"/><p><span>"Siné m'athir," arsa fear.</span></p>
<lb n="767"/>
<lb n="768"/><p><span>"A Pháid!  A Pháid," do liúig fear eile.</span></p>
<lb n="769"/>
<lb n="770"/><p><span>Bhí Peadar ag féachaint agus ag féachaint godí go</span>
<lb n="771"/><span>bhfeaca sé cailín beag áirithe agus ciarsúir bán aici á</span>
<lb n="772"/><span>chrothadh chuige.  Do dhein seisean aithris uirri.  Do</span>
<lb n="773"/><span>stad an bád.  Bhí an bheirt ábalta ar cheannacha a</span>
<lb n="774"/><span>chéile dhéanamh amach go cruinn.  Bhíodar ag gáirí</span>
<lb n="775"/><span>chun a chéile agus luisne grádha agus áthis ina</span>
<lb n="776"/><span>ngruadhnaibh.  Bhí na daoine ag brúth ar a chéile agus</span>
<lb n="777"/><span>bhí na prísúnaig ag siúl amach ar an gcé go mall réidh.</span>
<lb n="778"/><span>Thóg duine aca mála Pheadair agus siúd chun siúil leis</span>
<lb n="779"/><span>agus Peadar ar a shálaibh agus a bhata ina láimh aige.</span>
<lb n="780"/><span>Ní raibh sé ach cúpla slat nó trí ó Nuala a bhí thíos ansan</span>
<lb n="781"/><span>ag feitheamh leis.  Iad ag féachaint ar a chéile; iad ar</span>
<lb n="782"/><span>bruach labhartha; dfoscail sise a béal; dfan sé ar oscailt</span>
<lb n="783"/><span>ar feadh nómaitín; do dhún sí arís é agus bhí sí mar a</span>
<lb n="784"/><span>bheadh rud éigin aici á shlogadh.  Dhruid sí siar beag-</span>
<lb n="785"/><span>áinín; d'iompuigh sí; bhí sí caillte sa tslua.  Thug</span>
<lb n="786"/><span>Peadar an méid sin fé ndeara; d'imig an solus áthis as</span>
<lb n="787"/><span>a shúilibh do phreib; do dhún sé a bhéal go daingean;</span>
<lb n="788"/><span>leig sé air bheith ag féachaint síos i dtreo ná bainfadh</span>
<lb n="789"/><span>éinne tuisle as, agus dubhairt sé leis féin go searbh: "Ní</span>
<lb n="790"/><span>mhairean aon ghrádh i láthir na coise seo; bhí sí fé cheilt</span>
<lb n="791"/><span>agam oíche an chéilidh."</span>
<lb n="792"/></p>
</div>
<pb n="22"/>
<div><lb n="793"/><p><span>AN CAILLICHÍN GRÁNNA.</span></p>
<lb n="794"/>
<lb n="795"/><p><span>I.</span></p>
<lb n="796"/>
<lb n="797"/><p><span>OÍCHE bhreá spéirghealaighe i lár an tsamhraidh</span>
<lb n="798"/><span>bhí beirt, Áine ní Bhuachalla agus Séamus Ó</span>
<lb n="799"/><span>Muirthile, ina suidhe ar an bhféar ar bruach abhann ná</span>
<lb n="800"/><span>fuil céad míle ón gcathair seo Bhaile-áth-cliath.  Bhí</span>
<lb n="801"/><span>na réiltíní, na mílte míle milleon acu, ag spréacharnaig</span>
<lb n="802"/><span>ar an spéir agus bhí an abha agus na crainn agus gachaon</span>
<lb n="803"/><span>rud mórthimpall le feiscint go soiléir.</span></p>
<lb n="804"/>
<lb n="805"/><p><span>"Cad chuige an tocht san ort?" arsa Áine.  "Níl</span>
<lb n="806"/><span>focal asat le cúig nóimeataí."</span></p>
<lb n="807"/>
<lb n="808"/><p><span>D'iompuig Séamus a cheann agus dféach sé uirri agus</span>
<lb n="809"/><span>bhí déistean air.</span></p>
<lb n="810"/>
<lb n="811"/><p><span>"Ní fheadar," ar seisean, "ná gur bhfearra dhúinn</span>
<lb n="812"/><span>scarúint lena chéile."</span></p>
<lb n="813"/>
<lb n="814"/><p><span>"Cad tá ort in aon chor?"</span></p>
<lb n="815"/>
<lb n="816"/><p><span>"Tá gachaon rud orm, mar tá sé ag dul ina luighe</span>
<lb n="817"/><span>orm ó chonnac tu trí lá ó shin go bhfuil fuath ag teacht</span>
<lb n="818"/><span>agam duit.  "Agus do leig sé osna fé mar adéarfadh sé:</span>
<lb n="819"/><span>"Is fada atá an méid sin ad iarraidh teacht ó chroidhe</span>
<lb n="820"/><span>go béal agam; baochas le Dia go bhfuil sé ráitte agam.</span>
<lb n="821"/><span>Bhíos i riocht pléascuithe aige."</span></p>
<lb n="822"/>
<lb n="823"/><p><span>Tháinig na deora goirte fé shúilibh na mná bochte.</span>
<lb n="824"/><span>Bhí greim a dhá lámh aice ar lámhaibh an fhir.  Do</span>
<lb n="825"/><span>dhainginig an greim sin aici agus do dhrid a ceann anonn</span>
<lb n="826"/><span>chuige agus do phóg sí é.  Is fuarchroidheach a ghlac sé</span>
<lb n="827"/><span>an phóg san uaithi: ní bhfuigheadh sé ann féin diúltú</span>
<lb n="828"/><span>dhi ar fad.</span></p>
<lb n="829"/>
<lb n="830"/><p><span>"B'iongna liom," ar sise, "cad a bhí ort ó thánag</span>
<lb n="831"/><span>abhaile.  Bhí sórt tuairime agam go raibh rud éigin bun</span></p>
</div>
<pb n="23"/>
<div><lb n="832"/><p><span>os cionn.  Ach," agus do stad sí agus dféach sí suas ar</span>
<lb n="833"/><span>an ngealaig agus do chuimhnigh sí ar an aoibhneas do</span>
<lb n="834"/><span>mheas sí, tamall beag roime sin, a bheith i ndán di.  "An</span>
<lb n="835"/><span>fíor – ní fíor, ní féidir gur fíor go gcaithfimíd scarúint</span>
<lb n="836"/><span>lena chéile taréis na mblianta fada go léir," ar sise, agus</span>
<lb n="837"/><span>do thuit na deora agus do ghoil sí go fuigheach.</span></p>
<lb n="838"/>
<lb n="839"/><p><span>"Mo léan! gur fíor," ar seisean, "ach Ó! ar son Dé,</span>
<lb n="840"/><span>ná bí ag gol mar sin nó ní mhaithfad dom féin go deo</span>
<lb n="841"/><span>é," agus tháinig deor féna shúil-sin, leis.</span></p>
<lb n="842"/>
<lb n="843"/><p><span>Bhíodar ina dtost ar feadh scathaimh - ise agus a ceann</span>
<lb n="844"/><span>fúithe agus í ag gol agus ag gol agus ag síor-ghol, agus</span>
<lb n="845"/><span>eisean agus ná feidir sé cad ba mhaith dhó a dhéanamh</span>
<lb n="846"/><span>ach gur thrua leis gur rugadh riamh é.</span></p>
<lb n="847"/>
<lb n="848"/><p><span>Fé dheire do stad an gol agus do thóg an bhean a ceann</span>
<lb n="849"/><span>de phreib.  Dféach sí ar an bhfear go súiltirm cruaidh</span>
<lb n="850"/><span>agus do labhair sí go daingean agus go misniúil.  "Tá</span>
<lb n="851"/><span>go maith; scaraimís!" ar sise, agus do scaoil sí a greim</span>
<lb n="852"/><span>de lámhaibh Shéamuis agus d'eirigh sí ina seasamh.</span>
<lb n="853"/><span>D'éirig seisean, leis.</span></p>
<lb n="854"/>
<lb n="855"/><p><span>"Ní ghoilfir a thuille," ar seisean, chun a choinsiais</span>
<lb n="856"/><span>do shásamh.</span></p>
<lb n="857"/>
<lb n="858"/><p><span>"Ní ghoilfad," ar sise, agus do bhain sí fuil as a beol</span>
<lb n="859"/><span>íochtair lena fiacalaibh.  "Geobhadsa an bóthar so ó</span>
<lb n="860"/><span>dheas," ar sise, agus an blas cruaidh faobhrach Americánach</span>
<lb n="861"/><span>ar an uile fhocal aici, "agus gaibh-se pé bóthar is maith</span>
<lb n="862"/><span>leat ach gan teacht in éineacht liomsa."</span></p>
<lb n="863"/>
<lb n="864"/><p><span>D'iompuigh sí agus do shiúil sí ó dheas go mear.  Dfan</span>
<lb n="865"/><span>seisean ina sheasamh ansan agus bhí sé ag féachaint ina</span>
<lb n="866"/><span>diaidh go raibh sí imithe a' radharc ar fad.</span></p>
<lb n="867"/>
<lb n="868"/><p><span>"Míle moladh is baochas le Dia," ar seisean, agus</span>
<lb n="869"/><span>d'iompuigh sé agus do dhearg sé saigréid agus thug sé a</span>
<lb n="870"/><span>aghaidh ar an gcathair.  "Míle moladh is baochas le</span>
<lb n="871"/><span>Dia," ar seisean arís agus é ag siúl go mall righin réidh.</span></p>
</div>
<pb n="24"/>
<div><lb n="872"/><p><span>"Is beag ná go raibh an anachain déanta agam.  Fé</span>
<lb n="873"/><span>cheann coicís eile bhíos ceangailte dhi agus mo shaoghal –</span>
<lb n="874"/><span>agus a saoghal-sa, leis – loitithe go deo.  Is maith an</span>
<lb n="875"/><span>bhail orainn araon gur scaramair lena chéile."</span></p>
<lb n="876"/>
<lb n="877"/><p><span>Bhí sé istig i lár na cathrach tuairim a haon a chlog.</span>
<lb n="878"/><span>Ní raibh ach foth-dhuine amuich.  Do stad sé ar</span>
<lb n="879"/><span>Dhroichead Uí Chonaill agus dféach sé mórthimpall ar na</span>
<lb n="880"/><span>sráideana agus ar an Life agus chuir an radharc áthas</span>
<lb n="881"/><span>air.  Bhí na soillse go léir ar lasadh insna sráideana agus</span>
<lb n="882"/><span>ar na loingeas, agus aon lasair mhór amháin ab ea an</span>
<lb n="883"/><span>spéir, dar leis, agus bhí ciúnas mór ann.  Tháinig dúbailt</span>
<lb n="884"/><span>áthais air nuair a chuimhnigh sé ar an mnaoi lena raibh</span>
<lb n="885"/><span>scartha aige.  "Táim saor! táim saor! táim saor!" ar</span>
<lb n="886"/><span>seisean, agus chuir sé ceol leis an gcaint sin agus do dhein</span>
<lb n="887"/><span>sé amhrán di agus bhí sé ghá rádh féna anáil.</span></p>
<lb n="888"/>
<lb n="889"/><p><span>Tháinig sé abhaile agus chuaidh sé a chodla ach in</span>
<lb n="890"/><span>aindeoin an áthais a bhí air ní ró-shámh a chodail sé.</span></p>
<lb n="891"/>
<lb n="892"/><p><span>II.</span></p>
<lb n="893"/>
<lb n="894"/><p><span>BHÍ Séamus tuairim chúig bliana déag ar fhichid</span>
<lb n="895"/><span>an uair sin.  Bhí siopa glasraí aige agus bhí</span>
<lb n="896"/><span>ag éirghe leis go geal.  Ní mar sin a bhí an scéal</span>
<lb n="897"/><span>aige i gcomhnuí.  Ar theacht go Baile-áth-cliath dhó</span>
<lb n="898"/><span>trí bliana fichead roime sin fuair sé post beag oibre i siopa</span>
<lb n="899"/><span>mór i lár na cathrach.  Ní raibh ann ach teachtaire,</span>
<lb n="900"/><span>sórt beithidhig iompair a bheireadh earraí leis i gciseán</span>
<lb n="901"/><span>mhór godí custuiméirí an tsiopa agus ó thárla gur shiopa</span>
<lb n="902"/><span>mór é fuair sé tuarastal mór láithreach - deich scillinge</span>
<lb n="903"/><span>is rael sa tseachtain, agus bhíodh uain a dhóthin aige</span>
<lb n="904"/><span>chun stuidéir a dhéanamh agus chun pléisiúir an tsaoghail</span>
<lb n="905"/><span>do bhlaiseadh taréis a haondéag istoíche agus roime n-a</span>
<lb n="906"/><span>seacht a chlog ar maidin agus ní baoghal ná go mbaineadh</span></p>
</div>
<pb n="25"/>
<div><lb n="907"/><p><span>sé ceol as an deich is rael.  Bhíodh ana-spórt aige, gan</span>
<lb n="908"/><span>aon amhrus.  I gcionn bliana bhí sé de scairt aige tuille</span>
<lb n="909"/><span>d'iarraidh.  Dubhairt a mháighistrí leis dá bhfanadh sé</span>
<lb n="910"/><span>ina bhuachaill mhaith go raibh gachaon tseans go</span>
<lb n="911"/><span>bhfuigheadh sé scilling sa bhreis i gcionn ráithe.  Dubhairt</span>
<lb n="912"/><span>seisean leo go rabhdar ró-fhial ar fad agus mara gcuiridís</span>
<lb n="913"/><span>srian éigin leo féin nárbh fhada go mbeidís briste agus do</span>
<lb n="914"/><span>ghlan sé as an áit.  Do chuaidh sé godí an leabharlann</span>
<lb n="915"/><span>i Sráid Chéipil agus do léigh sé fógra san Irish Times go</span>
<lb n="916"/><span>raibh congantóir taithitheach ag teastáil i siopa leathair</span>
<lb n="917"/><span>is taraingí bróg.  Bhí an-urraim riamh aige don fhírinne</span>
<lb n="918"/><span>agus de bhárr an eolais a bhí curtha ar an saoghal aige</span>
<lb n="919"/><span>bhí sé buailte isteach go daingean ina aigne aige ná raibh</span>
<lb n="920"/><span>aige ach an fhírinne d'innsint i gcomhnuí agus nár bhaoghal</span>
<lb n="921"/><span>ná go ndéanfadh fear saibhir de lá éigin.  Dá bhrí sin</span>
<lb n="922"/><span>nuair a chuaidh sé ag lorg an phuist a bhí fógartha sa</span>
<lb n="923"/><span>phápeur dubhairt sé go raibh sé fiche bliain agus go raibh</span>
<lb n="924"/><span>taithí chúig mblian aige ar leathar do dhíol i gCorcaig.</span></p>
<lb n="925"/>
<lb n="926"/><p><span>"Bhfuil teistiméireacht agut," arsan siopadóir.</span></p>
<lb n="927"/>
<lb n="928"/><p><span>"Tá," arsa Séamus.  Agus bhí, leis - ceann a scríbh</span>
<lb n="929"/><span>sé féin - mar, dar leis, níor cheart do dhuine an rud</span>
<lb n="930"/><span>dféadfadh sé féin a dhéanamh a thabhairt d'éinne eile</span>
<lb n="931"/><span>le déanamh.  Tugadh dó an post agus do gealladh dó</span>
<lb n="932"/><span>tuarastal a chuirfadh uisce fé fhiacalaibh duine ar bith,</span>
<lb n="933"/><span>sé sin, trí scillinge déag agus, ina theannta san, rael chun</span>
<lb n="934"/><span>rabairne.</span></p>
<lb n="935"/>
<lb n="936"/><p><span>Ní raibh sé ach dhá mhí sa tsiopa san nuair iarr sé</span>
<lb n="937"/><span>dhá scilling sa bhreis.  Dféach a mháighistir air ar</span>
<lb n="938"/><span>feadh dhá nómat, ghá iniúchadh ó mhullach talamh agus</span>
<lb n="939"/><span>gan amhrus thug sé fé ndeara an chulaith bhreá nua</span>
<lb n="940"/><span>éadaig a cheannuig Séamus seachtain roime sin i Lána</span>
<lb n="941"/><span>Mhuire.</span></p>
<lb n="942"/>
<lb n="943"/><p><span>"Hm!" ar seisean agus d'iompuigh sé chun a chuid</span>
<lb n="944"/><span>leabhar.</span>
<lb n="945"/></p>
</div>
<pb n="26"/>
<div><lb n="946"/><p><span>Dfan Séamus ina sheasamh ansan, ag feitheamh le</span>
<lb n="947"/><span>freagra.  Ní raibh an freagra ag teacht.  Chuir Séamus</span>
<lb n="948"/><span>casachtach bheag as.  Níor thug a mháighistir aon áird</span>
<lb n="949"/><span>air.  Chuir sé casachtach eile as.  Ní raibh aon mhaith</span>
<lb n="950"/><span>dhó ann.  Fé dheire do leag sé a lámh go héadtrom ar</span>
<lb n="951"/><span>ghualainn a mháighistir.  D'iompuig seisean go hobann</span>
<lb n="952"/><span>agus dféach sé ar Shéamus fé mar fhéachfadh dia Síneach</span>
<lb n="953"/><span>(dá mbeadh anam ann) ar an té do leomhfadh seile</span>
<lb n="954"/><span>chaitheamh air.  D'imig an dath buidhe as a cheann-</span>
<lb n="955"/><span>athaibh agus tháinig lasair bhuidhe-uaithne ina shúilibh.</span></p>
<lb n="956"/>
<lb n="957"/><p><span>"Ba mhaith liom… " arsa Séamus.</span></p>
<lb n="958"/>
<lb n="959"/><p><span>"Téir i mbun do chuid oibre láithreach," arsan</span>
<lb n="960"/><span>máighistir, "agus má labhran tú liomsa arís abair "a</span>
<lb n="961"/><span>dhuine uasail" liom, a dhailtín droch-mhúinte!"</span></p>
<lb n="962"/>
<lb n="963"/><p><span>Mara mbeadh dlí agus croch a bheith ann chun daoine</span>
<lb n="964"/><span>macánta do chosaint bhí greim bertha ag Séamus ar</span>
<lb n="965"/><span>scrogal ar a mháighistir agus é tachtuithe ar an láthair</span>
<lb n="966"/><span>sin aige.  Do bhrúig sé fé, ámh, agus do dhein sé mar</span>
<lb n="967"/><span>adubhradh leis a dhéanamh.  Bhí fíoch is fearg air.</span>
<lb n="968"/><span>Nuair a dhíol sé dá mháighistir ar chéad punt an leathar</span>
<lb n="969"/><span>úd nárbh fhiu leath-chéad é agus ná raibh éinne eile sa</span>
<lb n="970"/><span>tsiopa a bhí gasta a dhóthin chun é dhíol do mheas sé</span>
<lb n="971"/><span>gur cheart dó rud éigin a bheith aige dá bhárr, ach ní</span>
<lb n="972"/><span>raibh sé dfoidhne ag á mháighistir leigint dó an méid</span>
<lb n="973"/><span>sin do chur ina luighe air.  Ní hé sin is mó chuir fearg</span>
<lb n="974"/><span>air, ámh, ach an méid adubhradh leis i dtaobh ' a dhuine</span>
<lb n="975"/><span>uasail ' do rádh.  D'aithin sé fadó roime sin go raibh</span>
<lb n="976"/><span>sé féin chó maith le cách agus, dá bhrí sin, gur chomhartha</span>
<lb n="977"/><span>daoirse an focal san, focal ba bhéas le daibhir a rádh le</span>
<lb n="978"/><span>saibhir agus nár bhéas le saibhir a rádh le daibhir.  Do</span>
<lb n="979"/><span>thachtfadh an focal san é, dar leis, agus d'éirig leis godí</span>
<lb n="980"/><span>san é sheachaint.</span></p>
<lb n="981"/>
<lb n="982"/><p><span>Níorbh fhada go raibh post eile fachta aige agus a lán</span>
<lb n="983"/><span>eile postana ach ní fada dfanadh sé in aon cheann aca -</span></p>
</div>
<pb n="27"/>
<div><lb n="984"/><p><span>ar eagla na meirge theacht air.  Nuair a bhí sé bliain is</span>
<lb n="985"/><span>fiche bhí punt sa tseachtain dó.  Fear ticéidí ar thraim</span>
<lb n="986"/><span>ab ea é.  I dteannta an phúint bhíodh culaith éadaig</span>
<lb n="987"/><span>in aisce aige ó am go ham, rud a dhein laghdú ar chostaisí</span>
<lb n="988"/><span>dhó i dtreo go bhféadadh sé dul godí an "Tivoli" nó an</span>
<lb n="989"/><span>"Gaiety" anois is arís.</span></p>
<lb n="990"/>
<lb n="991"/><p><span>Godí san is beag suim a chuireadh sé i mnáibh, ach</span>
<lb n="992"/><span>thárla lá go dtáinig cailín beag donn bán-ghnéthach</span>
<lb n="993"/><span>súil-ghlas áirithe isteach sa tram.  Ní raibh sí deas ná</span>
<lb n="994"/><span>gránna agus go deimhin ba chuma leis cadé an sórt í.  Do</span>
<lb n="995"/><span>mhothuigh sé láithreach mar bheadh tarrang éigin idir é</span>
<lb n="996"/><span>féin is í.  Nuair ná raibh sé ach cheithre bliana déag</span>
<lb n="997"/><span>bhí sé i ngrádh le gearrachaille trí mblian ndéag ach toisc</span>
<lb n="998"/><span>a óige a bhí sé agus é ina leath-amadán, mar adeireadh</span>
<lb n="999"/><span>sé féin, ní leigfadh an náire dhó labhairt léi agus mar sin</span>
<lb n="1000"/><span>ní raibh sé mór léi riamh: chuaidh sise chun comhnuithe</span>
<lb n="1001"/><span>i bhfad óna baile dúchais i gcionn bliana nó mar sin agus</span>
<lb n="1002"/><span>níor bhac seisean an scéal a thuille.  Ach dfan cuimhne</span>
<lb n="1003"/><span>an chéad ghrádha san aige i gcomhnuí agus, dar leis, níor</span>
<lb n="1004"/><span>dheabharthach leis an ngrádh san in aon chor an rud a</span>
<lb n="1005"/><span>bhí á tharrang chun an chailín duinn.  Do tarraingeadh</span>
<lb n="1006"/><span>chúichi é dá aindeoin fé mar a tharraingeoch maighnéad</span>
<lb n="1007"/><span>chuige píosa iarainn agus, ina theannta san, do bhraith</span>
<lb n="1008"/><span>sé mar bheadh sean-aithne aige uirri, agus bhíodh sé ad</span>
<lb n="1009"/><span>iarraidh a dhéanamh amach ina aigne cathin a bhuail</span>
<lb n="1010"/><span>sí uime ar dtúis, nó canad, ach do theipeadh san air i</span>
<lb n="1011"/><span>gcomhnuí.  Níorbh aon iongna mar sin gur chrom sé</span>
<lb n="1012"/><span>láithreach bonn baill ar bheith ag caint léi.  Mar sin</span>
<lb n="1013"/><span>díreach don chailín, leis, i dtreo nárbh aon iongna léi an</span>
<lb n="1014"/><span>stróinséir do thosnú ar chomhrádh dhéanamh léi láithreach</span>
<lb n="1015"/><span>sara raibh fios a hainme aige.  Ba chuma dhi é nó seana-</span>
<lb n="1016"/><span>chara dhi.  Bíodh go raibh sé ana-bhroidiúil d'éirig leis</span>
<lb n="1017"/><span>ana-chuid cainte dhéanamh léi agus um an dtaca n-a raibh</span>
<lb n="1018"/><span>an traim tagaithe chun na háite gur theastuig uaithe dul</span></p>
</div>
<pb n="28"/>
<div><lb n="1019"/><p><span>ann, bhí gach fios agus eolas acu i dtaobh a chéile agus</span>
<lb n="1020"/><span>i dtaobh gach ar bhain leo.  Do casadh ar a chéile go</span>
<lb n="1021"/><span>minic ina dhiadh san iad agus ba gheairid go raibh sé i</span>
<lb n="1022"/><span>dtuisgint eatorra go bpósfidís lá éigin.</span></p>
<lb n="1023"/>
<lb n="1024"/><p><span>Tráth dá rabhdar ag comhrádh lena chéile dubhairt</span>
<lb n="1025"/><span>Áine le Séamus gur mhaith léi go bpósfidís láithreach;</span>
<lb n="1026"/><span>ná féadfadh sí fulang lena muintir a thuille agus mara</span>
<lb n="1027"/><span>bpósadh sí go gcaithfadh sí dul godí na Stáit.  Thuig</span>
<lb n="1028"/><span>Séamus go maith conus a bhí an scéal aici sa bhaile -</span>
<lb n="1029"/><span>a máthair fén bhfód leis na blianta, ise ag sclábhuiacht</span>
<lb n="1030"/><span>sa bhaile don chuid eile ó mhaidin go hoíche, a driféaracha</span>
<lb n="1031"/><span>díomhaoine ghá leigint di an obair go léir do dhéanamh,</span>
<lb n="1032"/><span>agus gan aici dá bhárr ach nea-mbaochas agus droch-</span>
<lb n="1033"/><span>mhúine - ba sheana-scéal dó é.  Bhí uncuil aici insna</span>
<lb n="1034"/><span>Stáit a chuirfadh luach an phasáiste ag triall uirri agus a</span>
<lb n="1035"/><span>gheóch post oibre dhi thall aon uair ba mhaith léi.</span>
<lb n="1036"/><span>Dféadfadh sí dul ag obair i mBaile-áth-cliath ach bheadh</span>
<lb n="1037"/><span>a muintir "ag tarrang aisti" i gcomhnuí, mar adubhairt</span>
<lb n="1038"/><span>sí féin é.  Saoirse iomlán a theastuig uaithi agus ní bheadh</span>
<lb n="1039"/><span>san aici gan cleamhnas a dhéanamh nó dul go hAmericá.</span>
<lb n="1040"/><span>Bhí Séamus bocht i gcrua-chás.  Ba mhaith leis go mór í</span>
<lb n="1041"/><span>phósadh ach níor mhór dó deich scillinge sa tseachtain sa</span>
<lb n="1042"/><span>bhreis a bheith aige, agus níorbh fhios cathin a bheadh</span>
<lb n="1043"/><span>an méid sin aige.  Chuir sé san in úil di agus chuaidh sí</span>
<lb n="1044"/><span>thar lear.  Bhíodar ag scríobhadh chun a chéile ar feadh</span>
<lb n="1045"/><span>i bhfad ina dhiadh san.  Dhein Séamus a dhícheall ar</span>
<lb n="1046"/><span>phost oiriúnach do sholáthar dó féin ach níor éirig leis.</span>
<lb n="1047"/><span>Chuir sé a mhallacht ar an saoghal ná leigfadh dó a</span>
<lb n="1048"/><span>bheatha chaitheamh ach mar "mhanach gan mhainistir"</span>
<lb n="1049"/><span>(a ndeireadh sé féin), agus do scríbh sé chun Áine á rádh</span>
<lb n="1050"/><span>léi gan chuimhneamh air a thuille; go raibh sé lán-</span>
<lb n="1051"/><span>cheapuithe ar gan pósadh go deo agus nár cheart di éagcóir</span>
<lb n="1052"/><span>a dhéanamh uirri féin ach nuachar do sholáthar di féin</span>
<lb n="1053"/><span>in Americá, fear éigin dféadfadh í chothú.  Do lean sise,</span></p>
</div>
<pb n="29"/>
<div><lb n="1054"/><p><span>ámh, ar bheith ag scríobhadh chuige mar níor mhaith</span>
<lb n="1055"/><span>léi géille dhó, ach dfan a cuid letreacha gan freagairt.</span>
<lb n="1056"/><span>Ar ball do stad sí de bheith ag scríobhadh chuige in aon</span>
<lb n="1057"/><span>chor ach amháin um Nodlaig ach ní thúrfadh sé aon</span>
<lb n="1058"/><span>fhreagra ar na letreacha san, leis, agus i gcionn aimsire</span>
<lb n="1059"/><span>do stadadar ar fad.</span></p>
<lb n="1060"/>
<lb n="1061"/><p><span>Is ina dhia san a thosnuigh sé ar bheith ag dul ar</span>
<lb n="1062"/><span>aghaidh sa tsaoghal.  Bhí post cuibhsach maith aige ar</span>
<lb n="1063"/><span>na tramana agus do thosnuigh sé ar bheith ag cur roinnt</span>
<lb n="1064"/><span>bheag airgid i dtaisce gach seachtain agus nuair a bhí</span>
<lb n="1065"/><span>tuairim deich bpúint fhichead curtha le chéile aige fuair</span>
<lb n="1066"/><span>sé céad punt gan aon choinne aige leis.  Stróinséir dfág</span>
<lb n="1067"/><span>le hudhacht aige é, seana-bhean a bhí ag tuitim le haois</span>
<lb n="1068"/><span>agus go gcabhruigheadh sé léi ag teacht isteach sa traim</span>
<lb n="1069"/><span>agus dá fhágaint di.  Chuir san ar a bhonnaibh i gceart</span>
<lb n="1070"/><span>é.  D'oscail sé siopa beag glasraí in áit ina mbíodh ana-</span>
<lb n="1071"/><span>chuid daoine ag teacht is ag imeacht ann, agus níorbh</span>
<lb n="1072"/><span>fhada go raibh ag éirghe leis go seoidh.</span></p>
<lb n="1073"/>
<lb n="1074"/><p><span>Bhí an cailín beag bán-ghnéthach imithe as a chuimhne</span>
<lb n="1075"/><span>ar fad, geall leis, ach bhí bean donn, baintreach, ann a</span>
<lb n="1076"/><span>thagadh ag ceannach uaidh gachaon tseachtain, agus do</span>
<lb n="1077"/><span>mheas sé gur bhean deas í agus go raibh sórt éigin</span>
<lb n="1078"/><span>taithnimh aige dhi.  Ní raibh sí ach tuairim chúig mblian</span>
<lb n="1079"/><span>ar fhichid.  Bhí triúr clainne aici ach, má bhí, bhí</span>
<lb n="1080"/><span>ábhairín beag airgid aici, leis, ocht gcéad éigin púnt.  Ba</span>
<lb n="1081"/><span>dheas an rud, dar le Séamus, í sin a phósadh, agus</span>
<lb n="1082"/><span>dféadfadh sé é mar ba léir dó go raibh taithneamh aici</span>
<lb n="1083"/><span>dhó.  Go deimhin, dubhairt sí leis, lá, gur mhór an</span>
<lb n="1084"/><span>cheataighe dhi gan fear a bheith aici a thúrfadh aireachas</span>
<lb n="1085"/><span>dá gnó - "fear det shórt-sa, cuir i gcás," ar sise, ag</span>
<lb n="1086"/><span>leath-mhagadh.  Dhéanfadh sí cúis, dar leis, agus níorbh</span>
<lb n="1087"/><span>aon cheataighe dhó na leanbhaí, mar bhí aithne aige orra</span>
<lb n="1088"/><span>agus do thaithneadar leis.  Níorbh aon iongna é sin,</span>
<lb n="1089"/><span>mar bhí cion aige ar leanbhaí beaga agus is minic a</span></p>
</div>
<pb n="30"/>
<div><lb n="1090"/><p><span>thugadh sé mísleáin agus ubhla dosna rudaí beaga bhíodh</span>
<lb n="1091"/><span>ag teacht isteach sa tsiopa chuige gachaon lá.  Dá</span>
<lb n="1092"/><span>bpósadh sé í bheadh ar a chumas an siopa agus an tig</span>
<lb n="1093"/><span>ina raibh sé do cheannach.  Dféadfadh sé, leis, an siopa</span>
<lb n="1094"/><span>agus an tig in aice leis do cheannach chó maith agus aon</span>
<lb n="1095"/><span>tsiopa mór amháin a dhéanamh den dá shiopa.</span></p>
<lb n="1096"/>
<lb n="1097"/><p><span>Siniad na nithe ar a raibh sé ag smaoineamh lá dár</span>
<lb n="1098"/><span>tháinig fear an phuist agus letir aige dhó ó Americá.</span>
<lb n="1099"/><span>D'oscail sé an letir gan féachaint ar an stampa agus do</span>
<lb n="1100"/><span>baineadh preab as nuair ba léir dó gur ó Áine tháinig sí.</span>
<lb n="1101"/><span>Sidé an rud a bhí ann: -</span></p>
<lb n="1102"/>
<lb n="1103"/><p><span>"A Shéamuis a chroidhe - Is dócha go mbeidh iongna</span>
<lb n="1104"/><span>ort nuair a gheoir an letir seo.  Chuirfinn geall, má</span>
<lb n="1105"/><span>chuimhnighis orm in aon chor, go ndubhraís leat féin go</span>
<lb n="1106"/><span>rabhas pósta agus mórsheisear cloinne agam um an dtaca</span>
<lb n="1107"/><span>so.  Ach nílim pósta, mar níor casadh orm riamh ó dfágas</span>
<lb n="1108"/><span>Éire éinne go bhféadfinn leath oiread ceana bheith agam</span>
<lb n="1109"/><span>air is a bhí (agus atá fós) agam ortsa.  Deir mo dhrifiúr</span>
<lb n="1110"/><span>liom go bhfuilirse gan bean fós agus go bhfuil an saoghal</span>
<lb n="1111"/><span>ag éirghe leat go maith.  Deir sí, leis, go bhfuil cuma an</span>
<lb n="1112"/><span>uaignis ort agus gur mór an trua ná fuil éinne agut chun</span>
<lb n="1113"/><span>aireachais a thabhairt duit.  Tá post maith agum anso</span>
<lb n="1114"/><span>agus tá cúpla céad punt curtha le chéile agam, ach tá</span>
<lb n="1115"/><span>uaigneas orm agus do raghainn abhaile dáma dhó liom go</span>
<lb n="1116"/><span>mbeadh fáilte romham.  A mbeadh?</span></p>
<lb n="1117"/>
<lb n="1118"/><p><span>Do sheana-chara</span></p>
<lb n="1119"/>
<lb n="1120"/><p><span>Áine ní Bhuachalla."</span></p>
<lb n="1121"/>
<lb n="1122"/><p><span>Do léigh sé an letir sin fiche uair.  D'imig an bhaintreach</span>
<lb n="1123"/><span>agus a hocht céad púnt as a cheann láithreach, agus an</span>
<lb n="1124"/><span>seana-ghrádh, a mheas sé a bheith marbh le fada, bhí sé</span>
<lb n="1125"/><span>ar dearg-lasadh ann arís.  Do scríbh sé chun Áine an</span></p>
</div>
<pb n="31"/>
<div><lb n="1126"/><p><span>oíche sin ghá rádh léi teacht abhaile láithreach agus go</span>
<lb n="1127"/><span>bpósfidís gan mhoill- i gcionn coicís taréis teacht abhaile</span>
<lb n="1128"/><span>dhi.</span></p>
<lb n="1129"/>
<lb n="1130"/><p><span>Faid a bhí sé ag feitheamh léi is mó uair-a-chluig a</span>
<lb n="1131"/><span>thug sé ag smaoineamh uirri, agus thug sé chun a chuimhne</span>
<lb n="1132"/><span>a driuch is a deabhramh agus na tréithe deasa go léir a</span>
<lb n="1133"/><span>bhí ag baint léi.  Tháinig sí sa deire ach mo léan!</span>
<lb n="1134"/><span>níorbh í an cailín céadna in aon chor í.  Bhí deabhramh</span>
<lb n="1135"/><span>ana-shean, ana-chaitte uirri agus an blas Poncánach ar a</span>
<lb n="1136"/><span>caint.  An blas Poncánach san a mhairbh é ar fad.  Bhí</span>
<lb n="1137"/><span>áthas an domhain uirre-se eisean fheiscint arís.  Cad</span>
<lb n="1138"/><span>dféadfadh sé a dhéanamh?  Ní fhéadfadh sé dul siar ar</span>
<lb n="1139"/><span>a fhocal agus brón is buairt a chur ar chroidhe na mná</span>
<lb n="1140"/><span>san agus an grádh go léir aici dhó agus áthas thar gach</span>
<lb n="1141"/><span>áthas uirri toisc go mbeadh sí ina mnaoi phósta aige i</span>
<lb n="1142"/><span>gcionn cúpla seachtain.  Bhí botún déanta aige, an</span>
<lb n="1143"/><span>botún ba mhó do béidir do dhuine ar bith do dhéanamh.</span>
<lb n="1144"/><span>Ní dubhairt sé leis féin ach "luig ar an leabaidh atá déanta</span>
<lb n="1145"/><span>agut duit féin, a Shéamuis."  Ansan dubhairt sé leis féin</span>
<lb n="1146"/><span>go mbéidir, le himeacht aimsire, go mbeadh aige don</span>
<lb n="1147"/><span>mhnaoi sin an grádh céadna a bhí aige don chailín bheag</span>
<lb n="1148"/><span>úd a tháinig chuige isteach sa traim an lá úd fadó.</span>
<lb n="1149"/><span>"Bféidir é agus bféidir a mhalairt," ar seisean.  Ach pé</span>
<lb n="1150"/><span>rud adubhairt sé ina aigne féin níor leig sé focal amach</span>
<lb n="1151"/><span>as a bhéal a thúrfadh le tuisgint di cadé mar atharú a</span>
<lb n="1152"/><span>bhí tagaithe air.  Do mheas sé an scéal a choimeád ina</span>
<lb n="1153"/><span>rún ach ní raibh sé ach trí lá ina cuideachtain nuair a</span>
<lb n="1154"/><span>scéidh sé air féin - dá lom deirg aindeona, dar leis.</span></p>
<lb n="1155"/>
<lb n="1156"/><p><span>III.</span></p>
<lb n="1157"/>
<lb n="1158"/><p><span>NUAIR a shín sé thairis ar an leabaidh an oíche</span>
<lb n="1159"/><span>úd taréis scarúint le hÁine ní ró-mhaith a chodail</span>
<lb n="1160"/><span>sé.  Do dhúisigh sé nuair a bhí an coileach ag glaoch</span>
<lb n="1161"/><span>agus bhí sé cinnte gur chuala sé mar bheadh caointeachán</span></p>
</div>
<pb n="32"/>
<div><lb n="1162"/><p><span>páiste.  Thuit a chodla arís air agus do taidhrigheadh</span>
<lb n="1163"/><span>dó gur chuala sé an caointeachán céadna ag teacht amach</span>
<lb n="1164"/><span>a' scamallaibh dubha chuige.  Ar ball do ghluais amach</span>
<lb n="1165"/><span>as na scamaill sin an aghaidh bhán déarach, aghaidh</span>
<lb n="1166"/><span>mhná, aghaidh Áine.  Bhí sí ag sileadh na ndeor go</span>
<lb n="1167"/><span>tiugh, ag caoine agus ag síor-chaoine, agus do chuir</span>
<lb n="1168"/><span>an radharc agus an fuaim i gcuimhne dhó rud éigin do</span>
<lb n="1169"/><span>léigh sé, tráth, i dtaobh anamnacha damanta ag snámh</span>
<lb n="1170"/><span>i scamallaibh dubha os cionn bréantais agus teinteacha</span>
<lb n="1171"/><span>ifrinn agus iad ag ologón le corp éadóchais.  Do dhúisigh</span>
<lb n="1172"/><span>sé arís agus arís eile ach ní túisce a thuiteadh a chodla</span>
<lb n="1173"/><span>air ná siúd chuige an aghaidh dhéarach agus an caoin-</span>
<lb n="1174"/><span>teachán arís.</span></p>
<lb n="1175"/>
<lb n="1176"/><p><span>D'éirigh sé.  Bhí an ghrian ag taithneamh agus éanlaithe</span>
<lb n="1177"/><span>ag cantainn ceolta binne agus ba gheairid go raibh cuimhne</span>
<lb n="1178"/><span>an droch-thaidhrimh díbeartha aige agus é i mbun a</span>
<lb n="1179"/><span>ghnótha arís, ag díol cabáiste agus prátaí agus a lithéidí.</span>
<lb n="1180"/><span>Ach tháinig doircheacht agus ciúnas na hoíche agus siúd</span>
<lb n="1181"/><span>an aghaidh bhán déarach úd os comhair a aigne arís</span>
<lb n="1182"/><span>Chuaidh sé a chodla go luath, le hionchas go bhféadfadh</span>
<lb n="1183"/><span>sé an droch-shamhluiacht do dhíbirt.  "Bhíos ag obair</span>
<lb n="1184"/><span>ró-dhian ar feadh mí sara dtáinig sí abhaile," ar seisean</span>
<lb n="1185"/><span>leis féin, "agus ina theannta san, an t-áthas a bhí orm i</span>
<lb n="1186"/><span>gcaitheamh na haimsire sin agus an diombáidh a tháinig</span>
<lb n="1187"/><span>orm ina dhiadh san, dfágadar a rian orm.  Sea, is ormsa</span>
<lb n="1188"/><span>bhí an diombáidh, ní hamháin mar gheall ar í bheith ina-</span>
<lb n="1189"/><span>ina-ina caillichín gránna, ach mar gheall ar 'an gcaisleán</span>
<lb n="1190"/><span>breá a bhí tógtha sa Spáinn' agam a bheith leagtha ar</span>
<lb n="1191"/><span>lár arís, leis."  Ansan do chuimhnigh sé ar an mbaintrig</span>
<lb n="1192"/><span>agus dubhairt sé go labharfadh sé go hana-shéimh léi an</span>
<lb n="1193"/><span>chéad uair eile thiocfadh sí isteach sa tsiopa.  Chuaidh</span>
<lb n="1194"/><span>sé a chodla ach is fada uaidh amach dfan an codla.  Bhí</span>
<lb n="1195"/><span>an aghaidh dhéarach os comhair a aigne i gcomhnuí.  Bhí</span>
<lb n="1196"/><span>sé cráitte ciapaithe uaithe.  "Marbh-fháisc ort, a</span></p>
</div>
<pb n="33"/>
<div><lb n="1197"/><p><span>chaillichín!" ar seisean, "agus go mbeiridh an diabhal</span>
<lb n="1198"/><span>m'anam leis má phósaim tu!"  Ach níor chodail sé</span>
<lb n="1199"/><span>godí n-a ceathair a chlog.</span></p>
<lb n="1200"/>
<lb n="1201"/><p><span>D'éirigh sé ar a seacht a chlog ar maidin fé mar ba</span>
<lb n="1202"/><span>ghnáth leis riamh agus isé a bhí go suaitte seirgthe.  Bhí</span>
<lb n="1203"/><span>tuirse air, tuirse aigne agus chuirp, agus in aindeoin gach</span>
<lb n="1204"/><span>ar fhéad sé a dhéanamh, bhí an aghaidh dhéarach úd</span>
<lb n="1205"/><span>agus an caointeachán roimis ins gachaon bhall.  Mar</span>
<lb n="1206"/><span>sin dó an lá go léir agus nuair a tháinig an oíche do chuaidh</span>
<lb n="1207"/><span>an scéal in olcas aige.  Do dhúisigh sé a' codla nea-</span>
<lb n="1208"/><span>shuaimhneasach i lár na hoíche.  Bhí stoirm fearthanna</span>
<lb n="1209"/><span>amuich.  Do thaithn san leis.  D'éirigh sé agus é ar</span>
<lb n="1210"/><span>leath-éadtromacht nách mór.  Chuir sé uime a chuid</span>
<lb n="1211"/><span>éadaig agus amach leis.  Ní fheidir sé féin cadé an fuadar</span>
<lb n="1212"/><span>a bhí fé ná cad a thug amach é in aon chor ach níor fhéad</span>
<lb n="1213"/><span>sé fanúint istig.  Chuaidh sé ag siúl suas síos ar fuaid</span>
<lb n="1214"/><span>na cathrach.  Bhí an ghaoth ag séideadh go tréan agus</span>
<lb n="1215"/><span>an fhearthainn ina clagar anuas air agus an droch-ní</span>
<lb n="1216"/><span>céadna úd le feiscint aige i gcomhnuí.  Fuaradh sínte ar</span>
<lb n="1217"/><span>an dtalamh in aice a thighe féin é ar maidin agus tugadh</span>
<lb n="1218"/><span>isteach i dtigh comhursan é agus bhí sé ina luighe ar</span>
<lb n="1219"/><span>feadh coicís ina dhiadh san.  Bhí ana-thrua ag gach</span>
<lb n="1220"/><span>éinne dhó ach níor fhéad sé aon chuntas a thabhairt ar</span>
<lb n="1221"/><span>cad a bhain dó oíche na stoirme.  Níor chuimhnigh sé</span>
<lb n="1222"/><span>a thuille ar an aghaidh dhéarach.  Thug sé seachtain</span>
<lb n="1223"/><span>ar an dtuath agus ar theacht tharnais dó thug gach éinne</span>
<lb n="1224"/><span>fé ndeara go raibh an tsláinte aige chó maith is bhí riamh</span>
<lb n="1225"/><span>nó béidir níos fearr.</span></p>
<lb n="1226"/>
<lb n="1227"/><p><span>IV.</span></p>
<lb n="1228"/>
<lb n="1229"/><p><span>BHÍ sé ag éirghe ana-mhuinteartha ar fad leis an</span>
<lb n="1230"/><span>mbaintrig.  Gachaon uair a thagadh sí isteach</span>
<lb n="1231"/><span>chuige thugadh sé tamall maith ag caint léi.  Bhí socair</span></p>
</div>
<pb n="34"/>
<div><lb n="1232"/><p><span>ina aigne aige go n-iarrfadh sé uirri é phósadh.  Tháinig</span>
<lb n="1233"/><span>sí isteach chuige, lá, agus taréis tamaill do thabhairt ag</span>
<lb n="1234"/><span>caint agus ag magadh, do thosnuigh sé ar an gceist do</span>
<lb n="1235"/><span>chur chúichi.</span></p>
<lb n="1236"/>
<lb n="1237"/><p><span>"Tá ceist agum le cur chugat," ar seisean.</span></p>
<lb n="1238"/>
<lb n="1239"/><p><span>"Tá go maith; táim ag éisteacht leat."</span></p>
<lb n="1240"/>
<lb n="1241"/><p><span>"Ceist ana-mhór isea í, ahem -"</span></p>
<lb n="1242"/>
<lb n="1243"/><p><span>"Sea, sea, lean leat; cuir an cheist."</span></p>
<lb n="1244"/>
<lb n="1245"/><p><span>"Sí ceist í ná -" agus do tharraing sé siar a cheann</span>
<lb n="1246"/><span>de phreib agus tháinig féachaint ait ina shúilibh, "cathin</span>
<lb n="1247"/><span>a bheidh deire leis an gcogadh?" ar seisean, agus do</span>
<lb n="1248"/><span>chuir sé gáire beag leamh as.</span></p>
<lb n="1249"/>
<lb n="1250"/><p><span>Thug an bhaintreach fé ndeara an tarrang-siar agus an</span>
<lb n="1251"/><span>fhéachaint agus an leamh-gháire.  Thug seisean fé ndeara,</span>
<lb n="1252"/><span>leis, an diombáidh a bhí sise ad iarraidh a cheilt fén</span>
<lb n="1253"/><span>mion-gháire a dhein sí le linn a rádh dhi: "Mhuise, is</span>
<lb n="1254"/><span>mór an fear magaidh tu."</span></p>
<lb n="1255"/>
<lb n="1256"/><p><span>D'imigh sí láithreach.  Bhí 's aici go maith go raibh</span>
<lb n="1257"/><span>sé chun a iarraidh uirri é phósadh, ach níor thuig sí cad</span>
<lb n="1258"/><span>fé ndeár an tarrang-siar agus an fhéachaint úd.  Thuig</span>
<lb n="1259"/><span>Séamus an scéal, ní nárbh iongna.  Is amhlaidh a bhí</span>
<lb n="1260"/><span>súil anáirde aige sara dtiocfadh éinne isteach air i gan</span>
<lb n="1261"/><span>fhios dó agus é ag cur na ceiste chun na baintrighe, agus</span>
<lb n="1262"/><span>do chonnaic sé ar an dtaobh thall den tsráid uaidh radharc</span>
<lb n="1263"/><span>a bhain geit as agus a chuir ar mhalairt aigne é i dtaobh</span>
<lb n="1264"/><span>cúrsaí pósadh.  Ní raibh ann ach Áine.  An túisce nur</span>
<lb n="1265"/><span>leig sé súil uirri do mhothuigh sé ina chroidhe an rud úd</span>
<lb n="1266"/><span>do tharraing chúichi an chéad lá riamh é.  Do thuit an</span>
<lb n="1267"/><span>sciamh go léir den bhaintrig láithreach, dar leis, agus</span>
<lb n="1268"/><span>d'éag an grádh do mheas sé a bhí aige dhi.</span></p>
<lb n="1269"/>
<lb n="1270"/><p><span>Do raghadh sé amach agus do labharfadh sé le hÁine</span>
<lb n="1271"/><span>ach nár mhaith leis go dtuigfadh an bhaintreach an scéal</span>
<lb n="1272"/><span>agus sara raibh sí sin imithe as an siopa bhí Áine imithe</span>
<lb n="1273"/><span>i bhfad síos an tsráid.  "Agus dáma ná beannóch sí</span></p>
</div>
<pb n="35"/>
<div><lb n="1274"/><p><span>dhom," ar seisean leis féin, "dá n-abradh sí liom rud</span>
<lb n="1275"/><span>éigin ná beadh ró-dheas ar fad, nár mhór an spórt don</span>
<lb n="1276"/><span>bhaintrig é."</span></p>
<lb n="1277"/>
<lb n="1278"/><p><span>V.</span></p>
<lb n="1279"/>
<lb n="1280"/><p><span>BHÍ sé ag machtnamh ar an scéal ar feadh an</span>
<lb n="1281"/><span>tráthnóna.  Ag gabháil thar brághaid dÁine, thug</span>
<lb n="1282"/><span>sé fé ndeara gur bhain sí casadh beag deas as a ceann,</span>
<lb n="1283"/><span>casadh beag a chuir i gcuimhne dhó Áine na sean-aimsire.</span>
<lb n="1284"/><span>Tháinig aghaidh os comhair a aigne, aghaidh bhán</span>
<lb n="1285"/><span>ghealgháiriteach, agus solus mar sholus na gealaighe ag</span>
<lb n="1286"/><span>teacht aisti agus fáinne den tsolus chéadna ina timpall -</span>
<lb n="1287"/><span>aghaidh Áine, mar a bhí sí sa tsean-aimsir úd.  Agus</span>
<lb n="1288"/><span>bhí ana-chion aige ar an aghaidh sin, ana-chion ar fad.</span>
<lb n="1289"/><span>Ach do dhíbir sé an aisling áluinn sin.  "Cadé an mhaith</span>
<lb n="1290"/><span>dhom leigint don Áine sin me mhealladh," ar seisean,</span>
<lb n="1291"/><span>"trá's gur deimhin go dtiocfidh déistean orm an chéad</span>
<lb n="1292"/><span>uair a bheidh breith agum ar lán mo shúl a bhaint aisti."</span>
<lb n="1293"/><span>Ach tháinig an aisling mhealltach arís agus arís eile.</span>
<lb n="1294"/><span>Do theip air glan í choimeád amach uaidh aon fhaid mhór</span>
<lb n="1295"/><span>aimsire.  Níor theastuig uaidh a admháil go raibh aon</span>
<lb n="1296"/><span>ghreim aici ar a chroidhe agus dubhairt sé leis féin go</span>
<lb n="1297"/><span>mbéidir go n-imeoch sí i gcionn cúpla lá agus go bhfillfadh</span>
<lb n="1298"/><span>an grádh a bhí aige don bhaintrig.  Ach níor imig an</span>
<lb n="1299"/><span>aisling agus an chéad uair eile chonnaic sé an bhaintreach</span>
<lb n="1300"/><span>ba léir dó ná raibh aon phioc grádha aige dhi.</span></p>
<lb n="1301"/>
<lb n="1302"/><p><span>VI.</span></p>
<lb n="1303"/>
<lb n="1304"/><p><span>FÉ dheire do cheap sé seift chun na haislinge do</span>
<lb n="1305"/><span>dhíbirt ar fad.  Bhainfadh sé lán a dhá shúl as</span>
<lb n="1306"/><span>Áine agus do bhéarfadh an déistean a chuirfadh sí air,</span>
<lb n="1307"/><span>bhéarfadh sé greim chó daingean san air go mbeadh fuath</span></p>
</div>
<pb n="36"/>
<div><lb n="1308"/><p><span>aige dhi ar feadh na síorruiachta.  Chuige sin d'éaluigh</span>
<lb n="1309"/><span>sé leis fé dhéin an tighe ina raibh Áine ina comhnuí.  Do</span>
<lb n="1310"/><span>shrois sé an áit.  Bhí sé chun dul isteach ann ach do</span>
<lb n="1311"/><span>chuimhnigh sé ná raibh aon leathscéal aige chun cuaird a</span>
<lb n="1312"/><span>thabhairt uirri.  Chuaidh sé siar ar chúl an tighe ansan</span>
<lb n="1313"/><span>agus dféach sé thar druim falla an chlóis agus bhí radharc</span>
<lb n="1314"/><span>maith aige ar an gcistin agus ar a raibh ann, mar ní raibh</span>
<lb n="1315"/><span>dallóg na fuinneoige tarraingthe anuas fós.  Chonnaic</span>
<lb n="1316"/><span>sé ansan í agus í ag súgradh le garsúinín beag agus le</span>
<lb n="1317"/><span>beirt ghearrachailíní, clann a driféar.  Do chuir an</span>
<lb n="1318"/><span>radharc san uaigneas air.  Fuair sé radharc ar a haghaidh</span>
<lb n="1319"/><span>leath-dosaen uair agus bhí an gealgháire uirri cheithre</span>
<lb n="1320"/><span>huaire dhíobh san.  Aghaidh chaitte a chonnaic sé an</span>
<lb n="1321"/><span>dá uair eile agus mar bheadh scamall bróin uirri ar feadh</span>
<lb n="1322"/><span>nómaitín.</span></p>
<lb n="1323"/>
<lb n="1324"/><p><span>VII.</span></p>
<lb n="1325"/>
<lb n="1326"/><p><span>I GCIONN cúpla nómat ina dhiadh san fuair sé é</span>
<lb n="1327"/><span>féin ag bualadh ar dhorus an tighe agus gan a</span>
<lb n="1328"/><span>fhios aige ó thalamh an domhain cad a thug air a lithéid</span>
<lb n="1329"/><span>a dhéanamh.  An ní ná raibh aon chuimhne aige ar é</span>
<lb n="1330"/><span>dhéanamh siúd déanta cheana féin aige é.  Cad déarfadh</span>
<lb n="1331"/><span>sé léi nuair osclóch sí an dorus dó?  Ní raibh fhios aige.</span>
<lb n="1332"/><span>Do chuimhnigh sí ar theiche ach ní raibh uain aige ar a</span>
<lb n="1333"/><span>aigne cheapadh chuige nuair oscail sí an dorus.  Dfan sí</span>
<lb n="1334"/><span>ina seasamh laistig ar feadh nómait ag féachaint air sarar</span>
<lb n="1335"/><span>labhair sí.</span></p>
<lb n="1336"/>
<lb n="1337"/><p><span>"In ainm Dé," ar sise fé dheire agus iongna an domhain</span>
<lb n="1338"/><span>uirri, "cad a thug anso thusa?"</span></p>
<lb n="1339"/>
<lb n="1340"/><p><span>"Ní fheadar," ar seisean - agus tháinig an chaint as a</span>
<lb n="1341"/><span>bhéal i ganfhios dó nách mór - "ní fheadar in aon chor</span>
<lb n="1342"/><span>ach nár fhéadas gan teacht chugat, a chaillichín ghránna!"</span></p>
<lb n="1343"/>
<lb n="1344"/><p><span>"Caillichín gránna!  Ar airig éinne riamh… "</span>
<lb n="1345"/></p>
</div>
<pb n="37"/>
<div><lb n="1346"/><p><span>"Ní - ní hé - sé - ní hé sin a mheasas a rádh ach -</span>
<lb n="1347"/><span>ach - ach - Ó, fan agus neosad duit!"</span></p>
<lb n="1348"/>
<lb n="1349"/><p><span>"Tar isteach," ar sise; agus thug sí isteach sa phárlús</span>
<lb n="1350"/><span>é.  Ansan d'inis sé dhi gach ar bhain dó ó scar sé léi</span>
<lb n="1351"/><span>an oíche spéirghealaighe úd.</span></p>
<lb n="1352"/>
<lb n="1353"/><p><span>"Agus anois, a chaillichín ghránna," ar seisean ag</span>
<lb n="1354"/><span>gáirí, "táim sásta leat."</span></p>
<lb n="1355"/>
<lb n="1356"/><p><span>"Má táir," ar sise, "is dócha go bhfuil sé chó maith</span>
<lb n="1357"/><span>agamsa bheith sásta leatsa."</span></p>
<lb n="1358"/>
<lb n="1359"/><p><span>Agus do pósadh iad i gcionn seachtaine.</span>
<lb n="1360"/></p>
</div>
<pb n="38"/>
<div><lb n="1361"/><p><span>"FOR ME AND MY GIRL."</span></p>
<lb n="1362"/>
<lb n="1363"/><p><span>I.</span></p>
<lb n="1364"/>
<lb n="1365"/><p><span>FEAR óg ab ea Risteárd Ó Broin.  Ní raibh sé ach</span>
<lb n="1366"/><span>dhá bhliain ar fhichid.  Bhí a athair san uaig le</span>
<lb n="1367"/><span>fada agus bhí sé féin agus a mháthair agus a thriúr</span>
<lb n="1368"/><span>dritháireacha ina gcomhnuí i dhá seomra mhóra i dtigh</span>
<lb n="1369"/><span>mhór i Sráid Dhoiminic.  I gcionn seachtaine bheadh sé</span>
<lb n="1370"/><span>féin agus Máirín ní Bhriain pósta.  I seomra mór i dtig</span>
<lb n="1371"/><span>eile i Sráid Dhoiminic a chuirfidís fútha.  Bhí sé</span>
<lb n="1372"/><span>deimhnitheach de sin.  Bhí gachaon rud socair acu; an</span>
<lb n="1373"/><span>troscán ceannuithe agus curtha isteach sa tseomra acu;</span>
<lb n="1374"/><span>agus bhí cácaí mílse agus gachaon tsórt sóghluiste ag</span>
<lb n="1375"/><span>máthair Mháirin dá dhéanamh i gcóir na hárd-oíche a</span>
<lb n="1376"/><span>bheadh acu féin agus agá gcáirdibh.  Seanachomaráduithe</span>
<lb n="1377"/><span>é féin agus Máirín.  Bhí aithne acu ar a chéile le deich</span>
<lb n="1378"/><span>mbliana.  Ní "tuitim" i ngrádh le chéile a dheineadar.</span>
<lb n="1379"/><span>Ní hea ach is amhlaidh dfás an grádh eatorra, i gan fhios</span>
<lb n="1380"/><span>dóibh nách mór, agus bhí socair acu le fada riamh ar</span>
<lb n="1381"/><span>phósadh.  Ní raibh fhios ag éinne acu i gceart cathin a</span>
<lb n="1382"/><span>dheineadar an socrú san.  Ní raibh fhios ag muintir na</span>
<lb n="1383"/><span>beirte cathin a deineadh é ná cathin a fuaradar eolas air.</span>
<lb n="1384"/><span>Is dócha gurb amhlaidh dfás an socrú, ar nós an ghrádha.</span>
<lb n="1385"/><span>Mar sin ní raibh aon iongna ar éinne ina thaobh agus ní</span>
<lb n="1386"/><span>raibh aon dabht ar domhan ná go bpósfí iad an lá a</span>
<lb n="1387"/><span>thárla, ar chuma éigin, a bheith socair acu go léir, an</span>
<lb n="1388"/><span>tarna Domhnach de mhí Feabhra 1919.  Ní hionann san</span>
<lb n="1389"/><span>is a rádh ná raibh áthas fé leith ar an mbeirt mar gheall</span>
<lb n="1390"/><span>air.  Bhí go deimhin agus áthas mór.  Is air is mó a</span>
<lb n="1391"/><span>bhídís ag cuimhneamh i gcomhnuí.  Nuair a fuaradar an</span>
<lb n="1392"/><span>seomra bhí fhios acu go cruinn cadé an ball troscáin a</span>
<lb n="1393"/><span>chuirfidís anso agus cad a chuirfidís ansúd.  Bíodh is</span></p>
</div>
<pb n="39"/>
<div><lb n="1394"/><p><span>nár phéinteáil Risteárd riamh ach an taobh amuich de</span>
<lb n="1395"/><span>shiopaí agus rudaí den tsórt san, bhí peictiúir aige á</span>
<lb n="1396"/><span>phéinteáil istig ina aigne - le cúnamh Mháirín, ár ndó -</span>
<lb n="1397"/><span>le tamall maith (ní fheidir sé cathin a thosnuigh sé air),</span>
<lb n="1398"/><span>peictiúir a bhí chó háluinn le haon pheictiúir dár péinteáladh</span>
<lb n="1399"/><span>riamh - ní hea ach níos áille go mór, mar bhí dathana</span>
<lb n="1400"/><span>beo gníomhacha ann, agus ceol guthana daoine agus teas</span>
<lb n="1401"/><span>ó theine, agus Máirín in aice na teine sin agus páiste ar a</span>
<lb n="1402"/><span>baclainn aici, agus í ag amhrán.  Bhí an méid sin agus</span>
<lb n="1403"/><span>mórán eile sa pheictiúir a bhí déanta acu den tseomra</span>
<lb n="1404"/><span>mhór 'na rabhdar taréis cíos seachtaine do dhíol as.</span></p>
<lb n="1405"/>
<lb n="1406"/><p><span>II.</span></p>
<lb n="1407"/>
<lb n="1408"/><p><span>BHÍ Risteárd i dtigh mháthar Mháirín.</span></p>
<lb n="1409"/>
<lb n="1410"/><p><span>"Bfearr dhuit fanúint istig anocht, a Mháirín,</span>
<lb n="1411"/><span>agus an fuacht san agut," ars an tseana-bhean.</span></p>
<lb n="1412"/>
<lb n="1413"/><p><span>"Ó 'se, ní haon rud é, a mháthair," arsa Máirín.  "Níl</span>
<lb n="1414"/><span>ann ach fuacht beag atá am cheann, agus be sé curtha</span>
<lb n="1415"/><span>dhíom agum ar maidin amárach.  Téanam ort, a</span>
<lb n="1416"/><span>Risteáird."</span></p>
<lb n="1417"/>
<lb n="1418"/><p><span>Agus chuadar godí Tigh na bPeictiúirí i Sráid na</span>
<lb n="1419"/><span>Driseoige.  Chonnacadar peictiúirí anadheasa ann agus</span>
<lb n="1420"/><span>gachaon uair a chídís éinní go raibh aon bhaint aige lena</span>
<lb n="1421"/><span>scéal féin dfáiscidís lámha a chéile - níor ghá aon fhocal</span>
<lb n="1422"/><span>do rádh.</span></p>
<lb n="1423"/>
<lb n="1424"/><p><span>Ar an slí abhaile dhóibh do bhuail triúr ban umpa.</span>
<lb n="1425"/><span>Mná bochta iad san; seálana orra; iad go meidhreach;</span>
<lb n="1426"/><span>agus an t-amhrán ar siúl acu: "The bells are ringing</span>
<lb n="1427"/><span>for me and my girl."</span></p>
<lb n="1428"/>
<lb n="1429"/><p><span>Thaithn an t-amhrán leis an mbeirt.  Dar leo, bhí na</span>
<lb n="1430"/><span>cluig ag baint cheana féin.  Do stadadar i gcúinne ná</span>
<lb n="1431"/><span>feicfí iad agus do phógadar a chéile go háthasach.</span>
<lb n="1432"/></p>
</div>
<pb n="40"/>
<div><lb n="1433"/><p><span>I gcaitheamh na coda eile den tslí abhaile bhí an ceol</span>
<lb n="1434"/><span>san, dar leo, ins gach aon áit, ar talamh agus thuas ar an</span>
<lb n="1435"/><span>spéir, ina gcluasaibh agus ina gcroidhe.</span></p>
<lb n="1436"/>
<lb n="1437"/><p><span>III.</span></p>
<lb n="1438"/>
<lb n="1439"/><p><span>AN oíche ina dhiadh san thug Risteárd cuaird ar</span>
<lb n="1440"/><span>Mháirín mar ba ghnáth leis.  Bhí Máirín gan</span>
<lb n="1441"/><span>bheith ar fónamh bíodh's ná raibh sí ag coimeád na leapan.</span>
<lb n="1442"/><span>Níor éirig léi an slaghdán beag úd do chur di.  Ina ionad</span>
<lb n="1443"/><span>san is amhlaidh a bhí sí chó dona san nárbh fholáir di a</span>
<lb n="1444"/><span>cuid oibre chur uaithe i lár an lae agus teacht abhaile.</span></p>
<lb n="1445"/>
<lb n="1446"/><p><span>"Tá slaghdán beag orm féin, leis," arsa Risteárd, "ach</span>
<lb n="1447"/><span>is minic a bhí roime seo agus is minic a bheidh arís, le</span>
<lb n="1448"/><span>cúnamh Dé.  Is deacair an droch-rud a mharbhú!  Ach</span>
<lb n="1449"/><span>cad a dheinis chun tu féin a leigheas, a Mháirín?  Ní</span>
<lb n="1450"/><span>dhéanfadh sé cúis Dé Domhnaig seo chugainn, tá's agut,</span>
<lb n="1451"/><span>sraoth a leigint asat nuair a bheadh an cheist ag an sagart</span>
<lb n="1452"/><span>á chur chugat."</span></p>
<lb n="1453"/>
<lb n="1454"/><p><span>"Is fíor san," arsa máthair Mháirín, "ach le cúnamh</span>
<lb n="1455"/><span>Dé be sí álraight amárach.  Mara mbeidh cuirfimíd</span>
<lb n="1456"/><span>fios ar an ndochtúir, mar tá sí taréis gachaon rud a</span>
<lb n="1457"/><span>dhéanfadh mathas di do thriail."</span></p>
<lb n="1458"/>
<lb n="1459"/><p><span>IV.</span></p>
<lb n="1460"/>
<lb n="1461"/><p><span>ACH ní raibh sí álraight ar maidin lárnamhárach</span>
<lb n="1462"/><span>agus níorbh fholáir an dochtúir a thabhairt isteach</span>
<lb n="1463"/><span>chúichi.  Bhí sí sínte go lag ar an leabaidh agus dubhairt</span>
<lb n="1464"/><span>an dochtúir, mara ndeineadh an leigheas a thabharfadh</span>
<lb n="1465"/><span>sé dhi aon fheabhas do chur uirri, fios a chur air láithreach.</span></p>
<lb n="1466"/>
<lb n="1467"/><p><span>Tháinig Risteárd um thráthnóna an lae sin.  Bhí ana-</span>
<lb n="1468"/><span>bhuairt air nuair a chonaic sé conus a bhí sí.  Thug sé</span>
<lb n="1469"/><span>tamall ag caint léi.  Bhí fiabhras éigin uirri.  Chuir san</span></p>
</div>
<pb n="41"/>
<div><lb n="1470"/><p><span>eagla air.  An peictiúir úd go raibh oiread san de dhuadh</span>
<lb n="1471"/><span>a dhéanta fachta aige bhí sé i gcúntúirt.  Dáma slaghdán</span>
<lb n="1472"/><span>coitianta a bheadh ar Mháirín, bíodh gur shlaghdán ana-</span>
<lb n="1473"/><span>throm féin é, níor bhaol don pheictiúir.  Ach an fiabhras</span>
<lb n="1474"/><span>so!  Agus comhartha dubh an bháis ar dhá dhorus i</span>
<lb n="1475"/><span>ngach sráid!  Tháinig scanradh air.  Chaithfadh sé</span>
<lb n="1476"/><span>seasamh suas leis an bhfiabhras san agus é throid.  Ach</span>
<lb n="1477"/><span>cad do dhéanfadh sé?  Cad dféadfadh sé a dhéanamh</span>
<lb n="1478"/><span>ná raibh ag an ndochtúir á dhéanamh?  Pioc, ach dul</span>
<lb n="1479"/><span>ag lorg na rudaí a bhí órduithe ag an ndochtúir.  Dhein</span>
<lb n="1480"/><span>sé é sin agus do bhí sé ag rith ó áit go háit godí leathuair</span>
<lb n="1481"/><span>taréis a deich.  Níor mheas sé riamh go mbeadh oiread</span>
<lb n="1482"/><span>san trioblóide ag baint le rudaí beaga suaracha.  Thug</span>
<lb n="1483"/><span>sé cuaird ar dheich dtábhairní ag lorg an bhraoinín fuisce</span>
<lb n="1484"/><span>a bhí órduithe ag an ndochtúir agus ní bhfuigheadh sé</span>
<lb n="1485"/><span>ansan féin é mara mbeadh gur leig sé air gur theastuig</span>
<lb n="1486"/><span>uaidh féin é ól láithreach agus gur dhoirt sé é isteach sa</span>
<lb n="1487"/><span>bhuidéal i gan fhios dfear an tábhairne.</span></p>
<lb n="1488"/>
<lb n="1489"/><p><span>Nuair a shrois sé a thig féin, ní hea ach a sheomra féin,</span>
<lb n="1490"/><span>bhí an casachtach beag imithe in olcas air agus a scórnach</span>
<lb n="1491"/><span>ana-theinn uaidh.  Níor dhein sé ach turpentín a chuimilt</span>
<lb n="1492"/><span>de féin agus dul a chodla.</span></p>
<lb n="1493"/>
<lb n="1494"/><p><span>V.</span></p>
<lb n="1495"/>
<lb n="1496"/><p><span>NÍ ró-mhaith a chodail sé.  Bhí an casachtach ag</span>
<lb n="1497"/><span>réabadh na scórnaighe aige i gcaitheamh na hoíche</span>
<lb n="1498"/><span>go léir.  D'éirigh sé ar maidin agus ba mhaith leis dul</span>
<lb n="1499"/><span>ag obair.  Bhí post aige a sheasóch i bhfad agus níor</span>
<lb n="1500"/><span>mhaith leis é chailliúint.  Ní dhéanfadh san an gnó agus</span>
<lb n="1501"/><span>é le pósadh ar an nDomhnach.  Thug a mháthair fé é</span>
<lb n="1502"/><span>choimeád sa bhaile ach ní ghéillfadh sé dhi.  Chuaidh</span>
<lb n="1503"/><span>sé amach ach níorbh fhada go bhfeacathas isteach an dorus</span></p>
</div>
<pb n="42"/>
<div><lb n="1504"/><p><span>arís é – idir dhá chomhursain a bhí ghá choimeád suas</span>
<lb n="1505"/><span>eatorra.  Is amhlaidh thuit sé i laige ag bun na sráide.</span></p>
<lb n="1506"/>
<lb n="1507"/><p><span>Tháinig an dochtúir ar a ceathair a chlog.  Ní raibh</span>
<lb n="1508"/><span>ar a chumas teacht ní ba thúisce bhí oiread san glaoití</span>
<lb n="1509"/><span>aige le freagairt.  Dhein sé scrúdú air agus do scríbh sé</span>
<lb n="1510"/><span>oideas dó.</span></p>
<lb n="1511"/>
<lb n="1512"/><p><span>"Tabhair dó é sin," ar seisean.</span></p>
<lb n="1513"/>
<lb n="1514"/><p><span>"Cad is dó leat dó, a dhochtúir?" ars an mháthair.</span></p>
<lb n="1515"/>
<lb n="1516"/><p><span>Ach bhí sé iompuithe uaithe.  D'oscail an tarna mac</span>
<lb n="1517"/><span>ba shine an dorus dó.</span></p>
<lb n="1518"/>
<lb n="1519"/><p><span>"Níl aige ach cúpla lá eile," ar seisean i gcogar leis an</span>
<lb n="1520"/><span>bhfear óg, gan a cheann d'iompáil.</span></p>
<lb n="1521"/>
<lb n="1522"/><p><span>VI.</span></p>
<lb n="1523"/>
<lb n="1524"/><p><span>NÍ dubhairt an mac san tada.  Níor mhaith leis an</span>
<lb n="1525"/><span>ceann a bhaint den scéal de phreib.</span></p>
<lb n="1526"/>
<lb n="1527"/><p><span>"A ndubhairt an dochtúir éinní leat?" arsan mháthair</span>
<lb n="1528"/><span>i gcogar.</span></p>
<lb n="1529"/>
<lb n="1530"/><p><span>"Ní dubhairt sé ach… dá dtugtí an-aire ar</span>
<lb n="1531"/><span>fad dó… "</span></p>
<lb n="1532"/>
<lb n="1533"/><p><span>Bhí duine éigin ag bualadh ar an ndorus.  D'iompuig</span>
<lb n="1534"/><span>an fear breoite a cheann.</span></p>
<lb n="1535"/>
<lb n="1536"/><p><span>"Abair leo… (casachtach) nách féidir dom… </span>
<lb n="1537"/><span>(casachtach)… í fheiscint anocht," ar seisean.</span></p>
<lb n="1538"/>
<lb n="1539"/><p><span>Do bhuail an dritháir anonn.  D'oscail sé an dorus.</span>
<lb n="1540"/><span>Cailín a bhí ann, drifiúr Mháirín, agus í ag gol.</span></p>
<lb n="1541"/>
<lb n="1542"/><p><span>"Cathin?" ar seisean léi, agus é ag dúnadh an dorais</span>
<lb n="1543"/><span>ina dhiaig.</span></p>
<lb n="1544"/>
<lb n="1545"/><p><span>"Ar a trí a chlog.  Innis do Risteárd é nuair a thiocfa</span>
<lb n="1546"/><span>sé abhaile."</span></p>
<lb n="1547"/>
<lb n="1548"/><p><span>"Tá sé sa bhaile agus ní fada go leanfa sé í."</span>
<lb n="1549"/></p>
</div>
<pb n="43"/>
<div><lb n="1550"/><p><span>Ar theacht isteach arís dó dféach a mháthair agus an</span>
<lb n="1551"/><span>fear breoite air mar bheadh ceist acu á chur chuige.</span></p>
<lb n="1552"/>
<lb n="1553"/><p><span>"Deirtar liom go bhfuil sí chó maith is fhéadfadh sí</span>
<lb n="1554"/><span>bheith," ar seisean, ach san am gcéadna dhein sé comhartha</span>
<lb n="1555"/><span>lena mhéir a chonaic a mháthair agus a thuig sí ach ná</span>
<lb n="1556"/><span>feacaidh a dhritháir.</span></p>
<lb n="1557"/>
<lb n="1558"/><p><span>Do shuidh sé in aice na teine agus do chrom sé ar</span>
<lb n="1559"/><span>mhachtnamh féachaint conus a bhainfadh sé an ceann</span>
<lb n="1560"/><span>den scéal dá dhritháir, sé sin, ná raibh ach dhá lá eile</span>
<lb n="1561"/><span>aige le caitheamh ar an saol so.</span></p>
<lb n="1562"/>
<lb n="1563"/><p><span>D'imig a mháthair isteach sa tseomra eile.</span></p>
<lb n="1564"/>
<lb n="1565"/><p><span>D'iompuigh sé chun Risteáird.</span></p>
<lb n="1566"/>
<lb n="1567"/><p><span>"Ní haon mhaith dhom bheith á cheilt ort," ar seisean.</span></p>
<lb n="1568"/>
<lb n="1569"/><p><span>"Cadé an rud?"</span></p>
<lb n="1570"/>
<lb n="1571"/><p><span>"An rud adubhairt an dochtúir."</span></p>
<lb n="1572"/>
<lb n="1573"/><p><span>"Go gcaithfad fanúint anso go ceann seachtaine?</span>
<lb n="1574"/><span>Ach, máiseá, ní fhanfad.  Dá mb'é an bás… "</span></p>
<lb n="1575"/>
<lb n="1576"/><p><span>"Isé, leis - i gcionn dhá lá."</span></p>
<lb n="1577"/>
<lb n="1578"/><p><span>Tháinig sceon i Risteárd.  Ní dubhairt sé focal.  Bhí</span>
<lb n="1579"/><span>sé ag féachaint roimis amach.  I gcionn dhá nómat do</span>
<lb n="1580"/><span>labhair sé do ghuth íseal chroidhe-bhriste.</span></p>
<lb n="1581"/>
<lb n="1582"/><p><span>"Tá an peictiúir briste.  Cad a dhéanfidh Máirín?"</span>
<lb n="1583"/><span>ar seisean.</span></p>
<lb n="1584"/>
<lb n="1585"/><p><span>"Tá sí imithe romhat," ars a dhritháir.</span></p>
<lb n="1586"/>
<lb n="1587"/><p><span>Do chrom sé ar bheith ag féachaint roimis amach arís</span>
<lb n="1588"/><span>agus ag machtnamh.</span></p>
<lb n="1589"/>
<lb n="1590"/><p><span>"Tá an peictiúir slán," ar seisean féna fhiacalaibh agus</span>
<lb n="1591"/><span>é ag miongháirí.</span></p>
<lb n="1592"/>
<lb n="1593"/><p><span>"Cad isea?"</span></p>
<lb n="1594"/>
<lb n="1595"/><p><span>"Cuir fios ar an sagart."</span>
<lb n="1596"/></p>
</div>
<pb n="44"/>
<div><lb n="1597"/><p><span>VII.</span></p>
<lb n="1598"/>
<lb n="1599"/><p><span>DÉ Domhnaig a bhí chugainn bhí dhá shochraid</span>
<lb n="1600"/><span>mhóra fhada ag gluaiseacht amach a' Sráid</span>
<lb n="1601"/><span>Dhoiminic.  Timpall an chúinne do cloiseadh an port</span>
<lb n="1602"/><span>binn meidhreach feaduíola ag garsún beag giobalach.</span>
<lb n="1603"/><span>Do stad sé den fheaduíol nuair a chonnaic sé na sochraidí.</span></p>
<lb n="1604"/>
<lb n="1605"/><p><span>"Siné an port a bhíodh ar siúl aige ó mhaidin go hoíche</span>
<lb n="1606"/><span>le déanaí," arsa máthair Risteáird.  Tá na cluig ag</span>
<lb n="1607"/><span>baint ach ní hi gcóir pósadh mo mhaicín é.  "Ó bhó,</span>
<lb n="1608"/><span>bhó!" agus siúd ag gol go truamhéileach í.  I gcionn</span>
<lb n="1609"/><span>cúpla nómat do thóg sí a ceann agus do thriomuigh sí a</span>
<lb n="1610"/><span>súile.  "Toil Dé go ndéantar," ar sise, "marar mhaith</span>
<lb n="1611"/><span>Leis seomra bheith acu ar an dtalamh so thug sé seomra</span>
<lb n="1612"/><span>níos fearr agus níos breátha go mór dóibh ina thig féin."</span></p>
<lb n="1613"/>
<lb n="1614"/><p><span>Leig sí osna agus nuair a bhí an cóiste deiridh desna</span>
<lb n="1615"/><span>sochraidí imithe d'iompuigh sí go mall agus do shiúil sí</span>
<lb n="1616"/><span>isteach go troma-chosach.</span>
<lb n="1617"/></p>
</div>
<pb n="45"/>
<div><lb n="1618"/><p><span>AN FEAR A PHÓS SÍ.</span></p>
<lb n="1619"/>
<lb n="1620"/><p><span>I.</span></p>
<lb n="1621"/>
<lb n="1622"/><p><span>FÉ dheire thiar thall bhí Máire ina haonar.  Ní</span>
<lb n="1623"/><span>raibh aon "mhí meala" aici.  Níor theastuig a</span>
<lb n="1624"/><span>lithéid uaithe agus nuair iarr sí ar Liam gan é bheith acu</span>
<lb n="1625"/><span>bhí áthas air agus do ghéill sé dhi, mar b'é a thuairim</span>
<lb n="1626"/><span>gur as an ndíomhaointeas a thagan cuid mhór den</span>
<lb n="1627"/><span>mhí-ádh a leanan cuid desna póstuíocha.  Mar sin de</span>
<lb n="1628"/><span>chuaidh sé i mbun a ghnótha díreach taréis lae na bainise</span>
<lb n="1629"/><span>agus b'usaide dhó é dhéanamh gan aon bheann a bheith</span>
<lb n="1630"/><span>aige ar thuairim ná ar chúlchaint na gcomhursan.</span></p>
<lb n="1631"/>
<lb n="1632"/><p><span>Bhí sí ina haonar sa chistin agus obair na maidne</span>
<lb n="1633"/><span>críochnuithe aici.  Ní raibh pioc eile aici le déanamh.</span>
<lb n="1634"/><span>Dhein sí an obair go tapaidh chun í choimeád gan bheith</span>
<lb n="1635"/><span>ag machtnamh ach dá mhéid bruid a bhí uirri, dá mhéid</span>
<lb n="1636"/><span>suim a bhí aici san obair, bhí na smaointe dubhacha ag</span>
<lb n="1637"/><span>brúth isteach uirri agus nuair a bhí an obair críochnuithe</span>
<lb n="1638"/><span>agus í díomhaoin thánadar anuas ina lán-neart uirri.  Bhí</span>
<lb n="1639"/><span>sí ina suidhe ag an mbórd in aice na teine, a lámh féna</span>
<lb n="1640"/><span>leacain aici agus í ag féachaint amach an fhuinneog.</span></p>
<lb n="1641"/>
<lb n="1642"/><p><span>Tháinig an scéal go léir go soiléir os comhair a haigne.</span>
<lb n="1643"/><span>Bhí siopa beag pápéar is tobac ag á hathair.  Bhí</span>
<lb n="1644"/><span>triúr dritháireacha aici.  Do phósadar san fadó roime sin</span>
<lb n="1645"/><span>agus dfágadar an baile beag.  Chuaidh beirt acu ó dheas</span>
<lb n="1646"/><span>agus chuireadar fútha i gCorcaig.  Soir go Baile-áth-</span>
<lb n="1647"/><span>cliath a chuaidh an tríomhadh duine acu.  Ceárduithe</span>
<lb n="1648"/><span>an triúr san agus faid a bhíodar sa bhaile bhí an scéal go</span>
<lb n="1649"/><span>maith acu go léir.  D'imighdar - ina nduine 's na nduine</span>
<lb n="1650"/><span>- agus taréis imeacht don té ab óige dhíobh d'imig an</span>
<lb n="1651"/><span>rath agus an séan mar bhí an t-athair ag dul in aostacht</span>
<lb n="1652"/><span>agus is ar éigin a bhí sé ábalta ar chomórtas na siopaí</span></p>
</div>
<pb n="46"/>
<div><lb n="1653"/><p><span>eile do choimeád gan é bhriseadh.  Ansan tháinig an</span>
<lb n="1654"/><span>cogadh mór, agus na mná thugadh obair di le déanamh</span>
<lb n="1655"/><span>(mar bhí sí oilte go maith ar an meaintínteacht), do thréig</span>
<lb n="1656"/><span>a bhfurmhór í, ina nduine 's na nduine, toisc gach saghas</span>
<lb n="1657"/><span>éadaig a bheith níba dhá dhaoire ná mar a bhí sé roimis</span>
<lb n="1658"/><span>an gcogadh agus gan an gustal a bheith acu chun é</span>
<lb n="1659"/><span>cheannach.  Níorbh fhiú puinn an méid a thugadh a</span>
<lb n="1660"/><span>céird isteach chúichi as san amach agus is ar éigin fhéad</span>
<lb n="1661"/><span>sí fhéin agus a hathair maireachtaint.  Ansan tháinig</span>
<lb n="1662"/><span>Liam Ó Dóláin agus d'oscail sé siopa mór ar an dtaobh</span>
<lb n="1663"/><span>thall den tsráid uatha.  Dhein san an donas ar fad orra.</span>
<lb n="1664"/><span>Níorbh fholáir dóibh tarrang ar an ábhar beag airgid a</span>
<lb n="1665"/><span>bhí acu sa bhanc.  Nuair a bheadh san caitte ní bheadh</span>
<lb n="1666"/><span>acu ach aghaidh a thabhairt ar thigh na mbocht.  Do</span>
<lb n="1667"/><span>scríbh sí chun a dritháireacha ag lorg cabhrach agus an</span>
<lb n="1668"/><span>beagán a fuair sí uatha dubhradar gurbh arán a' béalaibh</span>
<lb n="1669"/><span>a leanbhaí féin é agus gan bheith ag brath ar a thuille.</span>
<lb n="1670"/><span>Ní fada a bhí Liam Ó Doláin ar an mbaile gur thug sé</span>
<lb n="1671"/><span>taithneamh don chailín bheag dhubh a chíodh sé i siopa</span>
<lb n="1672"/><span>Phádraig uí Néill.  B'í sin Máire.  As an dtaithneamh</span>
<lb n="1673"/><span>dfás an grádh, grádh buile a dhall é chó mór san nár léir</span>
<lb n="1674"/><span>dó aon rud a bheith ar bun idir Mháire agus Pádraig Ó</span>
<lb n="1675"/><span>Ceallaigh, an cléireach óg ón mbanc a thagadh ag caint</span>
<lb n="1676"/><span>léi sa tsiopa ar feadh ceathrú uair a chluig gach tráthnóna.</span>
<lb n="1677"/><span>Nuair a dhúnadh sé a shiopa féin ar a hocht a chlog roim</span>
<lb n="1678"/><span>dhul abhaile dhó, do bhuaileadh sé isteach sa tsiopa eile</span>
<lb n="1679"/><span>uaireanta chun cainte lena hathair i dtaobh cúrsaí gnótha,</span>
<lb n="1680"/><span>mar dh'ea.  Chuireadh sí féin agus a hathair fáilte roimis</span>
<lb n="1681"/><span>go dea-bhéasach, dea-chomhursanach, agus do mheas sé</span>
<lb n="1682"/><span>nár mhiste dhó dóchas a bheith aige go raibh grádh ag</span>
<lb n="1683"/><span>Máire dhó.  Fé dheire, nuair ná raibh acu, dar leo, ach</span>
<lb n="1684"/><span>aghaidh a thabhairt ar an mbóthar, tháinig Liam chun</span>
<lb n="1685"/><span>cainte léi féin amháin.  Ní raibh sí gan coinne a bheith</span>
<lb n="1686"/><span>aici go ndéanfadh sé é sin luath nó mall.  Bhí scartha</span></p>
</div>
<pb n="47"/>
<div><lb n="1687"/><p><span>aici leis an gcléireach.  Ba dheacair di é dhéanamh mar</span>
<lb n="1688"/><span>bhí cion mór aici air.  Ba dheacair di bheith á leigint</span>
<lb n="1689"/><span>uirri go raibh an cion san ag dul i bhfuaire ó ló go ló godí</span>
<lb n="1690"/><span>go raibh sé imithe ina luighe air ná raibh aon chion in</span>
<lb n="1691"/><span>aon chor aici air agus gurbh fhearr dhó gan bheith ag</span>
<lb n="1692"/><span>cur idir í agus fear an tsiopa mhóir.  Níorbh fholáir di</span>
<lb n="1693"/><span>é dhéanamh mar ní raibh a dhóthin aige chun iad araon</span>
<lb n="1694"/><span>do chothú agus ní bheadh go ceann chúig mblian eile.</span>
<lb n="1695"/><span>Mar sin de nuair a tháinig Liam dá hiarraidh níor thug</span>
<lb n="1696"/><span>sí an t-eiteachas ar fad dó.  Dubhairt sí leis go magúil</span>
<lb n="1697"/><span>bheith ina bhuachaill mhaith agus go mbéidir go mbeadh</span>
<lb n="1698"/><span>freagra fabhrúil le fáil aige i gcionn tamaill bhig eile dá</span>
<lb n="1699"/><span>dtaithneadh sé léi.  Ar feadh coicís ina dhiadh san do</span>
<lb n="1700"/><span>thagadh sé ag caint léi gach lá.  Ní thugadh sé fé ndeara</span>
<lb n="1701"/><span>aon rud a bheith bun os cionn.  Ní thugadh sé fé ndeara</span>
<lb n="1702"/><span>go leigeadh sise dhó bheith á rádh léi go raibh grádh</span>
<lb n="1703"/><span>mór aige dhó gan í féin á chur in úil dó ar aon tsaghas</span>
<lb n="1704"/><span>cuma ce aca bhí grádh aici dhó nó ná raibh.  Chuir sé</span>
<lb n="1705"/><span>an cheist chúichi an tarna huair agus dubhairt sí go ngeoch</span>
<lb n="1706"/><span>sí leis.  Do pósadh iad i gcionn seachtaine ina dhiadh</span>
<lb n="1707"/><span>san.  Mí-fhoighne Liam agus a droch-mhisneach féin fé</span>
<lb n="1708"/><span>ndeár an gnó san do dhéanamh chó tapaidh: ba mhaith</span>
<lb n="1709"/><span>léi é bheith curtha dhi aici i dtreo ná féadfadh sí dul siar</span>
<lb n="1710"/><span>ar a focal.  Mar sin de pósadh iad indé roime sin agus</span>
<lb n="1711"/><span>bhí a céile agus a hathair ag obair i dteannta chéile san</span>
<lb n="1712"/><span>aon tsiopa amháin, siopa mór Liam, mar bhí aon ghnó</span>
<lb n="1713"/><span>amháin déanta aca den dá ghnó agus an siopa beag</span>
<lb n="1714"/><span>tréigthe agus an triúr ina gcomhnuí i dtigh Liam.</span>
<lb n="1715"/><span>Thiocfadh Liam abhaile chun dinnéir ar a haon a chlog</span>
<lb n="1716"/><span>ach ní bheadh an seanduine sa bhaile godí leathuair taréis</span>
<lb n="1717"/><span>a dó.  "Dá mbé Pádraig a bheadh le teacht ar a haon</span>
<lb n="1718"/><span>a chlog," ar sise léi féin agus do rug aoibhneas an ghrádha</span>
<lb n="1719"/><span>greim uirri i dtreo gur bheag ná gur chreid sí gurbh é</span>
<lb n="1720"/><span>Pádraig a thiocfadh dáiríribh.  Ansan do chuimhnigh</span></p>
</div>
<pb n="48"/>
<div><lb n="1721"/><p><span>sí ar chúrsaí an lae roime sin - í féin agus Liam os comhair</span>
<lb n="1722"/><span>na haltórach agus an sagart ag cur beannacht na hEagailse</span>
<lb n="1723"/><span>orra - do leag an fhírinne fhuar dhaingean a lámh uirri.</span>
<lb n="1724"/><span>"Ó!  A Mhuire!  A Mhuire!" ar sise agus do leig sí a</span>
<lb n="1725"/><span>ceann anuas ar an mbórd agus do tháinig na deora a</span>
<lb n="1726"/><span>bhí aici á choimeád siar ó mhaidin lae an phósta.  Nuair</span>
<lb n="1727"/><span>a bhí an greas guil sin curtha dhi aici do thóg sí a ceann</span>
<lb n="1728"/><span>arís.  Do chuimhnigh sí ar Phádraig arís agus ba dhóbair</span>
<lb n="1729"/><span>di cromadh ar ghol an tarna huair ach do choisc sí na</span>
<lb n="1730"/><span>deora.  "Cadé an mhaith é?" ar sise.  "Seana-scéal</span>
<lb n="1731"/><span>isea é anois, agus ní féidir dom atharú a chur air."  Dféach</span>
<lb n="1732"/><span>sí ar an gclog.  "Ní fada go mbe sé istig," ar sise, "agus</span>
<lb n="1733"/><span>ní dhéanfa sé an gnó leigint dó a fheiscint go rabhas ag</span>
<lb n="1734"/><span>gol; ba mhaith leis a fhios a bheith aige cad chuige é,</span>
<lb n="1735"/><span>agus - taréis an tsaoghail níl tuillte aige a fhios a bheith</span>
<lb n="1736"/><span>aige go bhfuil botún déanta aige."  Agus do nig sí a</span>
<lb n="1737"/><span>haghaidh agus do chuir sí deabhramh uirri féin.</span></p>
<lb n="1738"/>
<lb n="1739"/><p><span>II. </span></p>
<lb n="1740"/>
<lb n="1741"/><p><span>THÁINIG sé isteach ar a haon a chlog díreach.</span>
<lb n="1742"/><span>Chuir sí fáilte roimis agus níor dhó le héinne uirri</span>
<lb n="1743"/><span>ná go raibh árd-áthas uirri é fheiscint arís, chuir sí an</span>
<lb n="1744"/><span>gealgháire ar a béal chó cliste sin.  Agus nuair a ghlac</span>
<lb n="1745"/><span>sé chuige idir a dhá láimh í agus a fháisc sé í lena chroidhe</span>
<lb n="1746"/><span>do ghéill sí dhó agus do leig sí dhó bheith ghá pógadh.</span>
<lb n="1747"/><span>Ní raibh aon dabht ar domhan aige ná go raibh grádh</span>
<lb n="1748"/><span>croidhe aici dhó.  Dá bhféachadh sé isteach ina súilibh</span>
<lb n="1749"/><span>go géar - ach bhíodar dúnta aici, le haoibhneas grádha</span>
<lb n="1750"/><span>mar dh'ea.  Faid a bhí seisean ghá fáisceadh is ar an</span>
<lb n="1751"/><span>gcléireach a bhí sise ag cuimhneamh agus ar an gcrith</span>
<lb n="1752"/><span>aoibhnis a ghluaiseadh fan a balla beatha go léir nuair a</span>
<lb n="1753"/><span>bhaineadh fiú barra a láimhe léi.  Bhí cumha, agus</span></p>
</div>
<pb n="49"/>
<div><lb n="1754"/><p><span>fearg chun na Cinniúna, agus cancar, agus milseacht an</span>
<lb n="1755"/><span>tseana-ghrádha, ad iarraidh brúth amach óna croidhe, ach</span>
<lb n="1756"/><span>do bhrúig sí fúithi - níorbh foláir di é dhéanamh, níorbh</span>
<lb n="1757"/><span>fholáir di gach ní do choimeád istig.</span></p>
<lb n="1758"/>
<lb n="1759"/><p><span>Fé dheire do shuighdar chun dinnéir agus do chrom</span>
<lb n="1760"/><span>seisean ar an uile shaghas scéil d'innsint di i dtaobh a</span>
<lb n="1761"/><span>choda oibre agus i dtaobh nithe greannúra agus daoine</span>
<lb n="1762"/><span>greannúra a bhuail uime i gcaitheamh an lae.  Ba mhaith</span>
<lb n="1763"/><span>an chuideachta é agus chuir a bhean oiread san suime ina</span>
<lb n="1764"/><span>chuid eachtraí gur dhearmhaid sí an scéaluidhe féin agus</span>
<lb n="1765"/><span>go dtáinig fíor-áthas uirri in ionad an áthais bhréagaig a</span>
<lb n="1766"/><span>bhí roime sin uirri.  Anois is arís do chuimhnigheadh sí</span>
<lb n="1767"/><span>ar a raibh caillte aici agus do léimeadh na deamhain</span>
<lb n="1768"/><span>bheaga a bhí ina croidhe, do léimidís suas chun a dhá</span>
<lb n="1769"/><span>súl dá haindeoin agus bhídís le feiscint ansan ar feadh</span>
<lb n="1770"/><span>nómaitín ach ní thugadh a fear fé ndeara iad nó, má</span>
<lb n="1771"/><span>thugadh, ní chuireadh sé suim ionta.  Fear neamh-</span>
<lb n="1772"/><span>amhruisteach neamh-éadmhar ab ea é gur éirig an saoghal</span>
<lb n="1773"/><span>leis chun a thoile riamh: ba leis a bhean agus níor ghnáth</span>
<lb n="1774"/><span>le fearaibh óga sa pháirt sin den dúthaig aon tsuim a</span>
<lb n="1775"/><span>chur i mnáibh pósta.</span></p>
<lb n="1776"/>
<lb n="1777"/><p><span>Ar imeacht do Liam tháinig a hathair.  Níor thug</span>
<lb n="1778"/><span>seisean fé ndeara go raibh aon rud bun os cionn lena</span>
<lb n="1779"/><span>hinghin.  Bhí sí ag meangadh gáire mar bhí sí ag</span>
<lb n="1780"/><span>cuimhneamh fós ar chuid desna heachtraí d'innis Liam</span>
<lb n="1781"/><span>di agus níorbh aon iongna mar sin gur mheas an seanduine</span>
<lb n="1782"/><span>go raibh gach ní ar áilleacht idir an lánamhain nua-phósta.</span></p>
<lb n="1783"/>
<lb n="1784"/><p><span>D'imigh sé agus ní raibh uain ag aigne Mháire ar chasadh</span>
<lb n="1785"/><span>ar an seana-scéal cráitte nuair a bhuail chúichi isteach</span>
<lb n="1786"/><span>bean go ndeineadh sí roinnt oibre dhi ó am go ham roime</span>
<lb n="1787"/><span>sin.  Is amhlaidh a bhí roth na Cinniúna taréis casadh</span>
<lb n="1788"/><span>arís don mhnaoi seo agus bhí ábhar éigin airgid aici a</span>
<lb n="1789"/><span>fágadh le hudhacht aici le déanaighe.</span></p>
<lb n="1790"/>
<lb n="1791"/><p><span>"Ní maith liom na héadaighe siopa," ar sise le Máire,</span></p>
</div>
<pb n="50"/>
<div><lb n="1792"/><p><span>"agus ba mhaith liom go ndéanfá-sa dhá ghúna dhom</span>
<lb n="1793"/><span>ós tú is fearr a dheinean iad."</span></p>
<lb n="1794"/>
<lb n="1795"/><p><span>Agus cé go raibh breis is a dóthin airgid ag Máire ó</span>
<lb n="1796"/><span>pósadh í níor mhiste léi an obair do dhéanamh - "chun</span>
<lb n="1797"/><span>na ndroch-smaointe do choimeád amach as mo cheann,"</span>
<lb n="1798"/><span>ar sise léi féin.</span></p>
<lb n="1799"/>
<lb n="1800"/><p><span>Do choimeád an gnó san ar siúl í go dtáinig an bheirt</span>
<lb n="1801"/><span>fhear abhaile agus ní bheadh Liam sásta gan bheith ag</span>
<lb n="1802"/><span>déanamh cuideachtanais di lena chuid eachtraí agus le</span>
<lb n="1803"/><span>comhrádh ar chúrsaí an tsaoghail mhóir go ham codlata.</span></p>
<lb n="1804"/>
<lb n="1805"/><p><span>III.</span></p>
<lb n="1806"/>
<lb n="1807"/><p><span>DO dhein obair an tighe agus na gúnaí agus caint</span>
<lb n="1808"/><span>Liam í choimeád go ceann seachtaine gan bheith</span>
<lb n="1809"/><span>ag machtnamh ar sheana-chúrsaí.  Do chuimhnigheadh</span>
<lb n="1810"/><span>sí orra ó am go ham ach b'uiriste dhi iad a dhíbirt bhí</span>
<lb n="1811"/><span>oiread san broide uirri i gcomhnuí.  Chó luath is bhí na</span>
<lb n="1812"/><span>gúnaí críochnuithe aici, ámh, do thosnuig na smaointe</span>
<lb n="1813"/><span>dubha ar bheith ghá crádh arís agus dá mhéid dícheall a</span>
<lb n="1814"/><span>dheineadh sí ar iad do dhíbirt isea is mó bhrúidís isteach</span>
<lb n="1815"/><span>uirri.  Níorbh aon mhaith di dóirse a haigne do dhúnadh</span>
<lb n="1816"/><span>orra, mar thagaidís ina stoirm agus do bhrisidís ar lár</span>
<lb n="1817"/><span>gach ní do chuireadh sí suas chun iad do chosc.  Do</span>
<lb n="1818"/><span>bhriseadar na dóirse úd; do rugadar greim daor docht</span>
<lb n="1819"/><span>ar a haigne agus ar a croidhe agus ar a hanam.  Tháinig</span>
<lb n="1820"/><span>pian, pian millteach, pian cráitteachta agus éadóchais,</span>
<lb n="1821"/><span>uirri, a ghluais ar fuaid an uile órlach dá corp.  Ansan</span>
<lb n="1822"/><span>do bhraith sí mar a bheadh rud éigin ag briseadh istig</span>
<lb n="1823"/><span>ina ceann.  Thuit sí i laige agus nuair a tháinig sí chúichi</span>
<lb n="1824"/><span>féin do ghoil sí agus i lár an ghuil di do chuir sí gáire fiain</span>
<lb n="1825"/><span>aisti.  Chuir an gáire sin scanradh uirri.  Tháinig ciúnas</span>
<lb n="1826"/><span>uirri.  Bhí faitíos uirri go gcaillfadh sí a meabhair</span></p>
</div>
<pb n="51"/>
<div><lb n="1827"/><p><span>shaoghalta.  Ní fheidir sí cad a dhéanfadh sí.  Dá</span>
<lb n="1828"/><span>mbeadh aon chara aici na bhféadfadh sí a scéal a nochtadh</span>
<lb n="1829"/><span>dhi - ach ní dhéanfadh san cúis; níorbh fholáir di gan a</span>
<lb n="1830"/><span>rún a leigint le héinne beo.  "Ach caithfad é innsint do</span>
<lb n="1831"/><span>dhuine éigin," ar sise léi féin.  Bhí sí ag machtnamh</span>
<lb n="1832"/><span>is ag machtnamh is í ad iarraidh cuimhneamh ar sheift</span>
<lb n="1833"/><span>éigin, agus, san am gcéadna, í ag féachaint air seo is air</span>
<lb n="1834"/><span>siúd sa tseomra fé mar a bheadh sí ag brath air go mbeadh</span>
<lb n="1835"/><span>caint acu agus go neosfidís di cad a bfearra dhi a dhéanamh.</span>
<lb n="1836"/><span>Ag féachaint timpall ar an gcuma san di do thug sí fé</span>
<lb n="1837"/><span>ndeara peictiúirín beag den Mhaighdin Bheannuithe.  "Is</span>
<lb n="1838"/><span>mór an trua nár chuimhnigheas air fadó," ar sise léi féin;</span>
<lb n="1839"/><span>"ca bhfios ná go labharfadh… ach ní haon</span>
<lb n="1840"/><span>naomh mise," agus do tháinig mion-gháire ar a béal.</span>
<lb n="1841"/><span>"Ach mar sin féin ní miste dhom a innsint di cad tá bun</span>
<lb n="1842"/><span>os cionn liom."  Agus d'innis sí don Mhaighdin Mhuire</span>
<lb n="1843"/><span>ná raibh aon ghrádh aici dá céile; gur mhaith léi go mór</span>
<lb n="1844"/><span>go mbeadh; agus mar sin.  Agus ansan d'iarr sí ar an</span>
<lb n="1845"/><span>Maighdin a cás do réiteach.</span></p>
<lb n="1846"/>
<lb n="1847"/><p><span>Gach aon uair a thagadh uaigneas uirri ina dhiadh san</span>
<lb n="1848"/><span>do chromadh sí ar bheith ag labhairt agus ag guidhe ar</span>
<lb n="1849"/><span>an gcuma san.  Chuireadh sé misneach uirri agus mara</span>
<lb n="1850"/><span>mbíodh aon áthas uirri ní bhíodh aon bhuairt bhuile uirri.</span>
<lb n="1851"/><span>Do thosnuigh sí ar bheith ad iarraidh grádha a thabhairt</span>
<lb n="1852"/><span>do Liam ach dá mhéid a chuimhnigheadh sí ar a mhaitheasaí</span>
<lb n="1853"/><span>go léir isea is mó a chuireadh sé míghreann uirri, agus</span>
<lb n="1854"/><span>mar sin do scuir sí de bheith ag cuimhneamh orra, go</span>
<lb n="1855"/><span>mór mór ón uair ba léir di lochtaí a bheith ann dáltha</span>
<lb n="1856"/><span>gach éinne.  Go deimhin bhí na lochtaí á nochtadh féin</span>
<lb n="1857"/><span>di níos soiléire in aghaidh an lae, lochtaí beaga a thespeáin</span>
<lb n="1858"/><span>di, dá fheabhas dfear é agus dá mhéid meas a bhí aici</span>
<lb n="1859"/><span>air, go raibh sé chó lag le duine ar bith eile.  Ach in ionad</span>
<lb n="1860"/><span>iad do chur míghrinn uirri is amhlaidh a tháinig trua</span>
<lb n="1861"/><span>aici dhó mar gheall orra.</span>
<lb n="1862"/></p>
</div>
<pb n="52"/>
<div><lb n="1863"/><p><span>IV.</span></p>
<lb n="1864"/>
<lb n="1865"/><p><span>BHÍODH sí i gcomhnuí ad iarraidh gan féachaint</span>
<lb n="1866"/><span>lom díreach isteach i súilibh a fir.  Oíche dá</span>
<lb n="1867"/><span>raibh na heachtraí ar siúl aige fé mar ba ghnáth leis do</span>
<lb n="1868"/><span>baineadh dá cosaint í agus dféach sí isteach ina shúilibh</span>
<lb n="1869"/><span>ach má fhéach d'iompuigh sí a ceann do phreib agus do</span>
<lb n="1870"/><span>chrom sí ar rud éigin a dhéanamh leis an dteine.  Bhí</span>
<lb n="1871"/><span>an croidhe ag léimt inti.  Bhí scanradh uirri.  Cad a</span>
<lb n="1872"/><span>chonnaic sí nuair a thug sí an strac-fhéachaint úd air —</span>
<lb n="1873"/><span>mar ní raibh ann ach strac-fhéachaint -?  Chonnaic sí</span>
<lb n="1874"/><span>rud iongantach.  Chonnaic sí anam a fir, dar léi, agus é</span>
<lb n="1875"/><span>ar dearg-lasadh le grádh dhi agus urraim an domhain di</span>
<lb n="1876"/><span>istig sa ghrádh san.  Chonnaic sí gur chuma dhó í féin</span>
<lb n="1877"/><span>nó an domhan go léir agus na flathais; gurbh fhearr</span>
<lb n="1878"/><span>leis iad san do chailliúint ná í féin.  Chuir san iongnadh</span>
<lb n="1879"/><span>uirri ach ní hé a chuir an scanradh uirri ach rud eile, rud</span>
<lb n="1880"/><span>an-ait.  Ní raibh ann ach gur bhraith sí go raibh ní</span>
<lb n="1881"/><span>éigin ina hanam féin gur mhaith leis an fhéachaint</span>
<lb n="1882"/><span>ghrámhar úd do fhreagairt - ní hea, ach gur mhaith lena</span>
<lb n="1883"/><span>hanam léimt amach i gcoinnibh anama a fir i dtreo go</span>
<lb n="1884"/><span>ndéanfadh aon anam amháin díobh.  Rud nua dhi ab ea é</span>
<lb n="1885"/><span>sin agus do scanruigh sé í.  Níor thaithn sé léi.  Bhí oiread</span>
<lb n="1886"/><span>san taithí aici ar gan grádh a bheith aici dhó nár mhaith</span>
<lb n="1887"/><span>léi a admháil go bhféadfadh sí grá a bheith aici dhó.</span>
<lb n="1888"/><span>Bhí an saoghal bun os cionn, dar léi.  Bhí sí corruithe,</span>
<lb n="1889"/><span>ana-chorruithe, agus dubhairt sí gur mhaith léi dul a</span>
<lb n="1890"/><span>chodla.</span></p>
<lb n="1891"/>
<lb n="1892"/><p><span>"Tá go maith," arsa Liam, "is dócha go bhfuil tuirse</span>
<lb n="1893"/><span>ort.  Níor mhiste dhomhsa dul a chodla, leis.  Mara</span>
<lb n="1894"/><span>ndeinead is baolach ná bead in am chun na traenach go</span>
<lb n="1895"/><span>Baile-áth-cliath ar maidin amárach."</span>
<lb n="1896"/></p>
</div>
<pb n="53"/>
<div><lb n="1897"/><p><span>V.</span></p>
<lb n="1898"/>
<lb n="1899"/><p><span>BHÍ Liam i mBaile-áth-cliath.  Gnó dlí a thug ann</span>
<lb n="1900"/><span>é agus a choimeádfadh ann é go ceann seachtaine.</span>
<lb n="1901"/><span>Ní raibh de chuideachtain ag Máire ach a hathair agus</span>
<lb n="1902"/><span>ba shuarach an chuideachta é i gcúmparáid le Liam.</span>
<lb n="1903"/><span>Nuair a tháinig am dinnéir do bhraith sí go raibh rud</span>
<lb n="1904"/><span>éigin in easnamh uirri agus nuair a tháinig an oíche agus</span>
<lb n="1905"/><span>gan aici ach a hathair, agus é ag caitheamh a phíopa</span>
<lb n="1906"/><span>cois teine agus gan ach focal nó dhó aige á rádh, ba thrua</span>
<lb n="1907"/><span>léi gan Liam a bheith ansan, leis, agus é ag innsint scéalta.</span>
<lb n="1908"/><span>Chuaidh sí a chodla go luath an oíche sin.</span></p>
<lb n="1909"/>
<lb n="1910"/><p><span>VI.</span>
<lb n="1911"/><span>MAR sin a bhí an scéal aici an tarna lá, leis, agus</span>
<lb n="1912"/><span>an tríomhadh lá.  Bhí uaigneas uirri, an sórt</span>
<lb n="1913"/><span>uaignis a bhíon ar dhuine nuair ná bíon buairt ná áthas</span>
<lb n="1914"/><span>air.</span></p>
<lb n="1915"/>
<lb n="1916"/><p><span>"Trua liom ná fuil sé anso," ar sise léi féin.  "Dá</span>
<lb n="1917"/><span>mbeadh ní bheadh an tig chó folamh is tá …</span>
<lb n="1918"/><span>gan éinne ann go bhféadfadh duine labhairt leis."</span></p>
<lb n="1919"/>
<lb n="1920"/><p><span>Ag cuimhneamh ar Liam a bhíodh sí an chuid is mó</span>
<lb n="1921"/><span>den aimsir.  "Siné an áit ina mbíon sé ina shuidhe,"</span>
<lb n="1922"/><span>adeireadh sí léi féin, nó "siné an sórt bídh is mó thaithnean</span>
<lb n="1923"/><span>leis" nó "sea, is maith is cuimhin liom an scéal san."</span></p>
<lb n="1924"/>
<lb n="1925"/><p><span>Do chuimhnigh sí ar an rún do léigh sí ina shúilibh</span>
<lb n="1926"/><span>tamall roime sin, rún an ghrádha mhóir a bhí aige dhi,</span>
<lb n="1927"/><span>agus do léim a croidhe arís, agus tháinig mion-gháire ar a</span>
<lb n="1928"/><span>béal i ganfhios di.  Bhí sí ina suidhe in aice na fuinneoige:</span>
<lb n="1929"/><span>a lámh féna leacain aici agus í ag féachaint suas chun</span>
<lb n="1930"/><span>na spéire.  Bhí aghaidh a fir le feiscint i ngach néal beag</span>
<lb n="1931"/><span>bán, dar léi; a ghruag fhionnruadh ag glioscarnaig fé</span>
<lb n="1932"/><span>sholus dearg na gréine agus é ag caint agus ag síor-chaint.</span></p>
</div>
<pb n="54"/>
<div><lb n="1933"/><p><span>D'airigh sí ceol an orgáin tsráide a bhí cúpla céad slat</span>
<lb n="1934"/><span>uaithi.  Bhí an ceol san agus ceol cainte a fir meascaithe</span>
<lb n="1935"/><span>ar a chéile, dar léi.  Thug sí fé ndeara go raibh sí ag</span>
<lb n="1936"/><span>mion-gháirí dhi féin.  Do scuir sí den mhion-gháirí.</span></p>
<lb n="1937"/>
<lb n="1938"/><p><span>"Ní dócha gur ag tuitim i ngrádh leis atáim," ar sise.</span></p>
<lb n="1939"/>
<lb n="1940"/><p><span>Ach tháinig aghaidh a fir, agus a phearsa go léir, os</span>
<lb n="1941"/><span>comhair a haigne arís.  Cadé mar uaisleacht a bhí ann!</span>
<lb n="1942"/><span>Cadé mar ghrámhaireacht a bhí ina shúilibh agus ar a</span>
<lb n="1943"/><span>bhéal.  Bhí rud éigin ag dógh ina lár, dar léi; do ghluais</span>
<lb n="1944"/><span>mothú aoibhnis tríthe; bhí a croidhe is a haigne ar</span>
<lb n="1945"/><span>lasadh; do leath a béal uirri beagáinín; tháinig buige</span>
<lb n="1946"/><span>ina súilibh; do thuit deor, do thuit dhá dheor, deoracha</span>
<lb n="1947"/><span>áthais; do shín sí amach a dhá láimh.</span></p>
<lb n="1948"/>
<lb n="1949"/><p><span>"A Liam!  A Liam!" ar sise agus pian áthais an</span>
<lb n="1950"/><span>ghrádha ina guth.</span></p>
<lb n="1951"/>
<lb n="1952"/><p><span>Do dhúisigh sí.</span></p>
<lb n="1953"/>
<lb n="1954"/><p><span>VII.</span></p>
<lb n="1955"/>
<lb n="1956"/><p><span>D'ÉIRIG le Liam an gnó a thug go Baile-áth-cliath</span>
<lb n="1957"/><span>é do chríochnú aréir roime sin agus tháinig sé a</span>
<lb n="1958"/><span>bhaile i bhfad roimis an am 'na raibh súil lena theacht.</span>
<lb n="1959"/><span>Ar shroisint an doruis dó d'airigh sé a bhean ag amhrán</span>
<lb n="1960"/><span>go binn.  Chuir san iongna mór air.  Níor chuimhin leis</span>
<lb n="1961"/><span>gur airigh sé ag amhrán riamh roime sin í.  D'oscail sé</span>
<lb n="1962"/><span>an dorus gan aon fhothram a dhéanamh.  Chonnaic sé</span>
<lb n="1963"/><span>Máire ach ní fheaca sise eisean toisc a drom a bheith</span>
<lb n="1964"/><span>iompuithe leis.  Do mhothuigh sí an ghaoth ag séideadh</span>
<lb n="1965"/><span>isteach an dorus uirri.  D'iompuigh sí; do stad an</span>
<lb n="1966"/><span>t-amhrán aici; do thuit an mhias as a láimh; agus, ag</span>
<lb n="1967"/><span>cur liú áthais aisti dhi, do rith sí chuige …</span></p>
<lb n="1968"/>
<lb n="1969"/><p><span>Do bhí Liam ina shuidhe sa chathaoir mhóir cois na</span>
<lb n="1970"/><span>teine.  Tháinig Máire ar a glúinibh in aice leis agus, rud</span></p>
</div>
<pb n="55"/>
<div><lb n="1971"/><p><span>nár dhein sí riamh roime sin dó, do bhain sí na bróga</span>
<lb n="1972"/><span>dá chosaibh agus chuir sí na slipéirí orra.  D'éirigh sí</span>
<lb n="1973"/><span>ansan, do chuir a lámh féna mhuineál agus do shuidh sí</span>
<lb n="1974"/><span>ar a ghlúin.  Chuir sí a béal suas lena leacain.</span></p>
<lb n="1975"/>
<lb n="1976"/><p><span>"Tá ana-ghrá agam duit," ar sise.</span></p>
<lb n="1977"/>
<lb n="1978"/><p><span>"Tá's agam go bhfuil, a chuid," ar seisean, "ach níor</span>
<lb n="1979"/><span>ghá dhuit an mhias do bhriseadh chun é chur in úil dom."</span>
<lb n="1980"/></p>
</div>
<pb n="56"/>
<div><lb n="1981"/><p><span>NÍ MAR A SÍLTAR BÍTAR.</span></p>
<lb n="1982"/>
<lb n="1983"/><p><span>I.</span></p>
<lb n="1984"/>
<lb n="1985"/><p><span>SEOMRA mór fairsing in uachtar tighe desna seana-thithe</span>
<lb n="1986"/><span>móra úd i Sráid Ghairdinéir; cailín beag darb ainm</span>
<lb n="1987"/><span>Eilís ag féachaint ar a scáile féin i scáthán beag idir an</span>
<lb n="1988"/><span>dá fhuinneoig; gruag fhionn uirri agus í ghá socrú i dtreo</span>
<lb n="1989"/><span>go mbeadh a cuacha ar sileadh síos lena muineál; an</span>
<lb n="1990"/><span>muineál chó geal le sneachta; loinnir as a dhá súil mhóra</span>
<lb n="1991"/><span>áille; í sásta léi féin; smaointe den tsórt so ag rith tré</span>
<lb n="1992"/><span>n-a ceann:</span></p>
<lb n="1993"/>
<lb n="1994"/><p><span>"Pé buachaill a bheidh agam indiu tá súil agam ná be</span>
<lb n="1995"/><span>sé ar nós an amadáin úd a casadh orm Dé Domhnaigh</span>
<lb n="1996"/><span>seo ghaibh thorainn.  Ní fheaca riamh a lithéid!  Gachaon</span>
<lb n="1997"/><span>rud adeirinn leis a dhéanamh, siúd á dhéanamh láithreach</span>
<lb n="1998"/><span>é.  Nuair adeirinn leis teacht mar seo nó mar siúd liom</span>
<lb n="1999"/><span>"tá go maith" adeireadh sé.  'Tá go maith' le gachaon</span>
<lb n="2000"/><span>rud adeirinn! - Greadadh chugat mar ribín! - sin rud ná</span>
<lb n="2001"/><span>taithnean liom in aon chor - caithfe mé an spota salachair</span>
<lb n="2002"/><span>sin a bhaint dem chaincín, ca bhfuil an tubháille - ach</span>
<lb n="2003"/><span>buachaill go mbeadh toil daingean nea-ghéilliúil aige,</span>
<lb n="2004"/><span>buachaill go mbeadh fearúlacht ann - ní maith liom an</span>
<lb n="2005"/><span>chabhail ghorm so; bfearr an ceann bándearg (í ag dul</span>
<lb n="2006"/><span>go dí an dorus mar a bhfuil sé ar crochadh) - buachaill a</span>
<lb n="2007"/><span>bheadh rud beag tiarnúil agus dúil sa scléip aige - Ó, go</span>
<lb n="2008"/><span>saoraidh Dia sinn! siné clog an tséipéil; bead déanach</span>
<lb n="2009"/><span>chun an aifrinn."</span></p>
<lb n="2010"/>
<lb n="2011"/><p><span>Leis sin do bhuail sí a hata tuighe anuas ar a ceannín</span>
<lb n="2012"/><span>beag deas agus síos léi godí an tsráid.  Chuaidh sí isteach</span>
<lb n="2013"/><span>sa tséipeul beag atá i Sráid Chill Áirne agus dubhairt sí</span>
<lb n="2014"/><span>an choróinn Mhuire chó dúthrachtach san nár dhó le héinne</span>
<lb n="2015"/><span>uirre gur chuimhnigh sí ar bhuachaill riamh.</span>
<lb n="2016"/></p>
</div>
<pb n="57"/>
<div><lb n="2017"/><p><span>II.</span></p>
<lb n="2018"/>
<lb n="2019"/><p><span>NUAIR a bhí deire leis an aifrionn - agus dfan sí go raibh</span>
<lb n="2020"/><span>na húrnuithe deireannacha ráitte ag an sagart - siúd</span>
<lb n="2021"/><span>tharnais godí Sráid Ghairdinéir arís í.  Tháinig sí suas le</span>
<lb n="2022"/><span>fear óg dea-ghléasta agus an Sunday Independent aige dhá</span>
<lb n="2023"/><span>léamh.  Chonnaic sí go raibh toitín ina bhéal aige agus</span>
<lb n="2024"/><span>crombéal beag donn air agus, an dath a bhí ar an gcrombéal</span>
<lb n="2025"/><span>san, go raibh sé mar bheadh sé pas beag tréigthe.  Thug</span>
<lb n="2026"/><span>sí fé ndeara, leis, go raibh a shúil gorm agus go raibh</span>
<lb n="2027"/><span>bata beag caol ar crochadh as caol a láimhe clé aige.</span>
<lb n="2028"/><span>"Níl sé ach tuairim is trí bliana fíchead," ar sise léi féin.</span>
<lb n="2029"/><span>"Bfearr liom é ná amadán an Domhnaig seo ghaibh</span>
<lb n="2030"/><span>thorainn ná raibh ábalta ar chaint ar bith a dhéanamh</span>
<lb n="2031"/><span>ach scéiliní grinn do léigheas féin bliain ó shoin d'innsint</span>
<lb n="2032"/><span>dom.  Ach ní mór dom brostú nó ní fheicfad Malaí indiu.</span>
<lb n="2033"/><span>Dubhairt sí liom teacht roime n-a haondéag agus bhí an</span>
<lb n="2034"/><span>sagart ana-righin indiu.  Corruig ort, a inghean ó, nó</span>
<lb n="2035"/><span>beir déanach agus beidh fearg ar Mhalaí."  Agus do</span>
<lb n="2036"/><span>shiúil sí ní ba ghéire ach toisc gan a cosa bheith chó fada</span>
<lb n="2037"/><span>le cosaibh an fhir óig níorbh fhéidir di puinn slí a chur</span>
<lb n="2038"/><span>idir í féin agus é.  "Béidir," ar sise léi féin, "go</span>
<lb n="2039"/><span>bhféadfinn 'lá maith agat' a bhaint as."  Leis sin</span>
<lb n="2040"/><span>d'iompuigh sí a ceann agus dféach sí air agus meidhl chun</span>
<lb n="2041"/><span>magaidh uirri.  Thug an t-óigfhear an méid sin fé ndeara</span>
<lb n="2042"/><span>agus dfreagair sé an magadh le miongháire a bhí go geal</span>
<lb n="2043"/><span>agus go dea-chroidheach.</span></p>
<lb n="2044"/>
<lb n="2045"/><p><span>III. </span></p>
<lb n="2046"/>
<lb n="2047"/><p><span>BHÍ an bhruinneal bheag imithe treasna Butt Bridge</span>
<lb n="2048"/><span>agus síos an cé um an dtaca san agus gan an</span>
<lb n="2049"/><span>t-óigfhear ach díreach taréis teacht treasna an droichid.</span>
<lb n="2050"/><span>Do stad sé ag an gcúinne.  Ba mhaith leis bheith ag</span></p>
</div>
<pb n="58"/>
<div><lb n="2051"/><p><span>féachaint ar an uisce agus ar na báid agus ar a lán eile</span>
<lb n="2052"/><span>rudaí deasa a bhíon le feiscint ansan ar maidin Dé Domhnaig</span>
<lb n="2053"/><span>sa tsamhradh agus an ghrian go hárd ar an spéir.  Ar</span>
<lb n="2054"/><span>éigin a stad an fear óg nuair a dh'iompuig an cailín beag</span>
<lb n="2055"/><span>a ceann arís ach, má dhein, do bhain an téad (a bhí anall</span>
<lb n="2056"/><span>ó bhád ansan godí an falla), bhain sé leagadh aisti agus</span>
<lb n="2057"/><span>síos léi san uisce.  Ní raibh puinn daoine san áit an</span>
<lb n="2058"/><span>uair sin agus mara mbeadh gur léim an fear óg isteach</span>
<lb n="2059"/><span>agus gur rug sé greim ar Eilís bhí seoid bheag áluinn in</span>
<lb n="2060"/><span>easnamh feasta ar chathair Bhaile-áth-cliath.</span></p>
<lb n="2061"/>
<lb n="2062"/><p><span>IV.</span></p>
<lb n="2063"/>
<lb n="2064"/><p><span>NUAIR oscail Eilís a súile bhí iongna uirri cad a</span>
<lb n="2065"/><span>thug isteach san óspideul í.</span></p>
<lb n="2066"/>
<lb n="2067"/><p><span>"Mara mbeadh an fear óg úd," arsan bhean a bhí ar</span>
<lb n="2068"/><span>an leabaidh ba ghoire dhi, "is sa mhorg a bhefá anois."</span></p>
<lb n="2069"/>
<lb n="2070"/><p><span>"Ó, is cuimhin liom anois," arsa Eilís.</span></p>
<lb n="2071"/>
<lb n="2072"/><p><span>"Dubhairt sé go mbeadh sé anso amárach," arsan</span>
<lb n="2073"/><span>bhean.  "An buachaill bocht!  Tá a chulaith Domhnaig</span>
<lb n="2074"/><span>loitithe.  Bhí sé báitte fliuch."</span></p>
<lb n="2075"/>
<lb n="2076"/><p><span>V.</span></p>
<lb n="2077"/>
<lb n="2078"/><p><span>BHÍ áthas ar Eilís.  Gan amhrus, bhí sé i ngrá</span>
<lb n="2079"/><span>léi nuair a loit sé a chuid éadaig ar a son.  Siné</span>
<lb n="2080"/><span>cheap sí.  "Gan amhrus, iarrfa sé orm é phósadh," ar</span>
<lb n="2081"/><span>sise léi féin agus í ag cuimhneamh ar úrscéal éigin do</span>
<lb n="2082"/><span>léigh sí sa Girls' Friend, a fuair sí ar iasacht ó Mhalaí</span>
<lb n="2083"/><span>cúpla seachtain roime sin.  "Agus ní baoghal go</span>
<lb n="2084"/><span>dtabharfad diúltadh dhó," ar sise.  "Tá spriocadh agus</span>
<lb n="2085"/><span>fearúlacht ann.  Tá súil agam gur fear tiarnúil tíoránta</span>
<lb n="2086"/><span>é fear fhéadfidh smacht do chur orm.  Cadé an sórt</span></p>
</div>
<pb n="59"/>
<div><lb n="2087"/><p><span>gúna pósta bheidh agam.  Cuirfad ceist chun Malaí ina</span>
<lb n="2088"/><span>thaobh.  Faghan sí sin na pápéartha faisiúin agus tá's</span>
<lb n="2089"/><span>aici."  Siné an sórt cainte a bhí ar siúl aici léi féin ar</span>
<lb n="2090"/><span>feadh an lae sin san óspidéal.</span></p>
<lb n="2091"/>
<lb n="2092"/><p><span>VI.</span></p>
<lb n="2093"/>
<lb n="2094"/><p><span>THÁINIG an fear óg, fé mar a gheall sé, agus caora</span>
<lb n="2095"/><span>fíneamhna aige dhi.  Ach cérbh í siúd lena ais?</span>
<lb n="2096"/><span>Bean!  Bean óg!! "Seo, tóg uaim an páiste, a Pháid;</span>
<lb n="2097"/><span>tá tuirse orm," arsan bhean.  "Ba mhaith liom labhairt</span>
<lb n="2098"/><span>leis an gcailín mbeag so do thógais amach as an abhainn.</span>
<lb n="2099"/><span>T'ro'm na tortha san agat go dtabharfad di iad.  Conus</span>
<lb n="2100"/><span>taoi anois, a chailín bhig?  Bhí 's agam i gcomhnuí</span>
<lb n="2101"/><span>gurbh fhear cródha calma mo chéile-se …" agus</span>
<lb n="2102"/><span>do lean sí uirri ag moladh a céile agus nuair a chonnaic</span>
<lb n="2103"/><span>sí na deora le súilibh Eilíse cheap sí gur dheora baochais</span>
<lb n="2104"/><span>iad.</span>
<lb n="2105"/></p></div></body></text></TEI>
Historical Irish Corpus
1600 - 1926

Cad ba dhóbair dó agus Sgeulta Eile

Search Texts

Historical Irish Corpus1600 - 1926

Cad ba dhóbair dó agus Sgeulta Eile

Search Texts

Historical Irish Corpus
1600 - 1926
