Corpas

<?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?>
<!DOCTYPE TEI [
<!ENTITY hellip "…">
]>
<TEI><teiHeader type="text">
	 <fileDesc>
	  <titleStmt><title type="main">Sceulta Mhicil Uí Mhuirgheasa ón Rinn</title><author><name type="main">Micil Ó Muirgheasa</name></author><respStmt>
		<resp>Electronic edition compiled by</resp>
		<name>Foclóir na Nua-Ghaeilge</name>
		</respStmt>
	  </titleStmt><editionStmt>
                     <edition>
                         <note type="N">M018</note>
                         <note type="L">5</note>
                         <note type="B">1923</note>
                         <note type="C">Prós</note>
                         <note><p>Description of how and why changes were made</p></note>
                     </edition>
            </editionStmt><publicationStmt>
		<publisher>Foclóir na Nua-Ghaeilge</publisher>
		<pubPlace>19 Dawson Street, Dublin 2</pubPlace>
		<pubPlace>http://www.ria.ie/research/focloir-na-Nua-Ghaeilge.aspx</pubPlace><date>2013</date><idno>M018</idno><distributor>Royal Irish Academy</distributor>
		<availability>
		<p>Creative Commons Attribution Non-Commercial Share Alike (cc by-nc-sa)</p>
		</availability>
	  </publicationStmt>
	  <sourceDesc><bibl><title>Sceulta Mhicil Uí Mhuirgheasa ón Rinn</title><author>Micil Ó Muirgheasa</author><imprint><publisher>Comhlucht Oideachais na hÉireann</publisher><date>1923</date></imprint>
 </bibl></sourceDesc></fileDesc>
	</teiHeader>
<text><body><div><p>
<lb n="1"/><span>Na gabhair ag feuchaint</span>
<lb n="2"/><span>ó thuaidh.</span></p>
<lb n="3"/>
<lb n="4"/><p><span>Nuair bhíos in aois m'fhichid bliadhan 'sé an áit a</span>
<lb n="5"/><span>raibh cómhnuidhe orm ná thiar ag cor an bhóthair, an áit</span>
<lb n="6"/><span>úd a bhfuil an scothán aitinn ag iomrascáil le crann</span>
<lb n="7"/><span>sceiche gile le h-ais an t-srutháinín ceólmhar fíor-</span>
<lb n="8"/><span>uisce atá ag deunamh síos ar an bhfairrge.  Bhí tigh</span>
<lb n="9"/><span>beag deas agam agus acra talmhan de thalamh maith.</span>
<lb n="10"/><span>Is beag chuirfidhe ann ná tiocfadh, agus is beag thiocfadh</span>
<lb n="11"/><span>ná cuirfidhe.  Bhí roinnt cearc agus lachan agam,</span>
<lb n="12"/><span>agus dhá ghé a's gandal.  Bhí gabhar agus asal agam,</span>
<lb n="13"/><span>agus bhí mé ag deunamh go h-ana-mhaith dhom féin.</span>
<lb n="14"/><span>Bhínn laetheanta ag obair ar mo phádh agus laetheanta</span>
<lb n="15"/><span>eile 'sa mbaile.  Acht an lá so bhí mé ar mo mharanna,</span>
<lb n="16"/><span>agus adubhairt mé liom féin go mb'fhearr dhom dul</span>
<lb n="17"/><span>siar feuchaint an bhfuighbhinn gearrchaile d'oirfeadh</span>
<lb n="18"/><span>dom, mar bhí an iomarca cúraim orm féin, agus ní</span>
<lb n="19"/><span>bhfuighbhinn aireachas a thabhairt do gach aon rud.  Bhog</span>
<lb n="20"/><span>mé liom chun bóthair agus bhí mé ag imtheacht liom go</span>
<lb n="21"/><span>dtí tuitim na h-oidhche.  Casadh tigh beag ceann tuighe</span>
<lb n="22"/><span>le h-ais an bhóthair orm, agus chuaidh mé isteach.  Ní</span>
<lb n="23"/><span>raibh aoinneach istigh acht bean a' tighe agus a h-inghean.</span>
<lb n="24"/><span>Bheannaigh mé dhóibh agus bheannaigh bean a' tigh dhom,</span>
<lb n="25"/><span>agus adubhairt sí liom suidhe.  Shuidh mé ar an gcathaoir</span>
<lb n="26"/><span>agus do dhearg mé mo phíopa.  Bhuail mé cos liom</span></p>
</div>
<pb n="6"/>
<div><lb n="27"/><p><span>in áirde ar an gcois eile, agus bhí mé ag caitheamh liom,</span>
<lb n="28"/><span>acht bhí an t-súil go h-aibigh ar an gcailín i gcómhnuidhe</span>
<lb n="29"/><span>agam.</span></p>
<lb n="30"/>
<lb n="31"/><p><span>"An bhfuil aoinneach eile 'na chómhnaidhe 'sa tigh seo</span>
<lb n="32"/><span>acht sibh araon?" arsa mise.</span></p>
<lb n="33"/>
<lb n="34"/><p><span>"Níl duine eile go Dia acht an bheirt againn,"</span>
<lb n="35"/><span>arsa bean a' tighe.  "An fear bocht bhí annso is fadó</span>
<lb n="36"/><span>ghlaodhaigh Dia air."</span></p>
<lb n="37"/>
<lb n="38"/><p><span>"Agus an inghean duit an gearrchaile seo?" arsa</span>
<lb n="39"/><span>mise.</span></p>
<lb n="40"/>
<lb n="41"/><p><span>"Ó'se, 'seadh, a dhearbhráthair," ar sí sin.</span></p>
<lb n="42"/>
<lb n="43"/><p><span>"Tá deallramh gearrchaile maith uirthi, Dia á</span>
<lb n="44"/><span>beannachadh," arsa mé féin.  "Bhfuil aon talamh ag</span>
<lb n="45"/><span>gabháilt leis an tigh seo?"</span></p>
<lb n="46"/>
<lb n="47"/><p><span>"Níl, mhuise, oiread gus leagfainn mo chos air,"</span>
<lb n="48"/><span>arsa bean a' tighe.</span></p>
<lb n="49"/>
<lb n="50"/><p><span>"Baineann sé le deallramh go bhfuil an saoghal cruaidh</span>
<lb n="51"/><span>go leór oraibh, agus dá bhfuighbhinn-se é bhogadh dhíbh</span>
<lb n="52"/><span>'sé ba mhéinn liom," arsa mise.</span></p>
<lb n="53"/>
<lb n="54"/><p><span>D'innis mé do bhean a' tighe annsan, connus mar</span>
<lb n="55"/><span>bhí, agus mhol sí dhom an inghean do phósadh, agus an</span>
<lb n="56"/><span>bheirt aca thabhairt liom abhaile.</span></p>
<lb n="57"/>
<lb n="58"/><p><span>"B'fhéidir nár b'fhearr ar domhan é," arsa mise.</span></p>
<lb n="59"/>
<lb n="60"/><p><span>Shocruigheamar ar an áit sin dul go dtí an sagart,</span>
<lb n="61"/><span>agus pósadh sinn an lá 'na dhiaidh sin.</span></p>
<lb n="62"/>
<lb n="63"/><p><span>I gcionn cúpla lá, nuair fuaireamar an rud beag</span>
<lb n="64"/><span>troscáin bhí ag máthair mo chéile do bhailiughadh, tháinig</span>
<lb n="65"/><span>an triúr againn aniar chun mo thighe-se.  Nuair chonnaic</span>
<lb n="66"/><span>an t-sean-bhean gach aon rud bhí agam bhí sí an-shásta, agus</span>
<lb n="67"/><span>dubhairt sí gurbh é Dia do chuir siar chúcha mé, "agus,</span>
<lb n="68"/><span>a Bhríghid," ar sí sin, b'shin í ainm an ghearrchaile, "an</span>
<lb n="69"/><span>lá do phós tú Micil righne tú do leas, mar níl de</span>
<lb n="70"/><span>chompráid idir an dá áit, acht mar atá idir Aoine an</span>
<lb n="71"/><span>Cheusta agus Lá Nodlag."</span>
<lb n="72"/></p>
</div>
<pb n="7"/>
<div><lb n="73"/><p><span>Bhí an triúr againn an-chompórdamhail i dteannta</span>
<lb n="74"/><span>a chéile, gan aon phus ar aoinneach acht gach duine againn</span>
<lb n="75"/><span>mar a chéile.  Bhínn féin ag obair ag tigh an Phaoraigh</span>
<lb n="76"/><span>bhí taoibh linn, agus thagainn abhaile gach aon oidhche.</span>
<lb n="77"/><span>Bhíodh na mílte fáilte ag Bríghid agus ag an t-sean-</span>
<lb n="78"/><span>bhean romham.  Acht an oidhche seo bhí an bheirt aca ar</span>
<lb n="79"/><span>chomh-liúigh.</span></p>
<lb n="80"/>
<lb n="81"/><p><span>"a Dia lem' anam," arsa mé féin, "cad do bhain</span>
<lb n="82"/><span>díbh a chuigint, nó cad atá in bhúr gcur ag liúirigh mar</span>
<lb n="83"/><span>seo?"</span></p>
<lb n="84"/>
<lb n="85"/><p><span>"Táim-se ag béiceadh," arsa Bríghid, "mar tá na</span>
<lb n="86"/><span>gabhair ag feuchaint ó thuaidh feadh an lae."</span></p>
<lb n="87"/>
<lb n="88"/><p><span>"Agus cad atá ort-sa go bhfuilir ag béiceadh?"</span>
<lb n="89"/><span>arsa mise leis an t-sean-bhean.</span></p>
<lb n="90"/>
<lb n="91"/><p><span>"Eagla atá orm go dtiocfaidh an madra ruadh fé</span>
<lb n="92"/><span>dhéin na gcearc oidhche éigin, agus sinn in ár gcodladh,"</span>
<lb n="93"/><span>ar sí sin, "agus go gcreachfaidh sé sinn."</span></p>
<lb n="94"/>
<lb n="95"/><p><span>"Mhuise, go dtuga Dia ciall díbh," arsa mise,</span>
<lb n="96"/><span>"mar go deimhin, tá sibh 'na práinn, má bhí aon bheirt</span>
<lb n="97"/><span>riamh 'na práinn."</span></p>
<lb n="98"/>
<lb n="99"/><p><span>Ní raibh aon mhaith dhom bheith leó.  Bhídís ag béiceadh</span>
<lb n="100"/><span>romham gach aon oidhche.  'Sa deireadh do bhris ar an</span>
<lb n="101"/><span>bhfoidhne agam agus adubhairt mé leó, mar a stadfaidís,</span>
<lb n="102"/><span>go mbogfainn liom chun bóthair agus ná casfainn ar</span>
<lb n="103"/><span>an mbaile go dteagmhóchainn le beirt óinseach nó</span>
<lb n="104"/><span>beirt amadán bheadh chomh dona leó.</span></p>
<lb n="105"/>
<lb n="106"/><p><span>Tráthnóna an lae i mbáirigh, ba é an sceul ceudna</span>
<lb n="107"/><span>aca é, agus d'fhág mé slán agus beannacht aca agus</span>
<lb n="108"/><span>d'imthigh mé liom chun bóthair.  An cheud tigh a ndeachaidh</span>
<lb n="109"/><span>mé isteach ann tigh táilliúra ba eadh é.  Bhí an táilliúir</span>
<lb n="110"/><span>i lár a' tighe.  Bhí bríste 'na láimh aige agus bhí sé ag</span>
<lb n="111"/><span>coimeád bhásta an bhríste oscailte.  D'fheuch mé féin</span>
<lb n="112"/><span>thimcheall, agus cad do chídhfinn acht garsún in áirde</span>
<lb n="113"/><span>ar fhraghthacha an tighe.  Do léim an garsún anuas</span></p>
</div>
<pb n="8"/>
<div><lb n="114"/><p><span>agus chuaidh cois leis isteach 'sa bhríste acht bhí an chois</span>
<lb n="115"/><span>eile leath-is-amuigh.</span></p>
<lb n="116"/>
<lb n="117"/><p><span>"Ní dheunfaidh sé an ghó," arsa an táilliúir, "caithfidh</span>
<lb n="118"/><span>tú dul in áirde arís."</span></p>
<lb n="119"/>
<lb n="120"/><p><span>B'ait liom féin cad do bhí ar siubhal aca agus chuir</span>
<lb n="121"/><span>mé ceist ar an táilliúir.</span></p>
<lb n="122"/>
<lb n="123"/><p><span>"Tá mé ad' iarradh an bríste do chuir ar an ngarsún</span>
<lb n="124"/><span>so," ar seisean.</span></p>
<lb n="125"/>
<lb n="126"/><p><span>"Dé chúis ná cuireann tú an bríste air mar</span>
<lb n="127"/><span>chuireann gach aoinneach?" arsa mise, "cos an cheud</span>
<lb n="128"/><span>uair agus annsan an chos eile?"</span></p>
<lb n="129"/>
<lb n="130"/><p><span>"Níor chuimhnigh mé riamh air," arsa an táilliúir,</span>
<lb n="131"/><span>"agus go deimhin táim an-bhuidheach díot de chionn é</span>
<lb n="132"/><span>do innsint dom.  Beidh fhios agam connus bríste</span>
<lb n="133"/><span>do chur ar gach aoinneach feasta."</span></p>
<lb n="134"/>
<lb n="135"/><p><span>Bhí mé féin sásta go raibh beirt agam chomh toghtha</span>
<lb n="136"/><span>agus bhíodar 'sa mbaile agam, acht nuair bhí mo chos</span>
<lb n="137"/><span>ar an mbóthar dubhairt mé liom féin go raghainn tamall</span>
<lb n="138"/><span>eile.  Ní ró-fhada chuaidh mé nuair chonnaic mé triúr</span>
<lb n="139"/><span>ban le h-ais botháinín beag, agus saothar orra.  Bheann-</span>
<lb n="140"/><span>aigh mé dhóibh agus bheannaigheadar dom.  D'fhiafruigh</span>
<lb n="141"/><span>mé dhíobh cad do chuir an saothar orra.</span></p>
<lb n="142"/>
<lb n="143"/><p><span>"Ó'se," arsa duine aca, "táimíd marbh ag an</span>
<lb n="144"/><span>mbó so, ad' iarraidh í do chur in áirde ar an tigh, go</span>
<lb n="145"/><span>n-íosfadh sí an sop féir atá ag teacht le h-ais an</span>
<lb n="146"/><span>t-simné."</span></p>
<lb n="147"/>
<lb n="148"/><p><span>"Nárbh fhusa dhíbh corrán d'fhaghbháil, agus an sop</span>
<lb n="149"/><span>féir do ghearradh, agus é do chaitheamh ar an talamh</span>
<lb n="150"/><span>chúichi?"</span></p>
<lb n="151"/>
<lb n="152"/><p><span>"Ó'se, Dia linn!  níor chuimhnigheamar riamh air,"</span>
<lb n="153"/><span>arsa siad san.</span></p>
<lb n="154"/>
<lb n="155"/><p><span>D'fhág mé lá maith aca, agus d'imthigh mé liom.</span></p>
<lb n="156"/>
<lb n="157"/><p><span>Ag dul suas árd an bhóthair dom chonnaic mé sluagh</span>
<lb n="158"/><span>mór daoine ag obair le h-ais séipéil.  B'ait liom</span></p>
</div>
<pb n="9"/>
<div><lb n="159"/><p><span>féin cad do bhí ar siubhal aca agus chuaidh mé suas chúcha.</span>
<lb n="160"/><span>Bhí gróití, piocóidí, sluaiste, agus rámhainn aca,</span>
<lb n="161"/><span>agus gach aoinneach aca ar a dhícheall.</span></p>
<lb n="162"/>
<lb n="163"/><p><span>"Bail ó Dhia ar an obair," arsa mise.</span></p>
<lb n="164"/>
<lb n="165"/><p><span>"Dia a's Muire dhuit a's Pádraig," arsa siad san.</span></p>
<lb n="166"/>
<lb n="167"/><p><span>"Cad atá sibh a dheunamh annso?" arsa mise.</span></p>
<lb n="168"/>
<lb n="169"/><p><span>"Táimíd ag aistriughadh an t-séipéil ó's na neann-</span>
<lb n="170"/><span>tóga agus na feochadáin atá ag fás annso taoibh</span>
<lb n="171"/><span>leis," arsa siad san.</span></p>
<lb n="172"/>
<lb n="173"/><p><span>"Agus nárbh fhusa dhíbh na neanntóga agus na</span>
<lb n="174"/><span>feochadáin do aistriughadh ná an séipéal?" arsa mise.</span></p>
<lb n="175"/>
<lb n="176"/><p><span>"Ó'se, níor chuimhnigheamar riamh air," arsa siad</span>
<lb n="177"/><span>san.</span></p>
<lb n="178"/>
<lb n="179"/><p><span>Ag méadughadh orm bhí na h-amadáin agus na h-ónsaigh</span>
<lb n="180"/><span>agus adubhairt mé liom féin go gcasfainn abhaile.</span>
<lb n="181"/><span>Bhí an lá an-bhrothallach agus chuaidh mé isteach go dtí</span>
<lb n="182"/><span>tigh beag feirmeóra theagmhaigh orm.  Ní raibh romham</span>
<lb n="183"/><span>istigh acht bean.</span></p>
<lb n="184"/>
<lb n="185"/><p><span>"Bail ó Dhia a's ó Mhuire ort, a bhean a'tighe," arsa</span>
<lb n="186"/><span>mise.</span></p>
<lb n="187"/>
<lb n="188"/><p><span>"Dia a's Muire a's Pádraig duit," arsa sí sin.</span></p>
<lb n="189"/>
<lb n="190"/><p><span>"Ní fheadar an mbeadh aon deoch agat, a bhean</span>
<lb n="191"/><span>a'tighe?" arsa mise, "tá an-thart orm."</span></p>
<lb n="192"/>
<lb n="193"/><p><span>"Tá," arsa sí sin.  "Cia aca b'fhearr leat deoch</span>
<lb n="194"/><span>bhainne, nó deoch 'an uisce?"</span></p>
<lb n="195"/>
<lb n="196"/><p><span>"Is fearr liom deoch bhainne," arsa mise.</span></p>
<lb n="197"/>
<lb n="198"/><p><span>"Is dócha, a fhir mhaith, go bhfuil tú tar éis teacht</span>
<lb n="199"/><span>i bhfad ó bhaile," ar sí sin.</span></p>
<lb n="200"/>
<lb n="201"/><p><span>"Táim tar éis teacht ós na flaithis, a bhean a'tighe,"</span>
<lb n="202"/><span>arsa mise.</span></p>
<lb n="203"/>
<lb n="204"/><p><span>"Ó'se, Dia lem' anam" arsa sí sin, "shíleamar</span>
<lb n="205"/><span>ná fuighbheadh aoinneach teacht ós na flaithis."</span></p>
<lb n="206"/>
<lb n="207"/><p><span>"Faigheann fánairí teacht in aghaidh an seachtmhadh</span>
<lb n="208"/><span>bliadhain," arsa mise.</span>
<lb n="209"/></p>
</div>
<pb n="10"/>
<div><lb n="210"/><p><span>"Mhuise, Dia linn," arsa sí sin, "is iongantach</span>
<lb n="211"/><span>an sceul atá agat.  Táim-se pósta an tarna h-uair.</span>
<lb n="212"/><span>Ní fheadar an mbeadh aon t-seans go bhfeicfeá an cheud</span>
<lb n="213"/><span>fhear bhí agam?  Fear breágh grádhmhar gaedhealach ba</span>
<lb n="214"/><span>eadh é, agus b'fhearr liom é míle uair ná an pleidhce</span>
<lb n="215"/><span>fir atá anois agam."</span></p>
<lb n="216"/>
<lb n="217"/><p><span>"'Dé an ainm bhí air?" arsa mise.</span></p>
<lb n="218"/>
<lb n="219"/><p><span>"Seán," ar sí sin.</span></p>
<lb n="220"/>
<lb n="221"/><p><span>"An gcreidfeá mé, a bhean a'tighe, gur i bhfochair</span>
<lb n="222"/><span>a chéile a bhím-se agus Seán ag obair gach aon lá!</span>
<lb n="223"/><span>Ag baint sceach atáimíd le dhá mhí.  Níor d'fhágadar</span>
<lb n="224"/><span>luid den eudach in áirde orainn."</span></p>
<lb n="225"/>
<lb n="226"/><p><span>"Mhuise, Dia linn, má's mar sin atá an sceul is</span>
<lb n="227"/><span>dócha go bhfuil Seán bocht i bpráinn culaith?"</span></p>
<lb n="228"/>
<lb n="229"/><p><span>"Ó'se go deimhin, gheobhadh sé léi," arsa mise.</span>
<lb n="230"/><span>"Ag dul a bhaile go dtí mo mhuintir féin atáim-se,</span>
<lb n="231"/><span>fé dhéin roint rudaí atá uaim.  Táimíd gan mhaith ag</span>
<lb n="232"/><span>an mhairt fheóil gheibhimíd gach aon lá, agus thabharfaimís</span>
<lb n="233"/><span>aon airgead ar phíosa bágúin, mar is é is mó thaithigheamar</span>
<lb n="234"/><span>nuair bhíomar ar an saoghal so."</span></p>
<lb n="235"/>
<lb n="236"/><p><span>"Ó'se, Dia linn," arsa bean a' tighe, "athrúghadh</span>
<lb n="237"/><span>indé is eadh d'itheamar an blúire déidheanach bhí sa</span>
<lb n="238"/><span>mbairrle, acht má bheurfá leat cráin bhreágh reamhar</span>
<lb n="239"/><span>atá annsan amuigh agam, thabharfainn tamall den</span>
<lb n="240"/><span>chapall bán duit chun í bhreith leat."</span></p>
<lb n="241"/>
<lb n="242"/><p><span>"Beurfaidh mé mhuise," arsa mise, "agus is ar</span>
<lb n="243"/><span>Sheán bheidh an t-áthas í d'fhaghbháilt."</span></p>
<lb n="244"/>
<lb n="245"/><p><span>"Bhfuil aon táilliúirí in áirde agaibh?" ar sí sin.</span></p>
<lb n="246"/>
<lb n="247"/><p><span>"Tá, carn díobh," arsa mise.</span></p>
<lb n="248"/>
<lb n="249"/><p><span>"Tabharfaidh mé adhbhar culaith bhréide do Sheán</span>
<lb n="250"/><span>duit, agus cúpla meascán ime, mar ba bhreágh leis</span>
<lb n="251"/><span>i gcómhnuidhe an t-im a dheunfainn féin dó.  Is dócha</span>
<lb n="252"/><span>go mba mhaith leat an chráin bheith galánta ag dul</span>
<lb n="253"/><span>go dtí na flaithis?"</span>
<lb n="254"/></p>
</div>
<pb n="11"/>
<div><lb n="255"/><p><span>"Ba mhaith liom, mhuise," arsa mé féin.  Fuair</span>
<lb n="256"/><span>sí dhá stoca dhubh agus dhá stoca bhán.  Chuir sí na</span>
<lb n="257"/><span>stocaí dubha ar a cosa deiridh, agus na stocaí bána</span>
<lb n="258"/><span>ar a cosa tosaigh, agus an bhonet bhíodh uirri féin Dia</span>
<lb n="259"/><span>Domhnaigh ag dul go dtí an Aifreann, chuir sí ar a</span>
<lb n="260"/><span>cluasa í, agus cheangail sí le ribín dearg shíos fé</span>
<lb n="261"/><span>mhuinéal na cránach í.  Ghabhamar an capall bán annsan,</span>
<lb n="262"/><span>agus chuireamar an chulaith air.  Chuireamar an chráin</span>
<lb n="263"/><span>isteach sa chrib, agus thug bean a' tighe adhbhar a chulaith</span>
<lb n="264"/><span>agus an t-im dom, agus bhog mé liom chun bóthair.</span>
<lb n="265"/><span>Bóthar fada díreach ba eadh é, agus nuair bhí mé cúpla</span>
<lb n="266"/><span>míle ón tigh d'fheuch mé siar, agus chonnaic mé fear</span>
<lb n="267"/><span>agus capall diallaite ag teacht im dhiaidh.  Rioth sé</span>
<lb n="268"/><span>liom ar an nómant, gurbh é fear mná na cránach do bhí</span>
<lb n="269"/><span>chugham.  Bhí mé gairid do iompódh an bhóthair.  Nuair</span>
<lb n="270"/><span>bhí mé as radharc fhir an chapaill diallaite, chuir mé</span>
<lb n="271"/><span>an capall bán agus an t-ualach bhí agam isteach i bpoll</span>
<lb n="272"/><span>coiréil bhí ar thaobh an bhóthair, agus rioth mé thar n-ais</span>
<lb n="273"/><span>fiche rámhann nó mar sin.  Shín mé ar chnámh mo chúil</span>
<lb n="274"/><span>i ndíg an bhóthair agus leig mé orm bheith im' chodladh.</span>
<lb n="275"/><span>Nuair do tháinig fear an chapaill suas tháinig sé i leith</span>
<lb n="276"/><span>chugham agus do labhair sé liom.</span></p>
<lb n="277"/>
<lb n="278"/><p><span>"An bhfeicfeá aon gharsún a raibh capall bán agus</span>
<lb n="279"/><span>crib aige ag gabháilt an bhóthair?" ar sé sin.</span></p>
<lb n="280"/>
<lb n="281"/><p><span>Chimil mé féin mo shúile agus dubhairt mé leis gur</span>
<lb n="282"/><span>anois díreach do imthigh sáilíní na cairte isteach ins</span>
<lb n="283"/><span>na flaithis.</span></p>
<lb n="284"/>
<lb n="285"/><p><span>"Ó dar fiadh, bhí an ceart ag an mbean, agus ós mar</span>
<lb n="286"/><span>sin tá an sceul tá sé chomh maith dhom casadh," ar</span>
<lb n="287"/><span>seisean.</span></p>
<lb n="288"/>
<lb n="289"/><p><span>Nuair fuair mé féin casta é, thug mé an capall</span>
<lb n="290"/><span>bán agus m'ualach amach as an gcoiréal agus tháinig</span>
<lb n="291"/><span>mé abhaile go dtí mo dhá óinseach agus ba chuma leo</span>
<lb n="292"/><span>cá raibh na gabhair ag feuchaint ó shoin.</span>
<lb n="293"/></p>
</div>
<pb n="12"/>
<div><lb n="294"/><p><span>Sceul Rátha ó gCormaic.</span></p>
<lb n="295"/>
<lb n="296"/><p><span>Nuair bhíos-sa ag teacht ar bheith ag caitheamh tobac ní</span>
<lb n="297"/><span>raibh mórán airgid an lá san sa Rinn.  Rioth sé liom</span>
<lb n="298"/><span>go mb'fhearr dhom m'aghaidh do thabhairt ar dhúthaigh</span>
<lb n="299"/><span>éigint eile, agus go Ráth ó gCormaic is eadh chuaidh</span>
<lb n="300"/><span>mé.  Ba é aimsir na bprátaí do bhaint é.  Is gairid</span>
<lb n="301"/><span>bhí mé im sheasamh ann nuair tháinig leiceachán d'fhear</span>
<lb n="302"/><span>óg suas chugham.</span></p>
<lb n="303"/>
<lb n="304"/><p><span>"Bhfuil tú in iúil ar phrátaí do bhaint?" ar seisean.</span></p>
<lb n="305"/>
<lb n="306"/><p><span>"Ní bheadh aon ghnó annso agam," arsa mise, "mara mbeinn."</span></p>
<lb n="307"/>
<lb n="308"/><p><span>"'Dé méid bheadh uait sa t-seachtmhain?" ar sé sin.</span></p>
<lb n="309"/>
<lb n="310"/><p><span>"Ó'se, is beag san," arsa mise, "mar tá mé tar</span>
<lb n="311"/><span>éis teacht tamall ó bhaile.  Raghaidh mé leat ar deich</span>
<lb n="312"/><span>scillinge agus mo chothughadh."</span></p>
<lb n="313"/>
<lb n="314"/><p><span>"Ní raghaidh tú," ar seisean, "acht má's maith</span>
<lb n="315"/><span>leat teacht tabharfaidh mé ocht scillinge dhuit."</span></p>
<lb n="316"/>
<lb n="317"/><p><span>Tar éis beagán cainte dheineamar an margadh ar</span>
<lb n="318"/><span>naoi scillinge.</span></p>
<lb n="319"/>
<lb n="320"/><p><span>"Siubhail leat liom," ar seisean, "go n-ólfaidh</span>
<lb n="321"/><span>tú deoch."</span></p>
<lb n="322"/>
<lb n="323"/><p><span>D'imthigh mé leis agus d'ól mé dhá dheoch uaidh, agus</span>
<lb n="324"/><span>annsan tháinig sé amach liom go dtí ciosa an bhaile</span>
<lb n="325"/><span>chun go ndíreóchadh sé mé ar an áit a raibh a thigh.</span></p>
<lb n="326"/>
<lb n="327"/><p><span>"An bhfeiceann tú an bóthar san annsan?" ar</span>
<lb n="328"/><span>seisean.  "Imthigh leat an bóthar san go bhfeiceóchaidh</span>
<lb n="329"/><span>tú cloch mhór sa díg ar thaobh do láimhe deise, agus</span>
<lb n="330"/><span>geata mór iarainn gairid dí.  Imthigh leat síos an</span>
<lb n="331"/><span>bóithrín sin agus ní theagmhóchaidh aon tigh leat ann</span>
<lb n="332"/><span>acht mo thigh-se."</span></p>
<lb n="333"/>
<lb n="334"/><p><span>D'fhág mé slán agus beannacht ag an mbuachaill</span>
<lb n="335"/><span>agus d'imthigh mé liom.</span></p>
<lb n="336"/>
<lb n="337"/><p><span><pb n="13"/>  </span>
<lb n="338"/><span>Bhí mé ag faire an-gheur feuchaint an bhfeiceóchainn</span>
<lb n="339"/><span>an chloch mhór, agus an geata mór iarainn.  Theag-</span>
<lb n="340"/><span>mhaigheadar liom timcheall míle go leith ón áit d'fhág</span>
<lb n="341"/><span>mé an buachaill agus bhí mé go h-ana-áthastamhail ar</span>
<lb n="342"/><span>fad iad do fheiscint, mar bhí mé ag teacht cortha.</span>
<lb n="343"/><span>Níorbh' iongnadh mé bheith cortha mar bhí mé tar éis ocht</span>
<lb n="344"/><span>míle agus fiche do chuir díom an lá san.</span></p>
<lb n="345"/>
<lb n="346"/><p><span>D'oscail mé an geata agus d'imthigh mé síos an</span>
<lb n="347"/><span>bóithrín.  Ar thaobh mo láimhe deise thíos is eadh bhí</span>
<lb n="348"/><span>an tigh, agus go deimhin tigh an-dheas ba eadh é.  Tigh</span>
<lb n="349"/><span>ceann tuighe ba eadh é agus aghaidh an duiris amach ar</span>
<lb n="350"/><span>an macha.  Bhí bairrle i lár an mhacha le h-aghaidh</span>
<lb n="351"/><span>uisce do tharraingt, agus go deimhin do fheuch gach aon</span>
<lb n="352"/><span>rud go deas cruinn triopallach dom, agus adubhairt</span>
<lb n="353"/><span>mé liom féin gurbh é Dia do chuir ann mé agus go</span>
<lb n="354"/><span>mbeadh mo dhóithin airgid agam feasta chun tobac do</span>
<lb n="355"/><span>cheannach.</span></p>
<lb n="356"/>
<lb n="357"/><p><span>Chuaidh mé isteach agus bheannaigh mé d'fhear a'tighe.</span></p>
<lb n="358"/>
<lb n="359"/><p><span>"Dia a's Muire a's Pádraig duit," ar sé sin,</span>
<lb n="360"/><span>"ar tháinig tú i bhfad?"</span></p>
<lb n="361"/>
<lb n="362"/><p><span>"Táim tar éis teacht ón Sean-Phobal," arsa mise.</span></p>
<lb n="363"/>
<lb n="364"/><p><span>"Éist, a mhic ó!  Is dócha go bhfuil an áit sin i bhfad</span>
<lb n="365"/><span>as so," ar seisean.</span></p>
<lb n="366"/>
<lb n="367"/><p><span>"Tá sé timcheall dhá mhíle dheug is fiche," arsa</span>
<lb n="368"/><span>mise.</span></p>
<lb n="369"/>
<lb n="370"/><p><span>"'Dé an ainm atá ort?" ar seisean.</span></p>
<lb n="371"/>
<lb n="372"/><p><span>"Micil a Muirgheasa ón Rinn thugann siad orm,"</span>
<lb n="373"/><span>arsa mise.</span></p>
<lb n="374"/>
<lb n="375"/><p><span>"Go mairidh tú t-ainm agus do shloinne," arsa</span>
<lb n="376"/><span>fear an tighe.</span></p>
<lb n="377"/>
<lb n="378"/><p><span>"Go mba hamhlaidh dhuit," arsa mise.</span></p>
<lb n="379"/>
<lb n="380"/><p><span>"Leag do rámhan suas leis an bhfalla annsan agus</span>
<lb n="381"/><span>beir ar chathaoir agus tarraing aníos chun na teineadh,"</span>
<lb n="382"/><span>ar seisean.</span>
<lb n="383"/></p>
</div>
<pb n="14"/>
<div><lb n="384"/><p><span>"Ar thug tú aon sceul nua leat ón áit sin?"</span></p>
<lb n="385"/>
<lb n="386"/><p><span>"Níor thug mé aon sceul a bfiú a sheanchas," arsa</span>
<lb n="387"/><span>mise.</span></p>
<lb n="388"/>
<lb n="389"/><p><span>"B'fhéidir," ar sé sin, "ná beitheá i bhfad mar</span>
<lb n="390"/><span>sin."</span></p>
<lb n="391"/>
<lb n="392"/><p><span>Bhíomar ag caint linn trí na chéile, mé féin agus</span>
<lb n="393"/><span>é féin, go dtí gur tháinig buachaill a' tighe.  Seán</span>
<lb n="394"/><span>bhí ar an mbuachaill.</span></p>
<lb n="395"/>
<lb n="396"/><p><span>"A Sheáin," arsa fear a' tighe, "seo garsún ón</span>
<lb n="397"/><span>Rinn tháinig go dtí sinn chun bheith in ár bhfochair ag</span>
<lb n="398"/><span>baint phrátaí an t-seachtmhain seo chughainn agus tá</span>
<lb n="399"/><span>sé tar éis teacht an-fhada ó bhaile agus is dócha go</span>
<lb n="400"/><span>bhfuil sé cortha.  Tá sé chomh maith ár suipéar do</span>
<lb n="401"/><span>chur ar an teine."</span></p>
<lb n="402"/>
<lb n="403"/><p><span>Chomh luath agus adubhairt fear a' tighe an chaint,</span>
<lb n="404"/><span>d'éirigh an corcán agus chuaidh sé ar an teine, gan</span>
<lb n="405"/><span>aoinneach do bhaint cos ná lámh leis.  Ní raibh sé ar</span>
<lb n="406"/><span>an teine thar chúig nómantaí nuair do éirigh sé</span>
<lb n="407"/><span>agus chuaidh sé ar an mbórd.  Thuit na prátaí</span>
<lb n="408"/><span>amach as agus chuaidh an corcán go dtí an drosúr gan</span>
<lb n="409"/><span>aoinneach do bhaint leis.  Tháinig pláta mór gabáiste</span>
<lb n="410"/><span>beirbhthe anuas ó mhulla an tighe agus d'éirigh pláta</span>
<lb n="411"/><span>mór feola aníos tríd an mbórd.</span></p>
<lb n="412"/>
<lb n="413"/><p><span>"Tar anuas chun do shuipéir, a fhir na Rinne," arsa</span>
<lb n="414"/><span>fear a' tighe.</span></p>
<lb n="415"/>
<lb n="416"/><p><span>"'Dé an mhaith dhom dul síos," arsa mise, "dar</span>
<lb n="417"/><span>ndóigh, níl sé beirbhthe."</span></p>
<lb n="418"/>
<lb n="419"/><p><span>"Mara bhfuil sé chun do shásaimh gheobhaidh tú suipéar</span>
<lb n="420"/><span>eile," arsa fear a' tighe.</span></p>
<lb n="421"/>
<lb n="422"/><p><span>Rug mé ar an gcathaoir agus chuaidh mé go dtí an</span>
<lb n="423"/><span>mbórd agus ar bhfallaing féin gurbh é sin an suipéar</span>
<lb n="424"/><span>bhí go deas.  Nuair bhíomar go léir sásta ní fheadar</span>
<lb n="425"/><span>mé cár imthigh an fuighleach ná an bórd, acht d'imthigheadar</span>
<lb n="426"/><span>mar a shlogfadh an talamh iad gan tásc gan tuairisc.</span></p>
</div>
<pb n="15"/>
<div><lb n="427"/><p><span>Adubhairt mé im' aigne féin má chasfainn ar an Rinn</span>
<lb n="428"/><span>go bráth go mbeadh sceul nua agam.</span></p>
<lb n="429"/>
<lb n="430"/><p><span>"A Sheáin," arsa fear an tighe, leis an mbuachaill,</span>
<lb n="431"/><span>"tá sé chomh maith dhuit píosa coinnle agus an lantréir</span>
<lb n="432"/><span>d'fhaghbháil mar teastuigheann ón ngarsún so dul a</span>
<lb n="433"/><span>chodladh.  Teighir agus teasbáin an leaba dhó."</span></p>
<lb n="434"/>
<lb n="435"/><p><span>Fuair Seán an choinneal agus las sé í agus chuir</span>
<lb n="436"/><span>sé isteach sa lantréir í.</span></p>
<lb n="437"/>
<lb n="438"/><p><span>"Siubhail leat anois, a gharsúin," ar seisean, "go</span>
<lb n="439"/><span>dteasbánfaidh mé do leaba dhuit."</span></p>
<lb n="440"/>
<lb n="441"/><p><span>D'imthigh Seán romham-sa amach agus d'imthigh mise</span>
<lb n="442"/><span>in a dhiaidh.  An tarna coiscéim thug mé leath-is-muigh</span>
<lb n="443"/><span>dhen doras síos i bpoll uisce chuaidh mé agus bhí mo</span>
<lb n="444"/><span>dhá chois thíos in uisce go dtí mo dhá chromán.  Nuair</span>
<lb n="445"/><span>do dhéininn iarracht ar chois liom do tharraing aníos</span>
<lb n="446"/><span>bhíodh an chos eile thíos, agus bhí barr na luachra a bhí</span>
<lb n="447"/><span>ag fás sa churrach im chaochadh.  Bhí gach aon liúigh do mhuir</span>
<lb n="448"/><span>agus do thír agam, agus mé ag feuchaint im dhiaidh</span>
<lb n="449"/><span>agus romham, agus gan aon radharc agam ar an tigh,</span>
<lb n="450"/><span>ná ar Sheán, ná ar fhear a' tighe.  'Sa deireadh do</span>
<lb n="451"/><span>ionntuigh Seán an solas orm.</span></p>
<lb n="452"/>
<lb n="453"/><p><span>"Cad é an riabhach atá id choimeád annsan?"</span>
<lb n="454"/><span>arsa sé.</span></p>
<lb n="455"/>
<lb n="456"/><p><span>"Táim caillte agus ní fheadar mé cá bhfuilim,"</span>
<lb n="457"/><span>arsa mise.</span></p>
<lb n="458"/>
<lb n="459"/><p><span>"Tabhair dom do lámh," arsa Seán, "go dtairrin-</span>
<lb n="460"/><span>geóchaidh mé aníos as san tú."</span></p>
<lb n="461"/>
<lb n="462"/><p><span>Thug mé mo lámh dó agus tharraing sé aníos mé as</span>
<lb n="463"/><span>an áit a raibh mé im sheasamh, agus chuamar araon isteach</span>
<lb n="464"/><span>go dtí tigh an chodhlata.  Nuair do chuamar isteach</span>
<lb n="465"/><span>thar an doras chrom mé síos ag feuchaint ar mo bhróga,</span>
<lb n="466"/><span>agus ní raibh pioc díom fliuch ná salach.</span></p>
<lb n="467"/>
<lb n="468"/><p><span>"Ó Dia lem' anam," arsa mise, "ní fheadar mé</span>
<lb n="469"/><span>cá raibh mé ag dul im bhascadh."</span>
<lb n="470"/></p>
</div>
<pb n="16"/>
<div><lb n="471"/><p><span>"Éist," arsa an buachaill, "meabhrán éigin do </span>
<lb n="472"/><span>bhí in do cheann.  Sin í annsan do leaba, agus nuair</span>
<lb n="473"/><span>bheidh tú istigh innte múch an snaibín coinnle, mar</span>
<lb n="474"/><span>níl'im-se ag dul a chodladh go dtí ar ball.  Caithfidh</span>
<lb n="475"/><span>mé feuchaint ar na beithidhigh agus sop thabhairt</span>
<lb n="476"/><span>dóibh."</span></p>
<lb n="477"/>
<lb n="478"/><p><span>D'imthigh sé leis annsan, agus dhún sé an doras in</span>
<lb n="479"/><span>a dhiaidh.  Chuaidh mé féin go dtí an leaba agus bhain</span>
<lb n="480"/><span>mé dhíom mo bhróga, agus adubhairt mé dó nó trí</span>
<lb n="481"/><span>phaidreacha.  Níor chuaidh mé ró-fhada orra mar bhí</span>
<lb n="482"/><span>mé ró-chortha.  Bhain mé dhíom mo chuid eudaigh annsan,</span>
<lb n="483"/><span>agus chuaidh mé sa leaba.  Mhúch mé an choinneal agus</span>
<lb n="484"/><span>ba ghairid gur thuit néal beag codhlata orm.  Níor</span>
<lb n="485"/><span>bhfada dhom gur airigh mé an tigh ag crioth.  Shíl mé</span>
<lb n="486"/><span>gur tóirneach bhí ann acht ba ghairid gur airigh mé an</span>
<lb n="487"/><span>doras á chur isteach.  Bhí fhios agam ar an nómant</span>
<lb n="488"/><span>gur tarbh bhí chugham.</span></p>
<lb n="489"/>
<lb n="490"/><p><span>"Ó Dia lem' anam," arsa mise, "pé mar do</span>
<lb n="491"/><span>righne mé riamh tá an donas anocht orm."</span></p>
<lb n="492"/>
<lb n="493"/><p><span>Ar éigin bhí an focal as mo bheul nuair bhuail an</span>
<lb n="494"/><span>tarbh a dhá adharc fé'n leaba agus chaith sé soir, siar,</span>
<lb n="495"/><span>agus ó dheas mé féin agus an leaba.  Dá mhéid de</span>
<lb n="496"/><span>bhúithre bhí ag an tarbh is mó de liúirigh agus de scréachaidh</span>
<lb n="497"/><span>bhí agam féin.  'Sa chaitheamh bhain sé asam shíl mé go</span>
<lb n="498"/><span>raibh mé leath-slighe in áirde go dtí na scamaill, acht</span>
<lb n="499"/><span>le ceadughadh Dé, ag teacht anuas dom fuair mé mo</span>
<lb n="500"/><span>lámh do leagaint ar chipín soluis, agus chimil mé an</span>
<lb n="501"/><span>cipín do chnaiste na leabthan, agus las sé, agus las</span>
<lb n="502"/><span>mé an snaibín coinnle bhí agam.  D'fheuch mé thimcheall</span>
<lb n="503"/><span>orm féin.  Ní raibh tarbh ná bó le feiscint agus bhí an</span>
<lb n="504"/><span>doras dúnta.  Shín mé siar ar an leaba arís, agus</span>
<lb n="505"/><span>má bhí scannradh nó sceimhleadh ar aoinneach riamh is</span>
<lb n="506"/><span>orm-sa bhí sé.</span></p>
<lb n="507"/>
<lb n="508"/><p><span>"Ó'se, Dia lem' anam, cad é an mí-ádh sheól annso</span></p>
</div>
<pb n="17"/>
<div><lb n="509"/><p><span>mé," arsa mise, "nó ní fheadar mé an orm féin nó</span>
<lb n="510"/><span>ar an tigh atá an rí-ra so!"</span></p>
<lb n="511"/>
<lb n="512"/><p><span>Chun ná beadh an snaibín go léir dóighte, mhúch mé í,</span>
<lb n="513"/><span>acht níorbh é mo dhearmhad na cipíní soluis do leagaint</span>
<lb n="514"/><span>taoibh liom.  D'iarr mé ar Dhia annsan gan leigint</span>
<lb n="515"/><span>d'aon rud teacht chugham, chuirfeadh mo chodladh amudha</span>
<lb n="516"/><span>orm go dtí maidean.  Dhún mé mo shúile, acht is gairid</span>
<lb n="517"/><span>bhíodar dúnta agam nuair do airigh mé glór cruite</span>
<lb n="518"/><span>an chapaill ag teacht ag árd-riam.  Chuir sé an doras</span>
<lb n="519"/><span>isteach agus tháinig sé de léim isteach sa leaba a raibh</span>
<lb n="520"/><span>mé féin innte.  Bhí dhá chois leis ar an taobh istigh díom,</span>
<lb n="521"/><span>agus an dá chois eile ar an taobh-is-muigh dhíom agus</span>
<lb n="522"/><span>mise im' luighe idir a cheithre cosa agus a phus leagtha</span>
<lb n="523"/><span>anuas ar mo chluais.  Bhí mé annsan sínte agus gan</span>
<lb n="524"/><span>cead agam corraighe anonn ná anall, acht mé in deireadh</span>
<lb n="525"/><span>m'anma le neart scannradh.  Bhí mé ad' iarraidh mo</span>
<lb n="526"/><span>lámh do tharraingt aníos feuchaint an bhfuighbhinn teacht</span>
<lb n="527"/><span>ar na cipíní agus ba thoil le Dia go bhfuair mé mo lámh</span>
<lb n="528"/><span>do leagaint orra sa deireadh.  Chnag mé ceann aca</span>
<lb n="529"/><span>ar an bhfalla.  D'fheuch mé thimcheall orm féin acht</span>
<lb n="530"/><span>ní raibh capall ná searrach sa leaba.</span></p>
<lb n="531"/>
<lb n="532"/><p><span>"Tá buaidhte ag sceul na h-oidhche seo ar a bhfaca</span>
<lb n="533"/><span>mé riamh," arsa mise liom féin.  "Pé rud is cor</span>
<lb n="534"/><span>don bhuachaill, ní mhúchfad-sa an choinneal a thuilleadh."</span></p>
<lb n="535"/>
<lb n="536"/><p><span>"Ar éigin bhí na focail as mo bheul nuair do bhuail</span>
<lb n="537"/><span>an buachaill isteach chugham.</span></p>
<lb n="538"/>
<lb n="539"/><p><span>"Nár thuit do chodladh fós ort, a fhir na Rinne?" ar</span>
<lb n="540"/><span>seisean.</span></p>
<lb n="541"/>
<lb n="542"/><p><span>"Mhuise, i mbasa, níor thuit, a mhic ó," arsa mise,</span>
<lb n="543"/><span>"mar is agam-sa tá an oidhche mhí-ádhmharach ón uair do</span>
<lb n="544"/><span>imthigh tusa uaim."</span></p>
<lb n="545"/>
<lb n="546"/><p><span>"Cad do bhain duit?" ar seisean.</span></p>
<lb n="547"/>
<lb n="548"/><p><span>"Beidh mé á sheanchas duit ar maidin," arsa mise.</span></p>
<lb n="549"/>
<lb n="550"/><p><span>"Ní bheadh na trioblóidí móra sin in do cheann,"</span></p>
</div>
<pb n="18"/>
<div><lb n="551"/><p><span>ar seisean, "dá mbeadh aon sceul nua agat d'fhear</span>
<lb n="552"/><span>an tighe nuair tháinig tú um thráthnóna."</span></p>
<lb n="553"/>
<lb n="554"/><p><span>"Is cuma liom anois," arsa mise, "acht nár leigidh</span>
<lb n="555"/><span>Dia go mbeadh a leithéid d'oidhche go bráth arís agam,</span>
<lb n="556"/><span>agus ní túisce ghealfaidh an mhaidean ná go n-imtheóchaidh</span>
<lb n="557"/><span>mé liom ón áit mhí-ádhmharach so."</span></p>
<lb n="558"/>
<lb n="559"/><p><span>"Éist, anois, a Mhíchil," arsa an buachaill.  "Níor</span>
<lb n="560"/><span>ith na cait an bhliadhain fós, agus pé faid thabharfaidh</span>
<lb n="561"/><span>tusa 'sa tigh seo, ní dheunfaidh fear a'tighe ná aoinneach</span>
<lb n="562"/><span>eile aon imirt ort feasta."</span></p>
<lb n="563"/>
<lb n="564"/><p><span>Chodluigheamar go sámh as san go maidin, agus níor</span>
<lb n="565"/><span>chuir dada go Dia isteach ná amach orainn.  Níor</span>
<lb n="566"/><span>ghlaodhaigh Seán orm féineach go raibh mo bhreascast</span>
<lb n="567"/><span>i gcóir.  Thug mé bliadhain go leith sa tigh sin agus</span>
<lb n="568"/><span>sé tigh do b'fhearr a raibh mé ó shoin ann é.  I gcionn</span>
<lb n="569"/><span>na h-aimsire sin, ghlaodhaigh fear a' tighe orm lá, agus</span>
<lb n="570"/><span>adubhairt sé go raibh an-chathughadh air gan gnó bheith</span>
<lb n="571"/><span>aige níos sia dhíom.  Dhíol sé amach annsan mé.  Eachtra</span>
<lb n="572"/><span>an ladhar airgid thug sé dhom.  D'fhágamar slán ag</span>
<lb n="573"/><span>á chéile go buidheach beannachtach, agus ní raibh mé in</span>
<lb n="574"/><span>Ráth ó gCormaic riamh ó shoin.</span></p>
<lb n="575"/>
<lb n="576"/><p><span>Sceul na Bó.</span></p>
<lb n="577"/>
<lb n="578"/><p><span>Bhí lánamha phósta ann tamall de bhliadhanta ó shoin.</span>
<lb n="579"/><span>Seán agus Máire dob' ainm dóibh.  Bhí lá an chíosa ag</span>
<lb n="580"/><span>glaodhach orra, agus gan dada aca chun é do dhíol,</span>
<lb n="581"/><span>mara ndíolfaidís an t-aon bhóín amháin bhí aca.  Bhí</span>
<lb n="582"/><span>lá an aonaigh ag teacht, agus adubhairt Máire go raibh</span>
<lb n="583"/><span>sé chomh maith aca an bhó do dhíol.</span></p>
<lb n="584"/>
<lb n="585"/><p><span>"Tá go maith," arsa Seán, "raghaidh mé go dtí</span>
<lb n="586"/><span>an aonach léi."</span></p>
<lb n="587"/>
<lb n="588"/><p><span>Nuair tháinig lá an aonaigh chuir Seán é féin i gcóir</span></p>
</div>
<pb n="19"/>
<div><lb n="589"/><p><span>agus bhog sé chun bóthair, é féin agus an bhó.  Le linn</span>
<lb n="590"/><span>dul amach as an macha dhóibh, chaith Máire sean-bhróg</span>
<lb n="591"/><span>leó, agus adubhairt sí gur airigh sí riamh go mbíonn an</span>
<lb n="592"/><span>t-ádh leis an t-sean-bhróig.</span></p>
<lb n="593"/>
<lb n="594"/><p><span>Bhí an bhóín go deas ag Seán, agus is gairid bhí sé</span>
<lb n="595"/><span>ar an aonach nuair tháinig ceannaightheóir i leith chuige.</span></p>
<lb n="596"/>
<lb n="597"/><p><span>"Cad atá tú ag lorg ar an mbóín sin agat?" ar</span>
<lb n="598"/><span>seisean.</span></p>
<lb n="599"/>
<lb n="600"/><p><span>"Níl agam," arsa Seán, "acht aon fhocal amháin,</span>
<lb n="601"/><span>tóg nó fág, dhá phúnt deug."</span></p>
<lb n="602"/>
<lb n="603"/><p><span>Nuair chonnaic an ceannaightheóir go raibh margadh</span>
<lb n="604"/><span>sa mbó aige thug sé dhó an dhá phúnt deug uirri, agus</span>
<lb n="605"/><span>d'iarr sé ar Sheán í choimeád ar feadh uair a chluig,</span>
<lb n="606"/><span>mar bhí beagáinín gnó le deunamh aige thíos ag Cé Chóidí.</span></p>
<lb n="607"/>
<lb n="608"/><p><span>Is gairid bhí sé imthighthe nuair tháinig ceannaightheóir</span>
<lb n="609"/><span>eile chuige.</span></p>
<lb n="610"/>
<lb n="611"/><p><span>"Cad atá tú ag lorg ar an mbó?" arsa an tarna</span>
<lb n="612"/><span>ceannaightheóir.</span></p>
<lb n="613"/>
<lb n="614"/><p><span>"Níl agam," arsa Seán, "acht aon fhocal amháin,</span>
<lb n="615"/><span>tóg nó fág, dhá phúnt deug."</span></p>
<lb n="616"/>
<lb n="617"/><p><span>Dhíol sé amach ar an áit sin dhá phúnt deug leis, agus</span>
<lb n="618"/><span>d'iarr sé ar Sheán í choimeád go ceann leath-uair a</span>
<lb n="619"/><span>chluig, mar go raibh gnó siar go dtí an mBriúirí aige.</span>
<lb n="620"/><span>Adubhairt Seán go gcoimeádfadh, agus fáilte.</span></p>
<lb n="621"/>
<lb n="622"/><p><span>Ba ghairid go dtáinig bean aníos chuige.  "Dia</span>
<lb n="623"/><span>dhuit," arsa an bhean.</span></p>
<lb n="624"/>
<lb n="625"/><p><span>"Dia a's Muire dhuit a's Pádraig," arsa Seán.</span></p>
<lb n="626"/>
<lb n="627"/><p><span>"Cad bheidh mé a thabhairt duit ar an mbóín sin</span>
<lb n="628"/><span>agat?" arsa an bhean.</span></p>
<lb n="629"/>
<lb n="630"/><p><span>"Níl agam," arsa Seán, "acht aon fhocal amháin,</span>
<lb n="631"/><span>tóg nó fág, dhá phúnt deug."</span></p>
<lb n="632"/>
<lb n="633"/><p><span>"Gheobhaidh tú é sin," arsa an bhean, ag tarraingt</span>
<lb n="634"/><span>sparáin mhóir fada aníos as a brollach.</span>
<lb n="635"/></p>
</div>
<pb n="20"/>
<div><lb n="636"/><p><span>Dhíol sí Seán ar an áit sin, agus d'iarr sí air an</span>
<lb n="637"/><span>bhóin do choimeád dí ar feadh tamaillín go raibh</span>
<lb n="638"/><span>beagáinín gnó aici síos ag tigh Dhomhnaill Uí Fhearchair.</span></p>
<lb n="639"/>
<lb n="640"/><p><span>Ba ghairid gur tháinig an cheud cheannaightheóir do</span>
<lb n="641"/><span>cheannaigh an bhó.</span></p>
<lb n="642"/>
<lb n="643"/><p><span>"Shíl mé na beinn a fhaid imthighthe uait," ar sé sin.</span></p>
<lb n="644"/>
<lb n="645"/><p><span>"Tá tú luath go leór," arsa Seán.</span></p>
<lb n="646"/>
<lb n="647"/><p><span>Siar bhí a thriall abhaile.  D'fhág sé lá maith ag Seán,</span>
<lb n="648"/><span>agus d'imthigh sé leis, é féin agus an bhó.  Cia bheadh</span>
<lb n="649"/><span>ag gabháilt aniar acht an tarna ceannaightheóir.</span></p>
<lb n="650"/>
<lb n="651"/><p><span>Chuir sé a bhata in áirde.</span></p>
<lb n="652"/>
<lb n="653"/><p><span>"Cá bhfuil tú ag dul lem' bhó?" arsa sé sin.</span></p>
<lb n="654"/>
<lb n="655"/><p><span>"Táim á breith abhaile," arsa an fear bhí á cur siar.</span>
<lb n="656"/><span>"Cheannaigh mé ó chianaibh í ar dhá phúnt deug."</span></p>
<lb n="657"/>
<lb n="658"/><p><span>"Ní tusa a cheannaigh í acht mise," arsa an fear</span>
<lb n="659"/><span>bhí ag gabháilt aniar, "agus mo chroidhe ó'n riabhach</span>
<lb n="660"/><span>má leigim-se dhuit í do bhreith leat."</span></p>
<lb n="661"/>
<lb n="662"/><p><span>Luigheadar chun a chéile ar an áit sin.  Bhailigh an</span>
<lb n="663"/><span>t-aonach go léir thimcheall orra.</span></p>
<lb n="664"/>
<lb n="665"/><p><span>I lár an achrainn cia bheadh ag gabháilt aníos de</span>
<lb n="666"/><span>chúinne an bhainnc ná an bhean.</span></p>
<lb n="667"/>
<lb n="668"/><p><span>"Ó Dia lem' anam," arsa sí sin, "ní fheadar cad</span>
<lb n="669"/><span>atá ar gach aoinneach ag rioth?"</span></p>
<lb n="670"/>
<lb n="671"/><p><span>D'innis duine éigin dí gur dhá cheannuightheóir a bhí</span>
<lb n="672"/><span>ag baint bó do na chéile.  Nuair do dhruid sí aníos</span>
<lb n="673"/><span>thug sí fé ndeara gurbh í a bó féin bhí 'san achrann.</span>
<lb n="674"/><span>Ceann de chlócaí dhen t-sean-aimsir bhí uirri.  Do </span>
<lb n="675"/><span>fhill sí in áirde dhá chúinne an chlóca ar a dhá cuisle</span>
<lb n="676"/><span>agus chrom sí ar chlocha bhí leathta ar an t-sráid.  Thóg</span>
<lb n="677"/><span>sí dhá ladhar aca agus chrom sí á gcaitheamh.  Ní raibh sí</span>
<lb n="678"/><span>ag tógaint aon mharc d'aon rud acht ag caitheamh léi</span>
<lb n="679"/><span>ar a dícheall.  Mhill sí ceud duine, agus bhris sí</span>
<lb n="680"/><span>fuinneóg agus fiche.  Caitheadh fios do chuir ar na</span>
<lb n="681"/><span>píléirí feuchaint an bhfuighbhidís an t-síothcháin do</span></p>
</div>
<pb n="21"/>
<div><lb n="682"/><p><span>dheunamh.  Thángadar, agus an t-oifigeach leó.  Do </span>
<lb n="683"/><span>labhair an t-oifigeach.</span></p>
<lb n="684"/>
<lb n="685"/><p><span>"Bhfuil an fear do dhíol an bhó ar an aonach?"</span>
<lb n="686"/><span>ar seisean.</span></p>
<lb n="687"/>
<lb n="688"/><p><span>"Táim annso, a dhuine uasail," arsa Seán, ag</span>
<lb n="689"/><span>cur a láimhe in áirde.</span></p>
<lb n="690"/>
<lb n="691"/><p><span>"'Dé chúis," arsa an t-oifigeach, "go bhfuil</span>
<lb n="692"/><span>siad so ag marbhughadh a chéile mar gheall ar do</span>
<lb n="693"/><span>bhó-sa?"</span></p>
<lb n="694"/>
<lb n="695"/><p><span>"Ní fheadar mé," arsa Seán, "acht is amhlaidh atá</span>
<lb n="696"/><span>siad nach ad' iarraidh mo bhóín do bhaint díom dem'</span>
<lb n="697"/><span>aimhdheóin nuair chíonn siad aosta lag mé."</span></p>
<lb n="698"/>
<lb n="699"/><p><span>"Imthigh leat abhaile," arsa an t-oifigeach, "tú</span>
<lb n="700"/><span>féin agus do shíabhra bó.  Feuch 'dé an díoghbháil atá</span>
<lb n="701"/><span>deunta ar an mbaile seo indiu agaibh!"</span></p>
<lb n="702"/>
<lb n="703"/><p><span>"Habha abhaile, habha abhaile," arsa Seán, agus</span>
<lb n="704"/><span>d'imthigh sé leis, é féin agus a bhóín.</span></p>
<lb n="705"/>
<lb n="706"/><p><span>Bhí Máire in a seasamh ag an leath-doras roimhe agus</span>
<lb n="707"/><span>a dhá h-uillin leagtha ar a bharra.</span></p>
<lb n="708"/>
<lb n="709"/><p><span>"Ó'se Dia lem' anam, a Sheáin," ar sí sin, "nár</span>
<lb n="710"/><span>dhíol tú an bhó?"</span></p>
<lb n="711"/>
<lb n="712"/><p><span>"Leig dom féin anois, go dtí ar ball," arsa Seán,</span>
<lb n="713"/><span>"agus bí ag faghbháilt mo dhinnéir dom."</span></p>
<lb n="714"/>
<lb n="715"/><p><span>Chuir sé isteach an bhóín agus thug sé sop dí.</span></p>
<lb n="716"/>
<lb n="717"/><p><span>"Ná cuir aon chaint orm, a Mháire," ar seisean,</span>
<lb n="718"/><span>"go mbeidh mo dhinnéar ithte agam, agus annsan</span>
<lb n="719"/><span>inneósaidh mé gach aon rud duit."</span></p>
<lb n="720"/>
<lb n="721"/><p><span>B'fhada le Máire go raibh Seán réidh, mar ní fheadar</span>
<lb n="722"/><span>sí cad é an sceul bhí aige dhí, agus bhí eagla a croidhe</span>
<lb n="723"/><span>uirri ná beadh an cíos aca do'n mháighistir.  Fé dheireadh</span>
<lb n="724"/><span>do labhair Seán, agus adubhairt sé le Máire suidhe</span>
<lb n="725"/><span>ós a choinne amach, agus go inneósadh sé dhí cad ba</span>
<lb n="726"/><span>chor dó ag an aonach.</span></p>
<lb n="727"/>
<lb n="728"/><p><span>"Dhíol mé an bhó," ar seisean, "le triúr, agus tá</span></p>
</div>
<pb n="22"/>
<div><lb n="729"/><p><span>sé púint deug is fiche in mo phóca agam, agus tá an</span>
<lb n="730"/><span>bhó agam in a fhochair sin."</span></p>
<lb n="731"/>
<lb n="732"/><p><span>"Mhuise, a Sheáin, a mhaoineach, ba mhaith í caitheamh</span>
<lb n="733"/><span>na bróige ar maidin."</span></p>
<lb n="734"/>
<lb n="735"/><p><span>"Ba mhaith," arsa Seán, "acht 'sé an t-eagla atá</span>
<lb n="736"/><span>anois orm, go gcuirfidh siad an dlighe orm, agus go</span>
<lb n="737"/><span>ndíolfaidh mé as go dóighte."</span></p>
<lb n="738"/>
<lb n="739"/><p><span>"Tá sé an-dhian nó cuirfid," arsa Máire, "agus</span>
<lb n="740"/><span>'sí mo chomhairle-se dhuit, ná dul go dtí túrnae</span>
<lb n="741"/><span>i mbáireach agus an sceul go léir do innsint dó.</span>
<lb n="742"/><span>Abair leis annsan go bhfuil tú sásta ar dheich bpúint</span>
<lb n="743"/><span>do thabhairt dó má bhuaidheann sé dhuit, acht ná beidh</span>
<lb n="744"/><span>aon leath-phingne le faghbháil aige mar a mbuaidheann."</span></p>
<lb n="745"/>
<lb n="746"/><p><span>"Tá go maith," arsa Seán, "Raghad i mbáireach."</span></p>
<lb n="747"/>
<lb n="748"/><p><span>Chuaidh Seán go dtí an túrnae maidin lá ar na bháireach</span>
<lb n="749"/><span>agus d'innis sé an fhírinne dhó ó thosach go deireadh.</span></p>
<lb n="750"/>
<lb n="751"/><p><span>"Tá sé dian nó crochfar tú," arsa an túrnae,</span>
<lb n="752"/><span>"acht mar sin féin, deunfaidh mé mo dhícheall duit.</span>
<lb n="753"/><span>An ar an mbóthar bhíodh an bhó agat?"</span></p>
<lb n="754"/>
<lb n="755"/><p><span>"'Seadh mhuise, bobhtaí," arsa Seán.</span></p>
<lb n="756"/>
<lb n="757"/><p><span>"An mbíodh aon phort, nó amhrán agat nuair bhíteá</span>
<lb n="758"/><span>á h-aodhaireacht?"</span></p>
<lb n="759"/>
<lb n="760"/><p><span>"Sé an port ba ghnáthaidhe liom bheith im' bheul,"</span>
<lb n="761"/><span>arsa Seán, ná,</span></p>
<lb n="762"/>
<lb n="763"/><p><span>"Deunfaidh san an gnó go h-áluinn," arsa an</span>
<lb n="764"/><span>túrnae.  "Aon duine fhiafróchaidh dada dhíot lá na</span>
<lb n="765"/><span>cúirte, imir é sin dó."</span></p>
<lb n="766"/>
<lb n="767"/><p><span>"Tá go maith," arsa Seán.</span></p>
<lb n="768"/>
<lb n="769"/><p><span>Nuair tháinig an lá, chuadar go léir go dtí an chúirt.</span></p>
</div>
<pb n="23"/>
<div><lb n="770"/><p><span>Ba í cúis Sheáin an cheud chúis do thriaileadh.  D'fhiafruigh</span>
<lb n="771"/><span>an breitheamh de ar cheannaigh an fear san (.i. an cheud</span>
<lb n="772"/><span>cheannaightheóir) an bhó uaidh maidin lae an aonaigh.</span></p>
<lb n="773"/>
<lb n="774"/><p><span>CzzzzzFil.</span>
<lb n="775"/><span>"San teabha dilí abha deabha deabha,</span>
<lb n="776"/><span>San teabha dilí abha deabha dí," arsa Seán.</span></p>
<lb n="777"/>
<lb n="778"/><p><span>D'fhiafruigh an breitheamh de ar cheannaigh an tarna</span>
<lb n="779"/><span>fear an bhó uaidh maidin lae an aonaigh.  Ba é an</span>
<lb n="780"/><span>freagra ceudna bhí ag Seán.  D'fhiafruigh an breitheamh</span>
<lb n="781"/><span>de annsan, ar cheannaigh an bhean an bhó uaidh maidin</span>
<lb n="782"/><span>lae an aonaigh.</span></p>
<lb n="783"/>
<lb n="784"/><p><span>"San teabha dilí abha deabha deabha</span>
<lb n="785"/><span>San teabha dilí abha deabha dí," arsa Seán.</span></p>
<lb n="786"/>
<lb n="787"/><p><span>"Tiomáin leat abhaile, ná feiceann a bhfuil istigh</span>
<lb n="788"/><span>'sa chúirt gur amadán tú," arsa an breitheamh.</span></p>
<lb n="789"/>
<lb n="790"/><p><span>"Slighe amach, a dhaoine," arsa Seán, agus thug sé a</span>
<lb n="791"/><span>aghaidh ar an dorus.</span></p>
<lb n="792"/>
<lb n="793"/><p><span>Is gairid suas ó ghéata na cúirte bhí sé nuair do </span>
<lb n="794"/><span>lean an túrnae é.</span></p>
<lb n="795"/>
<lb n="796"/><p><span>"A Sheáin," arsa an túrnae, "nár mhaith í mo</span>
<lb n="797"/><span>chomhairle?"</span></p>
<lb n="798"/>
<lb n="799"/><p><span>"San teabha dilí abha deabha deabha</span>
<lb n="800"/><span>San teabha dilí abha deabha dí," arsa Seán.</span></p>
<lb n="801"/>
<lb n="802"/><p><span>"Ó dar fiadh, éist," arsa an túrnae, "ná fuil</span>
<lb n="803"/><span>an chúis pléidhte, agus tabhair dom mo dheich bpúint."</span></p>
<lb n="804"/>
<lb n="805"/><p><span>"San teabha dilí abha deabha deabha</span>
<lb n="806"/><span>San teabha dilí abha deabha dí," arsa Seán,</span></p>
<lb n="807"/>
<lb n="808"/><p><span>agus bhog sé chun bóthair abhaile do féin.</span>
<lb n="809"/></p>
</div>
<pb n="24"/>
<div><lb n="810"/><p><span>An Luichín Bhán</span></p>
<lb n="811"/>
<lb n="812"/><p><span>Lánamha do bhí ann tamall de bhliadhanta ó shoin,</span>
<lb n="813"/><span>agus bhí aon inghean amháin aca.  Do labhair an guth</span>
<lb n="814"/><span>an oidhche seo agus 'sé rud adubhairt sé acht go gcaithfidhe</span>
<lb n="815"/><span>an gearrchaile do chur isteach i gcaisleán go ceann</span>
<lb n="816"/><span>seacht mbliadhna gan aon phioc de sholus an lae, ná</span>
<lb n="817"/><span>na gréine do theasbáint dí, nó má theasbánfaidhe go</span>
<lb n="818"/><span>n-ionntóchadh sí 'na luichín bhán, agus ná raibh an</span>
<lb n="819"/><span>draoidheacht san le h-imtheacht dí go mbainfeadh sí</span>
<lb n="820"/><span>trí gháire as triúr ban leasa.</span></p>
<lb n="821"/>
<lb n="822"/><p><span>Cuireadh isteach i gcaisleán í agus banaltra ag</span>
<lb n="823"/><span>tabhairt aireachais dí.  Lá des na laetheanta bhí an</span>
<lb n="824"/><span>bhanaltra ag dul go dtí an tobar fé dhéin cróca uisce,</span>
<lb n="825"/><span>agus níor chuimhnigh sí ar an doras do dhúnadh 'na diaidh.</span>
<lb n="826"/><span>Nuair chas sí ó'n tobar bhí an gearrchaile ionntaighthe</span>
<lb n="827"/><span>'na luichín bhán.  D'fhan a guth agus a caint féin</span>
<lb n="828"/><span>i gcómhnuidhe aici, agus ba bhreághtha an ceol bhí aici</span>
<lb n="829"/><span>ná an ceól sídhe féin.  Bhí a dóithin le n-ithe agus</span>
<lb n="830"/><span>a ceart le codladh aici agus bhí an saoghal ar a toil</span>
<lb n="831"/><span>aici istigh 'sa chaisleán.</span></p>
<lb n="832"/>
<lb n="833"/><p><span>Bhí fiadhach ag gabháilt leath-is-muigh an lá so, agus</span>
<lb n="834"/><span>bhí mac ríogh 'sa bhfiadhach.  D'airigh sé an ceol ba</span>
<lb n="835"/><span>dheise do airigh aoinneach in a dhá chluais riamh istigh</span>
<lb n="836"/><span>'sa chaisleán.  Chuir sé fé dhraoidheacht é, agus ghaibh</span>
<lb n="837"/><span>sé mar gheasa air féin, má's i gceann mná bhí an ceól</span>
<lb n="838"/><span>do airigh sé, ná pósfadh sé aon bhean eile acht í sin.</span>
<lb n="839"/><span>Chuaidh sé go dtí doras an chaisleáin.  Bhuail sé</span>
<lb n="840"/><span>ag an doras.  Tháinig an bhanaltra agus d'oscail</span>
<lb n="841"/><span>sí do.  D'fhiafraigh sé dhí an raibh aoinneach eile sa</span>
<lb n="842"/><span>chaisleán acht í féin.  D'innis an bhanaltra dó mar</span>
<lb n="843"/><span>bhí.</span></p>
<lb n="844"/>
<lb n="845"/><p><span>"'Sé chúis a bhfuil mé nach ghaibh mé mar gheasa orm</span></p>
</div>
<pb n="25"/>
<div><lb n="846"/><p><span>féin má's i gceann mná bhí an ceol d'airigh mé gan</span>
<lb n="847"/><span>aon bhean eile bheith pósta agam acht í," ar sé sin.</span></p>
<lb n="848"/>
<lb n="849"/><p><span>Tar éis do bheith ar a mharanna ar feadh scaithimh</span>
<lb n="850"/><span>adubhairt sé ná raghadh sé indiaidh a fhocail.  Pósadh</span>
<lb n="851"/><span>é féin agus an Luichín Bhán le na chéile.  Uaireanta</span>
<lb n="852"/><span>bhíodh sé an-thrí-na-chéile agus bhíodh an-chompórd air</span>
<lb n="853"/><span>uaireanta eile.</span></p>
<lb n="854"/>
<lb n="855"/><p><span>I gcionn ocht nó naoi sheachtmhainí indiaidh an phósta,</span>
<lb n="856"/><span>adubhairt sé le n-a bhean go gcaithfeadh sé dul abhaile</span>
<lb n="857"/><span>feuchaint a athar is a mháthar.</span></p>
<lb n="858"/>
<lb n="859"/><p><span>"Is fadó ba cheart duit san a dheunamh," arsa an Luichín Bhán.</span></p>
<lb n="860"/>
<lb n="861"/><p><span>Bhí an-fháilte ag a athair agus a mháthair roimhe, mar</span>
<lb n="862"/><span>shíleadar gurb amhlaidh bhain rud éigin dó, nuair nár</span>
<lb n="863"/><span>chas sé níos túisce.</span></p>
<lb n="864"/>
<lb n="865"/><p><span>"B'fhéidir," arsa an t-athair leis, "gurb é an rud</span>
<lb n="866"/><span>ceudna do righne do bheirt dhearbhráthar do righne</span>
<lb n="867"/><span>tusa.  Phósadar san gan cead a n-athar ná a máthar."</span></p>
<lb n="868"/>
<lb n="869"/><p><span>"'Sé mhuise," arsa sé sin, "tá mé pósta le naoi</span>
<lb n="870"/><span>seachtmhaine."</span></p>
<lb n="871"/>
<lb n="872"/><p><span>"Níl aon díoghbháil annsan," arsa an t-athair,</span>
<lb n="873"/><span>"má tá bean mhaith agat.  Is gairid mhairfidh mise</span>
<lb n="874"/><span>anois, mar tá mé aosta lag.  Táim chun sceul do</span>
<lb n="875"/><span>chur go dtí do bheirt dhearbhráthar chun iarraidh ar a</span>
<lb n="876"/><span>mbeirt bhan léine a dheunamh dhom chídhfidh mé orm fá</span>
<lb n="877"/><span>do fhágfaidh mé an saoghal so, agus táim ag tabhairt</span>
<lb n="878"/><span>an chuireadh cheudna duit-se, agus pé aca de'n triúr</span>
<lb n="879"/><span>ban is deise dheunfaidh léine dom, sé a fear súd</span>
<lb n="880"/><span>gheobhaidh trian mo choda."</span></p>
<lb n="881"/>
<lb n="882"/><p><span>Nuair tháinig an prionnsa abhaile d'fhiafruigh a bhean</span>
<lb n="883"/><span>do connus bhí a mhuintir.</span></p>
<lb n="884"/>
<lb n="885"/><p><span>"Ó, tá siad go h-an-mhaith," ar sé sin, "acht a leithéid</span>
<lb n="886"/><span>seo, bhí m'athair a rádh liom, agus go bhfóiridh Dia</span></p>
</div>
<pb n="26"/>
<div><lb n="887"/><p><span>orm-sa cad do dheunfaidh mé, níl aoinneach agam</span>
<lb n="888"/><span>dheunfadh léine dhom."</span></p>
<lb n="889"/>
<lb n="890"/><p><span>"Bíodh misneach agat," ar sí sin, "nár d'airigh</span>
<lb n="891"/><span>tú riamh go mbíonn cabhair Dé ar bóthar?"</span></p>
<lb n="892"/>
<lb n="893"/><p><span>Bhrúigh sé fé chomh maith agus do fheud sé go dtí gur</span>
<lb n="894"/><span>tháinig an mhaidean a raibh sé chun dul go dtí tigh a athar.</span>
<lb n="895"/><span>D'éirigh a bhean go doth agus d'ullmhaigh sí a bhreascast</span>
<lb n="896"/><span>dó.  Nuair bhí gach aon rud i gcóir chuaidh sí go dtí</span>
<lb n="897"/><span>é agus dubhairt sí leis éirighe.</span></p>
<lb n="898"/>
<lb n="899"/><p><span>"'Dé an mhaith domh-sa éirighe?" ar seisean, "níl</span>
<lb n="900"/><span>dada agam a bheurfaidh mé liom."</span></p>
<lb n="901"/>
<lb n="902"/><p><span>"Éirigh, pé ar domhan de," ar sise, "agus dar</span>
<lb n="903"/><span>ndóigh, ní fios cá mbeadh do thógaint."</span></p>
<lb n="904"/>
<lb n="905"/><p><span>Do righne sé a comhairle agus do léirigh sé é féin</span>
<lb n="906"/><span>chun bóthair.  Nuair bhí sé chun bogadh an doras amach:</span>
<lb n="907"/><span>"Beir leat an páipéar sin ar an bhfuinneóig," ar sí</span>
<lb n="908"/><span>sin leis, "agus ná h-oscail é go mbeidh an bheirt</span>
<lb n="909"/><span>eile tar éis na léintreacha bheidh aca theasbáint."</span></p>
<lb n="910"/>
<lb n="911"/><p><span>D'imthigh sé leis agus bhí an bheirt dhearbhráthar roimhe.</span>
<lb n="912"/><span>An léine do righne bean an cheud dhearbhráthar</span>
<lb n="913"/><span>do phós, sin í do oscladh an cheud uair.  An</span>
<lb n="914"/><span>léine do righne bean an tarna dearbhráthar, 'sí</span>
<lb n="915"/><span>do oscladh an tarna huair agus ba í léine</span>
<lb n="916"/><span>do righne an Luichín Bhán an léine dhéidheanach do</span>
<lb n="917"/><span>oscladh, agus thug sí an chraobh léi ó aon léine do</span>
<lb n="918"/><span>righneadh riamh.  Bhí dath cleite do gach aon eun bhí fé'n</span>
<lb n="919"/><span>spéir 'sa léine sin.  Nuair chonnaic an t-athair í, is</span>
<lb n="920"/><span>beag nár bhain sé radharc na súl de, áilneacht agus</span>
<lb n="921"/><span>a dheiseacht bhí sí.</span></p>
<lb n="922"/>
<lb n="923"/><p><span>"Agat-sa," arsa sé, "atá an bhean is fearr des</span>
<lb n="924"/><span>na mná.  Tá trian mo choda le faghbháil agat-sa agus ag</span>
<lb n="925"/><span>do bhean indiu.  Agus ó's rud é go bhfuil mo ré-se</span>
<lb n="926"/><span>ar an saoghal so lámh le bheith caithte, ba mhaith liom a</span>
<lb n="927"/><span>rádh libh fé n-imtheóchaidh sibh indiu, go gcaithfidh gach aoin-</span></p>
</div>
<pb n="27"/>
<div><lb n="928"/><p><span>neach agaibh a bhean féin do thabhairt im' láithir-se a</span>
<lb n="929"/><span>leithéid seo lá, agus pé bean den triúr ban is fearr</span>
<lb n="930"/><span>chaoinfidh mise, is aici sin agus ag a fear bheidh mo</span>
<lb n="931"/><span>chuid go léir."</span></p>
<lb n="932"/>
<lb n="933"/><p><span>Do dhuibh a's do theann ar fhear an Luichín Bháin acht</span>
<lb n="934"/><span>níor leig sé dada air.  Is é bhí go cráidhte ag bogadh</span>
<lb n="935"/><span>chun bóthair.  Ag dul abhaile dhó bhí sé ar a mharanna</span>
<lb n="936"/><span>feuchaint cad do dheunfadh sé, agus gan aige mar</span>
<lb n="937"/><span>bhean, acht luch.</span></p>
<lb n="938"/>
<lb n="939"/><p><span>Nuair bhuail sé isteach go dtí tigh a mhná, chuir sí</span>
<lb n="940"/><span>na tuartha fáilte roimhe, agus d'fhiafruigh sí dhe connus</span>
<lb n="941"/><span>do chuaidh dó.</span></p>
<lb n="942"/>
<lb n="943"/><p><span>"Chuaidh go maith," ar sé sin, "agus bhuaidh an léine</span>
<lb n="944"/><span>do righne tusa ar gach léine dár righneadh riamh.  Acht</span>
<lb n="945"/><span>a leithéid seo, bhí ár n-athair a rádh linn, go gcaithfidh</span>
<lb n="946"/><span>gach aoinneach againn a bhean féin thabhairt leis a leithéid</span>
<lb n="947"/><span>seo do lá agus pé bean den triúr ban is fearr a</span>
<lb n="948"/><span>chaoinfidh é gurbh shin í agus a fear a gheobhaidh a chuid go</span>
<lb n="949"/><span>léir.  Agus go bhfeuchaidh Dia orm-sa cad do dheunfaidh</span>
<lb n="950"/><span>mé?"</span></p>
<lb n="951"/>
<lb n="952"/><p><span>"Bíodh misneach agat," ar sí sin, "agus ná bí i</span>
<lb n="953"/><span>gcomhnuidhe ag dol in eudóchas."</span></p>
<lb n="954"/>
<lb n="955"/><p><span>Nuair tháinig an mhaidean ghlaodhaigh an Luichín Bhán</span>
<lb n="956"/><span>ar a fear.  D'éirigh sé agus chuir sé é féin i gcóir.</span>
<lb n="957"/><span>Nuair bhí sé ag bogadh chun bóthair do labhair an Luichín</span>
<lb n="958"/><span>leis.  Dubhairt sí leis dhá phíosa bhata do bhreith leis,</span>
<lb n="959"/><span>agus imtheacht suas go dtí lag an bhóthair, agus gan</span>
<lb n="960"/><span>tor sceach ná tor aitinn do fhágaint gan bualadh, ar</span>
<lb n="961"/><span>eagla go mbeadh cat ná madra ionnta thabharfadh</span>
<lb n="962"/><span>fúithi.  D'imthigh an fear bocht leis agus is é bhí go</span>
<lb n="963"/><span>maolchluasach ag imtheacht.</span></p>
<lb n="964"/>
<lb n="965"/><p><span>Nuair a fuair an Luichín Bhán imthighthe é, chuaidh sí</span>
<lb n="966"/><span>agus fuair sé dhá cheann deug de fhranncaigh agus dhá</span>
<lb n="967"/><span>cheann deug de lucha.  Chuir sí luch mar mharcach ar gach</span></p>
</div>
<pb n="28"/>
<div><lb n="968"/><p><span>franncach.  Fuair sí píosa pháipéir annsan agus dhein sí</span>
<lb n="969"/><span>carréiste canta dhe.  Ghaibh sí isteach na franncaigh fé,</span>
<lb n="970"/><span>agus shuidh sí isteach sa charréiste í féin, agus thiomáin</span>
<lb n="971"/><span>sí léi suas an bóthar.  Nuair bhí sí ag gabháilt thar</span>
<lb n="972"/><span>chrosaire bhí tamall ón tigh cad do bheadh ag gabháilt</span>
<lb n="973"/><span>aníos an bóthar 'na coinne acht triúr ban leasa, agus</span>
<lb n="974"/><span>na trí gáire do righneadar d'airigh na mairbh ins na</span>
<lb n="975"/><span>reiligeacha iad.  Ar ionntódh na baise do righneadh</span>
<lb n="976"/><span>capaill des na franncaigh, agus do righneadh fearaibh</span>
<lb n="977"/><span>des na lucha, agus d'ionntaigh an carréiste sa t-slighe</span>
<lb n="978"/><span>ná raibh a bharr le faghbháilt.  D'imthigh an draoidheacht</span>
<lb n="979"/><span>den Luichín Bhán agus ba í an bhean ba bhreághtha ar</span>
<lb n="980"/><span>luigh gaoth ná grian riamh uirri í.</span></p>
<lb n="981"/>
<lb n="982"/><p><span>Thiomáin sí léi annsan suas go dtí an áit a raibh a</span>
<lb n="983"/><span>fear.  Bheannaigh sí dhó agus d'fhiafruigh sí dhe cad do</span>
<lb n="984"/><span>bhí sé a dheunamh ag teacht aníos lag an bhóthair.</span></p>
<lb n="985"/>
<lb n="986"/><p><span>"Ní leigfeadh náire dhom é do innsint duit, a</span>
<lb n="987"/><span>bhean uasail," ar seisean.</span></p>
<lb n="988"/>
<lb n="989"/><p><span>"Ó gheobhaidh tú é innsint domh-sa," ar sí sin, "mar</span>
<lb n="990"/><span>b'fhéidir go bhfuighbhinn congnamh do thabhairt duit."</span></p>
<lb n="991"/>
<lb n="992"/><p><span>Annsan d'innis sé go áith-leasc dí gurbh amhlaidh</span>
<lb n="993"/><span>phós sé luichín bhán agus go raibh sí ag teacht aníos an</span>
<lb n="994"/><span>bóthar, agus go raibh sé ag bualadh na dtor ar eagla</span>
<lb n="995"/><span>go mbeadh cat nó madra ionnta mharbhóchadh í."</span></p>
<lb n="996"/>
<lb n="997"/><p><span>"Bí istigh sa charréiste," ar sí sin.  "Níl baoghal</span>
<lb n="998"/><span>ar do bhean phósta mar is mise í."</span></p>
<lb n="999"/>
<lb n="1000"/><p><span>"Ó ní tú a chuigint ná ar aon chor," ar seisean,</span>
<lb n="1001"/><span>"mar is maith atá aithne agam ar mo bhean phósta."</span></p>
<lb n="1002"/>
<lb n="1003"/><p><span>Acht nuair bhí sí ag dul i bhfad air chuaidh sé isteach</span>
<lb n="1004"/><span>agus d'imthigheadar go dtí tigh a athar.  Bhí an bheirt</span>
<lb n="1005"/><span>dearbhráthar agus a gcuid ban rómpa.  Bean an cheud</span>
<lb n="1006"/><span>dhearbhráthar do phós, 'sí chuaidh 'sa chaoineadh an cheud</span>
<lb n="1007"/><span>uair.  Chaoin sí go breágh é agus ba bhinn leat bheith</span>
<lb n="1008"/><span>ag éisteacht léi.  Thosnuigh bean an tearna dearbhráthar</span></p>
</div>
<pb n="29"/>
<div><lb n="1009"/><p><span>annsan, agus bhí sí sin thar na beartaibh leis.  Annsan</span>
<lb n="1010"/><span>thosnuigh an tríomhadh bean, ba í sin an Luichín Bhán.</span>
<lb n="1011"/><span>Dhein sí an caoineadh chomh h-aoibhinn sin, gur chuir sí</span>
<lb n="1012"/><span>sámhán agus sior-chodladh ar a raibh ag éisteacht léi.</span>
<lb n="1013"/><span>Nuair dhúisigh an t-athair thug sé a strus agus a gheall</span>
<lb n="1014"/><span>go léir don Luichín Bhán agus dá fear, agus mhaireadar</span>
<lb n="1015"/><span>go saidhbhir sámh an chuid eile dá saoghal.</span></p>
<lb n="1016"/>
<lb n="1017"/><p><span>Aonach na Carraige.</span></p>
<lb n="1018"/>
<lb n="1019"/><p><span>Tamall dhe bhliadhanta ó shoin, bhí beirt fhear bhí ar</span>
<lb n="1020"/><span>a bpádh ag dul go dtí an Charraig le roint beithidheach.</span>
<lb n="1021"/><span>Cheapadar, mar bhí roint dá n-aois tabhartha, gur mhaith</span>
<lb n="1022"/><span>an rud dóibh garsún óg do bhreith leó chun na mbeithidheach</span>
<lb n="1023"/><span>do stopadh ar na beárnacha, agus orm-sa bheartuigheadar</span>
<lb n="1024"/><span>chun dul leó, mar bhíos go bríoghmhar ar mo chosa, agus</span>
<lb n="1025"/><span>go deimhin is girrfhiadh fánach ná béarfainn air an lá</span>
<lb n="1026"/><span>san.</span></p>
<lb n="1027"/>
<lb n="1028"/><p><span>Bhíomar ag an Charraig le breacadh an lae.  Ba</span>
<lb n="1029"/><span>ró-ghairid gur cheannuigheadh na beithidhigh os na fearaibh,</span>
<lb n="1030"/><span>mar bhí an-ghlaodhach ar bheithidhigh reamhra an lá ceudna,</span>
<lb n="1031"/><span>agus bhí buille na tuagha de fheóil ar ár gcuid-ne dhíobh.</span>
<lb n="1032"/><span>Nuair bhí na beithidhigh imthighthe uainn agus airgead</span>
<lb n="1033"/><span>tógtha, chuamar isteach i dtigh ag ithe ár mbreascaist.</span>
<lb n="1034"/><span>Nuair do bhí mo bholg lán agam féin shuidh mé ar chathaoir</span>
<lb n="1035"/><span>mar bhí mé cortha.</span></p>
<lb n="1036"/>
<lb n="1037"/><p><span>"B'fhéidir, a Mhicil," arsa na fearaibh (fir), "gur</span>
<lb n="1038"/><span>mhaith leat-sa do reast do dheunamh, agus gheobhaimíd-ne</span>
<lb n="1039"/><span>amach feuchaint connus atá an t-aonach ag imtheacht.</span>
<lb n="1040"/><span>Glaodhfaimíd ort-sa nuair bheimíd i gcóir chun dul</span>
<lb n="1041"/><span>abhaile."</span></p>
<lb n="1042"/>
<lb n="1043"/><p><span>Thuit mo chodladh orm fhéin, agus nuair do dhúisigh mé</span>
<lb n="1044"/><span>d'fhiafruigh mé de bhean a' tighe ar tháinig na fearaibh</span>
<lb n="1045"/><span>(fir) im' lorg.</span>
<lb n="1046"/></p>
</div>
<pb n="30"/>
<div><lb n="1047"/><p><span>"Níor tháinig, a gharsúin," ar sí sin.</span></p>
<lb n="1048"/>
<lb n="1049"/><p><span>"Go bhféachaidh Dia orm-sa," arsa mise, "is amhlaidh</span>
<lb n="1050"/><span>d'imthigheadar abhaile agus níor chuimhnigheadar ar</span>
<lb n="1051"/><span>ghlaodhach orm."</span></p>
<lb n="1052"/>
<lb n="1053"/><p><span>"Ó'se Dia linn," arsa bean a' tighe, "ná fuil</span>
<lb n="1054"/><span>fhios agat ná deunfaidís é sin?"</span></p>
<lb n="1055"/>
<lb n="1056"/><p><span>"An inneósfá dhom, a bhean a' tighe, 'dé an t-am</span>
<lb n="1057"/><span>'sa ló é?"</span></p>
<lb n="1058"/>
<lb n="1059"/><p><span>"Tá sé tar éis an dá bhuille dheug," ar sí sin.</span></p>
<lb n="1060"/>
<lb n="1061"/><p><span>"Mara dtiocfaidh siad i mbeagán eile aimsire,"</span>
<lb n="1062"/><span>arsa mise, "cuirfidh mé chun bóthair."</span></p>
<lb n="1063"/>
<lb n="1064"/><p><span>Ní rabhadar ag teacht, agus bhain mé dhíom mo bhróga</span>
<lb n="1065"/><span>agus mo stocaí.  D'fhag mé slán ag bean a' tighe</span>
<lb n="1066"/><span>agus chuaidh mé leath-is-muigh dhe'n doras. D'fheuch</span>
<lb n="1067"/><span>mé soir siar agus ó dheas, agus d'iarr mé ar Dhia mé</span>
<lb n="1068"/><span>chur ar mo leas.  D'imthigh mé liom chun bóthair annsan.</span>
<lb n="1069"/><span>Bhí mé tamall ag rioth agus tamall ag siubhal.  Ní</span>
<lb n="1070"/><span>ró-fhada chun bóthair bhí mé nuair bhí an oidhche ag teacht</span>
<lb n="1071"/><span>orm.  Tháinig mé suas le fear a raibh boiscín ar a</span>
<lb n="1072"/><span>dhrom aige.</span></p>
<lb n="1073"/>
<lb n="1074"/><p><span>"'Dé chúis do bhróga a's do stocaí bheith dhíot, a</span>
<lb n="1075"/><span>gharsúin?" ar seisean.</span></p>
<lb n="1076"/>
<lb n="1077"/><p><span>Dh'innis mé mo chúrsaidhe dhó.</span></p>
<lb n="1078"/>
<lb n="1079"/><p><span>"Bhfuil dul i bhfad ó bhaile ort?" ar sé sin.</span></p>
<lb n="1080"/>
<lb n="1081"/><p><span>"Tá dul go Dúngarbhán orm," arsa mise.</span></p>
<lb n="1082"/>
<lb n="1083"/><p><span>"Annsan," arsa sé, "atá mé féin ag dul.  Fanfaidh</span>
<lb n="1084"/><span>mé leat, agus cuir ort do bhróga is do stocaí."</span></p>
<lb n="1085"/>
<lb n="1086"/><p><span>Shuidh mé síos ar phort na díge agus chuir mé orm</span>
<lb n="1087"/><span>iad.  Nuair bhíodar orm d'fhiafruigh sé dhíom an raibh</span>
<lb n="1088"/><span>aon chipín soluis agam.</span></p>
<lb n="1089"/>
<lb n="1090"/><p><span>"Ó'se Dia linn, níl," arsa mise, "acht b'fhéidir</span>
<lb n="1091"/><span>ná beadh sé ró-fhada nuair theagmhochadh tigh linn."</span></p>
<lb n="1092"/>
<lb n="1093"/><p><span>B'fhíor dom, mar is gairid chuamar nuair theagmhaigh</span>
<lb n="1094"/><span>tigh linn.</span>
<lb n="1095"/></p>
</div>
<pb n="31"/>
<div><lb n="1096"/><p><span>"Cuir an boiscín seo ar do ghualainn," ar seisean,</span>
<lb n="1097"/><span>"agus bí ag imtheacht leat agus gheobhaidh mise greim</span>
<lb n="1098"/><span>'sa mbóthar ort."</span></p>
<lb n="1099"/>
<lb n="1100"/><p><span>Bhí mé fhéin ag imtheacht liom agus mé ag feuchaint as</span>
<lb n="1101"/><span>mo dhiaidh anois is arís, agus gan aon phioc d'fhear an</span>
<lb n="1102"/><span>bhosca le feiscint agam ag teacht.  Nuair bhí mé tar-éis</span>
<lb n="1103"/><span>stiall mhaith dhé'n bhóthar do chur díom chonnaic mé</span>
<lb n="1104"/><span>strapa ar an gclaidhe ar thaobh coilleadh bhí ann, agus</span>
<lb n="1105"/><span>thug mé m'aghaidh ar dhul in áirde ar an strapa.</span>
<lb n="1106"/><span>Nuair bhí mé in áirde ar mhulla an chlaidhe shamhaltaigh</span>
<lb n="1107"/><span>sé dhom go raibh casán ag imtheacht tríd an gcoill.</span>
<lb n="1108"/><span>D'imthigh mé liom síos an casán agus mo bhoiscín</span>
<lb n="1109"/><span>thiar ar mo dhrom agam.  Ní ró-fhada síos bhí mé</span>
<lb n="1110"/><span>nuair do theagmhaigh tigh liom agus chonnaic mé an</span>
<lb n="1111"/><span>solas amach fé bhun an duiris.  Chuaidh mé go dtí</span>
<lb n="1112"/><span>an doras agus bhuail lem' láimh é.  Is gairid bhí mé</span>
<lb n="1113"/><span>ag fuireach nuair d'oscail bean an doras. Bheannaigh</span>
<lb n="1114"/><span>mé dhí agus bheannaigh sí sin domh-sa.</span></p>
<lb n="1115"/>
<lb n="1116"/><p><span>"An bhfuighbhinn bheith istigh uait, a bhean a' tighe?"</span>
<lb n="1117"/><span>arsa mise.</span></p>
<lb n="1118"/>
<lb n="1119"/><p><span>"Duine an-eaglach san oidhche is eadh mé, agus tá</span>
<lb n="1120"/><span>mé tar-éis bóthar fada do chuir díom, agus ba mhór</span>
<lb n="1121"/><span>an grádh Dia dhuit lóistín do thabhairt dom go maidin."</span></p>
<lb n="1122"/>
<lb n="1123"/><p><span>"Tabharfaidh mé, agus fáilte," arsa sí sin.</span></p>
<lb n="1124"/>
<lb n="1125"/><p><span>"Is dócha go bhfuil tú cortha ag an mbóthar, a</span>
<lb n="1126"/><span>gharsúin.  B'fhéidir go mbeadh dúil agat in rud</span>
<lb n="1127"/><span>éigin le n-ithe."</span></p>
<lb n="1128"/>
<lb n="1129"/><p><span>"Duine muinteardha thabharfadh dom é," arsa mise.</span>
<lb n="1130"/><span>Leag sí pláitín prátaí agus pláitín feola chugham,</span>
<lb n="1131"/><span>agus d'ith mé mo dhaothain díobh.</span></p>
<lb n="1132"/>
<lb n="1133"/><p><span>"B'fhéidir go mbeidhtheá-sa ag éirighe go doith ar</span>
<lb n="1134"/><span>maidin agus go mba mhaith leat dul a chodladh anois?"</span>
<lb n="1135"/><span>arsa bean an tighe liom.</span>
<lb n="1136"/></p>
</div>
<pb n="32"/>
<div><lb n="1137"/><p><span>"Maite, mhuise, ba mhaith liom," arsa mise, "mar</span>
<lb n="1138"/><span>tá mé pléidhte ag an mbóthar."</span></p>
<lb n="1139"/>
<lb n="1140"/><p><span>"Tá go maith, a gharsúin, sin í in áirde do leaba os</span>
<lb n="1141"/><span>cionn póirse an t-seomra, agus gheobhaidh tú an chathaoir</span>
<lb n="1142"/><span>sin annsan do chur féd' chosa chun dul in áirde.</span>
<lb n="1143"/><span>bead-sa ag léiriughadh an tighe go fóil, agus tá roinnt</span>
<lb n="1144"/><span>rudaí beaga le deunamh agam fá do raghaidh mé a</span>
<lb n="1145"/><span>chodladh," arsa sí sin.  D'imthigh mé liom in áirde</span>
<lb n="1146"/><span>sa lochta beag agus d'fhág mé mo bhoiscín sa chistin</span>
<lb n="1147"/><span>im' dhiaidh.  Bhain mé dhíom mo chuid eudaigh annsan,</span>
<lb n="1148"/><span>agus chaith mé in áirde i mbun na leabthan iad, agus</span>
<lb n="1149"/><span>chuaidh mé isteach sa leaba.  Bhí me an-chompórdamhail</span>
<lb n="1150"/><span>sínte siar sa leaba, acht níor bhfada gur airigh mé an</span>
<lb n="1151"/><span>buille mór á bhualadh ar an doras, agus ar bhfallaing</span>
<lb n="1152"/><span>fhéineach gur chuir Micil cluas air féin, agus cad do </span>
<lb n="1153"/><span>bheadh ann acht triúr fear agus chúig cinn de bheithidhigh</span>
<lb n="1154"/><span>do bhí goidthe aca.</span></p>
<lb n="1155"/>
<lb n="1156"/><p><span>Thiománadar isteach sa chistin iad agus luigheadar</span>
<lb n="1157"/><span>chúcha, agus mharbhaigheadar iad.  Bhaineadar na croicinn</span>
<lb n="1158"/><span>díobh, agus chuireadar isteach i mbairrle iad.  Shuidheadar</span>
<lb n="1159"/><span>síos annsan agus d'itheadar a suipéar i dteannta</span>
<lb n="1160"/><span>a chéile.  Ar ball, bhí fear aca ag dul suas sa seomra</span>
<lb n="1161"/><span>agus cad air bhuailfeadh sé barr a bhróige acht ar mo</span>
<lb n="1162"/><span>bhoiscín-se.  Chorraigh na rudaí bhí istigh ann.</span></p>
<lb n="1163"/>
<lb n="1164"/><p><span>"Dé an riabhach rud é seo?" ar seisean, agus</span>
<lb n="1165"/><span>rabharta feirge air.</span></p>
<lb n="1166"/>
<lb n="1167"/><p><span>"Garsún ar thug mé bheith istigh dó anocht," arsa</span>
<lb n="1168"/><span>bean an tighe, "sin é a bhosca."</span></p>
<lb n="1169"/>
<lb n="1170"/><p><span>"Ó, dar so súd, ná raibh fhios agat ná raibh sé</span>
<lb n="1171"/><span>luadhalta dhuit aoinneach do leigint annso isteach?</span>
<lb n="1172"/><span>B'fhuiris dh'aithint gur tusa bhí chun sinn a chrochadh."</span></p>
<lb n="1173"/>
<lb n="1174"/><p><span>"Éistighidh go réidh," arsa bean an tighe, "ar son</span>
<lb n="1175"/><span>anamainn bhúr marbh, agus gheobhaidh sibh éirighe ar ball,</span></p>
</div>
<pb n="33"/>
<div><lb n="1176"/><p><span>agus é sin do mharbhughadh, agus é chur amuigh sa choill,</span>
<lb n="1177"/><span>agus annsan ní baoghal go gcrochfaidh sé sibh."</span></p>
<lb n="1178"/>
<lb n="1179"/><p><span>Nuair do bhraitheas an duine déidheanach díobh imthighthe</span>
<lb n="1180"/><span>a chodladh d'éirigh mé féin.  Bhí mé ad' iarraidh mo</span>
<lb n="1181"/><span>chos do sháidh amach i gcosa mo bhríste agus i dtaobh gan</span>
<lb n="1182"/><span>an solas bheith agam, bhain an bríste an-aimsir díom</span>
<lb n="1183"/><span>á chur orm.  'Dé an díoghbháil, nach nuair bhí sé orm,</span>
<lb n="1184"/><span>an taobh ba cheart bheith abhus 'sé bhí siar, acht imbasa,</span>
<lb n="1185"/><span>d'fhág mé mar sin é mar ní leigfeadh an t-eagla dhom</span>
<lb n="1186"/><span>bheith ag lapadáil leis níos sia.  Chas mé crios aniar</span>
<lb n="1187"/><span>tharm agus tháinig mé anuas ó'n leaba, agus dá mbeadh</span>
<lb n="1188"/><span>chiseán bogán fé'm chosa ní dóigh liom go mbrisfinn</span>
<lb n="1189"/><span>ceann aca.  Bhí greim le'm fhiacla agam ar mo phus</span>
<lb n="1190"/><span>ar eagla go n-aireóchaidhe m'anál.  Bhí mé ag ceapadh</span>
<lb n="1191"/><span>dhom féin má gheobhainn an doras do oscailt go mbeadh</span>
<lb n="1192"/><span>liom.  Níor thug mé bróg ná stoca liom, hata ná</span>
<lb n="1193"/><span>bosca, agus ba thoil le Dia go bhfuair mé an doras do</span>
<lb n="1194"/><span>oscailt.  Le linn is mé bheith ag imtheacht de'n tairsing,</span>
<lb n="1195"/><span>dhein an doras glór, agus i maithte bhí amhras agam go</span>
<lb n="1196"/><span>mbeadh an tóir im'dhiaidh.</span></p>
<lb n="1197"/>
<lb n="1198"/><p><span>Oidhche ghealaighe ba eadh í, agus is beag d'fheur do</span>
<lb n="1199"/><span>fhás fé'm chosa go ndeachaidh mé treasna dhá pháirc,</span>
<lb n="1200"/><span>acht riothfainn níos mire meireach an t-slighe a raibh</span>
<lb n="1201"/><span>an bríste orm.  Pé feuchaint ghug mé im'dhiaidh chonnaic</span>
<lb n="1202"/><span>mé an tóir ag teacht, agus do righne mé dh'iarracht ar</span>
<lb n="1203"/><span>thigh feirmeóra bhí tamall uaim.  Isteach san iothlainn</span>
<lb n="1204"/><span>chuaidh mé.  Bhí cruach bhreágh thuighe ann agus bhí dréimire</span>
<lb n="1205"/><span>'na sheasamh le ceann na cruaiche.  Níor dhein mé acht</span>
<lb n="1206"/><span>an dréimire do chur díom suas, agus nuair bhí mé shuas</span>
<lb n="1207"/><span>ar bharr na cruaiche tharraing mé an dréimire in áirde</span>
<lb n="1208"/><span>as mo dhiaidh.  Ní túisce bhí an dréimire in áirde agam</span>
<lb n="1209"/><span>ná dh'airigh mé fúm shíos iad.  Bhí fhios aca go maith</span>
<lb n="1210"/><span>go raibh mé in áirde ar bharr na cruaiche agus chromadar</span>
<lb n="1211"/><span>ag bailiughadh gach aon rud bhí san iothlainn agus á gcur</span>
<lb n="1212"/><span><pb n="34"/>      </span>
<lb n="1213"/><span>ós cionn a chéile, 'sa tslighe go rabhadar lámh le bheith</span>
<lb n="1214"/><span>in áirde, acht má bhíodar, scaoileas síos an dréimire</span>
<lb n="1215"/><span>ar an taobh eile agus bhogas liom chun reatha arís.  Ag</span>
<lb n="1216"/><span>dul thar an tarna claidhe dhom (claidhe clocha fuara ba</span>
<lb n="1217"/><span>eadh é) thuit mé féin agus an claidhe i dteannta a chéile.</span>
<lb n="1218"/><span>Bhí fhios agam go raibh deireadh liom agus d'imthigh mé ar</span>
<lb n="1219"/><span>mo chromada cois an chlaidhe agus cad do theangmhochadh</span>
<lb n="1220"/><span>liom acht sean-chabhail capaill.  Ní raibh ann acht na</span>
<lb n="1221"/><span>h-easnuidheacha agus cnámh a dhroma.  Chuiadh mé féin</span>
<lb n="1222"/><span>isteach agus shín mé istigh innte.  Nuair tháinig an</span>
<lb n="1223"/><span>triúr suas d'fhéachadar thimcheall acht ní raibh pioc</span>
<lb n="1224"/><span>díom le feiscint.  Is beag ná go rabhadar ag ithe</span>
<lb n="1225"/><span>a chéile i dtaobh mé imtheacht uatha.</span></p>
<lb n="1226"/>
<lb n="1227"/><p><span>"Casaimís abhaile in ainm Dé," arsa fear aca,</span>
<lb n="1228"/><span>"ní fheadar sé siúd cia h-é sinn, agus ní baoghal go</span>
<lb n="1229"/><span>gcasfaidh sé ar an dúthaigh seo tar éis an scannradh</span>
<lb n="1230"/><span>bhain dó anocht."</span></p>
<lb n="1231"/>
<lb n="1232"/><p><span>"Ní fheadar 'dé rud é seo thall," arsa fear eile</span>
<lb n="1233"/><span>aca.</span></p>
<lb n="1234"/>
<lb n="1235"/><p><span>"Tá, sean-chabhail capaill," arsa an fear mór,</span>
<lb n="1236"/><span>"agus ós rud é ná fuil dada againn ag dul abhaile</span>
<lb n="1237"/><span>tá sé chomh maith dúinn í bhualadh in áirde ar ár</span>
<lb n="1238"/><span>nguailne."</span></p>
<lb n="1239"/>
<lb n="1240"/><p><span>Thugadar leo í agus mise sínte istigh innte.  Nuair</span>
<lb n="1241"/><span>thángadar go dtí an macha d'fhiafruigh ceann aca dhen</span>
<lb n="1242"/><span>bheirt eile cad do dheunfaidís léi.</span></p>
<lb n="1243"/>
<lb n="1244"/><p><span>"Tá sé chomh maith dhúinn í chaitheamh annso cois an</span>
<lb n="1245"/><span>chlaidhe, mar atá an tigh istigh ró-bhrúidhte le gach aon</span>
<lb n="1246"/><span>rud," arsa an fear mór.</span></p>
<lb n="1247"/>
<lb n="1248"/><p><span>Leagadar anuas ar an gclaidhe annsan í, agus ba</span>
<lb n="1249"/><span>thoil le Dia go raibh an ghealach ag dul chuige, mar bhí</span>
<lb n="1250"/><span>crampa i gcois liom agus chaith mé í shíneadh.</span>
<lb n="1251"/><span>D'imthigheadar leó isteach 'sa tigh annsan.  Nuair</span>
<lb n="1252"/><span>fuaireas-sa imthighthe iad, tháinig mé amach as chabhail</span></p>
</div>
<pb n="35"/>
<div><lb n="1253"/><p><span>an t-sean-chapaill agus bhogas chun bóthair abhaile agus</span>
<lb n="1254"/><span>ag teacht aníos dom thar choill an tSeurlóigigh is eadh bhí</span>
<lb n="1255"/><span>dúnainn an lae ag éirighe orm agus mise go suaidhte</span>
<lb n="1256"/><span>sáraighthe tar éis na h-oidhche.  Níor chuaidh mé go dtí</span>
<lb n="1257"/><span>an Charraig riamh ó shoin.</span></p>
<lb n="1258"/>
<lb n="1259"/><p><span>Gabha na Ceardchan Deirge.</span></p>
<lb n="1260"/>
<lb n="1261"/><p><span>Bhí gabha uair ag an Cheárdcha Dhearg agus bhí sé</span>
<lb n="1262"/><span>díomhaoin an lá so.  Casadh garsún isteach go dtí é.</span></p>
<lb n="1263"/>
<lb n="1264"/><p><span>"Dia dhuit," arsa an garsún.</span></p>
<lb n="1265"/>
<lb n="1266"/><p><span>"Dia a's Muire a's Pádraig duit," arsa an gabha.</span></p>
<lb n="1267"/>
<lb n="1268"/><p><span>"An dtabharfá dhom tamall de'n cheárdchain ar</span>
<lb n="1269"/><span>feadh leath-uair a chluig, má's é do thoil é?" arsa</span>
<lb n="1270"/><span>an garsún.</span></p>
<lb n="1271"/>
<lb n="1272"/><p><span>"I mbasa tabharfaidh mé," arsa an gabha, "mar is</span>
<lb n="1273"/><span>beag an gleithearán atá indiu orm,"</span></p>
<lb n="1274"/>
<lb n="1275"/><p><span>Chuaidh an garsún ar fuaid na ceárdchan, agus ní'l</span>
<lb n="1276"/><span>aon bhlúire iarainn fuair sé nár bhailig sé chuige agus</span>
<lb n="1277"/><span>nár chaith sé isteach 'sa teine.  Is gairid fhág sé ann</span>
<lb n="1278"/><span>iad nuair tharraing sé amach arís iad.  Bhuail sé buille</span>
<lb n="1279"/><span>agus leath-bhuille orra, agus i gceann ceathramha uaire</span>
<lb n="1280"/><span>bhí an cheárdcha lán de chearca agus de lachain aige.</span>
<lb n="1281"/><span>Bhailigh sé chuige isteach in mála iad, agus d'fhág sé</span>
<lb n="1282"/><span>slán ag an ngabha agus d'imthigh sé leis.</span></p>
<lb n="1283"/>
<lb n="1284"/><p><span>Nuair fuair an gabha imthighthe é chuaidh sé féin feuchaint</span>
<lb n="1285"/><span>an bhfuighbheadh sé aon bhlúire iarainn na dhiaidh, agus</span>
<lb n="1286"/><span>an méid fuair sé thug sé leis go dtí an teine iad.</span>
<lb n="1287"/><span>Is gairid do fhág sé 'sa teine iad nuair do tharraing</span>
<lb n="1288"/><span>sé amach iad.  Bhuail sé buille agus leath-bhuille orra</span>
<lb n="1289"/><span>agus dá mbeadh sé á mbualadh ó shoin ní bhfuighbheadh</span>
<lb n="1290"/><span>sé cearca ná lachain do dheunamh dhíobh.</span></p>
<lb n="1291"/>
<lb n="1292"/><p><span>Tháinig an garsún arís an lá 'na dhiaidh sin agus</span>
<lb n="1293"/><span>sean-chapall gan mhaith aige.</span>
<lb n="1294"/></p>
</div>
<pb n="36"/>
<div><lb n="1295"/><p><span>"An dtabharfá tamall de'n cheárdchain indiu dom?"</span>
<lb n="1296"/><span>arsa an garsún.</span></p>
<lb n="1297"/>
<lb n="1298"/><p><span>"Mhuise, i mbasa, tabharfaidh mé," arsa an gabha,</span>
<lb n="1299"/><span>"mar ní mó atá le deunamh indiu agam ná indé."</span></p>
<lb n="1300"/>
<lb n="1301"/><p><span>Chuaidh an garsún ag deunamh crúdh do'n chapall.</span>
<lb n="1302"/><span>Nuair bhí sí deunta aige chuaidh sé amach agus bhain</span>
<lb n="1303"/><span>sé an chos ó'n chapall.  Thug sé leis isteach í.  Nuair</span>
<lb n="1304"/><span>bhí an chrúdh curtha fé'n gcois aige, chuaidh sé amach agus</span>
<lb n="1305"/><span>chuir sé an chos fé'n gcapall arís, agus in áit</span>
<lb n="1306"/><span>sean chapall gan mhaith, 'sé rud bhí aige annsan ná</span>
<lb n="1307"/><span>capall breágh óg.  Chuaidh an garsún in áirde ar an</span>
<lb n="1308"/><span>gcapall, d'fhág sé slán ag an ngabha agus d'imthigh</span>
<lb n="1309"/><span>sé leis.</span></p>
<lb n="1310"/>
<lb n="1311"/><p><span>Nuair fuair an gabha imthighthe é bhí sé ar a mharanna.</span></p>
<lb n="1312"/>
<lb n="1313"/><p><span>"I mbasa," ar sé sin in a aigne féin, "raghad suas</span>
<lb n="1314"/><span>agus tabharfad anuas mo shean-chapall féin agus</span>
<lb n="1315"/><span>deunfad an cleas céadna leis."</span></p>
<lb n="1316"/>
<lb n="1317"/><p><span>Chuaidh, agus thug sé leis anuas é.  Righne sé crúdh</span>
<lb n="1318"/><span>do'n chapall agus nuair bhí an chrúdh deunta aige,</span>
<lb n="1319"/><span>bhain sé an chos ó'n chapall agus thug leis isteach í</span>
<lb n="1320"/><span>chun an chrúdh do chur fúithi.  Nuair do chas sé bhí an</span>
<lb n="1321"/><span>capall caillte.</span></p>
<lb n="1322"/>
<lb n="1323"/><p><span>"Mhuise, nár éirighe acht an t-ádh leat-sa, a gharsúin</span>
<lb n="1324"/><span>mhí-ádhmharaigh, nach mise atá creachta indiu agat," ar</span>
<lb n="1325"/><span>seisean.</span></p>
<lb n="1326"/>
<lb n="1327"/><p><span>Tháinig an garsún an tríomhadh lá agus dhá shean-bhean</span>
<lb n="1328"/><span>in éinfheacht leis.  D'iarr sé tamall de'n cheárdchain</span>
<lb n="1329"/><span>arís, agus má d'iarr fuair sé í.  Righne sé dhá shúgán</span>
<lb n="1330"/><span>féir agus chaith sé thimcheall ar an dá shean-bhean iad,</span>
<lb n="1331"/><span>agus chuir sé isteach 'sa teine iad.  Is gairid d'fhág</span>
<lb n="1332"/><span>sé ann iad nuair do tharraing sé amach arís iad.  Bhuail</span>
<lb n="1333"/><span>sé buille agus leath-bhuille orra agus dhein sé cailín</span>
<lb n="1334"/><span>breágh óg dhíobh.  D'fhág sé slán agus beannacht ag</span></p>
</div>
<pb n="37"/>
<div><lb n="1335"/><p><span>an ngabha annsan, agus d'imthigh sé leis é féin agus</span>
<lb n="1336"/><span>an cailín óg.</span></p>
<lb n="1337"/>
<lb n="1338"/><p><span>Nuair fuair an gabha imthighthe iad, chuaidh sé suas go</span>
<lb n="1339"/><span>dtí a thigh, agus thug sé anuas a bhean féin agus máthair</span>
<lb n="1340"/><span>a chéile.  Dhein sé dhá shúgán féir agus cheangail sé an</span>
<lb n="1341"/><span>bheirt bhan le na chéile agus chuir sé isteach 'sa teine</span>
<lb n="1342"/><span>iad.  D'aireochthá fiche míle ó bhaile iad ag liúirigh agus</span>
<lb n="1343"/><span>ag scréachaigh.  Chriothadar an cheárdcha le neart a</span>
<lb n="1344"/><span>mbéicidhe acht bhí sé chomh maith aca éisteacht.  Nuair</span>
<lb n="1345"/><span>bhíodar tamall 'sa teine tharraing sé amach iad.  Bhuail</span>
<lb n="1346"/><span>sé buille agus leath-bhuille orra, acht dá mbeadh sé</span>
<lb n="1347"/><span>á mbualadh ó shoin ní bhfuighbheadh sé cailín óg do dheunamh</span>
<lb n="1348"/><span>dhíobh.</span></p>
<lb n="1349"/>
<lb n="1350"/><p><span>Tamall maith 'na dhiaidh sin bhí an garsún ag gabháil</span>
<lb n="1351"/><span>thar an cheárdchain.  Bheannaigh sé do'n ghabha agus</span>
<lb n="1352"/><span>bheannaigh an gabha dó.</span></p>
<lb n="1353"/>
<lb n="1354"/><p><span>"Connus atá an sceul ó shoin agat?" arsa an</span>
<lb n="1355"/><span>garsún.</span></p>
<lb n="1356"/>
<lb n="1357"/><p><span>"Tá, go beó bocht," arsa an gabha.</span></p>
<lb n="1358"/>
<lb n="1359"/><p><span>"Tá sé chomh maith dhuit an cheárdcha do fhágaint</span>
<lb n="1360"/><span>as dhiaidh agus teacht liom-sa," arsa an garsún.</span>
<lb n="1361"/><span>"Dochtúir is eadh mise agus deunfaidh mé dochtúir</span>
<lb n="1362"/><span>eile dhíot-sa."</span></p>
<lb n="1363"/>
<lb n="1364"/><p><span>"B'fhéidir nár bh'fhearr ar domhan é," arsa an gabha,</span>
<lb n="1365"/><span>"mar fear is eadh mé atá cráidhte go maith ag an</span>
<lb n="1366"/><span>saoghal."</span></p>
<lb n="1367"/>
<lb n="1368"/><p><span>D'ímthigheadar leó annsan go dtí fear mór saidhbhir</span>
<lb n="1369"/><span>bhí ag coimeád na leabthan ar feadh chúig bhliadhna.</span>
<lb n="1370"/><span>Nuair do shroiseadar an tigh adubhradar gur dochtúirí</span>
<lb n="1371"/><span>iad agus go mba mhaith leó an máighistir d'fheiscint.</span>
<lb n="1372"/><span>Dubhradh leó ná raibh aon mhaith dhóibh é d'fheiscint mar</span>
<lb n="1373"/><span>go raibh sé tabhartha suas ag na dochtúirí go léir.</span></p>
<lb n="1374"/>
<lb n="1375"/><p><span>"Má tá féin," arsa an garsún, "Atá coinne againne</span>
<lb n="1376"/><span>maith do dheunamh dhó."</span>
<lb n="1377"/></p>
</div>
<pb n="38"/>
<div><lb n="1378"/><p><span>Dubhradh leó annsan dá dtógfaidís an máighistir</span>
<lb n="1379"/><span>go bhfuighbhidís breath a mbéal féin d'ór agus d'airgead.</span>
<lb n="1380"/><span>Chuaidh an bheirt dhochtúirí in áirde go dtí an seomra 'na</span>
<lb n="1381"/><span>raibh an duine uasal tinn.  D'fheuchadar air agus</span>
<lb n="1382"/><span>fuaradar báisín uisce allabhog.  Dhúnadar doras</span>
<lb n="1383"/><span>an t-seomra annsan.  Tharraing an garsún ceann</span>
<lb n="1384"/><span>an duine uasail amach thar chnaiste na leabthan agus</span>
<lb n="1385"/><span>bhain sé an ceann de le bileóig bhí aige.  Nigh</span>
<lb n="1386"/><span>sé 'sa mbáisín an gearradh.  Nuair bhí sé nighte glan</span>
<lb n="1387"/><span>tirim aige, chuir sé ar cholainn an duine uasail é agus</span>
<lb n="1388"/><span>i gcionn trí cheathramha uaire, bhuail an triúr aca anuas</span>
<lb n="1389"/><span>an staighre, agus bhí an duine uasal chomh maith in a</span>
<lb n="1390"/><span>shláinte agus bhí sé riamh.</span></p>
<lb n="1391"/>
<lb n="1392"/><p><span>Thug an garsún an chuid is mó dhen airgead fuair</span>
<lb n="1393"/><span>sé as an duine uasal do thógaint, thug sé don ghabha</span>
<lb n="1394"/><span>é.  Pé ar domhan raidhlsidhe do bhuail an gabha cheap</span>
<lb n="1395"/><span>sé go raibh sé chomh maith de dhochtúir leis an ngarsún</span>
<lb n="1396"/><span>agus dubhairt sé go n-imtheóchadh sé ar chion a lámha</span>
<lb n="1397"/><span>féin feasta.</span></p>
<lb n="1398"/>
<lb n="1399"/><p><span>"Tá go maith," arsa an garsún, "Gheobhair imtheacht."</span></p>
<lb n="1400"/>
<lb n="1401"/><p><span>Chuaidh an gabha go dtí an mbaile mór agus cheannaigh</span>
<lb n="1402"/><span>sé bileóg mar bhí ag an ngarsún.  Bhí sé ráidhte go</span>
<lb n="1403"/><span>raibh duine uasal ag dul chun báis in a leithéid sin</span>
<lb n="1404"/><span>d'áit.  Chuaidh an gabha go dtí muintir an duine</span>
<lb n="1405"/><span>uasail, acht dubhradar sin leis ná raibh aon mhaith dhó</span>
<lb n="1406"/><span>dul á fheuchaint, mar go raibh sé ag tarraingt leis.</span>
<lb n="1407"/><span>Bhí teipighthe ar na dochtúirí go léir aon mhaith do dheunamh</span>
<lb n="1408"/><span>dhó.</span></p>
<lb n="1409"/>
<lb n="1410"/><p><span>"Dochtúir mise," arsa an gabha, "agus níor theip</span>
<lb n="1411"/><span>orm fós an mhaith do dheunamh, agus tá mé sásta ar</span>
<lb n="1412"/><span>mo cheann do chailleamhaint mara ndeunfaidh mé an</span>
<lb n="1413"/><span>duine uasal do leigheas."</span></p>
<lb n="1414"/>
<lb n="1415"/><p><span>Scaoileadh suas go dtí an seomra é.  Fuair sé</span>
<lb n="1416"/><span>báisín uisce allabhog.  Chuir sé gach aoinneach amach as</span></p>
</div>
<pb n="39"/>
<div><lb n="1417"/><p><span>an seomra agus dhún sé an doras.  Tharraing sé</span>
<lb n="1418"/><span>amach ceann an duine uasail go dtí faobhar na leab-</span>
<lb n="1419"/><span>than, agus bhain sé an ceann de leis an mbileóig.  Seo</span>
<lb n="1420"/><span>an ceann ag preabarnaigh agus ag léimrig ar fuaid</span>
<lb n="1421"/><span>an t-seomra agus ní bhfuighbheadh sé breith air dá</span>
<lb n="1422"/><span>gcaillfeadh sé a chiall.  Pé feuchaint do righne sé amach</span>
<lb n="1423"/><span>'sa bhfuinneóig cia chídhfeadh sé amuigh acht an garsún.</span></p>
<lb n="1424"/>
<lb n="1425"/><p><span>"Ó'se, le h-anamainn do mharbh, tar aníos chugham</span>
<lb n="1426"/><span>go mear, nó tá deireadh liom," arsa an gabha.</span></p>
<lb n="1427"/>
<lb n="1428"/><p><span>Tháinig an dochtúir óg aníos agus is gairid an mhoill</span>
<lb n="1429"/><span>bhí air nuair do rug sé ar an gceann.  Nigh sé agus</span>
<lb n="1430"/><span>ghlan sé é, agus bhuail sé in áirde ar an duine uasal é,</span>
<lb n="1431"/><span>agus ba ghairid go raibh an duine uasal chomh maith agus</span>
<lb n="1432"/><span>bhí sé riamh.  Bhuail an triúr aca anuas an staighre</span>
<lb n="1433"/><span>agus ní fios cad é an pádh fuaradar ó'n duine uasal.</span></p>
<lb n="1434"/>
<lb n="1435"/><p><span>Do labhair an dochtúir óg leis an ngabha annsan,</span>
<lb n="1436"/><span>agus adubhairt sé leis an dochtúireacht do chaitheamh</span>
<lb n="1437"/><span>uaidh, agus go dtabharfadh sé féin buaidh dhó a bhuaidhfeadh</span>
<lb n="1438"/><span>ar an ndochtúireacht.  Dhein an gabha mar adubhradh</span>
<lb n="1439"/><span>leis agus tháinig sé abhaile go dtí a thig féin.  Ba</span>
<lb n="1440"/><span>ghairid na dhiaidh sin go ndeachaidh sé go Contae Chorcaighe,</span>
<lb n="1441"/><span>agus atá sé thiar ann ó shoin ag baint coiréal cloch</span>
<lb n="1442"/><span>agus ag deunamh coiníní agus girrfhiadhtha dhes na clocha,</span>
<lb n="1443"/><span>agus meireach san ní bheadh coinín ná girrfhiadh in Éirinn</span>
<lb n="1444"/><span>indiu.</span></p>
<lb n="1445"/>
<lb n="1446"/><p><span>Seán Ó Céilleacháin.</span></p>
<lb n="1447"/>
<lb n="1448"/><p><span>Bhí lánamha phósta ann tamall de bhliadhanta ó shoin</span>
<lb n="1449"/><span>go mba ainm do fhear a tighe Seán Ó Céilleacháin.  Máire</span>
<lb n="1450"/><span>bhí ar a bhean.  Bhí Seán Ó Céilleacháin lá ag dul go</span>
<lb n="1451"/><span>dtí an aonach.  Casadh fear ins an mbóthar leis.</span></p>
<lb n="1452"/>
<lb n="1453"/><p><span>"Dia dhuit," arsa an fear.</span></p>
<lb n="1454"/>
<lb n="1455"/><p><span>"Dia a's Muire a's Pádraig duit," arsa Seán.</span>
<lb n="1456"/></p>
</div>
<pb n="40"/>
<div><lb n="1457"/><p><span>"An bhfeadar tú dhom," arsa an fear, "cá bhfuil</span>
<lb n="1458"/><span>tigh Sheáin Uí Chéilleacháin annso?"</span></p>
<lb n="1459"/>
<lb n="1460"/><p><span>"'Dé an gnó atá agat dé?" arsa Seán.</span></p>
<lb n="1461"/>
<lb n="1462"/><p><span>"Tá, go bhfuil deirbhshiúr dó thuaidh gairid do Chluain</span>
<lb n="1463"/><span>Meala ag dul chun báis."</span></p>
<lb n="1464"/>
<lb n="1465"/><p><span>"Is mise Seán Ó Céilleacháin," arsa Seán.</span></p>
<lb n="1466"/>
<lb n="1467"/><p><span>D'imthigheadar leó dhen mbóthar annsan.  Do righ-</span>
<lb n="1468"/><span>neadar an comhgar trí shliabh agus aiteann, trí fhraoch</span>
<lb n="1469"/><span>agus trí spiara árda cloch, tamall ar an árdán agus</span>
<lb n="1470"/><span>tamall ar an ísleán, go ndeachadar ó thuaidh go dtí</span>
<lb n="1471"/><span>an áit a raibh a dheirbhshiúr.  Ní raibh pioc den chroiceann</span>
<lb n="1472"/><span>ar chosa Sheáin ná raibh scriosta stractha le gairbheacht</span>
<lb n="1473"/><span>an bhóthair.</span></p>
<lb n="1474"/>
<lb n="1475"/><p><span>Nuair tháinig oidhche an aonaigh b'ait le n-a bhean ná</span>
<lb n="1476"/><span>raibh Seán ag teacht abhaile.  D'imthigh sí ar fuaid</span>
<lb n="1477"/><span>tighthe an bhaile feuchaint an bhfeiceóchadh aoinneach</span>
<lb n="1478"/><span>Seán ag an aonach.  Ní bhfuair sí aon sceul ó aoinneach.</span>
<lb n="1479"/><span>Níor tháinig sé an oidhche sin ná ist oidhche i mbáireach,</span>
<lb n="1480"/><span>ná ist oidhche in oirthear.</span></p>
<lb n="1481"/>
<lb n="1482"/><p><span>I gcionn cheithre lá 'na dhiaidh sin, bhí cúigear fear</span>
<lb n="1483"/><span>ag feirmeóir ag dul ag baint mhóna.  An cheud áit</span>
<lb n="1484"/><span>a ndeachadar ag polladh fuaradar fear báidhte i bpoll</span>
<lb n="1485"/><span>na móna.  Thógadar aníos ar an bport é.  Nígheadar</span>
<lb n="1486"/><span>agus ghlanadar é, agus ní bhfuighbhidís a dheunamh amach</span>
<lb n="1487"/><span>cérbh'é é.  Rioth an sceul ar fuaid an bhaile go bhfuaradh</span>
<lb n="1488"/><span>a leithéid i bpoll na móna.  Tháinig an baile, agus</span>
<lb n="1489"/><span>tháinig bean Sheáin Uí Chéilleacháin.  Righne gach aoinneach</span>
<lb n="1490"/><span>amach gurbh é Seáin agus gurbh amhlaidh dh'iompaigh</span>
<lb n="1491"/><span>uisce na móna a dhath.  Thugadar abhaile go dtí an</span>
<lb n="1492"/><span>tigh é, agus is í Máire do chaill le tórramh do chur</span>
<lb n="1493"/><span>air, agus le Aifrean do chur leis.</span></p>
<lb n="1494"/>
<lb n="1495"/><p><span>I gcionn seacht seachtmhaine 'na dhiaidh san, do phós</span>
<lb n="1496"/><span>bean Sheáin Uí Chéilleacháin táilliúir bhí ar an áit.  Bhí</span>
<lb n="1497"/><span>cos ghairid aige, slán mo chomhartha, agus bhí sé ar leath-</span></p>
</div>
<pb n="41"/>
<div><lb n="1498"/><p><span>shúil, agus a chainncín ag éirighe rud beag in áirde sa</span>
<lb n="1499"/><span>spéir.</span></p>
<lb n="1500"/>
<lb n="1501"/><p><span>"Níl aon airgead agam thabharfainn duit as an</span>
<lb n="1502"/><span>bpósadh do dheunamh, a Athair," arsa Máire leis an</span>
<lb n="1503"/><span>sagart, "mar a dtógfá muc atá agam."</span></p>
<lb n="1504"/>
<lb n="1505"/><p><span>"Tógfaidh mé," arsa an sagart, "acht ní bheurfad</span>
<lb n="1506"/><span>liom anois í."</span></p>
<lb n="1507"/>
<lb n="1508"/><p><span>Tháinig Seán Ó Céilleacháin abhaile oidhche Shathrainn</span>
<lb n="1509"/><span>thimcheall seachtmhain 'na dhiaidh sin.  Chuaidh sé go dtí</span>
<lb n="1510"/><span>an doras.  Bhuail sé ag an doras agus d'fhiafruigh</span>
<lb n="1511"/><span>sé an raibh aoinneach istigh.</span></p>
<lb n="1512"/>
<lb n="1513"/><p><span>"Ó dar so súd," arsa Máire, "sid é Seán Ó</span>
<lb n="1514"/><span>Céilleacháin atá ag teacht na sprid chun mise do</span>
<lb n="1515"/><span>mharbhughadh i dtaobh tusa do phósadh."</span></p>
<lb n="1516"/>
<lb n="1517"/><p><span>"Ní tusa mharbhóchaidh sé a chuigint," arsa an</span>
<lb n="1518"/><span>táilliúir, "acht mise mharbhóchaidh sé i dtaobh tusa do</span>
<lb n="1519"/><span>phósadh."</span></p>
<lb n="1520"/>
<lb n="1521"/><p><span>Chuireadar gach aon trucáil bhí istigh leis an doras</span>
<lb n="1522"/><span>chun ná fuighbheadh an sprid dul isteach.  Nuair ná</span>
<lb n="1523"/><span>h-osclóchthaidhe an doras do Sheán, chaith sé dul isteach</span>
<lb n="1524"/><span>i mbothán na muice, mar bhí sé cortha tuirseach ag an</span>
<lb n="1525"/><span>mbóthar agus ba chuma leis cá ndeunfadh sé a reast.</span></p>
<lb n="1526"/>
<lb n="1527"/><p><span>Sin í an oidhche cheudna do bheartaigh an sagart ar</span>
<lb n="1528"/><span>bheirt fhear do chur fé dhéin na muice.  Chun í shiubhal</span>
<lb n="1529"/><span>bhíodar, mar bhí tigh an t-sagairt agus tigh Sheáin Uí</span>
<lb n="1530"/><span>Chéilleacháin gairid do na chéile.  Bhí córda aca chun é chur</span>
<lb n="1531"/><span>ar chois na muice.  Chuaidh fear an chórda go dtí doras</span>
<lb n="1532"/><span>an bhotháin agus bhí sé d'iarraidh teacht ar chois deiridh</span>
<lb n="1533"/><span>na muice.  Ní fhaca sé, is níor d'airigh sé dada gur</span>
<lb n="1534"/><span>buaileadh anuas idir an dá shlinneán é le buille bhata</span>
<lb n="1535"/><span>cuilinn.  Nuair fuair sé é féin do chruinniughadh rioth</span>
<lb n="1536"/><span>sé amach, agus as go bráth leis an mbeirt aca chomh</span>
<lb n="1537"/><span>mear is do thug Dia cosa dóibh.  Níor stadadar gur</span>
<lb n="1538"/><span>bhaineadar amach tigh an t-sagairt.</span>
<lb n="1539"/></p>
</div>
<pb n="42"/>
<div><lb n="1540"/><p><span>"Ia dhe," arsa an sagart, "cad atá bhúr gcur ag</span>
<lb n="1541"/><span>rioth, nó ar thugabhair libh an mhuc?"</span></p>
<lb n="1542"/>
<lb n="1543"/><p><span>"Níor thugamar, a Athair," arsa siad san, agus</span>
<lb n="1544"/><span>ba dhícheall dóibh labhairt le neart saothair.</span></p>
<lb n="1545"/>
<lb n="1546"/><p><span>"'Dé chúis?" arsa an sagart.</span></p>
<lb n="1547"/>
<lb n="1548"/><p><span>"Mar tá Seán Ó Céilleacháin ins an mbothán,"</span>
<lb n="1549"/><span>arsa siad san.</span></p>
<lb n="1550"/>
<lb n="1551"/><p><span>"Ó Dia lem' anam," arsa an sagart, "nach bhfuil</span>
<lb n="1552"/><span>an fear sin curtha le dhá mhí, agus nár d'airgheabhar é</span>
<lb n="1553"/><span>á chur fé ghuidhe an phobail?"</span></p>
<lb n="1554"/>
<lb n="1555"/><p><span>"Is cuma 'sa riabhach, a Athair," arsa siad sin, "tá</span>
<lb n="1556"/><span>sé 'sa mbothán anocht."</span></p>
<lb n="1557"/>
<lb n="1558"/><p><span>"Ní h-airigheadh an talamh sibh," arsa an sagart,</span>
<lb n="1559"/><span>"nó deurfaidhe gur sibh an bheirt amadán is mó beó.</span>
<lb n="1560"/><span>Caithfidh sibh dul agus an mhuc thabhairt abhaile libh</span>
<lb n="1561"/><span>anocht."</span></p>
<lb n="1562"/>
<lb n="1563"/><p><span>"Ní chaithfimíd, agus ní raghaimíd, a Athair," arsa</span>
<lb n="1564"/><span>siad san, "mara dtiocfaidh tú féin linn."</span></p>
<lb n="1565"/>
<lb n="1566"/><p><span>Tháinig an sagart leó agus thug sé leis a stoil,</span>
<lb n="1567"/><span>agus a leabhar.  Bhí beárna shingil chloch ag bun an</span>
<lb n="1568"/><span>bhóithrín.  Chuaidh an triúr aca suas ar ghualainn na</span>
<lb n="1569"/><span>beárnan.  Chuir an sagart an stoil air ag doras an</span>
<lb n="1570"/><span>bhotháinín, agus d'oscail sé an leabhar beag agus bhí</span>
<lb n="1571"/><span>sé á léigheamh, mar oidhche spéir ghealaigh ba eadh í.</span>
<lb n="1572"/><span>An fear chuaidh isteach an cheud uair, ní hé chuaidh isteach</span>
<lb n="1573"/><span>an tarna h-uair.  Is gairid bhí sé istigh sa mbothán,</span>
<lb n="1574"/><span>agus é ar a chromadadh, nuair buaileadh idir an dá</span>
<lb n="1575"/><span>shlinneán é.  Nuair d'airigh an sagart fuaim an bhuille</span>
<lb n="1576"/><span>thug sé léim, agus chaill sé an leabhairín beag den</span>
<lb n="1577"/><span>iarracht san.  Rioth an triúr aca, acht ba bhríoghmhaire an</span>
<lb n="1578"/><span>sagart chun dul thar an bheárnain ná iad.  Thuit an</span>
<lb n="1579"/><span>bheirt fhear agus an bheárna i bhfochair a chéile, agus ní</span>
<lb n="1580"/><span>baoghal gur d'fhan an sagart gur d'éirigheadar.  Ar</span>
<lb n="1581"/><span>maidin lá ar na bháireach ba í maidin Dé Domhnaigh í.</span></p>
</div>
<pb n="43"/>
<div><lb n="1582"/><p><span>D'éirigh Seán Ó Ceilleacháin as easair na muice, nuair</span>
<lb n="1583"/><span>ba am leis é, agus chuaidh sé amach sa macha.  Bhí doras</span>
<lb n="1584"/><span>tighe na muintire dúnta i gcomhnuidhe.  Chuaidh sé amach</span>
<lb n="1585"/><span>go dtí claidhe an mhacha agus bhuail sé a dhá uillinn ar</span>
<lb n="1586"/><span>an gclaidhe agus bhí sé ar a mharanna.  Ba ghairid go</span>
<lb n="1587"/><span>bhfaca sé cuideachta daoine ag gabháilt an chomhgair</span>
<lb n="1588"/><span>go dtí an Aifreann.</span></p>
<lb n="1589"/>
<lb n="1590"/><p><span>"Ní beag dom a dhonacht chaith mé an oidhche agus</span>
<lb n="1591"/><span>gan an tAifreann do chailleamhaint," arsa Seán.</span>
<lb n="1592"/><span>Agus d'imthigh sé i ndiaidh na cuideachtan go dtí an</span>
<lb n="1593"/><span>Aifreann.</span></p>
<lb n="1594"/>
<lb n="1595"/><p><span>D'aithin cuid des na daoine é, agus bhíodar ag</span>
<lb n="1596"/><span>imtheacht an-mhear uaidh.  Shíl Seán gurbh' amhlaidh bhíodar </span>
<lb n="1597"/><span>déidheanach don Aifreann agus bhí sé ag geurughadh na</span>
<lb n="1598"/><span>ndiaidh.  Ba ghairid gur riothadar.  Má riothadar,</span>
<lb n="1599"/><span>rioth Seán 'na ndiaidh.  Nuair chonnaic na daoine go</span>
<lb n="1600"/><span>léir Seán ag rioth baineadh árd-gheit asta.  Isteach sa</span>
<lb n="1601"/><span>séipéal leó chomh mear agus bhí aca.  Isteach le Seán</span>
<lb n="1602"/><span>in a ndiaidh.  Rioth na daoine amach an doras eile nuair</span>
<lb n="1603"/><span>a chonnacadar Seán.  Rioth an sagart chomh maith leó</span>
<lb n="1604"/><span>agus níor d'fhan duine dhaoine beó sa séipéal acht</span>
<lb n="1605"/><span>Seán Ó Céilleacháin.</span></p>
<lb n="1606"/>
<lb n="1607"/><p><span>"Dia lem' anam," arsa Seán, "ní fheadar 'dé chúis</span>
<lb n="1608"/><span>gach aoinneach bheith as a chiall, agus 'dé an díoghbháil</span>
<lb n="1609"/><span>acht an sagart chomh dona leo."</span></p>
<lb n="1610"/>
<lb n="1611"/><p><span>Tháinig Seán thar n-ais abhaile.  Bhí a dhuirisín féin</span>
<lb n="1612"/><span>oscailte roimhe, agus bhí a bhean in a suidhe ar thaobh</span>
<lb n="1613"/><span>den teine agus an táilliúir ar an taobh eile.  Nuair</span>
<lb n="1614"/><span>chonnaic Máire Seán ag teacht isteach an doras leig</span>
<lb n="1615"/><span>sí liúigh aisti, agus is beag ná go ndeachaidh sí i</span>
<lb n="1616"/><span>lagachar le neart scannradh.</span></p>
<lb n="1617"/>
<lb n="1618"/><p><span>"Ó Dia lem' anam, a Sheáin Uí Chéilleacháin, cia aca</span>
<lb n="1619"/><span>beó nó marbh atá tú?"</span>
<lb n="1620"/></p>
</div>
<pb n="44"/>
<div><lb n="1621"/><p><span>"Is deas duit-se nach marbh atáim," arsa Seán.</span>
<lb n="1622"/><span>"Dá mbeinn-se marbh bheitheá-sa gan muc aréir.</span>
<lb n="1623"/><span>Tháinig beirt bhitheamhnach fé dhéin na muice, acht má</span>
<lb n="1624"/><span>thángadar chaitheadar imtheacht gan an mhuc.  Níor</span>
<lb n="1625"/><span>bhfada 'na dhiaidh sin gur tháinig triúr den treibh cheudna</span>
<lb n="1626"/><span>acht chaitheadar sin an bóthar do thabhairt ortha gan an</span>
<lb n="1627"/><span>mhuc leis."</span></p>
<lb n="1628"/>
<lb n="1629"/><p><span>"Acht nár thórramhuigheadh thusa ar an mbórd san,</span>
<lb n="1630"/><span>agus dá chomhartha san féin, nach mise do chaill le tú</span>
<lb n="1631"/><span>thórramh?" arsa Máire.</span></p>
<lb n="1632"/>
<lb n="1633"/><p><span>"In ainm Dé, éist a bhean, agus ná bhí ag deunamh</span>
<lb n="1634"/><span>Máire Ní Ógáin díot féin.  Cia hé an fear so istigh</span>
<lb n="1635"/><span>agat?"</span></p>
<lb n="1636"/>
<lb n="1637"/><p><span>"Tá, an táilliúir," arsa Máire, "mar shíl mé go</span>
<lb n="1638"/><span>raibh tusa curtha, agus phós mé an táilliúir seo."</span></p>
<lb n="1639"/>
<lb n="1640"/><p><span>"Éirigh as san a tháilliúir na smuilce," arsa Seán,</span>
<lb n="1641"/><span>"agus bog bóthar abhaile duit féin, agus ná feictear</span>
<lb n="1642"/><span>go bráth arís ar an dúthaigh seo thú."</span></p>
<lb n="1643"/>
<lb n="1644"/><p><span>Réiltín an Earbaill.</span></p>
<lb n="1645"/>
<lb n="1646"/><p><span>Bhí mé lá dom' shaoghal, nuair bhí mé im' pháiste,</span>
<lb n="1647"/><span>bhfochair mo mháthar a's í ag piocadh brosna.  Tháinig</span>
<lb n="1648"/><span>an seabhac agus rug sé le na ghob a's le na chrúcaí</span>
<lb n="1649"/><span>orm.  Thug sé in áirde ins an spéir uachtarach mé.</span>
<lb n="1650"/><span>Chuaidh sé in áirde i bpuillín beag caol 's deireadh</span>
<lb n="1651"/><span>agus leag sé uaidh i bpáircín bháin mé agus thuit mo</span>
<lb n="1652"/><span>chodladh orm.  Nuair do dhúisigh mé b'ait liom de</span>
<lb n="1653"/><span>thalamh an domhain cá raibh mé.</span></p>
<lb n="1654"/>
<lb n="1655"/><p><span>D'éirigh mé agus chimil mé mo bhasa dem' shúile.</span>
<lb n="1656"/><span>D'fheuch mé uaim in gach áit agus chonnaic mé tigh thíos</span>
<lb n="1657"/><span>i lag beag talmhan tamaillín uaim.  Righne mé dh'iar-</span></p>
</div>
<pb n="45"/>
<div><lb n="1658"/><p><span>racht air, agus chuaidh mé isteach.  Bheannaigh mé do</span>
<lb n="1659"/><span>mhuintir an tighe agus bheannaigh muintir an tighe go</span>
<lb n="1660"/><span>fáilteamhail dom.</span></p>
<lb n="1661"/>
<lb n="1662"/><p><span>"Bhfuil tú i bhfad ar an dúthaigh seo?" arsa fear</span>
<lb n="1663"/><span>a'tighe.</span></p>
<lb n="1664"/>
<lb n="1665"/><p><span>"Mhaise, i maithte, nílim, a fhir mhaith," arsa mise.</span>
<lb n="1666"/><span>"Ní fheadar mé dhe thalamh an domhain cá bhfuilim, nó</span>
<lb n="1667"/><span>cad do thug annso mé."</span></p>
<lb n="1668"/>
<lb n="1669"/><p><span>"'Dé an ainm atá ort, led' thoil?" ar sé sin.</span></p>
<lb n="1670"/>
<lb n="1671"/><p><span>"Micil Ó Muirgheasa ó'n Rinn, is ainm dom,"</span>
<lb n="1672"/><span>arsa mise.</span></p>
<lb n="1673"/>
<lb n="1674"/><p><span>"Tar ag ithe, a Mhicil Uí Mhuirgheasa," arsa fear</span>
<lb n="1675"/><span>a' tighe, "atá an dinnéar i gcóir."</span></p>
<lb n="1676"/>
<lb n="1677"/><p><span>"I mbasa raghaidh mé," arsa mise, "mar tá ocras</span>
<lb n="1678"/><span>orm."</span></p>
<lb n="1679"/>
<lb n="1680"/><p><span>Nuair bhí an dinnéar ithte againn d'fhiafruigh mé</span>
<lb n="1681"/><span>d'fhear a' tighe an raibh aon mhórán tighthe ins an dúthaigh</span>
<lb n="1682"/><span>in a rabhamar.  Dubhairt sé ná raibh ann acht trí tighthe,</span>
<lb n="1683"/><span>agus ná raibh acht deich n-acra fichead talmhan ag gabháilt</span>
<lb n="1684"/><span>leó.</span></p>
<lb n="1685"/>
<lb n="1686"/><p><span>"Ní fheadar an mbeadh aon ghnó agaibh dhem' leithéid</span>
<lb n="1687"/><span>se," arsa mise.</span></p>
<lb n="1688"/>
<lb n="1689"/><p><span>"Ní bheadh, a Mhicil," arsa fear a' tighe, "mar níl</span>
<lb n="1690"/><span>sé luadhailte dúinn aoinneach eile do choimeád annso</span>
<lb n="1691"/><span>acht sinn féin."</span></p>
<lb n="1692"/>
<lb n="1693"/><p><span>"Go bhfeuchaidh Dia orm-sa, má 'seadh," arsa mise,</span>
<lb n="1694"/><span>"agus connus raghaidh mé abhaile?"</span></p>
<lb n="1695"/>
<lb n="1696"/><p><span>"Tá an foghmhar bainte buailte againn," arsa fear</span>
<lb n="1697"/><span>a'tighe, "acht tá mé deimhneach ná eiteóchaidh aoinneach</span>
<lb n="1698"/><span>de'n triúr againn tá in ár gcomhnuidhe annso tú ar</span>
<lb n="1699"/><span>chuid lae de shúgán tuighe, agus annsan gheobhthá cuid</span>
<lb n="1700"/><span>na dtrí lá do cheangal le na chéile agus bheurfadh sin</span>
<lb n="1701"/><span>tamall maith síos tú.  Ba mhór an nídh dhuit gan an</span>
<lb n="1702"/><span>tuitim mhór ar fad bheith agat.  Gheobhaidh tú fuireach</span></p>
</div>
<pb n="46"/>
<div><lb n="1703"/><p><span>im' fhochair-se anocht, agus tosnughadh ar an súgán</span>
<lb n="1704"/><span>imbáireach."</span></p>
<lb n="1705"/>
<lb n="1706"/><p><span>"Tá go maith," arsa mise, "is dócha ná fuil dada</span>
<lb n="1707"/><span>eile le deunamh, agus go deimhin táim an-bhuidheach</span>
<lb n="1708"/><span>díot."</span></p>
<lb n="1709"/>
<lb n="1710"/><p><span>Chodail mé an oidhche sin in a fhochair agus chuaidh mé</span>
<lb n="1711"/><span>ag obair ar an súgán an mhaidean 'na dhiaidh sin.</span></p>
<lb n="1712"/>
<lb n="1713"/><p><span>Nuair bhí cuid lae deunta agam chuaidh mé um thráth-</span>
<lb n="1714"/><span>nóna go dtí an tarna tigh.  Bheannaigh mé do mhuintir</span>
<lb n="1715"/><span>an tighe agus bheannaigheadar san domh-sa.  D'innis</span>
<lb n="1716"/><span>mé mo sceul do fhear a' tighe agus d'iarr mé cuid</span>
<lb n="1717"/><span>lae de shúgán tuighe air.</span></p>
<lb n="1718"/>
<lb n="1719"/><p><span>"Gheobhaidh tú é agus fáilte," ar seisean, "má</span>
<lb n="1720"/><span>dheineann sé aon acra dhuit."</span></p>
<lb n="1721"/>
<lb n="1722"/><p><span>"Ó'se go deimhin deunfaidh, cuid mhór," arsa mise.</span>
<lb n="1723"/><span>"Acht b'fheárr liom ná rud ná deurfainn go bhfuighbhtheá</span>
<lb n="1724"/><span>mé choimeád ar feadh roint seachtmhainí."</span></p>
<lb n="1725"/>
<lb n="1726"/><p><span>"Ó'se Dia linn," ar seisean, "dá mbeadh aon</span>
<lb n="1727"/><span>ghnó agam díot choimeádfainn tú agus fáilte, acht níl</span>
<lb n="1728"/><span>sé de chead againn aoinneach do choimeád annso acht</span>
<lb n="1729"/><span>an triúr againn."</span></p>
<lb n="1730"/>
<lb n="1731"/><p><span>Thug mé an lá agus an oidhche 'na fhochair agus</span>
<lb n="1732"/><span>annsan chuaidh mé go dtí an tríomhadh fear.  Fuair</span>
<lb n="1733"/><span>mé cuid lae uaidh sin leis, agus is é bhí go deas</span>
<lb n="1734"/><span>séimhialta liom.</span></p>
<lb n="1735"/>
<lb n="1736"/><p><span>Cheangail mé na trí píosaí dhe'n a chéile annsan</span>
<lb n="1737"/><span>agus fuair mé píosa dhe bhata láidir.  Chuir mé barr</span>
<lb n="1738"/><span>air agus tháinig mé go dtí beul an phuill.  Sháidh mé</span>
<lb n="1739"/><span>an bata síos 'sa talamh ag beul an phuill agus bhuail</span>
<lb n="1740"/><span>mé le sáil mo bhróige é chun é do dhaingniughadh go</span>
<lb n="1741"/><span>maith.  Cheangail mé ceann an t-súgáin dhe'n mbata</span>
<lb n="1742"/><span>agus scaoil mé síos an ceann eile.  Chuaidh mé síos</span>
<lb n="1743"/><span>ar an súgán annsan ó láimh go láimh.  Nuair bhí mé ar</span>
<lb n="1744"/><span>cheann an t-súgán ní raibh aon phioc dhe'n talamh so le</span></p>
</div>
<pb n="47"/>
<div><lb n="1745"/><p><span>feiscint agam.  Mharannaigh mé orm féin agus dubhairt</span>
<lb n="1746"/><span>mé liom féin má raghainn in áirde arís go mb'fhéidir</span>
<lb n="1747"/><span>go bhfuighbhinn cuid trí lá eile.  In áirde liom arís</span>
<lb n="1748"/><span>ó láimh go láimh.  Nuair bhí mé i ngiorracht trí troighthe</span>
<lb n="1749"/><span>do bheul an phuill, cad do bheadh ná fear aca in áirde,</span>
<lb n="1750"/><span>agus nuair chonnaic sé ag casadh mé ghearraidh sé an</span>
<lb n="1751"/><span>súgán.  Anuas liom agus an súgán im' dhorn.  Bhí</span>
<lb n="1752"/><span>an ghaoth andeas im' shéideadh ó thuaidh agus an ghaoth</span>
<lb n="1753"/><span>adtuaidh im'shéideadh ó dheas.  Bhíodh im' shéideadh</span>
<lb n="1754"/><span>soir, siar, ó dheas agus ó thuaidh agus gach aoinneach</span>
<lb n="1755"/><span>chídheadh san oidhche mé shílidís gur mé Réiltín an</span>
<lb n="1756"/><span>Earbaill.  I gcionn chúig sheachtmhaine is eadh thuit mé</span>
<lb n="1757"/><span>'sa churrach móna i mBaile Uí Chiaróg.  Bhí fearaibh ag</span>
<lb n="1758"/><span>baint mhóna 'sa churrach agus thógadar mé.  Thugadar</span>
<lb n="1759"/><span>braoinín té dhom, agus nuair tháinig mé chugham féin</span>
<lb n="1760"/><span>theasbánadar an bóthar abhaile dom.  Ní raibh dada</span>
<lb n="1761"/><span>agam thabharfainn dóibh acht amháin an súgán.  Tháinig</span>
<lb n="1762"/><span>mé abhaile go dtí m'athair agus mo mháthair, agus mara</span>
<lb n="1763"/><span>raibh fáilte aca romham níl gob ar ghandal.</span></p>
<lb n="1764"/>
<lb n="1765"/><p><span>Donnchadh ó Urmhumha.</span></p>
<lb n="1766"/>
<lb n="1767"/><p><span>Seo fear bhí ann tamall de bhliadhanta ó shoin a</span>
<lb n="1768"/><span>mb'ainm dó Donnchadh Urmhumha.  Chuaidh sé lá go dtí</span>
<lb n="1769"/><span>an aonach ag díol bó.  Theagmhaigh fear 'sa mbóthar</span>
<lb n="1770"/><span>leis.</span></p>
<lb n="1771"/>
<lb n="1772"/><p><span>"Cad atá tú ag lorg ar an mbó?" arsa an fear.</span></p>
<lb n="1773"/>
<lb n="1774"/><p><span>"Táim ag lorg chúig phúint deug deich uirri," arsa</span>
<lb n="1775"/><span>Donnchadh.</span></p>
<lb n="1776"/>
<lb n="1777"/><p><span>"Tá cláirseach cheóil annso agam-sa," arsa an</span>
<lb n="1778"/><span>fear, "agus is fearr dhuit an chláirseach ná na ceudta</span>
<lb n="1779"/><span>púnt.  Aoinneach bheadh ag rinnce a n-imreóchthá an</span></p>
</div>
<pb n="48"/>
<div><lb n="1780"/><p><span>chláirseach dó níor ghádh dhuit é stad go dtí gur mhaith</span>
<lb n="1781"/><span>leat féin é."</span></p>
<lb n="1782"/>
<lb n="1783"/><p><span>Thóg Donnchadh an chláirseach ar an mbó agus chuaidh</span>
<lb n="1784"/><span>sé abhaile.  "Cad fuair tú ar an mbó, a Dhonnchadh?"</span>
<lb n="1785"/><span>arsaigh a mháthair leis.</span></p>
<lb n="1786"/>
<lb n="1787"/><p><span>"Fuair mé rud maith," arsa Donnchadh.</span></p>
<lb n="1788"/>
<lb n="1789"/><p><span>"'Dé mhéid?" arsa an mháthair.</span></p>
<lb n="1790"/>
<lb n="1791"/><p><span>"Inneosad duit ar nómaint," arsa Donnchadh.  "Acht</span>
<lb n="1792"/><span>seo cóir cheóil a fuair mé agus ba mhaith liom tú fheiscint</span>
<lb n="1793"/><span>ag deunamh bobhta rinnce."</span></p>
<lb n="1794"/>
<lb n="1795"/><p><span>"Tá go maith," arsa an mháthair.  "B'fhéidir go</span>
<lb n="1796"/><span>dtógfadh bobhta beag ár gcroidhe."</span></p>
<lb n="1797"/>
<lb n="1798"/><p><span>D'éirigh sí agus chuaidh sí ag deunamh rinnce agus</span>
<lb n="1799"/><span>bhí Donnchadh ag imirt ar an gcláirsigh.  Nuair bhí</span>
<lb n="1800"/><span>sí ag teacht cortha ní bhfuighbheadh sí stad.  Do liúigh</span>
<lb n="1801"/><span>sí ar Dhonnchadh agus do iarr sí air stad de'n imirt.</span></p>
<lb n="1802"/>
<lb n="1803"/><p><span>"Deunfad," arsa Donnchadh, "acht ná fiafraigh</span>
<lb n="1804"/><span>díom arís anocht cad fuair mé ar an mbó."</span></p>
<lb n="1805"/>
<lb n="1806"/><p><span>"Geallaim-se óm' chroidhe agus óm' chorp duit,"</span>
<lb n="1807"/><span>ar sí sin, "ná fiafróchaidh mé dhíot go bráth cad fuair</span>
<lb n="1808"/><span>tú uirre, acht amháin mé stad."</span></p>
<lb n="1809"/>
<lb n="1810"/><p><span>Stad sé annsan í agus ní baoghal gur chuir sí a</span>
<lb n="1811"/><span>thuilleadh ceisteanna air i dtaobh na bó.</span></p>
<lb n="1812"/>
<lb n="1813"/><p><span>I gcionn ráithe bhí clú agus cáil Dhonnchadh agus a</span>
<lb n="1814"/><span>chláirsighe an fuaid na dúthaigh.  Aon áit a mbíodh</span>
<lb n="1815"/><span>rinnce agus croidhléis bhíodh Donnchadh agus a chláirseach</span>
<lb n="1816"/><span>ceóil ann.  Thuill sé an domhan agus an saoghal</span>
<lb n="1817"/><span>d'airgead ag imtheacht ó thaobh taobh na tíre ag seinnt</span>
<lb n="1818"/><span>dos na daoine.  Tar éis roint aimsire chuaidh sé go</span>
<lb n="1819"/><span>Baile Átha Cliath.  Bhí árd oidhche rinnce ag tigh an Mheura</span>
<lb n="1820"/><span>an oidhche seo.  Bhí gach aon cheoltóir do b'fhearr 'sa</span>
<lb n="1821"/><span>dúthaigh ag seinnt ann.  Bhí Donnchadh ann acht ní raibh</span>
<lb n="1822"/><span>sé ag seineamhaint.  Chuir sé aithne ar inghin an Mheura</span>
<lb n="1823"/><span>agus bhíodar an-mhuinteardha le na chéile.  D'innis sé dhí</span></p>
</div>
<pb n="49"/>
<div><lb n="1824"/><p><span>i dtaobh na cláirsighe. I ndeireadh na h-oidhche dubhairt</span>
<lb n="1825"/><span>an cailín óg leis an gcoimhthionól go n-imireóchadh</span>
<lb n="1826"/><span>Donnchadh ó Urmhumha greas ceóil dóibh.  Thosnuigh</span>
<lb n="1827"/><span>Donnchadh.  Bhí cuideachta mhór ag rinnce.  Bhíodar</span>
<lb n="1828"/><span>ag rinnce agus ag rinnce leó agus gach aoinneach ag</span>
<lb n="1829"/><span>teacht cortha. B'fhearr leó ná aon rud go bhfuighbhidís</span>
<lb n="1830"/><span>stad, acht bhíodar fé dhraoidheacht ag an gceól agus</span>
<lb n="1831"/><span>ní raibh aon smacht aca ar a gcosa.  I ndeireadh na</span>
<lb n="1832"/><span>scríbe nuair bhíodar pléidhte buailte amach d'iarr</span>
<lb n="1833"/><span>inghean an Mheura ar Dhonnchadh iad do stad.  Dhein</span>
<lb n="1834"/><span>sé a comhairle.  Bhí an-mheas ar fad aici ar Dhonnchadh</span>
<lb n="1835"/><span>annsan, agus shocruigheadar go n-imtheóchaidís i bhfochair</span>
<lb n="1836"/><span>a chéile go dtí tigh mháthar Dhonnchadh.</span></p>
<lb n="1837"/>
<lb n="1838"/><p><span>D'imthigheadar leó ar dheireadh na h-oidhche.  Ag</span>
<lb n="1839"/><span>imtheacht dóibh an bóthar cad do theagmhochadh ortha ná</span>
<lb n="1840"/><span>láir bhán.  Bheannaigheadar do'n láir bháin agus bhean-</span>
<lb n="1841"/><span>naigh an láir bhán dóibh.</span></p>
<lb n="1842"/>
<lb n="1843"/><p><span>"An bhfaca tú tuinn ar bogadh riamh," arsa Donnchadh</span>
<lb n="1844"/><span>leis an láir bháin.</span></p>
<lb n="1845"/>
<lb n="1846"/><p><span>"Ní fhaca mé," arsa an láir bhán, "agus b'fhearr</span>
<lb n="1847"/><span>liom go bhfeiceóchainn."</span></p>
<lb n="1848"/>
<lb n="1849"/><p><span>"Tar isteach 'sa churrach so," arsa Donnchadh, "agus</span>
<lb n="1850"/><span>chídhfidh tú ar nómant í."</span></p>
<lb n="1851"/>
<lb n="1852"/><p><span>Chuaidh an láir bhán agus Donnchadh isteach.  Chuir</span>
<lb n="1853"/><span>sé isteach i lár na tuinne an láir bhocht agus ba ghairid</span>
<lb n="1854"/><span>bhí sí ann nuair chuaidh sí á bascadh.</span></p>
<lb n="1855"/>
<lb n="1856"/><p><span>"Ní thabharfaidh tusa aon chúnntas orm-sa," arsa</span>
<lb n="1857"/><span>Donnchadh, "ná ar inghin Mheura Bhaile Átha Cliath,"</span>
<lb n="1858"/><span>agus d'imthigh sé féin agus an cailín óg leó.</span></p>
<lb n="1859"/>
<lb n="1860"/><p><span>Ní ró-fhada chuadar nuair theagmhaigh leomhan leó.</span></p>
<lb n="1861"/>
<lb n="1862"/><p><span>"Dia dhuit," arsa siad san leis an leomhan.</span></p>
<lb n="1863"/>
<lb n="1864"/><p><span>"Dia a's Muire dhuit a's Pádraig," arsa an</span>
<lb n="1865"/><span>leomhan.</span>
<lb n="1866"/></p>
</div>
<pb n="50"/>
<div><lb n="1867"/><p><span>"An bhfaca tú riamh," arsa Donnchadh leis an leomhan,</span>
<lb n="1868"/><span>"tuise cláirsighe á thógaint?"</span></p>
<lb n="1869"/>
<lb n="1870"/><p><span>"Ní fhaca," arsa an leomhan, "agus b'fhearr liom</span>
<lb n="1871"/><span>ná dada go bhfeicinn."</span></p>
<lb n="1872"/>
<lb n="1873"/><p><span>"Siubhail leat," arsa Donnchadh, "agus chídhfidh</span>
<lb n="1874"/><span>tú go luath é."</span></p>
<lb n="1875"/>
<lb n="1876"/><p><span>Thángadar go dtí crann mór téagartha bhí sínte ar</span>
<lb n="1877"/><span>thaobh an bhóthair.  Do righne Donnchadh muirtís 'sa</span>
<lb n="1878"/><span>chrann agus annsan do righne sé ding.  Chuir sé</span>
<lb n="1879"/><span>earball an leomhain isteach ins an muirtís agus chuir</span>
<lb n="1880"/><span>sé an ding ann leis.  Bhuail sé buille dhe chúl na</span>
<lb n="1881"/><span>tuagha ar an ding á fásgadh.</span></p>
<lb n="1882"/>
<lb n="1883"/><p><span>"Ó, th'anam ón diabhal" arsa an leomhan, "tá mé</span>
<lb n="1884"/><span>millte."</span></p>
<lb n="1885"/>
<lb n="1886"/><p><span>Bhuail sé buille eile air chun í do fhásgadh níos fearr.</span></p>
<lb n="1887"/>
<lb n="1888"/><p><span>"Ní thabharfaidh tusa aon chúnntas uait cár ghabh</span>
<lb n="1889"/><span>Donnchadh ó Urmhumha ná inghean Mheura Bhaile Átha Cliath,"</span>
<lb n="1890"/><span>ar seisean, agus d'imthigh sé féin agus an cailín óg leó.</span></p>
<lb n="1891"/>
<lb n="1892"/><p><span>Ní ró-fhada chuadar nuair do theagmhaigh madra ruadh</span>
<lb n="1893"/><span>leó.</span></p>
<lb n="1894"/>
<lb n="1895"/><p><span>"Dia dhuit," arsa siad san.</span></p>
<lb n="1896"/>
<lb n="1897"/><p><span>"Dia a's Muire dhuit a's Pádraig," arsa an madra</span>
<lb n="1898"/><span>ruadh.</span></p>
<lb n="1899"/>
<lb n="1900"/><p><span>"An bhfaca tú crann sceiche gile á chur in a sheasamh</span>
<lb n="1901"/><span>riamh?" arsa siad sin.</span></p>
<lb n="1902"/>
<lb n="1903"/><p><span>"Ó'se Dia linn, ní fhaca mé," arsa an madra ruadh,</span>
<lb n="1904"/><span>"agus thabharfainn aon rud ar é fheiscint."</span></p>
<lb n="1905"/>
<lb n="1906"/><p><span>"Siubhail leat linn," arsa Donnchadh, "agus teas-</span>
<lb n="1907"/><span>bánfaimíd duit é."</span></p>
<lb n="1908"/>
<lb n="1909"/><p><span>D'imthigh an madra ruadh leó.  Thángadar go dtí</span>
<lb n="1910"/><span>crann mór sceiche gile.</span></p>
<lb n="1911"/>
<lb n="1912"/><p><span>"Tar i leith anois agus teadbánfad duit é," arsa</span>
<lb n="1913"/><span>Donnchadh.</span></p>
<lb n="1914"/>
<lb n="1915"/><p><span>Rug sé ar earball ar an madra ruadh agus chuir</span></p>
</div>
<pb n="51"/>
<div><lb n="1916"/><p><span>sé ar chnámh a chúil in áirde sa chrann sceiche gile é.</span>
<lb n="1917"/><span>Ní bhfuighbheadh an madra ruadh corraighe ag na deilgní.</span></p>
<lb n="1918"/>
<lb n="1919"/><p><span>"Fan-se annsan," arsa Donnchadh leis, "agus ní</span>
<lb n="1920"/><span>thabharfaidh tú aon chúnntas cár ghabh Donnchadh ó Urmhumha</span>
<lb n="1921"/><span>ná inghean Mheura Bhaile Átha Cliath."</span></p>
<lb n="1922"/>
<lb n="1923"/><p><span>D'imthigheadar leó an bóthar annsan.</span></p>
<lb n="1924"/>
<lb n="1925"/><p><span>Ní ró-fhada bhíodar imighthe ó'n rinnce nuair d'airigh</span>
<lb n="1926"/><span>an Meura go raibh a inghean imthighthe le fear na</span>
<lb n="1927"/><span>cláirsighe.  Lean an Meura agus a mhaith-shluagh iad.</span>
<lb n="1928"/><span>Ag imtheacht dóibh an bóthar cad do theagmhóchadh ortha</span>
<lb n="1929"/><span>'ná an láir bhán.</span></p>
<lb n="1930"/>
<lb n="1931"/><p><span>"Bail ó Dhia ort, a láir bhán," arsa siad san.</span></p>
<lb n="1932"/>
<lb n="1933"/><p><span>"Dia a's Muire dhíbh a's Pádraig," arsa an láir</span>
<lb n="1934"/><span>bhán.</span></p>
<lb n="1935"/>
<lb n="1936"/><p><span>"An bhfeiceóchthá a leithéid seo ag gabháilt an bhóthair</span>
<lb n="1937"/><span>le déidheanaighe?" arsa an Meura.</span></p>
<lb n="1938"/>
<lb n="1939"/><p><span>"Mo chiach chráidhte go bhfaca," arsa an láir bhán,</span>
<lb n="1940"/><span>"mar is iad do chuir mise isteach 'sa tuinn seo, agus</span>
<lb n="1941"/><span>nach go dtógfaidh sibh-se mé, tabharfaidh mé m'árd-</span>
<lb n="1942"/><span>chongnamh chun iad do fhiadhach."</span></p>
<lb n="1943"/>
<lb n="1944"/><p><span>Thógadar an láir bhán agus d'imthigh sé leó.  Bhíodar</span>
<lb n="1945"/><span>ag cur díobh ar a ndícheall gur casadh an leomhan</span>
<lb n="1946"/><span>leó.</span></p>
<lb n="1947"/>
<lb n="1948"/><p><span>"Dia dhuit." arsa siad sin.</span></p>
<lb n="1949"/>
<lb n="1950"/><p><span>"Dia a's Muire dhuit a's Pádraig," arsa an</span>
<lb n="1951"/><span>leomhan.</span></p>
<lb n="1952"/>
<lb n="1953"/><p><span>"Ní fheadar an bhfeicfá a leithéid seo dhaoine ag</span>
<lb n="1954"/><span>gabhailt an bhóthair?" arsa an Meura.</span></p>
<lb n="1955"/>
<lb n="1956"/><p><span>"Mo chiach chráidhte go bhfaca," arsa an leomhan.</span>
<lb n="1957"/><span>"Is iad do chuir in achrann 'sa chrann so mé, agus</span>
<lb n="1958"/><span>má bhogann sibh-se as so mé, tabharfaidh mé m'árd-</span>
<lb n="1959"/><span>chongnamh dhíbh chun iad do fhiadhach."</span></p>
<lb n="1960"/>
<lb n="1961"/><p><span>Bogadh ón chrann é agus d'imthigh sé leó.</span></p>
<lb n="1962"/>
<lb n="1963"/><p><span>Bhíodar ag imtheacht suas árd an bhóthair agus cad</span></p>
</div>
<pb n="52"/>
<div><lb n="1964"/><p><span>do theagmhóchadh orra ná crann mór sceiche gile.  Chonn-</span>
<lb n="1965"/><span>cadar an madra ruadh in áirde 'sa chrann.  Bhean-</span>
<lb n="1966"/><span>naigheadar dó agus bheannaigh sé dhóibh.</span></p>
<lb n="1967"/>
<lb n="1968"/><p><span>"An bhfeiceóchthá a leithéid seo do dhaoine ag gabháilt</span>
<lb n="1969"/><span>thar brághaid?" arsa an Meura.</span></p>
<lb n="1970"/>
<lb n="1971"/><p><span>"Nár éirighidh an t-ádh leó," arsa an madra ruadh,</span>
<lb n="1972"/><span>"nach iad do chaith mise ar chnámh mo chúil in áirde</span>
<lb n="1973"/><span>annso, áit a bhfuil deilgní ag dul go dtí an smior</span>
<lb n="1974"/><span>ionnam."</span></p>
<lb n="1975"/>
<lb n="1976"/><p><span>"Scaoilfimíd anuas tú acht go dtabharfaidh tú</span>
<lb n="1977"/><span>t-árd-chongnamh dúinn chun iad do fhiadhach," arsa an</span>
<lb n="1978"/><span>Meura.</span></p>
<lb n="1979"/>
<lb n="1980"/><p><span>"Déinidh," arsa an madra ruadh, "agus ní bheidh</span>
<lb n="1981"/><span>a chathughadh oraibh."</span></p>
<lb n="1982"/>
<lb n="1983"/><p><span>Nuair chonnaic Donnchadh ag teacht as a ndiaidh iad</span>
<lb n="1984"/><span>bhí sé i dteannta.  Chuimhnigh sé ar sheift ar nómant.</span>
<lb n="1985"/><span>Luigh sé ag deunamh céachda Gaedhealach i lár an bhóthair.</span>
<lb n="1986"/><span>Nuair tháinig an sluagh gairid dóibh stad an láir bhán</span>
<lb n="1987"/><span>de urchar.</span></p>
<lb n="1988"/>
<lb n="1989"/><p><span>"Ní raghaidh mise thar an áit seo," ar sí sin, "mar</span>
<lb n="1990"/><span>'sé rud atá siad san a dheunamh ná tuinn ar bogadh</span>
<lb n="1991"/><span>chun mise do chaitheamh isteach innte."</span></p>
<lb n="1992"/>
<lb n="1993"/><p><span>"Ní baoghal go raghaidh mise thar an áit seo," arsa</span>
<lb n="1994"/><span>an leomhan, "mar 'sé rud atá siad a dheunamh na tuise</span>
<lb n="1995"/><span>cláirsighe chun mo earball chuir síos ann."</span></p>
<lb n="1996"/>
<lb n="1997"/><p><span>"Ó'se an riabhach cos raghaidh mise thar an áit seo,"</span>
<lb n="1998"/><span>arsa an madra ruadh, "mar 'sé rud atá siad a</span>
<lb n="1999"/><span>dheunamh ná ag cur crann sceiche gile na sheasamh chun</span>
<lb n="2000"/><span>mise do chaitheamh in áirde air."</span></p>
<lb n="2001"/>
<lb n="2002"/><p><span>Do chaith an Meura agus a mhaith-shluagh casadh abhaile</span>
<lb n="2003"/><span>arís. Pósadh Donnchadh ó Urmhumha agus an cailín óg</span>
<lb n="2004"/><span>tamall in a dhiaidh sin, agus ní raibh aon lánamha phósta</span>
<lb n="2005"/><span>fé bhun na gréine ró-dheas ag maireachtain dóibh.</span>
<lb n="2006"/></p>
</div>
<pb n="53"/>
<div><lb n="2007"/><p><span>I dTúis m'Óige</span></p>
<lb n="2008"/>
<lb n="2009"/><p><span>Nuair bhí mise i dtúis m'óige bhí mé an-thabhartha don</span>
<lb n="2010"/><span>achrann.  In aon áit a mbeadh bruighean ba mhaith liom-sa</span>
<lb n="2011"/><span>bheith ar an duine ba shia isteach bheadh innte.  Is minic</span>
<lb n="2012"/><span>tháinig mé abhaile agus mo mhalaí gearrtha, fuil lem'</span>
<lb n="2013"/><span>chluasa, mo hata caillte agam agus muinirtle mo</span>
<lb n="2014"/><span>chasóige ar na craobhacha.  Bhí mé ag crádh m'athar</span>
<lb n="2015"/><span>agus mo mháthar an-mhór.  Ní ró-fhada in a dhiaidh san</span>
<lb n="2016"/><span>gur righneadar cleas ar mé do chuir go dtí an</span>
<lb n="2017"/><span>scoil.  Lá des na laetheanta casadh mo chomráduidhe</span>
<lb n="2018"/><span>féin liom, agus d'fhiafruigh sé dhíom an gceannóchainn</span>
<lb n="2019"/><span>píopa bhí aige.</span></p>
<lb n="2020"/>
<lb n="2021"/><p><span>"Ní haon mhaith domh-sa píopa," arsa mise, "mara</span>
<lb n="2022"/><span>bhfuil blúire tobac agat."</span></p>
<lb n="2023"/>
<lb n="2024"/><p><span>"Tá blúirín tobac agam leis," ar sé sin.</span></p>
<lb n="2025"/>
<lb n="2026"/><p><span>"An mbeidh tú daor orra?" arsa mise.</span></p>
<lb n="2027"/>
<lb n="2028"/><p><span>"Ní bheidh mé," ar sé sin.  "Tabharfaidh mé dhuit</span>
<lb n="2029"/><span>ar trí leath-phingne iad."</span></p>
<lb n="2030"/>
<lb n="2031"/><p><span>Chuardaigh mé féin mo phócaí agus fuair mé trí</span>
<lb n="2032"/><span>leath-phingne agus thug mé dhó ar an bpíopa agus ar</span>
<lb n="2033"/><span>an mblúire tobac iad.  D'imthigh mé liom annsan go</span>
<lb n="2034"/><span>dtí an scoil.  Is beag dem' leasún d'fhoghluim mé</span>
<lb n="2035"/><span>an lá sin, acht ag cuimhneamh ar an bpíopa agus ar an</span>
<lb n="2036"/><span>mblúire tobac.  Bhí mo phócaí stractha agam ó bheith</span>
<lb n="2037"/><span>ag cur mo lámh síos ionnta ar eagla go gcaillfinn an</span>
<lb n="2038"/><span>píopa ná an tobac.  Nuair fuaireamar cead teacht</span>
<lb n="2039"/><span>amach um thráthnóna, bhaineas-sa dhíom mo bhróga agus</span>
<lb n="2040"/><span>mo stocaí chun ná beinn i bhfad ag teacht abhaile.  Bhí</span>
<lb n="2041"/><span>an tráthnóna marbh-fhliuch agus ins an gcorcán cois na</span>
<lb n="2042"/><span>teineadh bhí mo dhinnéar ag mo mháthair romham.  Leite</span>
<lb n="2043"/><span>bhí aici dhom.  Bhí m'athair in a shuidhe ar chathaoir taoibh</span>
<lb n="2044"/><span>leis an teine, agus a cheann i gcoinne na h-iarta aige,</span></p>
</div>
<pb n="54"/>
<div><lb n="2045"/><p><span>agus snuadh-chodalta air.  Fuair mé cáirt agus</span>
<lb n="2046"/><span>spiún agus braon bainne ó mo mháthair, agus ní ró-fhada</span>
<lb n="2047"/><span>chuaidh mé ar an leitin le neart sainnte chun an phíopa</span>
<lb n="2048"/><span>agus an ghail.  Do leag mé an cháirt in áirde ar chlár</span>
<lb n="2049"/><span>an chorcáin agus tharraing mé chugham mo phíopa agus</span>
<lb n="2050"/><span>mo bhlúire tobac.  Líon mé an píopa agus leag mé</span>
<lb n="2051"/><span>sprédhín mhóna in áirde air, agus bhí gach aon ghal amach</span>
<lb n="2052"/><span>as mo bheul ag éirighe in áirde.  Bhuail mé cos liom</span>
<lb n="2053"/><span>thar an gcois eile agus shíl mé go mba shaidhbhre mé</span>
<lb n="2054"/><span>ná rígh Shasana.  Cad do phreabfadh in áirde ar chlár</span>
<lb n="2055"/><span>an chorcáin acht an cat.  Leag sé an clár, an cháirt,</span>
<lb n="2056"/><span>a's an spiún.  Dhúisigh m'athair agus chimil sé a bhasa</span>
<lb n="2057"/><span>dá shúile.</span></p>
<lb n="2058"/>
<lb n="2059"/><p><span>"An píopa atá agat, a Mhicil?" ar seisean.</span></p>
<lb n="2060"/>
<lb n="2061"/><p><span>"I mbasa, is eadh," arsa mé féineach.</span></p>
<lb n="2062"/>
<lb n="2063"/><p><span>D'éirigh sé in a sheasamh.</span></p>
<lb n="2064"/>
<lb n="2065"/><p><span>"Bhail, mhuise, a mhic ó, níor bheag duit a raibh de'n</span>
<lb n="2066"/><span>mí-ádh ort agus gan píopa bheith agat."</span></p>
<lb n="2067"/>
<lb n="2068"/><p><span>D'imthigh sé síos go dtí an doras agus d'oscail sé</span>
<lb n="2069"/><span>é, agus tháinig sé aníos go dtí mé féin.  Rug sé</span>
<lb n="2070"/><span>ar dhá chluais orm, agus níor bhain aon chos liom leis</span>
<lb n="2071"/><span>an urlár gur chuir sé leath-is-amuigh den doras mé.</span></p>
<lb n="2072"/>
<lb n="2073"/><p><span>"Tabhair-se is do phíopa," ar sé sin, "bóthar éigin</span>
<lb n="2074"/><span>eile oraibh."</span></p>
<lb n="2075"/>
<lb n="2076"/><p><span>Bhí mé féin leath-is-amuigh is mé ar mo mharanna</span>
<lb n="2077"/><span>feuchaint cad ba mhaith dhom a dheunamh.  Dubhairt mé</span>
<lb n="2078"/><span>liom féin pé'r domhan áit a raghainn go raibh mé</span>
<lb n="2079"/><span>in iúil ar luach ruainne tobac do thuilleamh.  D'imthigh</span>
<lb n="2080"/><span>mé liom agus thug mé m'aghaidh ar chathair Chorcaighe.</span>
<lb n="2081"/><span>Bhí mé tamall ag rioth agus tamall ag siubhal agus ba</span>
<lb n="2082"/><span>ghairid go raibh mé ag tuitim siar cortha.  Dubhairt mé</span>
<lb n="2083"/><span>liom féin, má theagmhochadh aon tigh liom go raghainn</span>
<lb n="2084"/><span>ag lorg bheith istigh ann.  Bhí sé ag teacht dubh fá do</span></p>
</div>
<pb n="55"/>
<div><lb n="2085"/><p><span>theagmhaigh aon tigh liom acht ba ghairid 'na dhiaidh sin</span>
<lb n="2086"/><span>go bhfaca mé geata iarainn agus dhá philéar gheala</span>
<lb n="2087"/><span>ar thaobh mo láimhe deise.  D'imthigh mé isteach an</span>
<lb n="2088"/><span>geata, agus síos liom bóithrín fada bhí ann, agus</span>
<lb n="2089"/><span>nuair chuaidh mé síos tamall shamhaltaigh sé dhom go</span>
<lb n="2090"/><span>raibh tigh ar an áit.  Leag mé mo dhá láimh ar fhalla</span>
<lb n="2091"/><span>bán bhí ann agus bhí mé ag lapadáil liom feuchaint an</span>
<lb n="2092"/><span>bhfuighbhinn teacht ar dhoras tighe.  Cad do theagmhochadh</span>
<lb n="2093"/><span>liom ná doras tigh bainne, agus thuit amach ná raibh</span>
<lb n="2094"/><span>aon ghlas air, agus fuair mé dul isteach ann.  Nuair</span>
<lb n="2095"/><span>bhí mé istigh ní bhfuighbhinn dheunamh amach 'dé an sórt</span>
<lb n="2096"/><span>tigh é.  Chuardaigh mé mo phócaí agus níor bh'fhéidir</span>
<lb n="2097"/><span>liom aon chipín soluis d'fhaghbháil.  Bhí mé im chorraighe</span>
<lb n="2098"/><span>féin anonn is anall ar an úrlár agus ba ghairid gur</span>
<lb n="2099"/><span>bhuail tubán lem' ghlúna.  Chuir mé mo dhá láimh isteach</span>
<lb n="2100"/><span>sa tubán feuchaint an bhfuighbhinn dheunamh amach cad</span>
<lb n="2101"/><span>do bhí ann.  Chuir mé barraí mo mheuracha isteach im'</span>
<lb n="2102"/><span>bheul, mar bhraith mé fliuch iad, agus d'aithin mé gur</span>
<lb n="2103"/><span>leamhnacht do bhí 'sa tubán.  Luigh mé ar mo leath-</span>
<lb n="2104"/><span>ghlúin agus bíodh ag an tubán mar ar bhaineas an tart</span>
<lb n="2105"/><span>díom féin.</span></p>
<lb n="2106"/>
<lb n="2107"/><p><span>"Tá an sceul go maith anois," arsa mise liom</span>
<lb n="2108"/><span>féin, "dhá mbeadh aon áit agam a luighfinn."</span></p>
<lb n="2109"/>
<lb n="2110"/><p><span>Ba ghairid bhí mé ag lapadáil nuair theagmhaigh meadar</span>
<lb n="2111"/><span>liom, agus chuimhnigh mé má leagfainn an mheadar ar a</span>
<lb n="2112"/><span>cliathán agus mo cheann do chuir isteach innte go mb'fhéidir</span>
<lb n="2113"/><span>go dtiocfadh rud éigin bheurfadh ar chosa orm, agus</span>
<lb n="2114"/><span>i mbasa is amhlaidh d'fhág mé in a seasamh í agus chuaidh</span>
<lb n="2115"/><span>mé isteach innte.  Shuidh mé síos innte ar mo chorra</span>
<lb n="2116"/><span>cip.  Bhí mé chun imtheacht luath ar maidin ó'n tigh acht</span>
<lb n="2117"/><span>ba luaithe bhí bean an tighe éirighthe ná mar d'airigh mise</span>
<lb n="2118"/><span>dúiseacht.  'Sé rud do righne bean an tighe ar an</span>
<lb n="2119"/><span>nómant ar tháinig sí amach go dtí tigh an bhainne acht</span>
<lb n="2120"/><span>dul agus breith ar dhabhach uachtair agus é do dhortadh</span></p>
</div>
<pb n="56"/>
<div><lb n="2121"/><p><span>síos orm féin 'sa meadair, agus le méad an chodladh</span>
<lb n="2122"/><span>bhí orm féin níor d'airigh mé é.  Chuaidh sí agus rug</span>
<lb n="2123"/><span>sí ar an tarna dabhach agus dhort sí arís isteach 'sa</span>
<lb n="2124"/><span>meadair é.  Sin é an uair dhúisigh mise, mar bhí an</span>
<lb n="2125"/><span>t-uachtar im' mhúchadh agus ag dul isteach im' chluasa</span>
<lb n="2126"/><span>is im' shúile, agus ar shlighe éigint, fuair mé mo cheann</span>
<lb n="2127"/><span>do thógaint aníos.  Nuair chonnaic sí ag tógaint mo</span>
<lb n="2128"/><span>chinn aníos as an meadair mé thuit sí i bhfanntais le</span>
<lb n="2129"/><span>neart scannradh, agus le linn dí bheith ag éirighe is</span>
<lb n="2130"/><span>eadh fuair mé féin mo chosa amach as an meadair.  An</span>
<lb n="2131"/><span>fhaid bhí mé im' chrochadh féin d'airigh mé í ag dul isteach</span>
<lb n="2132"/><span>go dtí fear an tighe.</span></p>
<lb n="2133"/>
<lb n="2134"/><p><span>"Ó tá mé marbh, a Sheáin" ar sí sin.</span></p>
<lb n="2135"/>
<lb n="2136"/><p><span>"Cad é an riabhach bhain duit?" arsa Seán.</span></p>
<lb n="2137"/>
<lb n="2138"/><p><span>"Ó Dia le m'anam," ar sí sin, "éirigh go mear</span>
<lb n="2139"/><span>mar atá an diabhal amuigh 'sa meadair."</span></p>
<lb n="2140"/>
<lb n="2141"/><p><span>"Glaodhaigh ar an madra dubh a bhfuil an craos air,"</span>
<lb n="2142"/><span>arsa Seán, "agus cuir as é."</span></p>
<lb n="2143"/>
<lb n="2144"/><p><span>D'imthigh mé féin liom suas i gcoinne árdáin</span>
<lb n="2145"/><span>cnuic bhí suas ó'n tigh, agus ní ró-fhada chuaidh mé</span>
<lb n="2146"/><span>nuair fheuch mé as mo dhiaidh.  Chonnaic mé an</span>
<lb n="2147"/><span>madra dubh-riabhach ag teacht aníos agus spreidhnlíní</span>
<lb n="2148"/><span>teineadh ag imtheacht as a shúile agus deallramh an</span>
<lb n="2149"/><span>diabhail air.  Nuair bhí sé gairid dom, bhain mé</span>
<lb n="2150"/><span>dhíom mo chasóg feuchaint an bhfanfadh sé á líghe,</span>
<lb n="2151"/><span>agus ba thoil le Dia gur fhan.  D'imthigh mé liom</span>
<lb n="2152"/><span>annsan go ndeachaidh mé ar sháil an chnuic; agus</span>
<lb n="2153"/><span>nuair ná raibh an madra im' leanamhaint bhain mé</span>
<lb n="2154"/><span>ladhar féir feuchaint an bhfuighbhinn an t-uachtar bhaint</span>
<lb n="2155"/><span>dem' bhríste.  Righne mé mé féin maith go leór agus</span>
<lb n="2156"/><span>ní ró-fhada chuaidh mé nuair theagmhaigh tigh feirmeóra</span>
<lb n="2157"/><span>big liom.  Chuaidh mé isteach ann.</span></p>
<lb n="2158"/>
<lb n="2159"/><p><span>"Bail ó Dhia a's ó Mhuire oraibh annso isteach,"</span>
<lb n="2160"/><span>arsa mise.</span>
<lb n="2161"/></p>
</div>
<pb n="57"/>
<div><lb n="2162"/><p><span>"Dia a's Muire a's Pádraig duit, a bhuachaill</span>
<lb n="2163"/><span>óig," arsa fear a tighe.</span></p>
<lb n="2164"/>
<lb n="2165"/><p><span>"An mbeadh aon ghnó agat de gharsún oibre go</span>
<lb n="2166"/><span>ceann beagán seachtmhainí?"</span></p>
<lb n="2167"/>
<lb n="2168"/><p><span>"Mhuise, i mbasa, atá a mhic ó," ar sé sin, "agus</span>
<lb n="2169"/><span>is é Dia agus an Mhaighdean Mhuire chas isteach go dtí</span>
<lb n="2170"/><span>mé tú, mar thóg mé píosa coilleadh le h-aghaidh teineadh</span>
<lb n="2171"/><span>trí seachtmhaine is lá indiu, agus ní raibh aoinneach</span>
<lb n="2172"/><span>im' fhochair ghearrfadh mion í, agus ba mhaith liom</span>
<lb n="2173"/><span>go bhfanfá mara mbeidh tú ró-dhaor orm."</span></p>
<lb n="2174"/>
<lb n="2175"/><p><span>"Fanfaidh mé id' fhochair," arsa mise, "ar trí</span>
<lb n="2176"/><span>raolacha sa ló agus mo chothughadh."</span></p>
<lb n="2177"/>
<lb n="2178"/><p><span>"Geobhaidh tú san agus fáilte," ar sé sin.</span></p>
<lb n="2179"/>
<lb n="2180"/><p><span>D'itheamar ár mbreascast i dteannta a chéile agus</span>
<lb n="2181"/><span>annsan d'imthigheamar linn go dtí an choill.  Thug</span>
<lb n="2182"/><span>sé sin tuagh agus treasc leis agus thugas-sa tuagh agus</span>
<lb n="2183"/><span>billeóg liom.  Leite bhíodh chun breascaist gach aon</span>
<lb n="2184"/><span>mhaidin againn, agus leite bhíodh chun suipéir againn</span>
<lb n="2185"/><span>gach aon oidhche.  Arán agus leamhnacht bhíodh againn</span>
<lb n="2186"/><span>chun dinnéir, agus go deimhin bhíodh an-thruagh ag bean</span>
<lb n="2187"/><span>an tighe dhúinn.  'Sa chorcán choimeádfadh an t-aing-</span>
<lb n="2188"/><span>seóir dúinn í chun go mbeadh sí te againn.  Sé an ainm bhí</span>
<lb n="2189"/><span>ar bhean a tighe ná Máire Cháit Nell, agus Seán na Gréine</span>
<lb n="2190"/><span>thugtaí ar fhear an tighe. Bhí mé féin agus é féin ag</span>
<lb n="2191"/><span>obair i dteannta a chéile.  Ní raibh aon rud agam le</span>
<lb n="2192"/><span>cur 'na choinne acht go gcoimeádfadh sé ag an choill</span>
<lb n="2193"/><span>ró-dhéidheanach mé.  Bhíomar an oidhche seo ag obair</span>
<lb n="2194"/><span>sa choill, agus ní fheadar mé féin cad ar bhí mé ag</span>
<lb n="2195"/><span>tarraingt na tuagha mar bhí sé an-dhubh.  Pé rud do</span>
<lb n="2196"/><span>ruaig Seán taoibh liom agus é ag gabháilt d'iall a</span>
<lb n="2197"/><span>bhróige, ar tharraingt na tuagha dhom féin, cad do </span>
<lb n="2198"/><span>bhuailfinn ná Seán anuas ins an muinéal agus bhain</span>
<lb n="2199"/><span>mé an ceann de ar an áit sin.  I gcionn tamaillín</span>
<lb n="2200"/><span><pb n="58"/>  </span>
<lb n="2201"/><span>beag b'ait liom 'dé chúis ná raibh Seán ag caint liom,</span>
<lb n="2202"/><span>ná ag deunamh aon fhothraim leis an tuagh.</span></p>
<lb n="2203"/>
<lb n="2204"/><p><span>"A Sheáin," arsa mise, "ná fuil sé in am scur?"</span></p>
<lb n="2205"/>
<lb n="2206"/><p><span>Níor labhair aoinneach liom.  Labhras níos aoirde</span>
<lb n="2207"/><span>ná sin an tarna h-uair.  Nuair nár fhreagair aoinneach</span>
<lb n="2208"/><span>dhom leag mé uaim mo thuagh agus chuaidh mé lem' dhá</span>
<lb n="2209"/><span>bhais ag cuardach na talmhan ar eagla gur aon lagachar</span>
<lb n="2210"/><span>tháinig air.  Cad do gheobhainn ná ceann Sheáin.</span></p>
<lb n="2211"/>
<lb n="2212"/><p><span>"Ó Dia lem' anam," arsa mise liom féin, "atá an</span>
<lb n="2213"/><span>diabhal deunta."</span></p>
<lb n="2214"/>
<lb n="2215"/><p><span>Leag mé uaim an ceann agus chuaidh mé sa</span>
<lb n="2216"/><span>chuardach arís, agus i mbasa, fuair mé an cholann</span>
<lb n="2217"/><span>tamall beag ó'n áit a raibh an ceann.  D'iarr mé</span>
<lb n="2218"/><span>ar Dhia is ar an Mhaighdean Mhuire cabhair agus congnamh</span>
<lb n="2219"/><span>do thabhairt dom.  Ba ghairid gur rioth sé liom go</span>
<lb n="2220"/><span>bhfuighbhinn an díoghbháil do leigheas.  Rug mé ar chabhail</span>
<lb n="2221"/><span>air agus thug mé anonn do dtí bun crainn é agus chuir</span>
<lb n="2222"/><span>mé in a sheasamh annsan é.  Chuir mé píosa bhata in a</span>
<lb n="2223"/><span>choinne ar eagla go dtuitfeadh sé fhaid bheinn a casadh</span>
<lb n="2224"/><span>ar an gceann.  Annsan fuair mé an ceann agus chuir</span>
<lb n="2225"/><span>mé ar a cholainn é.  Oidhche mhór sheaca ba eadh í agus</span>
<lb n="2226"/><span>thimcheall fiche nómant bhí mé ag coimeád an chinn</span>
<lb n="2227"/><span>ar an gcolainn, nuair do labhair sé liom.</span></p>
<lb n="2228"/>
<lb n="2229"/><p><span>"I mbasa, a Mhicil," ar sé sin, "tá mé go maith</span>
<lb n="2230"/><span>arís, agus go deimhin ba mhaith an sceul é bhaint dom</span>
<lb n="2231"/><span>mar choimeádfainn ró-dhéidheanach sa choill tú.  Is</span>
<lb n="2232"/><span>dócha ná faca tú mé nuair do tharraing tú an tuagh."</span></p>
<lb n="2233"/>
<lb n="2234"/><p><span>"Ó'se, a Mhic ó, arsa mise, "ar ndóigh dá</span>
<lb n="2235"/><span>bhfeicóchainn ní dheunfainn é."</span></p>
<lb n="2236"/>
<lb n="2237"/><p><span>"Ag dúnadh iall mo bhróige bhíos-sa," ar sé sin,</span>
<lb n="2238"/><span>"agus shíl mé ná raibh tusa chomh gairid dom."</span></p>
<lb n="2239"/>
<lb n="2240"/><p><span>"Ó'se, a mhic ó," arsa mise, "sin é mar a bhíonn."</span></p>
<lb n="2241"/>
<lb n="2242"/><p><span>"Is fearr dhúinn dul abhaile anois agus buidheachas</span>
<lb n="2243"/><span>do ghabháilt le Dia nach níos measa atá an sceul againn.</span></p>
</div>
<pb n="59"/>
<div><lb n="2244"/><p><span>Tá sé chomh maith dhúinn gan dada a rádh le Máire mar</span>
<lb n="2245"/><span>bheadh an t-aingseóir trí-na-chéile dá mbeadh aon fhios</span>
<lb n="2246"/><span>aici cad do thuit amach orainn."</span></p>
<lb n="2247"/>
<lb n="2248"/><p><span>D'imthigheamar a bhaile, cos ar chois agus bhí an-ocras</span>
<lb n="2249"/><span>orm féin an oidhche sin agus fá do ruaig do Mháire</span>
<lb n="2250"/><span>an bainne a thabhairt dom bhí an crústa tógtha den</span>
<lb n="2251"/><span>leitin agam agus mé á ithe amach as mo láimh.  Ar</span>
<lb n="2252"/><span>mo ghlúna bhíos-sa agus ba ghairid gur tháinig Seán</span>
<lb n="2253"/><span>as mo choinne ar an taobh eile dhen chorcán.  Bhí an</span>
<lb n="2254"/><span>gal ag éirighe aníos as an leitin nuair bhain mé an</span>
<lb n="2255"/><span>crústa dhí, agus chuir Seán a cheann rud beag isteach</span>
<lb n="2256"/><span>thar fhaobhar an chorcáin le sainnt chun na leitean, agus</span>
<lb n="2257"/><span>leagh an gal an sioc bhí ag ceangal a chinn agus thuit</span>
<lb n="2258"/><span>a cheann isteach sa leitin.  Má thuit féin níor chuir</span>
<lb n="2259"/><span>sin amudha ar mo shuipéar d'ithe mise.  Rug mé ar</span>
<lb n="2260"/><span>stolladh gruaige air, agus thóg mé aníos as an leitin</span>
<lb n="2261"/><span>é agus leag mé ar an urlár é, agus le linn na h-uaire</span>
<lb n="2262"/><span>sin d'fheuch Máire anuas.</span></p>
<lb n="2263"/>
<lb n="2264"/><p><span>"Ó Dia lem'anam, a Mhicil," ar sí sin, "nach é sin</span>
<lb n="2265"/><span>ceann Sheáin ar an urlár?"</span></p>
<lb n="2266"/>
<lb n="2267"/><p><span>"'Dé an díoghbháil é bheith ann?" arsa mise.</span></p>
<lb n="2268"/>
<lb n="2269"/><p><span>"'Dé chúis ná beadh díoghbháil ann?" ar sí sin, ag</span>
<lb n="2270"/><span>leigint trí liúgh aisti agus ag bualadh a bas.  Shíl</span>
<lb n="2271"/><span>mé gur chrioth an tigh mór thimcheall orm agus ba bheag</span>
<lb n="2272"/><span>an deifir nár chuir sí amudha ar mo shuipéar mé.</span></p>
<lb n="2273"/>
<lb n="2274"/><p><span>"In ainm Dé agus Mhuire, teighir fé dhéin an dochtúra,</span>
<lb n="2275"/><span>a Mhicil," ar sí sin, "feuchaint an bhfuighbheadh sé a cheann</span>
<lb n="2276"/><span>do chuir ar Sheán."</span></p>
<lb n="2277"/>
<lb n="2278"/><p><span>"Nach dochtúir mise féin, a bhean an tighe," arsa mise.</span></p>
<lb n="2279"/>
<lb n="2280"/><p><span>"Ó'se, má iseadh, a dhochtúir, le h-anamain do mharbh</span>
<lb n="2281"/><span>cuir a cheann ar m'fhear bocht."</span></p>
<lb n="2282"/>
<lb n="2283"/><p><span>"Cad do thabharfaidh tú dhom as é do dheunamh?"</span>
<lb n="2284"/><span>arsa mise.</span></p>
<lb n="2285"/>
<lb n="2286"/><p><span>"Tá ocht bpúint im phóca," ar sí sin, "nár chuir</span></p>
</div>
<pb n="60"/>
<div><lb n="2287"/><p><span>mé sa bhannc an lá eile, agus an gcuirfidh tú a cheann</span>
<lb n="2288"/><span>ar Sheán bocht ar an méid sin?"</span></p>
<lb n="2289"/>
<lb n="2290"/><p><span>"Cuirfidh mé," arsa mé féin, "acht tabhair dom</span>
<lb n="2291"/><span>anois é."</span></p>
<lb n="2292"/>
<lb n="2293"/><p><span>Thug sí dhom an t-airgead agus d'fhill mé go deas</span>
<lb n="2294"/><span>cruinn cruaidh é istigh i bpáipéar ruadh agus bhuail</span>
<lb n="2295"/><span>mé síos ins an phóca bhí leath istigh ar mo bheist é.  Rug</span>
<lb n="2296"/><span>mé ar chabhail ar Sheán agus thug mé liom amach go</span>
<lb n="2297"/><span>dtí pinniúir an stábla é.  Fuair mé gabhalóg bata</span>
<lb n="2298"/><span>agus chuir mé in a choinne í chun ná tuitfeadh sé fhaid</span>
<lb n="2299"/><span>is bheinn ag casadh fé dhéin an chinn.  Thug mé an ceann</span>
<lb n="2300"/><span>liom annsan agus leag mé in áirde ar an gcolainn é,</span>
<lb n="2301"/><span>agus choinnigh mé lem' láimh é ar feadh fiche nómant.</span>
<lb n="2302"/><span>I gcionn na h-aimsire sin labhair Seán arís.</span></p>
<lb n="2303"/>
<lb n="2304"/><p><span>"I mbasa, a Mhicil, is dócha gurbh é teas na leitean</span>
<lb n="2305"/><span>do bhog an uair úd é!  Caithfead fuireach siar ó bheul</span>
<lb n="2306"/><span>an chorcáin feasta."</span></p>
<lb n="2307"/>
<lb n="2308"/><p><span>Bhuaileamar araon isteach go dtí Máire.  Bhí an</span>
<lb n="2309"/><span>oiread áthais ar Mháire agus gur shíl sí mé féin agus</span>
<lb n="2310"/><span>é féin do chur ag rinnce, acht nuair d'fheuch sí ceart</span>
<lb n="2311"/><span>air: "a dhochtúir," ar sí sin, "nach bhfuil a aghaidh an-</span>
<lb n="2312"/><span>mhór ar a chúl agat?"</span></p>
<lb n="2313"/>
<lb n="2314"/><p><span>"Má's eadh," arsa mise, "bainfidh mé dhe arís</span>
<lb n="2315"/><span>é, mar ní raibh aon t-solas ar foghnamh agam."</span></p>
<lb n="2316"/>
<lb n="2317"/><p><span>"Tá sé go maith agat," ar sí sin.  "B'fhéidir nár</span>
<lb n="2318"/><span>bh'fhearr a aghaidh bheith ró-fhada aniar.  Ní beag a</span>
<lb n="2319"/><span>bhfeicfidh sé mar atá sé."</span></p>
<lb n="2320"/>
<lb n="2321"/><p><span>"Tá go maith," arsa mise.</span></p>
<lb n="2322"/>
<lb n="2323"/><p><span>Nuair tháinig am chodalta chuamar go léir a chodladh,</span>
<lb n="2324"/><span>acht níor throm suain domh-sa é, mar bhí eagla orm go</span>
<lb n="2325"/><span>mbogfadh teas na leabthan a cheann arís agus ná beadh</span>
<lb n="2326"/><span>an sioc ann chun é do cheangal.  Mar sin bhogas</span>
<lb n="2327"/><span>chun bóthair i lár na h-oidhche agus sceul ná duan ní</span>
<lb n="2328"/><span>bhfuaras ó fhear an chinn ó shoin.</span>
<lb n="2329"/></p>
</div>
<pb n="61"/>
<div><lb n="2330"/><p><span>An Phinginn is Aoirde.</span></p>
<lb n="2331"/>
<lb n="2332"/><p><span>Bhí lánamha phósta ann tamall de bhliadhanta ó shoin,</span>
<lb n="2333"/><span>Seán do b'áinm do fhear a' tighe agus Máire do bhí</span>
<lb n="2334"/><span>ar a bhean.  Bhí lá an chíosa ag glaodhach orra agus</span>
<lb n="2335"/><span>ní raibh dada aca chun an mháighistir do dhíol.  Bhí</span>
<lb n="2336"/><span>aon bhó amháin aca, agus ba é an scian tríd an gcroidhe</span>
<lb n="2337"/><span>leo scaramhaint léi, acht ní raibh leigheas aca air.</span>
<lb n="2338"/><span>Shocruigheadar ar an mbó do dhíol, agus an oidhche</span>
<lb n="2339"/><span>roimhe an aonach adubhairt Máire le Seán gan an</span>
<lb n="2340"/><span>iomarca do iarraidh uirri ar eagla ná fuighthí í do</span>
<lb n="2341"/><span>dhíol.</span></p>
<lb n="2342"/>
<lb n="2343"/><p><span>"Is cuma liom," arsa Seán, "caithfidh mé an phinginn</span>
<lb n="2344"/><span>is aoirde ar an aonach do fhaghbháil uirri, nó ní</span>
<lb n="2345"/><span>dhíolfad í."</span></p>
<lb n="2346"/>
<lb n="2347"/><p><span>D'éirigh sé go moch ar maidin, agus nuair bhí sé</span>
<lb n="2348"/><span>i gcóir, bhog sé chun bóthair é féin agus an bhó.  Is</span>
<lb n="2349"/><span>gairid bhí sé ar an aonach nuair tháinig ceannaightheóir</span>
<lb n="2350"/><span>chuige.  "Cad atá tú ag lorg ar an mbó?" ar</span>
<lb n="2351"/><span>seisean.</span></p>
<lb n="2352"/>
<lb n="2353"/><p><span>"Ní bhfuighbhidh aon fhear indiu í gan an phinginn is</span>
<lb n="2354"/><span>aoirde," arsa Seán.</span></p>
<lb n="2355"/>
<lb n="2356"/><p><span>"Ní fheadar an ceannaightheóir 'dérd é an phinginn is</span>
<lb n="2357"/><span>aoirde, acht ní bhfuighbheadh sé aon fhocal eile d'fhaghbháil</span>
<lb n="2358"/><span>as Sheán.  D'imthigh sé leis agus é go searbhasach de</span>
<lb n="2359"/><span>féin.  Ba é an sceul ceudna ag gach aon cheannaigh-</span>
<lb n="2360"/><span>theóir tháinig i rioch an lae.  An chéad cheannaightheóir</span>
<lb n="2361"/><span>tháinig ar maidin tháinig sé arís um thráthnóna.</span></p>
<lb n="2362"/>
<lb n="2363"/><p><span>"Bhail, a Sheáin," ar seisean, "bé (an é) an t-airgead</span>
<lb n="2364"/><span>ceudna atá tú ag lorg i gcómhnuidhe uirri?"</span></p>
<lb n="2365"/>
<lb n="2366"/><p><span>"'Sé mhuise," arsa Seán.</span></p>
<lb n="2367"/>
<lb n="2368"/><p><span>Níor dhein an ceannaightheóir acht pinginn do chuir</span></p>
</div>
<pb n="62"/>
<div><lb n="2369"/><p><span>in áirde ar bharr bata láimhe bhí aige.  Annsan chuir</span>
<lb n="2370"/><span>sé an bata ós a chionn in áirde agus an phinginn ar a</span>
<lb n="2371"/><span>bharr.</span></p>
<lb n="2372"/>
<lb n="2373"/><p><span>"Sin í an phinginn is aoirde ar an aonach indiu," ar</span>
<lb n="2374"/><span>seisean, "agus caithfidh tusa an bhó do thabhairt domh-sa</span>
<lb n="2375"/><span>uirri."  Fuair sé an bhó ó Sheán agus thug sé an</span>
<lb n="2376"/><span>phinginn dó.</span></p>
<lb n="2377"/>
<lb n="2378"/><p><span>Nuair do chuaidh Seán abhaile ba í an cheud cheist do </span>
<lb n="2379"/><span>chuir Máire air ná ar dhíol sé an bhó go maith.</span></p>
<lb n="2380"/>
<lb n="2381"/><p><span>"Éist, a bhean, agus leig dom féineach," arsa Seán,</span>
<lb n="2382"/><span>"acht faigh mo dhinnéar dom go mear, mar tá mé</span>
<lb n="2383"/><span>caillte 'on ocras."</span></p>
<lb n="2384"/>
<lb n="2385"/><p><span>Fuair sí a dhinnéar agus d'ith sé é.</span></p>
<lb n="2386"/>
<lb n="2387"/><p><span>"Mhuise, a Sheáin," arsa Máire arís, "innis dom</span>
<lb n="2388"/><span>dé méid fuair tú ar an mbó."</span></p>
<lb n="2389"/>
<lb n="2390"/><p><span>"Tá sé chomh maith dhom an fhírinne do innsint duit,"</span>
<lb n="2391"/><span>arsa Seán, "ní bhfuair mé ar an mbó acht pinginn.{"}</span></p>
<lb n="2392"/>
<lb n="2393"/><p><span>Nuair do airigh Máire an chaint is beag ná gur imthigh</span>
<lb n="2394"/><span>sí 'na geilt.  Phreab sí, agus léim sí, agus dóbair</span>
<lb n="2395"/><span>go stracfadh sí a raibh de ghruaig ar a ceann.  Ní</span>
<lb n="2396"/><span>raibh aon ainm ó aer go talamh nár thug sí ar Sheán.</span>
<lb n="2397"/><span>Nuair bhí sí cortha ó bheith ag léimrigh agus ag liúrigh</span>
<lb n="2398"/><span>do labhair Seán.</span></p>
<lb n="2399"/>
<lb n="2400"/><p><span>"Éist go réidh, a bhean," ar sé sin, "má bhí an</span>
<lb n="2401"/><span>ceannaightheóir ró-mhaith domh-sa indiu bead-sa suas</span>
<lb n="2402"/><span>fós leis."</span></p>
<lb n="2403"/>
<lb n="2404"/><p><span>Nuair do éirigh Seán maidin lá ar na bháireach chuaidh</span>
<lb n="2405"/><span>sé agus bhailigh sé buachaill agus fiche, agus thug sé</span>
<lb n="2406"/><span>leis iad go dtí currach mór luachra agus líonadar</span>
<lb n="2407"/><span>trí cheud mála le seisc agus thug sé leis abhaile iad.</span>
<lb n="2408"/><span>Bhí seacht nó h-ocht de chaoirigh sa mbaile aige agus</span>
<lb n="2409"/><span>bhearraigh sé iad, agus chuir sé ladhar den olann i mbeul</span>
<lb n="2410"/><span>gach aon mhála.  Fuair sé tamall de chapaill ós na</span>
<lb n="2411"/><span>comharsain agus thug sé leis na málaí go léir go dtí</span></p>
</div>
<pb n="63"/>
<div><lb n="2412"/><p><span>an mbaile mór. Cia gheobhadh an t-slighe acht an ceann-</span>
<lb n="2413"/><span>aightheóir do cheannaigh an bhó uaidh ar an bpinginn.</span></p>
<lb n="2414"/>
<lb n="2415"/><p><span>"Dia Dhuit, a Sheáin," ar seisean.</span></p>
<lb n="2416"/>
<lb n="2417"/><p><span>"Dia a's Muire Dhuit a's Pádraig," arsa Seán.</span></p>
<lb n="2418"/>
<lb n="2419"/><p><span>"Cad atá agat á dhíol indiu?" arsa an ceannaigh-</span>
<lb n="2420"/><span>theóir.</span></p>
<lb n="2421"/>
<lb n="2422"/><p><span>"Tá trí cheud mála olainne chomh maith agus do </span>
<lb n="2423"/><span>leagadh ar an mbaile seo riamh í," arsa Seán.</span></p>
<lb n="2424"/>
<lb n="2425"/><p><span>"An osclóchthá mála dhíobh go bhfeicinn í?"</span></p>
<lb n="2426"/>
<lb n="2427"/><p><span>"Osclóchad agus fáilte," arsa Seán.</span>
<lb n="2428"/><span>  </span>
<lb n="2429"/><span>Nuair do chonnaic an ceannaightheóir an olann</span>
<lb n="2430"/><span>thaithnigh sí go h-an-mhaith leis, agus adubhairt sé go</span>
<lb n="2431"/><span>mbeadh na trí cheud mála uaidh mar an rud é go mbeadh</span>
<lb n="2432"/><span>Seán ró-dhaor air.</span></p>
<lb n="2433"/>
<lb n="2434"/><p><span>"Ní bheidh mé, mhuise," arsa Seán, "tabhairfidh mé</span>
<lb n="2435"/><span>dhuit í ar ocht scillinge an mála."</span></p>
<lb n="2436"/>
<lb n="2437"/><p><span>"Gheobhaidh tú san uaim," arsa an ceannaightheóir.</span></p>
<lb n="2438"/>
<lb n="2439"/><p><span>Thóg Seán an t-airgead, agus bhí an-chompórd air</span>
<lb n="2440"/><span>ag teacht abhaile go dtí Máire an tráthnóna san.</span></p>
<lb n="2441"/>
<lb n="2442"/><p><span>Nuair chuaidh an ceannaightheóir abhaile leis an olann</span>
<lb n="2443"/><span>dhoirt sé amach as na málaí í agus sin é an uair chonnaic</span>
<lb n="2444"/><span>sé cad é an saghas olainne bhí aige.  Nuair tháinig Seán</span>
<lb n="2445"/><span>isteach abhaile d'fhiafruigh a bhean de cad ba chor do.</span></p>
<lb n="2446"/>
<lb n="2447"/><p><span>"Ba chor go maith dhom," arsa Seán.  "Bhuail an</span>
<lb n="2448"/><span>ceannaightheóir ceudna liom do cheannaigh an bhó uaim,</span>
<lb n="2449"/><span>agus thug sé ocht scillinge an mála dom ar na trí</span>
<lb n="2450"/><span>cheud mála."</span></p>
<lb n="2451"/>
<lb n="2452"/><p><span>"Ó'se Dia linn, a Sheáin," ar sí sin, "ná fuil</span>
<lb n="2453"/><span>a fhios agat go dtiocfaidh an fear sin ar t-éileamh</span>
<lb n="2454"/><span>agus go mbeidh an sceul níos measa ná riamh annsan</span>
<lb n="2455"/><span>agat."</span></p>
<lb n="2456"/>
<lb n="2457"/><p><span>"I mbasa is dócha go dtiocfaidh, agus b'fhéidir</span>
<lb n="2458"/><span>nár bh'fhearr dhom rud do dheunfainn ná dul i bhfolach</span>
<lb n="2459"/><span>'san ualach aitinn sin, amuigh sa macha."</span>
<lb n="2460"/></p>
</div>
<pb n="64"/>
<div><lb n="2461"/><p><span>Is ar éigin bhí sé amuigh nuair tháinig an ceannaightheóir</span>
<lb n="2462"/><span>agus a dhearbhráthair isteach sa tigh.</span></p>
<lb n="2463"/>
<lb n="2464"/><p><span>"Bail ó Dhia a's ó Mhuire annso isteach," ar siad san.</span></p>
<lb n="2465"/>
<lb n="2466"/><p><span>"Dia a's Muire a's Pádraig díbh, a fheara," arsa</span>
<lb n="2467"/><span>Máire.</span></p>
<lb n="2468"/>
<lb n="2469"/><p><span>"Cá bhfuil fear a tighe?" arsa siad san.</span></p>
<lb n="2470"/>
<lb n="2471"/><p><span>"D'imthigh sé amach ó chiana," arsa Máire, "agus</span>
<lb n="2472"/><span>níor chas sé fós."</span></p>
<lb n="2473"/>
<lb n="2474"/><p><span>Níor dhein ceann aca acht breith ar bun spruinne</span>
<lb n="2475"/><span>bhí gairid don doras, agus seo amach 'sa macha é agus</span>
<lb n="2476"/><span>thug sé aghaidh na spruinne ar an aiteann."</span></p>
<lb n="2477"/>
<lb n="2478"/><p><span>"Ó ná déin, a fhir mhaith," arsa Seán, "mar táim-se</span>
<lb n="2479"/><span>annso."</span></p>
<lb n="2480"/>
<lb n="2481"/><p><span>"Éirigh as san, a rógaire bitheamhnaigh, a bhfuil mé</span>
<lb n="2482"/><span>creachta agat," arsa an ceannaightheóir.</span></p>
<lb n="2483"/>
<lb n="2484"/><p><span>D'éirigh Seán go h-áith-leasg agus is é bhí go</span>
<lb n="2485"/><span>maolchluasach ag éirighe.  Chuireadar isteach i mála</span>
<lb n="2486"/><span>é.  Bhuail fear aca in áirde ar a ghualainn é agus</span>
<lb n="2487"/><span>d'árduigheadar leó é.  Is gairid bhíodar imthighthe</span>
<lb n="2488"/><span>nuair do labhair Seán istigh sa mála, agus 'sé rud</span>
<lb n="2489"/><span>adubhairt sé ná gurbh é féin Seán Dilín do bhí istigh</span>
<lb n="2490"/><span>i mála ag dul go dtí n-a flaithis.  Lá an-bhrothallach</span>
<lb n="2491"/><span>ba eadh é agus chuaidh an ceannaightheóir agus a dhear-</span>
<lb n="2492"/><span>bhráthair isteach 'sa cheud tigh tábhairne theagmhaigh orra.</span>
<lb n="2493"/><span>D'fhágadar Seán bocht amhigh cois claidhe agus bhí an</span>
<lb n="2494"/><span>port ar siubhal i gcómhnuidhe aige.  Cia bheadh ag</span>
<lb n="2495"/><span>gabháilt thar brághaid acht ceannaightheóir a raibh sé cinn</span>
<lb n="2496"/><span>deug do bhuláin aige.  Nuair do airigh sé an chaint,</span>
<lb n="2497"/><span>"mise Séan Dilín athá istigh i mála ag dul go dtí n-a</span>
<lb n="2498"/><span>flaithis; mise Séan Dilín athá istigh i mála ag dul go</span>
<lb n="2499"/><span>dtí n-a flaithis," chuir sé cluas air féin agus tar éis</span>
<lb n="2500"/><span>dó bheith ag éisteacht le Seán ar feadh tamaill do </span>
<lb n="2501"/><span>labhair sé.</span></p>
<lb n="2502"/>
<lb n="2503"/><p><span>"An mbeadh aon t-seans go leigfeá mise isteach</span></p>
</div>
<pb n="65"/>
<div><lb n="2504"/><p><span>sa mála," an seisean, "mar atá mé cortha dhen saoghal,</span>
<lb n="2505"/><span>agus cráidhte ciapaighthe ag an mbean atá agam?"</span></p>
<lb n="2506"/>
<lb n="2507"/><p><span>"Leigfidh mé," arsa Seán, "acht bain an córda</span>
<lb n="2508"/><span>den mála."</span></p>
<lb n="2509"/>
<lb n="2510"/><p><span>Bhain sé an córda den mála, agus chuaidh sé féin</span>
<lb n="2511"/><span>isteach ann.  Adubhairt sé go raibh sé an-bhuidheach</span>
<lb n="2512"/><span>do Sheán, agus go raibh sé ag tabhairt na sé cinn deug</span>
<lb n="2513"/><span>de bhuláin reamhra dhó.</span></p>
<lb n="2514"/>
<lb n="2515"/><p><span>"Tá go maith," arsa Seán, "acht coinnigh ar an</span>
<lb n="2516"/><span>gcaint bhí agam-sa agus is gairid go mbeidh tú ins</span>
<lb n="2517"/><span>na flaithis."</span></p>
<lb n="2518"/>
<lb n="2519"/><p><span>D'imthigh Seán leis, agus na sé cinn deug de bheithidhigh</span>
<lb n="2520"/><span>reamhra aige.  Ní ró-fhada bhí sé imthighthe nuair tháinig</span>
<lb n="2521"/><span>na ceannaightheóirí amach as tigh an tábhairne.  Níor</span>
<lb n="2522"/><span>dhein ceann aca acht breith ar an mála, agus é do chuir</span>
<lb n="2523"/><span>in áirde ar dhruim árd a ghuailne.  D'imthigheadar</span>
<lb n="2524"/><span>leó annsan go dtí go ndeachadar go dtí an poll</span>
<lb n="2525"/><span>báidhte agus chaitheadar síos é féin agus an mála.</span>
<lb n="2526"/><span>Chuadar abhaile annsan agus d'inniseadar dá n-athair</span>
<lb n="2527"/><span>agus dá máthair cad do bhí deunta aca</span></p>
<lb n="2528"/>
<lb n="2529"/><p><span>"Ó'se, Dia linn," arsa an t-athair, "tá droch-obair</span>
<lb n="2530"/><span>deunta agaibh, agus tá sé dian nó díolfaidh sibh as</span>
<lb n="2531"/><span>lá éigint.  Teighidh ist oidhche i mbáireach agus tugaidh</span>
<lb n="2532"/><span>roint airgid don mbean bhocht a dheineabhar baintreabhach</span>
<lb n="2533"/><span>dí agus go maithidh Dia dhíobh an choir uathbhásach atá</span>
<lb n="2534"/><span>deunta agaibh."</span></p>
<lb n="2535"/>
<lb n="2536"/><p><span>Tháinig an bheirt aca ist oidhche i mbáireach agus nuair</span>
<lb n="2537"/><span>bhíodar ag deunamh ar an tigh, bhí beithidhigh in gach aon</span>
<lb n="2538"/><span>áit thimcheall orra.  B'ait leó cia'rbh leis na beithidhigh</span>
<lb n="2539"/><span>bhreághtha.  Chuadar isteach.</span></p>
<lb n="2540"/>
<lb n="2541"/><p><span>"Bail ó Dhia 's ó Mhuire annso isteach," arsa ceann</span>
<lb n="2542"/><span>aca.</span></p>
<lb n="2543"/>
<lb n="2544"/><p><span>"Dia 's Muire 's Pádraig díbh, a fheara," arsa Seán.</span>
<lb n="2545"/></p>
</div>
<pb n="66"/>
<div><lb n="2546"/><p><span>Bhí iongantas orra nuair do chonnacadar an fear</span>
<lb n="2547"/><span>bhí báidhte, dar leó, 'na shuidh cois na teineadh, acht</span>
<lb n="2548"/><span>níor leigeadar dada orra.</span></p>
<lb n="2549"/>
<lb n="2550"/><p><span>"A Sheáin," arsa siad sin, "cá bhfuairis na beithidhigh</span>
<lb n="2551"/><span>go léir?"</span></p>
<lb n="2552"/>
<lb n="2553"/><p><span>"Dá mbeadh aoinneach agam do stopfadh aréir</span>
<lb n="2554"/><span>iad nuair do chaitheabhar sa pholl báidhte mé, bheadh</span>
<lb n="2555"/><span>seacht n-oiread agam," arsa Seán.</span></p>
<lb n="2556"/>
<lb n="2557"/><p><span>"An dtiocfá," arsa ceann aca, "go dtí an poll</span>
<lb n="2558"/><span>báidhte in ár bhfochair anocht."</span></p>
<lb n="2559"/>
<lb n="2560"/><p><span>"Má theighim," arsa Seán, "mise an cheud fhear</span>
<lb n="2561"/><span>raghaidh síos."</span></p>
<lb n="2562"/>
<lb n="2563"/><p><span>"Ó dar ndóigh, tá cuid mhór beithidhigh agat-sa anois</span>
<lb n="2564"/><span>agus ba ceart duit duine againne do leigint síos</span>
<lb n="2565"/><span>ar dtúis."</span></p>
<lb n="2566"/>
<lb n="2567"/><p><span>"Raghaimíd go dtí an poll an triúr againn an cheud</span>
<lb n="2568"/><span>uair, pé sceul é," arsa Seán, "agus ní mór dúinn</span>
<lb n="2569"/><span>trí mhála bhreith linn."</span></p>
<lb n="2570"/>
<lb n="2571"/><p><span>D'imthigheadar leó go dtí an poll an oidhche sin.</span>
<lb n="2572"/><span>Chuaidh ceann des na ceannaightheóirí isteach i mála.</span>
<lb n="2573"/><span>Buaileadh córda ar a bheul agus caitheadh síos é.  Nuair</span>
<lb n="2574"/><span>bhí an t-uisce á thachtadh agus á mhúchadh.  "Blab,"</span>
<lb n="2575"/><span>"blab," "blab," ar sé sin.</span></p>
<lb n="2576"/>
<lb n="2577"/><p><span>"Ó th-anam ón diachair," arsa Seán, "an airighir?</span>
<lb n="2578"/><span>Atá sé ad' iarraidh na mbeithidheach do stopadh."</span></p>
<lb n="2579"/>
<lb n="2580"/><p><span>"Cuir isteach go mear sa mála mé agus caith síos</span>
<lb n="2581"/><span>mé go raghad i gcabhair air," arsa an dearbhráthair.</span></p>
<lb n="2582"/>
<lb n="2583"/><p><span>Chuir Seán isteach sa mála é go luath léir, agus chaith</span>
<lb n="2584"/><span>sé síos é.  D'fhág sé sa pholl an bheirt cheannaigh-</span>
<lb n="2585"/><span>theóir, agus tháinig sé abhaile, agus ní raibh buadhairt</span>
<lb n="2586"/><span>ná mairg air as san amach.</span></p>
<lb n="2587"/>
<lb n="2588"/><p><span><pb n="67"/> </span>
<lb n="2589"/><span>Éirigh a Hata</span></p>
<lb n="2590"/>
<lb n="2591"/><p><span>Nuair bhí mé óg d'imthigh mé trí nó ceathair de</span>
<lb n="2592"/><span>laetheanta óm' mhuintir agus nuair do chas mé bhí</span>
<lb n="2593"/><span>m'athair agus mo mháthair ar buile liom.</span></p>
<lb n="2594"/>
<lb n="2595"/><p><span>"An chun tú bheith ag imtheacht id' amadáinín gan</span>
<lb n="2596"/><span>chiall do thógamar tú?" arsa m'athair liom.</span></p>
<lb n="2597"/>
<lb n="2598"/><p><span>"Ó'se, b'anamh liom imtheacht," arsa mise, "agus</span>
<lb n="2599"/><span>an rud is anamh is iongantach."</span></p>
<lb n="2600"/>
<lb n="2601"/><p><span>"Cuir uait do ghearradh gad," ar seisean, "agus</span>
<lb n="2602"/><span>teighir amach agus feuch ar an asailín a bhfuil a dhá</span>
<lb n="2603"/><span>chliathán buailte le na chéile gan aoinneach annso bhain-</span>
<lb n="2604"/><span>feadh sop ná seóirse dhó."</span></p>
<lb n="2605"/>
<lb n="2606"/><p><span>"Is gairid bheidh," arsa mise, "dá bhfuighbhinn-se</span>
<lb n="2607"/><span>an oidhche."</span></p>
<lb n="2608"/>
<lb n="2609"/><p><span>Nuair fuair mé idir a deich agus an t-aon uair</span>
<lb n="2610"/><span>deug 'san oidhche é, ghabhas chugham mo chórda, mo bhileóg,</span>
<lb n="2611"/><span>agus mo ghabhlóg agus d'imthigh mé liom.  Bhain mé</span>
<lb n="2612"/><span>an-bheart d'fheur agus d'aiteann óg trí-na-chéile.  Do </span>
<lb n="2613"/><span>líon mé 'sa chórda é agus dóbair ná fuighbhinn éirighe</span>
<lb n="2614"/><span>fé.  Bhí mé ag goid liom an bóthar agus níorbh' fhada</span>
<lb n="2615"/><span>go raibh mé ag tuitim cortha.  Leag mé an beart in</span>
<lb n="2616"/><span>áirde ar thaobh an chlaidhe chun mo reast do thógaint.</span>
<lb n="2617"/><span>Cad do gheobhadh tharm ná an sluagh, dubhadh na gcnoc</span>
<lb n="2618"/><span>is na mbánta dhíobh.  Bhíodar ag caint agus ag caitheamh</span>
<lb n="2619"/><span>aimsire leó, acht ní fheadar mise cad do bhíodar a</span>
<lb n="2620"/><span>rádh.  Bhí fear mór ruadh siar tamall uatha agus gach</span>
<lb n="2621"/><span>aon léim aige, ad' iarraidh teacht suas leó.</span></p>
<lb n="2622"/>
<lb n="2623"/><p><span>"'Dé chúis," arsa mise, "tusa bheith i ndiaidh na</span>
<lb n="2624"/><span>coda eile?"</span></p>
<lb n="2625"/>
<lb n="2626"/><p><span>"Mar nuair bhí mise," ar sé sin, "ins an saoghal</span>
<lb n="2627"/><span>a bhfuil tusa, agus mé im thórramh ar chlár bhí cóirdín</span>
<lb n="2628"/><span>ar dhá órdóig mo chos chun iad do choimeád le chéile</span></p>
</div>
<pb n="68"/>
<div><lb n="2629"/><p><span>agus an dream do chuir 'sa chomhrainn mé níor chuimh-</span>
<lb n="2630"/><span>nigheadar ar é ghearradh."</span></p>
<lb n="2631"/>
<lb n="2632"/><p><span>"Tá bun scine agam-sa," arsa mise, "agus b'fhéidir</span>
<lb n="2633"/><span>go bhfuighbhinn é ghearradh."</span></p>
<lb n="2634"/>
<lb n="2635"/><p><span>"Ó'se gheobhaidh tú, a gharsúin, agus ná raibh a fhaid</span>
<lb n="2636"/><span>san de luigheachán bliadhna ort," ar seisean.</span></p>
<lb n="2637"/>
<lb n="2638"/><p><span>Shocruigh mé an beart ar an gclaidhe agus tháinig mé</span>
<lb n="2639"/><span>amach ar lár an bhóthair go dtí é.  Luigh mé ar mo</span>
<lb n="2640"/><span>leath ghlún agus ghearraigh mé an córda, agus go deimhin</span>
<lb n="2641"/><span>b'fhuiris é ghearradh, mar snáithín beag caol ba</span>
<lb n="2642"/><span>eadh é.</span></p>
<lb n="2643"/>
<lb n="2644"/><p><span>"Innis dom," arsa sé sin, "cad é an ainm atá</span>
<lb n="2645"/><span>ort."</span></p>
<lb n="2646"/>
<lb n="2647"/><p><span>"Tá, Micil Ó Muirgheasa ó'n Rinn," arsa mise.</span></p>
<lb n="2648"/>
<lb n="2649"/><p><span>"Táim-se an-bhuidheach díot, a Mhicil," ar seisean.</span>
<lb n="2650"/><span>"Táim chomh bríoghmhar le h-aon fhear 'sa sluagh anois.</span>
<lb n="2651"/><span>Acht a leithéid seo, a Mhicil," ar seisean, "caithfidh tú</span>
<lb n="2652"/><span>bheith thíos ag an gcrosaire a leithéid seo dh'oidhche mar</span>
<lb n="2653"/><span>tá mise agus an sluagh ag dul thar fairrge amach chun</span>
<lb n="2654"/><span>Lonndain agus ní bhfuighbhimís dul an gan do leithéid-</span>
<lb n="2655"/><span>se bheith in ár bhfochair."</span></p>
<lb n="2656"/>
<lb n="2657"/><p><span>Ní raibh aon sainnt orm féin dul leó acht bhí eagla</span>
<lb n="2658"/><span>orm an t-eiteachas thabhairt dó, agus adubhairt mé</span>
<lb n="2659"/><span>go mbeinn ag an gcrosaire roimhe.  D'imthigh sé uaim</span>
<lb n="2660"/><span>annsan mar dh'imtheóchadh an ghaoth Mhárta.  Chuaidh</span>
<lb n="2661"/><span>mé féin agus bhuail mé mo dhrom i gcoinne an bhirt</span>
<lb n="2662"/><span>agus bhog mé liom chun bóthair.  Bobhtaí bhíodh áthas</span>
<lb n="2663"/><span>orm nuair chuimhnighinn ar an sceul agus bobhtaí eile</span>
<lb n="2664"/><span>bhínn an-mhí-shásta.  Pé sceul é, fuair mé an beart</span>
<lb n="2665"/><span>liom go dtí bothán an asail, agus bíodh ag an asal</span>
<lb n="2666"/><span>mar ar chuireas-sa bolg air.</span></p>
<lb n="2667"/>
<lb n="2668"/><p><span>Nuair bhí mé ag dul a chodladh d'fhiafruigh mo mháthair</span>
<lb n="2669"/><span>díom an bhfaca aoinneach mé.  D'innis mé dhí mar</span>
<lb n="2670"/><span>bhí idir mé féin agus an Fear Ruadh.</span>
<lb n="2671"/></p>
</div>
<pb n="69"/>
<div><lb n="2672"/><p><span>"Ó'se go deimhin," ar sí sin, "b'fhearr liom ná</span>
<lb n="2673"/><span>raghthá a chuigint ann."</span></p>
<lb n="2674"/>
<lb n="2675"/><p><span>"Níl leigheas air anois," arsa mise.  "Is dócha</span>
<lb n="2676"/><span>go raibh sé mar chros ós mo cheann agus go gcaithfidh</span>
<lb n="2677"/><span>mé gabháilt tríd."</span></p>
<lb n="2678"/>
<lb n="2679"/><p><span>D'imthigh mé liom an oidhche adubhradh liom agus</span>
<lb n="2680"/><span>bhíos im' sheasamh ag an gcrosaire rómpa.  Tháinig</span>
<lb n="2681"/><span>oiread díobh agus chlúdóchadh ceud acra gus an Fear</span>
<lb n="2682"/><span>Ruadh na ndiaidh aniar.</span></p>
<lb n="2683"/>
<lb n="2684"/><p><span>"Árd-fhear is eadh tú, a Mhicil," arsa an Fear Ruadh.</span>
<lb n="2685"/><span>"Bhí fhios agam go mbeidhtheá chomh maith led' fhocal</span>
<lb n="2686"/><span>agus ná teipfeá orainn.  Táimíd chun bheith ag</span>
<lb n="2687"/><span>imtheacht i gceann tamaillín.  Seo dhuit hata, agus</span>
<lb n="2688"/><span>nuair dheurfaimíd-ne, "Éirigh a hata," abair-se,</span>
<lb n="2689"/><span>"Éirigh a hata," agus an buaidh ceudna bheidh againne</span>
<lb n="2690"/><span>beidh sé agat-sa."</span></p>
<lb n="2691"/>
<lb n="2692"/><p><span>Ba ghairid gur airigh mé an liúigh, "Éirigh a hata."</span></p>
<lb n="2693"/>
<lb n="2694"/><p><span>"Éirigh a hata," arsa mise chomh maith le cách.</span></p>
<lb n="2695"/>
<lb n="2696"/><p><span>In áirde leó 'sa spéir uachtarach go dtí na réiltíní,</span>
<lb n="2697"/><span>agus in áirde liom-sa 'na bhfochair.  Bhí sé de chomhacht</span>
<lb n="2698"/><span>aca san imtheacht trí na réiltíní, acht bhuailinn mo</span>
<lb n="2699"/><span>cheann 'na gcoinne.  Agus nuair rángamar Lonndain</span>
<lb n="2700"/><span>bhí mo cheann chomh mór le leath-bhairrle ó bheith ag</span>
<lb n="2701"/><span>bualadh i gcoinne na réiltíní.  Isteach i stór óil</span>
<lb n="2702"/><span>chuadar agus chuas-sa isteach 'na bhfochair.</span></p>
<lb n="2703"/>
<lb n="2704"/><p><span>"Tabhair-se aireachas duit féin, a Mhicil," arsa an</span>
<lb n="2705"/><span>Fear Ruadh, "agus nuair adeuraimíd-ne i ndeireadh</span>
<lb n="2706"/><span>na h-oidhche, "Éirigh a hata," abair-se, "Éirigh a hata.""</span>
<lb n="2707"/><span>I dtaobh sinn bheith ag faghbháilt an óil gan dada, do </span>
<lb n="2708"/><span>righne mé féin craos de agus nuair bhíodar ag imtheacht</span>
<lb n="2709"/><span>ar maidin roimhe glaodhach an choiligh, bhí Micil sínte</span>
<lb n="2710"/><span>idir dhá bhairrle agus ní fheadar sé dada mar gheall</span>
<lb n="2711"/><span>ar an sluagh ná an hata.  D'fhan mé sínte go dtí</span>
<lb n="2712"/><span>go dtáinig fear an stóir.  Nuair tháinig sé isteach</span></p>
</div>
<pb n="70"/>
<div><lb n="2713"/><p><span>rug sé ar bhairrle.  Fuair sé eudtrom é.  Rug sé</span>
<lb n="2714"/><span>ar bhairrle, agus ar bhairrle eile, agus bhí gach aon</span>
<lb n="2715"/><span>bhairrle aca follamh.  'Sa deireadh cad do gheobhadh</span>
<lb n="2716"/><span>sé acht mé féin caithte taoibh le bairrle.  Rug sé</span>
<lb n="2717"/><span>isteach ar chabhail orm agus chuir sé ar bhonn mo chos mé.</span>
<lb n="2718"/><span>Dubhairt sé mar an mé an diabhal ná fuighbhinn na</span>
<lb n="2719"/><span>bairrlí go léir d'fhollmhughadh.  Thug sé leis mé suas</span>
<lb n="2720"/><span>go dtí an oifig, agus d'innis sé dá mháighistir 'dé an</span>
<lb n="2721"/><span>díoghbháil bhí deunta 'sa stór agus ná raibh glas briste</span>
<lb n="2722"/><span>ná rian dighe ar an urlár, acht mar sin féin go raibh</span>
<lb n="2723"/><span>na bairrlí follamh.</span></p>
<lb n="2724"/>
<lb n="2725"/><p><span>"Teachtaire ó'n Rígh, nó teachtaire ó'n riabhach is</span>
<lb n="2726"/><span>eadh é seo," ar sé sin, "agus, déin-se leis pé ar</span>
<lb n="2727"/><span>domhan rud is maith leat."</span></p>
<lb n="2728"/>
<lb n="2729"/><p><span>"Tugtar aireachas maith dó," arsa an máighistir,</span>
<lb n="2730"/><span>"agus chuir dh'fhiachaibh air an chúirt do sheasamh."</span></p>
<lb n="2731"/>
<lb n="2732"/><p><span>Tháinig lá na cúirte agus 'sé rud do ghearraigh an</span>
<lb n="2733"/><span>chúirt orm, acht mé chrochadh agus mé dhóghadh an lá</span>
<lb n="2734"/><span>ceudna.  Nuair tháinig an lá a rabhadh chun mé chrochadh,</span>
<lb n="2735"/><span>bhí míle beart aitinn agus fagóidí sceach in aon charn</span>
<lb n="2736"/><span>amháin aca in áirde ar mhulla chnocáin áird.  Tugadh</span>
<lb n="2737"/><span>amach mise agus bhí píléir ag gach láimh liom, beirt im</span>
<lb n="2738"/><span>dhiaidh aniar agus triúr romham amach.  D'imthigh mé</span>
<lb n="2739"/><span>leó go deas agus go cneasta mar ná raibh fhios agam</span>
<lb n="2740"/><span>cá raibh mé ag dul.  Chuamar suas ar an gcnocán.</span>
<lb n="2741"/><span>Bhí bórd annsan agus cairt chapaill caithte siar ar a </span>
<lb n="2742"/><span>sáilíní.  Dubhradh liom féin dul in áirde ar an mbórd.</span>
<lb n="2743"/><span>Ceangaladh mo dhá láimh do leath-laidhe (bhód) na cairte</span>
<lb n="2744"/><span>agus díreach nuair bhíos ceangailte is eadh chuimhnigh</span>
<lb n="2745"/><span>mé ar an hata.</span></p>
<lb n="2746"/>
<lb n="2747"/><p><span>"Le h-anam in do mharbh," arsa mise leis an bhfear</span>
<lb n="2748"/><span>do cheangail mé, "scaoil mo lámh dheas, go mbainfidh</span>
<lb n="2749"/><span>mé fíoghar na croise dhíom féin fá do fhágfaidh mé</span>
<lb n="2750"/><span>an saoghal so."</span>
<lb n="2751"/></p>
</div>
<pb n="71"/>
<div><lb n="2752"/><p><span>Scaoil.  Chuir mé mo lámh isteach i bpóca m'oscla</span>
<lb n="2753"/><span>agus tharraing mé amach an hata.</span></p>
<lb n="2754"/>
<lb n="2755"/><p><span>"Éirigh a hata," arsa mise.</span></p>
<lb n="2756"/>
<lb n="2757"/><p><span>D'éirigh an chairt, an bórd, na fagóidí agus an</span>
<lb n="2758"/><span>t-aiteann.  Tháinig scannradh a gcroidhe ar an dream</span>
<lb n="2759"/><span>bhí ag feuchaint orm.  Marbhadh a leath díobh ad' iarraidh</span>
<lb n="2760"/><span>teicheadh.  Bhí mé féin chúig sheachtmhaine im' shéideadh</span>
<lb n="2761"/><span>roimhe gach aon ghaoth, gur thuit mé ar Ché Phortláirge</span>
<lb n="2762"/><span>agus sin é an áit do scaoil na máirnéalaigh gach ceangal</span>
<lb n="2763"/><span>do bhí orm.  Tháinig mé abhaile go dtí m'athair agus</span>
<lb n="2764"/><span>mo mháthair agus níor chuaidh mé fé dhéin beart aitinn</span>
<lb n="2765"/><span>riamh ó shoin.</span></p>
<lb n="2766"/>
<lb n="2767"/><p/>
<lb n="2768"/>
<lb n="2769"/><p/>
<lb n="2770"/>
<lb n="2771"/><p/>
<lb n="2772"/>
<lb n="2773"/><p><span> </span></p>
<lb n="2774"/>
<lb n="2775"/><p/></div></body></text></TEI>
Historical Irish Corpus
1600 - 1926

Sceulta Mhicil Uí Mhuirgheasa ón Rinn

Search Texts

Historical Irish Corpus1600 - 1926

Sceulta Mhicil Uí Mhuirgheasa ón Rinn

Search Texts

Historical Irish Corpus
1600 - 1926
