Corpas

<?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?>
<!DOCTYPE TEI [
<!ENTITY hellip "…">
]>
<TEI><teiHeader type="text">
	 <fileDesc>
	  <titleStmt><title type="main">Ceithearnach Uí Dhomhnaill</title><author><name type="main">Anaithnid; Eag. Ua Muirgheasa, Énrí</name></author><respStmt>
		<resp>Electronic edition compiled by</resp>
		<name>Deirdre D'Auria and Eilís Ní Mhearraí</name>
		</respStmt>
	  </titleStmt><editionStmt>
                     <edition>
                         <note type="N">L178</note>
                         <note type="L">1</note>
                         <note type="B">1733ls 18L</note>
                         <note type="C">Prós</note>
                         <note><p>Description of how and why changes were made</p></note>
                     </edition>
            </editionStmt><publicationStmt>
		<publisher>Foclóir na Nua-Ghaeilge</publisher>
		<pubPlace>19 Dawson Street, Dublin 2</pubPlace>
		<pubPlace>http://www.ria.ie/research/focloir-na-Nua-Ghaeilge.aspx</pubPlace><date>2016</date><idno>L178</idno><distributor>Royal Irish Academy</distributor>
		<availability>
		<p>Creative Commons Attribution Non-Commercial Share Alike (cc by-nc-sa)</p>
		</availability>
	  </publicationStmt>
	  <sourceDesc><bibl><title>Ceithearnach Uí Dhomhnaill</title><author>Anaithnid; Eag. Ua Muirgheasa, Énrí</author><imprint><publisher>B.Á.C.: Connradh na Gaedhilge</publisher><date>1733ls 18L</date></imprint>
 </bibl></sourceDesc></fileDesc>
	</teiHeader>
<text><body><div><p/>
<lb n="0"/>
<lb n="1"/><p><span>CEITHEARNACH UÍ DHOMHNAILL.</span></p>
<lb n="2"/>
<lb n="3"/><p><span>Lá n-aon dá raibh Ó Dómhnaill .i. Aodh Ruadh Mac Néill</span>
<lb n="4"/><span>Ghairbh Mhic Thoirdhealbhaigh an fhíona go maithibh a mhuinntire,</span>
<lb n="5"/><span>a thíre, agus a thalmhuine mar aon fris ag caitheamh fleidhe</span>
<lb n="6"/><span>agus féasda i mBéal Átha Seanaigh, (do fritheáladh agus</span>
<lb n="7"/><span>do freastaladh iad le nua gacha bídh, agus le sean gacha</span>
<lb n="8"/><span>dighe ar cheana), agus an tan ba haoibhinn dóibh ag an</span>
<lb n="9"/><span>ól do ro labhair aon díobha do ghuth mhór fhollus-ghlan, agus</span>
<lb n="10"/><span>is eadh adubhairt:</span></p>
<lb n="11"/>
<lb n="12"/><p><span>"An bhfuil dís agus fiche ó so go Móir-Ghréig is binne</span>
<lb n="13"/><span>iná an dís agus fiche atá re ceol agus re h-oirfideadh</span>
<lb n="14"/><span>an toighe-se anocht," ar sé, ".i. An Conán Maol, Ruadh</span>
<lb n="15"/><span>Ó Rabhartaigh, Diarmuid Ó Giollagáin, agus Cormac</span>
<lb n="16"/><span>Ó Craoidheagáin, Tadhg Ó Cómhdháin, agus uimhir eile</span>
<lb n="17"/><span>nach n-áirmhim fós?"</span></p>
<lb n="18"/>
<lb n="19"/><p><span>"Ní shaoilminne go bhfuil," ar cách go cómhchoitcheann.</span></p>
<lb n="20"/>
<lb n="21"/><p><span>2.  Acht ar mbeith dhóibh ar an gcomhrádh soin do chonncadar</span>
<lb n="22"/><span>óglach caol-riabhach isteach chuca gacha ndíreach gan</span>
<lb n="23"/><span>fhuireach, agus leath a chlaidhimh nochtuighthe taobh thiar de,</span>
<lb n="24"/><span>agus sean-bhróga lán d'uisge ag feadalaigh uime, agus</span>
<lb n="25"/><span>bárr a (dhá) chluais amach tré n-a shean-tsuanaigh, agus</span>
<lb n="26"/><span>bunnsacha bonn-loisgthe coill i n-a leath-láimh.</span></p>
<lb n="27"/>
<lb n="28"/><p><span>"Go mbeannuighe Dia dhaoibh," ar an ceithearnach.</span></p>
<lb n="29"/>
<lb n="30"/><p><span>"Go mbeannuighe Dia duit-se," ar Ó Dómhnaill.</span></p>
<lb n="31"/>
<lb n="32"/><p><span>"Cá thaobh as a dtángais, a óglaoich anaithnidh?" ar Ó</span>
<lb n="33"/><span>Dómhnaill.</span></p>
<lb n="34"/>
<lb n="35"/><p><span>"I nDún Monaidh i mBaile ríogh Alban do chodlas</span>
<lb n="36"/><span>aréir," ar sé: "bím lá i nÍle, agus lá i gCinntíre, lá</span>
<lb n="37"/><span>i Manainn, agus lá i Rachlainn, agus lá eile ar Fionncharn</span>
<lb n="38"/><span>na Foraire ar Sliabh Fuaid.  Duine beag suarach siubhail</span>
<lb n="39"/><span>mé, agus i n-Oileach na Ríogh rugadh mé (agus agat-sa</span>
<lb n="40"/><span>atáim anois)," ar sé, "agus ag sin mo sgéala féin duit,</span>
<lb n="41"/><span>a Uí Dhómhnaill," ar an Ceithearnach.</span></p>
<lb n="42"/>
<lb n="43"/><p><span>3.  "Goiridh an dóirseóir do láthair chugainn," ar Ó</span>
<lb n="44"/><span>Dómhnaill.</span>
<lb n="45"/></p>
</div>
<pb n="2"/>
<div><lb n="46"/><p><span>Do goireadh an doirseóir do láthair Uí Dhómhnaill, agus</span>
<lb n="47"/><span>d'fhiafruigh Ó Dómhnaill dhe, "An tusa do leig an fear</span>
<lb n="48"/><span>so isteach?" ar sé.</span></p>
<lb n="49"/>
<lb n="50"/><p><span>"Dar Rí sláine Dé," ar an doirseóir, "ní fhacas</span>
<lb n="51"/><span>dom' shúilibh ariamh é go soiche anois."</span></p>
<lb n="52"/>
<lb n="53"/><p><span>"Leig thart é, a Uí Dhómhnaill," ar an Ceithearnach,</span>
<lb n="54"/><span>"oir ní fusa liom-sa a theacht isteach iná a dhul amach</span>
<lb n="55"/><span>arís (an tan is áil liom féin)."</span></p>
<lb n="56"/>
<lb n="57"/><p><span>("Suidh síos," ar Ó Dómhnaill.</span></p>
<lb n="58"/>
<lb n="59"/><p><span>"Suidhfead nó ní shuidhfead," ar an Ceithearnach, "óir</span>
<lb n="60"/><span>ní dhéanaim nídh ar bith acht mar is áil liom féin."</span></p>
<lb n="61"/>
<lb n="62"/><p><span>D'éist Ó Dómhnaill fris gan freagra dó, óir b'iongnadh</span>
<lb n="63"/><span>leis cá cineál duine bhiadh ann do thiocfadh isteach isin</span>
<lb n="64"/><span>dún gan doirseoir ná neach eile dá fhaicsin ag an doras,</span>
<lb n="65"/><span>no go dtarla i n-áras Uí Dhómhnaill, agus do bhíodar an</span>
<lb n="66"/><span>lucht ealadhan go géar-shúileach ag féachain fair.)</span></p>
<lb n="67"/>
<lb n="68"/><p><span>4.  "Seinn rud duinn, (a) Uí Rabhartaigh," ar an</span>
<lb n="69"/><span>Ceithearnach.  Do sheinn (Ua Rabhartaigh port ceóil ar</span>
<lb n="70"/><span>chómhairle an Cheithearnaigh).</span></p>
<lb n="71"/>
<lb n="72"/><p><span>"Seinn rud duinn, a Dhiarmaid Uí Ghiollagáin," ar sé.</span></p>
<lb n="73"/>
<lb n="74"/><p><span>Do sheinn (Diarmuid duan agus deigh-cheol dó).</span></p>
<lb n="75"/>
<lb n="76"/><p><span>"Seinn rud duinn, a Chormaic Uí Chraoidheagáin," ar</span>
<lb n="77"/><span>an Ceithearnach.</span></p>
<lb n="78"/>
<lb n="79"/><p><span>Do sheinn Cormac Ó Craoidheagáin mar an gcéadna.</span></p>
<lb n="80"/>
<lb n="81"/><p><span>(Acht cheana, do sheinneadar na saoithe sin uile cuir</span>
<lb n="82"/><span>agus puirt, slightheacha siubhlacha taigeanta taitneamhacha,</span>
<lb n="83"/><span>agus cuisleanna ceoil-bhinne cruite, go gcuirfidís daoine</span>
<lb n="84"/><span>i n-a gcodladh le fuaim an cheóil shír-bhinn shídhe do sheinn</span>
<lb n="85"/><span>siad.)</span></p>
<lb n="86"/>
<lb n="87"/><p><span>Do labhair an Ceithearnach iar sin, agus is eadh adubhairt,</span>
<lb n="88"/><span>"Dar go deimhin," ar sé, "ó do chuala mé féin tuarasgbháil</span>
<lb n="89"/><span>Bhelsebub agus Sátan, agus Abiron, agus Iób, agus</span>
<lb n="90"/><span>Set, agus Dhamhlaigh, agus prionnsaidhe puiblidhe dubha</span>
<lb n="91"/><span>dorcha duibhnéallacha íochtair árd-fhuair ifrinn ní chuala</span>
<lb n="92"/><span>ariamh ceol budh mheasa iná sibh-se."</span></p>
<lb n="93"/>
<lb n="94"/><p><span>5.  "Seinn féin rud, a Cheithearnaigh," ar Ó Dómhnaill.</span></p>
<lb n="95"/>
<lb n="96"/><p><span>"Do-ghéan nó ní dhéan," ar an Ceithearnach, "óir ní dhéan</span>
<lb n="97"/><span>acht mar is áil liom féin."</span></p>
<lb n="98"/>
<lb n="99"/><p><span>Do ghlac an Ceithearnach an chláirseach ar dheireadh laoi.</span>
<lb n="100"/><span>Ó do chuala fonn aitis na gcnocaibh, mar atá Forghus Fionn</span>
<lb n="101"/><span>Mac Searaidh Fhinn, agus Seannach Ó Doire, agus</span></p>
</div>
<pb n="3"/>
<div><lb n="102"/><p><span>Suanach Mac Seanaidh, agus sgológ Chille Cuilinn, agus</span>
<lb n="103"/><span>bacach Bhinne Borainn, óir is iad-san do chuireadh na</span>
<lb n="104"/><span>cleasa cómhchoitcheanna le' gcuirdís cách chum gola, agus</span>
<lb n="105"/><span>aroile do chum gáiridhe, agus drong eile do chum codalta,</span>
<lb n="106"/><span>ní chuala ceol budh féarr iná ceol an Cheithearnaigh; fir</span>
<lb n="107"/><span>ghonta agus mná le naoidheanaibh, agus laoich ar n-a leadradh,</span>
<lb n="108"/><span>agus curaidh ar n-a gcréachtnughadh, aois ghonta agus</span>
<lb n="109"/><span>ghalair agus ghéar-easláinte an domhain mhóir, do chodladaois</span>
<lb n="110"/><span>re foghar an cheóil shíreachtaigh shír-bhinn do sheinn an Ceithearnach</span>
<lb n="111"/><span>an tan sin.</span></p>
<lb n="112"/>
<lb n="113"/><p><span>6.  "Is duine binn thú, a Cheithearnaigh," ar Ó Dómhnaill.</span></p>
<lb n="114"/>
<lb n="115"/><p><span>"Bím lá binn agus lá searbh," ar an Ceithearnach.</span></p>
<lb n="116"/>
<lb n="117"/><p><span>Do chaitheadar seal dá n-aimsir re ceol agus re</span>
<lb n="118"/><span>h-aoibhneas go dtainic am suipeára chuca.  Do cuireadh</span>
<lb n="119"/><span>iarraidh ar an Ceithearnach do chum suipeára do dhéanamh,</span>
<lb n="120"/><span>agus thainic an fear fritheolmha d'ionnsuighe an Cheithearnaigh,</span>
<lb n="121"/><span>agus adubhairt leis, "Éirigh i gcumaidh agus i gcuibhreann</span>
<lb n="122"/><span>Uí Dómhnaill," ar an teachtaire.</span></p>
<lb n="123"/>
<lb n="124"/><p><span>"Ní racha," ar an Ceithearnach, "óir is mil i gcum</span>
<lb n="125"/><span>crochaire ealadha mhaith ag duine gránna, agus ní racha</span>
<lb n="126"/><span>mé thairis so suas; leigeadh siad a maith anuas orm</span>
<lb n="127"/><span>(má's mian leo)."</span></p>
<lb n="128"/>
<lb n="129"/><p><span>Do cuireadh ionar agus atán (agus léine riabhach) agus</span>
<lb n="130"/><span>matal donn leis an bhfear fritheolmha chum an Cheithearnaigh.</span></p>
<lb n="131"/>
<lb n="132"/><p><span>"Ag sin culaidh agat," ar an teachtaire, "do-bheir</span>
<lb n="133"/><span>Ó Dómhnaill dhuit."</span></p>
<lb n="134"/>
<lb n="135"/><p><span>"Ní háil liom í," ar an Ceithearnach, "óir ní bhéidh</span>
<lb n="136"/><span>aon nidh re n-a mhaoidheamh ag an duine maith orm go</span>
<lb n="137"/><span>bráth."</span></p>
<lb n="138"/>
<lb n="139"/><p><span>7.  Do cuireadh fiche marcach ar n-a gceangal i n-arm</span>
<lb n="140"/><span>agus i n-éideadh agus ós cionn fhichead gallóglach do gach</span>
<lb n="141"/><span>taoibh dhe amuigh agus istigh um dhoirsibh an dúin, óir</span>
<lb n="142"/><span>d'aithnigheadar nár dhuine saoghalta ar chor 'sa' bith é.</span></p>
<lb n="143"/>
<lb n="144"/><p><span>"Créad do b'áil libh ris súd?" ar an Ceithearnach.</span></p>
<lb n="145"/>
<lb n="146"/><p><span>"Do b'áil linn thusa do choimhéad," ar Ó Dómhnaill.</span></p>
<lb n="147"/>
<lb n="148"/><p><span>"Dar Rí sláine Dé," ar an Ceithearnach, "cé maith</span>
<lb n="149"/><span>sibh-se is bhur gcoimhéad ní hagaibh chaithfead mo phroinn</span>
<lb n="150"/><span>amárach."</span></p>
<lb n="151"/>
<lb n="152"/><p><span>"A Aoin Mhic Dé! cia heile?" ar Ó Dómhnaill.</span></p>
<lb n="153"/>
<lb n="154"/><p><span>"I gCnoc Áine," ar an Ceithearnach, "sé mhíle amach</span>
<lb n="155"/><span>ó Luimneach, áit a bhfuil Seathan Mhac an Iarla Deasmhumhan."</span>
<lb n="156"/></p>
</div>
<pb n="4"/>
<div><lb n="157"/><p><span>"Dár láimh Uí Dhómhnaill," ar gallóglach díobh ag</span>
<lb n="158"/><span>labhairt, "dá bhfághainn féin thú ag cur aon chuir dhíot go</span>
<lb n="159"/><span>maidin do-ghéanainn meall comhchruinn dhíot ar lár re</span>
<lb n="160"/><span>cúl na tuaighe-se."</span></p>
<lb n="161"/>
<lb n="162"/><p><span>(Is annsin thug an Ceithearnach lámh fá'n gcláirsigh),</span>
<lb n="163"/><span>agus do sheinn cuir, agus puirt, agus cuisleanna ceóil:</span>
<lb n="164"/><span>fir ghonta, agus mná re naoidheanaibh, agus laoich ar n-a</span>
<lb n="165"/><span>leadradh, agus curaidh ar n-a gcréachtnughadh, aois</span>
<lb n="166"/><span>othair agus ghalair agus ghéar-easláinte an domhain mhóir</span>
<lb n="167"/><span>do chodladaois re foghar an cheóil shíreachtaigh shír-bhinn</span>
<lb n="168"/><span>do sheinn an Ceithearnach an tan sin.</span></p>
<lb n="169"/>
<lb n="170"/><p><span>8.  "Cá bhfuiltí, a lucht an bhagair mhóir?" ar an Ceithearnach,</span>
<lb n="171"/><span>"atáim-se ag dol amach chugaibh."</span></p>
<lb n="172"/>
<lb n="173"/><p><span>Mar do chuala an gallóglach céadna, do labhair ó thús,</span>
<lb n="174"/><span>na briathra soin an Cheithearnaigh, (ro éirigh i n-a sheasamh)</span>
<lb n="175"/><span>agus do thóg a thuagh agus do bhuail an fear fá neasa dhó</span>
<lb n="176"/><span>i gcruth an Cheithearnaigh, (gur threasgair go lár é).</span></p>
<lb n="177"/>
<lb n="178"/><p><span>Do rinne an dara fear re n-a chomhghoire féin mar an</span>
<lb n="179"/><span>gcéadna.  Acht atá ní cheana, do thuitheadar uile do chúl</span>
<lb n="180"/><span>na tuaighe fria a chéile.</span></p>
<lb n="181"/>
<lb n="182"/><p><span>Do léig an Ceithearnach do chum an doruis é, agus</span>
<lb n="183"/><span>adubhairt, "Do chuireas cuid do mhuinntir Uí Dhómhnaill</span>
<lb n="184"/><span>do chum báis, agus do b'áil liom a n-aithbheoghadh dhó arís."</span></p>
<lb n="185"/>
<lb n="186"/><p><span>"Do badh mhaith sin le dhéanamh, dá ndéantá-sa é," ar</span>
<lb n="187"/><span>Ó Dómhnaill.</span></p>
<lb n="188"/>
<lb n="189"/><p><span>"Do-ghéanad gan chontabhairt," ar an Ceithearnach,</span>
<lb n="190"/><span>"agus ag so luibh dhuit-se, agus cuimil do charbad uachtarach</span>
<lb n="191"/><span>gach fir aca í, agus éireóchaidh siad slán arís."</span></p>
<lb n="192"/>
<lb n="193"/><p><span>9.  Do leig an Ceithearnach chum siubhail é, agus ní dhearna</span>
<lb n="194"/><span>sgur no comhnuidhe go raibh i mbaile Sheathain Mhic an</span>
<lb n="195"/><span>Iarla.</span></p>
<lb n="196"/>
<lb n="197"/><p><span>(Tharla Seathan Mac an Iarla, .i. Iarla Deasmhumhan,</span>
<lb n="198"/><span>an tráth sin i n-aonach agus i n-árdoireachtas ar faithche</span>
<lb n="199"/><span>a dhúin agus a dheagh-bhaile féin.)</span></p>
<lb n="200"/>
<lb n="201"/><p><span>An tan do b'aithne do Sheathan ar faithche a dhúin go</span>
<lb n="202"/><span>bhfacaidh an Ceithearnach caol-riabhach dá shoichin gach ndíreach,</span>
<lb n="203"/><span>agus leath a chlaidhimh nochtuighthe do'n taoibh thiar de, agus</span>
<lb n="204"/><span>sean-bhróga lán d'uisge ag feadalaigh uime, agus bárr</span>
<lb n="205"/><span>a (dhá) chluais amach tre n-a shean-tsuanaigh, agus bunnsach</span>
<lb n="206"/><span>bhog bhonn-loisgthe chuilinn i n-a leath-láimh (aige).</span></p>
<lb n="207"/>
<lb n="208"/><p><span>10.  "Go mbeannuighe Dia dhuit, a Sheathain Mhic an</span>
<lb n="209"/><span>Iarla," ar an Ceithearnach.</span>
<lb n="210"/></p>
</div>
<pb n="5"/>
<div><lb n="211"/><p><span>"Go mbeannuighe Dia dhuit-se," ar Seathan.  "Cá háit</span>
<lb n="212"/><span>a rabhais anois, a Cheithearnaigh," ar Seathan.</span></p>
<lb n="213"/>
<lb n="214"/><p><span>"I mbaile Uí Dhómhnaill do chodlas aréir," ar sé,</span>
<lb n="215"/><span>"agus i nDún Monaidh, i mbaile Ríogh Alban, an oidhche</span>
<lb n="216"/><span>roimhe sin.  Bím lá i n-Íle agus lá i gCinntíre, lá i</span>
<lb n="217"/><span>Manainn, agus lá i Rachlainn, lá ar Fionncharn na Foraire</span>
<lb n="218"/><span>ar Sliabh Fuaid: duine beag suarach siubhail mé agus</span>
<lb n="219"/><span>i n-Oileach na Ríogh a rugadh mé, (agus annso agat anocht</span>
<lb n="220"/><span>atáim, a Mhic an Iarla," ar sé).</span></p>
<lb n="221"/>
<lb n="222"/><p><span>"Cár ghabhais chugainn annso?" ar Seathan Mac an</span>
<lb n="223"/><span>Iarla.</span></p>
<lb n="224"/>
<lb n="225"/><p><span>"Ó Eas Ruaidh Mhic Móirne Moill fris a ráidhtear</span>
<lb n="226"/><span>Béal Átha Seanaigh, go Drobhais, go Dubh, go Sruth an</span>
<lb n="227"/><span>Tobair Ghil fris a ráidhtear Sligeach, agus go Caomháluinn</span>
<lb n="228"/><span>an Chorainn, agus go Cruachain Mhaighe hAoi, agus go</span>
<lb n="229"/><span>Magh Mucshnámha, agus atáim annso anois, a Sheathain</span>
<lb n="230"/><span>Mhic an Iarla," ar sé.</span></p>
<lb n="231"/>
<lb n="232"/><p><span>"Créad is ainm dhuit-se?" ar Seathan.</span></p>
<lb n="233"/>
<lb n="234"/><p><span>"Dubhartán Ó Dubhartáin m'ainm-se agus mo shloinneadh,"</span>
<lb n="235"/><span>ar an Ceithearnach.</span></p>
<lb n="236"/>
<lb n="237"/><p><span>"Créad is ealadha dhuit, a Cheithearnaigh?" ar Seathan.</span></p>
<lb n="238"/>
<lb n="239"/><p><span>"Seinnim nídh agus léighim nídh éigin."</span></p>
<lb n="240"/>
<lb n="241"/><p><span>11.  Do chuaidh an Ceithearnach isteach (agus do niamh-ghlan</span>
<lb n="242"/><span>a chosa) agus d'ól deoch, agus do chodail, agus do bhí 'san</span>
<lb n="243"/><span>chodladh sin go dtainic an tráth céadna ar n-a mhárach.</span>
<lb n="244"/><span>Thainic Seathan dá ionnsaighe, (agus do labhair sé leis go</span>
<lb n="245"/><span>mín muinnteardha,) agus is eadh adubhairt:</span></p>
<lb n="246"/>
<lb n="247"/><p><span>"Is fada do chodladh, a Dhubhartáin," ar sé, "agus</span>
<lb n="248"/><span>ní dá chur i n-iongnadh ort atáim-se, óir do b'fhada do</span>
<lb n="249"/><span>shiubhal indé.  (Acht dubhrais go rabhais tréightheach ar</span>
<lb n="250"/><span>leabhraibh agus ar chláirsigh, agus badh mhaith liom do chloistin,"</span>
<lb n="251"/><span>ar Seathan.</span></p>
<lb n="252"/>
<lb n="253"/><p><span>"Atáim-se ró-thréightheach is na healadhnaibh sin go</span>
<lb n="254"/><span>deimhin," ar an Ceithearnach.)</span></p>
<lb n="255"/>
<lb n="256"/><p><span>Tugadh cláirseach dá ionnsaighe agus níor sheinn aon</span>
<lb n="257"/><span>phort uirthi.</span></p>
<lb n="258"/>
<lb n="259"/><p><span>Tugadh leabhar dá ionnsaighe agus níor léigh aon fhocal</span>
<lb n="260"/><span>ann.</span></p>
<lb n="261"/>
<lb n="262"/><p><span>"Nach mór an náire dhuit bréag do dhéanamh," ar</span>
<lb n="263"/><span>Seathan.</span></p>
<lb n="264"/>
<lb n="265"/><p><span>"Do rinne mé an uirid do bhréig," ar an Ceithearnach.</span>
<lb n="266"/></p>
</div>
<pb n="6"/>
<div><lb n="267"/><p><span>"Do rinne mé féin rann duit," ar Seathan.</span></p>
<lb n="268"/>
<lb n="269"/><p><span>"Abair do rann," ar Dubhartán.</span></p>
<lb n="270"/>
<lb n="271"/><p><span>CzzzzzFil.</span>
<lb n="272"/><span>"Nach mór an chluiche dhó</span>
<lb n="273"/><span>Nach seinneann 's nach léigheann leabhar,</span>
<lb n="274"/><span>Dubhartán Ó Dubhartáin</span>
<lb n="275"/><span>'S gan aon fhocal dá mheabhair."</span></p>
<lb n="276"/>
<lb n="277"/><p><span>CzzzzzPrós</span>
<lb n="278"/><span>12.  Mar do chuala Dubhartán é féin dá aithisiughadh</span>
<lb n="279"/><span>agus dá imdheargadh do ghlac an chláirseach chaoin-téadach</span>
<lb n="280"/><span>agus do sheinn cuir agus puirt agus sligheacha seanma,</span>
<lb n="281"/><span>agus adhbhann ciuil, agus cuisleanna binne taidhiúire:</span>
<lb n="282"/><span>fir ghonta agus mná re naoidheanaibh, laoich ar n-a leadradh</span>
<lb n="283"/><span>agus curaidh ar n-a gcréachtnughadh, aois ghonta agus</span>
<lb n="284"/><span>ghéar-easláinte an domhain do chodladaois re foghar an</span>
<lb n="285"/><span>cheóil shíreachtaigh shír-bhinn do sheinn an Ceithearnach an</span>
<lb n="286"/><span>tan sin.</span></p>
<lb n="287"/>
<lb n="288"/><p><span>"Is duine binn thú, a Cheithearnaigh," ar Seathan.</span></p>
<lb n="289"/>
<lb n="290"/><p><span>"Bím lá binn, agus lá searbh," ar an Ceithearnach.</span></p>
<lb n="291"/>
<lb n="292"/><p><span>Do rug sé ar shean-leabhar sheanchuis Sheathain Mhic an</span>
<lb n="293"/><span>Iarla annsin, agus do léigh sé síos an leabhar go stuamach</span>
<lb n="294"/><span>stuidéarthach blasta binn-bhriathrach.</span></p>
<lb n="295"/>
<lb n="296"/><p><span>(D'éis meadhon lae) do chuaidh an Ceithearnach le Seathan</span>
<lb n="297"/><span>do spaisdeóracht tar mhaoilinn chnuic do bhí ar aghaidh an</span>
<lb n="298"/><span>bhaile.</span></p>
<lb n="299"/>
<lb n="300"/><p><span>"A Dhubhartáin, an raibh tusa ariamh roimhe so ar an</span>
<lb n="301"/><span>gcnoc so?" ar Seathan.</span></p>
<lb n="302"/>
<lb n="303"/><p><span>"Do bhíos gan chontabhairt," ar Dubhartán, "i gcuideachta</span>
<lb n="304"/><span>dhuine mhaith ar a ndeachaidh cliú fhiadhaigh agus</span>
<lb n="305"/><span>chaoimh-shealga (agus fian-choscair i n-allod) .i. Fionn Mac</span>
<lb n="306"/><span>Cumhaill, agus do cuireadh fiadh faiteach foluaimneach</span>
<lb n="307"/><span>chugainn tar mhaoilinn an chnuic seo amach, agus do leanadar</span>
<lb n="308"/><span>dhá ghadhar déag agus a gcoimhlíon sin do chonaibh do bhí</span>
<lb n="309"/><span>ag maithibh na Féinne é.</span></p>
<lb n="310"/>
<lb n="311"/><p><span>13.  Do bhí an Ceithearnach ag múnadh na sligheadh</span>
<lb n="312"/><span>i n-ar ghabh an fiadh do Sheathan, agus an dara féachain</span>
<lb n="313"/><span>thug Seathan thairis ní raibh a fhios aige cá háird do'n</span>
<lb n="314"/><span>domhan i n-ar ghabh Dubhartán uadha.</span></p>
<lb n="315"/>
<lb n="316"/><p><span>(Gluaiseas an Ceithearnach agus ní dhearna fos nó</span>
<lb n="317"/><span>friothairiseamh no go raibh i Sligeach.)</span></p>
<lb n="318"/>
<lb n="319"/><p><span>An tan do b'aithne do Chonchubhar Shligigh ar faithche a</span></p>
</div>
<pb n="7"/>
<div><lb n="320"/><p><span>dhúin agus a dheagh-bhaile féin go bhfacaidh an Ceithearnach</span>
<lb n="321"/><span>caol-riabhach dá shoichin gacha ndíreach agus leath a chlaidhimh</span>
<lb n="322"/><span>nochtuighthe do'n taoibh thiar de, agus sean-bhróga lán</span>
<lb n="323"/><span>d'uisge ag feadalaigh uime, agus bárr a dhá chluais amach</span>
<lb n="324"/><span>tré n-a shean-tsuanaigh, agus bogha agus bolgán saighead</span>
<lb n="325"/><span>aige.</span></p>
<lb n="326"/>
<lb n="327"/><p><span>14.  "Go mbeannuighe Dia dhuit, a Uí Chonchubhair,"</span>
<lb n="328"/><span>ars' an Ceithearnach.</span></p>
<lb n="329"/>
<lb n="330"/><p><span>"Go mbeannuighe Dia dhuit-se," ar Ó Conchubhair.</span></p>
<lb n="331"/>
<lb n="332"/><p><span>"Cá rabhais aréir?" ar Ó Conchubhair.</span></p>
<lb n="333"/>
<lb n="334"/><p><span>"Do bhí mé aréir i dtoigh Sheathain Mhic an Iarla Deas-</span>
<lb n="335"/><span>Mhumhan, agus an oidhche roimhe sin i mBéal Átha Seanaigh</span>
<lb n="336"/><span>i mbaile Uí Dhomhnaill, agus an oidhche roimhe sin i nDún</span>
<lb n="337"/><span>Monaidh i mbaile Ríogh Alban: bím lá i Manainn agus</span>
<lb n="338"/><span>lá i Rachlainn, lá i n-Íle agus lá i gCinntíre, lá eile ar</span>
<lb n="339"/><span>Fionncharn na Foraire ar Sliabh Fuaid: duine beag suarach</span>
<lb n="340"/><span>siubhail mé."</span></p>
<lb n="341"/>
<lb n="342"/><p><span>"Cá hainm atá ort?" ar Ó Conchubhair.</span></p>
<lb n="343"/>
<lb n="344"/><p><span>"Giolla Dé m'ainm," ar an Ceithearnach.</span></p>
<lb n="345"/>
<lb n="346"/><p><span>15.  Cá huair is cá haimsir sin acht Ó Conchubhair a</span>
<lb n="347"/><span>bheith ag dol do dhíoghail chléibhín na Caillighe Connachtaighe</span>
<lb n="348"/><span>ar an gCailligh Mumhan, agus sluagh agus sochraidhe cruinn</span>
<lb n="349"/><span>aige.</span></p>
<lb n="350"/>
<lb n="351"/><p><span>Adubhairt Giolla Dé go mbéadh sé féin ris Ó Chonchubhair.</span></p>
<lb n="352"/>
<lb n="353"/><p><span>"Go deimhin ní bhéidh do léithid do cheithearnach smeartha</span>
<lb n="354"/><span>ris Ó Chonchubhair," ar óglach do mhuinntir Uí Chonchubhair</span>
<lb n="355"/><span>fhéin.</span></p>
<lb n="356"/>
<lb n="357"/><p><span>"Go deimhin," ar Ó Conchubhair, "béidh Giolla Dé</span>
<lb n="358"/><span>liom, agus créad é an tuarasdal iarrfas tú orm?"</span></p>
<lb n="359"/>
<lb n="360"/><p><span>"Ní iarrfad ort," ar Giolla Dé, "acht gan leath-chuma</span>
<lb n="361"/><span>do dhéanamh orm (an feadh bhím féin riot."</span></p>
<lb n="362"/>
<lb n="363"/><p><span>"Do gheabhair sin," ar Ó Conchubhair.)</span></p>
<lb n="364"/>
<lb n="365"/><p><span>16.  Gluaiseas Ó Conchubhair agus a shluaighte, agus a</span>
<lb n="366"/><span>shochraidhe, agus Giolla Dé leo, agus ní dhearnadar</span>
<lb n="367"/><span>comhnuidhe go rabhadar i gCúigeadh Mumhan, (go dtugadar</span>
<lb n="368"/><span>sgeimheill trí lá i ndiaidh a chéile imeasg Muimhneach agá</span>
<lb n="369"/><span>slad, agus ag breith leo gach ní ba hionaistir, agus ag</span>
<lb n="370"/><span>cruinniughadh a mbó is a gcapall is a dtréad go haoin-ionad.</span>
<lb n="371"/><span>Fuaireadar trí ba breaca agus tarbh maol na</span>
<lb n="372"/><span>Caillighe Muimhnighe, agus thug Ó Conchubhair iad sin do'n</span>
<lb n="373"/><span>Chailligh Chonnachtaigh i ndíoghail a cléibhín).</span>
<lb n="374"/></p>
</div>
<pb n="8"/>
<div><lb n="375"/><p><span>Do leanadar a raibh i ndá Chúigeadh Mumhan iad, agus</span>
<lb n="376"/><span>do bhí marbhadh agus argain dá dhéanamh ar mhuinntir Uí</span>
<lb n="377"/><span>Chonchubhair.</span></p>
<lb n="378"/>
<lb n="379"/><p><span>Do labhair Giolla Dé le Ó Chonchubhair ag rádh, "bíodh</span>
<lb n="380"/><span>bhur rogha agaibh," ar sé, "na creacha do thiomáin nó an</span>
<lb n="381"/><span>tóir do chosg."</span></p>
<lb n="382"/>
<lb n="383"/><p><span>"Is eadh ar rogha," ar Ó Conchubhair, "na creacha do</span>
<lb n="384"/><span>thiomáin."</span></p>
<lb n="385"/>
<lb n="386"/><p><span>17.  Filleas Giolla Dé ar an tóraidhe, (agus bogha agus</span>
<lb n="387"/><span>ceithre saighde fichead leis), agus ní raibh córughadh iomlán</span>
<lb n="388"/><span>ar aon saighid dá raibh aige, agus do marbhadh naoi naonbhair</span>
<lb n="389"/><span>(do Mhuimhneachaibh) do gach urchar dá gcaitheadh sé.  Do</span>
<lb n="390"/><span>bhuail donas beag eile ar mhuinntir Uí Chonchubhair: dá</span>
<lb n="391"/><span>mbeith a bhfacadar ariamh i ngeall air uatha ní thiomáineadaois</span>
<lb n="392"/><span>na creacha urchar saighde.</span></p>
<lb n="393"/>
<lb n="394"/><p><span>Do cuireadh duine i gcoinne Ghiolla Dé (ag iarraidh</span>
<lb n="395"/><span>air an chreach do thiomáin.)</span></p>
<lb n="396"/>
<lb n="397"/><p><span>Thainic Giolla Dé dá n-ionnsaighe agus do chuaidh mar</span>
<lb n="398"/><span>luas áinle no feirbe i dtimcheall na gcreach, agus do bhí</span>
<lb n="399"/><span>ag tiomáin go dian déin-mheanmnach.</span></p>
<lb n="400"/>
<lb n="401"/><p><span>(Mar do chonncadar na Muimhnigh an Giolla Dé ag tabhairt</span>
<lb n="402"/><span>a chúil dóibh do dheifrigheadar i ndiaidh fhear gConnacht</span>
<lb n="403"/><span>go rabhadar ag a marbhadh gan choigilt ionnus gur ab éigin</span>
<lb n="404"/><span>do'n Ghiolla Dé filleadh ar an tóir arís), agus ní raibh</span>
<lb n="405"/><span>acht gach ré feacht aige idir na creacha agus an tóir go</span>
<lb n="406"/><span>dtángadar i ngar do Shligeach agus gur fhill an tóir</span>
<lb n="407"/><span>uatha.</span></p>
<lb n="408"/>
<lb n="409"/><p><span>18.  Do ghlac tart mór Ó Conchubhair tar éis a asdair</span>
<lb n="410"/><span>agus a imtheachta, agus do chuaidh isteach (roimh chách) agus</span>
<lb n="411"/><span>d'ól deoch, agus níor chuimhnigh ar Giolla Dé, agus thainic</span>
<lb n="412"/><span>Giolla Dé dá ionnsaighe iar sin, agus adubhairt fris,</span>
<lb n="413"/><span>"Atáim féin ag glacadh mo cheada agat, a Uí Chonchubhair,"</span>
<lb n="414"/><span>ar sé.</span></p>
<lb n="415"/>
<lb n="416"/><p><span>"Ná déana sin," ar Ó Conchubhair, "agus, má's fá'n</span>
<lb n="417"/><span>digh a d'ól mise atá tú (ag imtheacht), do-bhéara díol is</span>
<lb n="418"/><span>féarr iná í dhuit ar a son, óir do-bhéarad inghéan ghlan</span>
<lb n="419"/><span>atá agam dhuit agus leath m'oighreachta agus m'fhineachais</span>
<lb n="420"/><span>ó mo lá féin amach."</span></p>
<lb n="421"/>
<lb n="422"/><p><span>"Maith í," ar an Ceithearnach, "má tá sí glan nó má</span>
<lb n="423"/><span>tá sí gránna, béidh sí agam nó ní bhéidh, agus dá dtugthá</span>
<lb n="424"/><span>th'oighreacht uile damh ní ghlacfainn uait í, ó nár chomhall</span></p>
</div>
<pb n="9"/>
<div><lb n="425"/><p><span>tú an ní ro gheallais damh, agus do rinne mé féin rainn</span>
<lb n="426"/><span>dhuit, a Uí Chonchubhair," ar an Ceithearnach.</span></p>
<lb n="427"/>
<lb n="428"/><p><span>"Abair do rainn," ar Ó Conchubhair.</span></p>
<lb n="429"/>
<lb n="430"/><p><span>CzzzzzFil.</span>
<lb n="431"/><span>"Leath-chuma ar Giolla Dé,</span>
<lb n="432"/><span>Neamh-chumaoin do'n té do-ní;</span>
<lb n="433"/><span>Innis uaim do'n fhlaith go lí</span>
<lb n="434"/><span>Nach maith an bhreith do rug an rí.</span></p>
<lb n="435"/>
<lb n="436"/><p><span>"Ní mise nach rachadh leo</span>
<lb n="437"/><span>I gcoinne na mbó go Tráigh Lí;</span>
<lb n="438"/><span>Gibé neoch do choisgfeadh an tóir</span>
<lb n="439"/><span>Níor bhreith chóir é bheith gan ní.</span></p>
<lb n="440"/>
<lb n="441"/><p><span>"Dá mbéinn-se is Murchadh Ó Briain</span>
<lb n="442"/><span>Ag gabháil giall 's ag déanamh creach</span>
<lb n="443"/><span>'S ag tobhach cíosa an domhain mhóir,</span>
<lb n="444"/><span>Ní thiubhrainn-se dhó acht (a) leath."</span></p>
<lb n="445"/>
<lb n="446"/><p><span>CzzzzzPrós</span>
<lb n="447"/><span>Féachain dá dtug Ó Conchubhair thairis níor bh'fhios dó</span>
<lb n="448"/><span>cá háird do'n domhan i n-ar ghabh Giolla Dé uadha.</span></p>
<lb n="449"/>
<lb n="450"/><p><span>19.  Dála an Cheithearnaigh do léig chum siubhail é</span>
<lb n="451"/><span>agus ní dhearna fos nó comhnuidhe go ndeachaidh do chum</span>
<lb n="452"/><span>toighe ceannaidhe do bhí rae chúig mbliadhnaibh roimhe sin</span>
<lb n="453"/><span>i seirg ghalair agus leanna duibhe gur sháruigh ar uimhir</span>
<lb n="454"/><span>áirighthe do léaghaibh agus d'fhisigibh agus do dhochtúiribh</span>
<lb n="455"/><span>fíor-fhóghlamhtha i n-ealadhain léighis leis an bhfad sin</span>
<lb n="456"/><span>d'aimsir.</span></p>
<lb n="457"/>
<lb n="458"/><p><span>Do chuaidh an Ceithearnach do chum an dorais, agus</span>
<lb n="459"/><span>d'iarr fosgladh, agus d'fhiafruigh an doirseóir créad</span>
<lb n="460"/><span>é an duine é.</span></p>
<lb n="461"/>
<lb n="462"/><p><span>Adubhairt an Ceithearnach fris gur bh'ádhbhar léagha é.</span></p>
<lb n="463"/>
<lb n="464"/><p><span>"Ní mheasaim," ar an doirseóir, "go bhfuil gnothuighe</span>
<lb n="465"/><span>ar bith agat annseo, óir is iomdha liaigh maith agus fisig</span>
<lb n="466"/><span>agus dochtúir annso romhat, agus ní bhfuil maith ar bith</span>
<lb n="467"/><span>aca dá dhéanamh do'n cheannaidhe."</span></p>
<lb n="468"/>
<lb n="469"/><p><span>"Déana thusa oirchill damh-sa fris an cheannaidhe agus</span>
<lb n="470"/><span>féach an leigfe sé isteach mé."</span></p>
<lb n="471"/>
<lb n="472"/><p><span>20.  Do chuaidh an doirseóir chum an cheannaidhe, agus</span>
<lb n="473"/><span>ro innis dó go raibh a léitheid sin d'ádhbhar léagha 'san dorus.</span></p>
<lb n="474"/>
<lb n="475"/><p><span>"Léig isteach é," ar an ceannaidhe.  "Cá fios duinn</span>
<lb n="476"/><span>nach é do léigheósadh sinn."</span>
<lb n="477"/></p>
</div>
<pb n="10"/>
<div><lb n="478"/><p><span>Do léigeadh an Ceithearnach isteach, agus d'fhiafruigh</span>
<lb n="479"/><span>dhe cá raibh sé.</span></p>
<lb n="480"/>
<lb n="481"/><p><span>"Do bhí mé aréir i Sligeach i mbaile Uí Chonchubhair,</span>
<lb n="482"/><span>agus an oidhche roimhe sin i dtoigh Sheathain Mhic an Iarla</span>
<lb n="483"/><span>Deas-Mhumhan, agus an oidhche roimhe i nDún Monaidh</span>
<lb n="484"/><span>i mbhaile Ríogh Alban.  Bím lá i n-Íle, lá i gCinntíre,</span>
<lb n="485"/><span>lá i Manainn, lá i Rachlainn, agus lá ar Fionncharn na</span>
<lb n="486"/><span>Foraire ar Sliabh Fuaid.  Duine beag suarach siubhail</span>
<lb n="487"/><span>mé, agus i n-Oileach na Ríogh a rugadh mé."</span></p>
<lb n="488"/>
<lb n="489"/><p><span>"Cá hainm atá ort?" ar an ceannaidhe.</span></p>
<lb n="490"/>
<lb n="491"/><p><span>"Atá orm-sa "Diarmuid na Dighe Móire,"" ar an</span>
<lb n="492"/><span>Ceithearnach, "agus créad é an luach léighis do-bhéaras</span>
<lb n="493"/><span>tusa dhamh-sa, má tá go léigheósad thú?"</span></p>
<lb n="494"/>
<lb n="495"/><p><span>"Inghean ghlan atá agam-sa, agus leath m'oighreachta</span>
<lb n="496"/><span>agus m'fhineachais ó mo lá féin amach."</span></p>
<lb n="497"/>
<lb n="498"/><p><span>"Maith í," ar an Ceithearnach, "má tá sí glan, nó má</span>
<lb n="499"/><span>tá sí gránna, béidh sí agam-sa nó ní bhéidh."</span></p>
<lb n="500"/>
<lb n="501"/><p><span>Do chuir Diarmuid d'fhiachaibh deoch fhíona do thabhairt</span>
<lb n="502"/><span>dá ionnsaighe, agus do chuir luach chúig bponta do spíosrachaibh</span>
<lb n="503"/><span>ar an digh, agus adubhairt, "Is do'n liaigh féin</span>
<lb n="504"/><span>is cóir fios blasa na dighe-se d'fhéachaint roimhe an othar;</span>
<lb n="505"/><span>mar sin gur cóir damh-sa fios blasa na dighe seo d'fhéachaint</span>
<lb n="506"/><span>romhat-sa," agus iar sin tógbhas an cupa chuige, agus</span>
<lb n="507"/><span>níor fhágaibh aon bhraon ann gan ól.</span></p>
<lb n="508"/>
<lb n="509"/><p><span>"Cuir iomad go maith anois, a cheannaidhe, agus má</span>
<lb n="510"/><span>chuirir allus dhíot do dhruim na dighe seo d'ól mise béidh</span>
<lb n="511"/><span>tú slán gan chontabhairt."</span></p>
<lb n="512"/>
<lb n="513"/><p><span>Do cuireadh mórán éadaigh os cionn an cheannaidhe go</span>
<lb n="514"/><span>raibh ag cur alluis de, agus thainic Diarmuid os a chionn,</span>
<lb n="515"/><span>agus adubhairt an rann mar leanas: -</span></p>
<lb n="516"/>
<lb n="517"/><p><span>CzzzzzFil.</span>
<lb n="518"/><span>"Éirigh, ná lean do luighe,</span>
<lb n="519"/><span>Cuimhnigh méad mo mhór-dhighe,</span>
<lb n="520"/><span>Coimhéad go cóir an tsláinte,</span>
<lb n="521"/><span>Mór íota na heasláinte."</span></p>
<lb n="522"/>
<lb n="523"/><p><span>CzzzzzPrós</span>
<lb n="524"/><span>22.  Ro éirigh an ceannaidhe, agus do rinne gáire ró-mhór</span>
<lb n="525"/><span>ar iongantaighe leis é féin do bheith slán agus gan aon</span>
<lb n="526"/><span>bhraon do'n digh d'ól.</span></p>
<lb n="527"/>
<lb n="528"/><p><span>Ní dhearna aon gháire re cúig bliadhnaibh roimhe sin.</span></p>
<lb n="529"/>
<lb n="530"/><p><span>"Is liom féin th'inghean, a cheannaidhe," ar Diarmuid.</span>
<lb n="531"/></p>
</div>
<pb n="11"/>
<div><lb n="532"/><p><span>"Is deimhin gurab leat," ar an ceannaidhe.  Ro cuireadh</span>
<lb n="533"/><span>fleadh mhór áluinn dá hullmhughadh d'inghin an cheannaidhe</span>
<lb n="534"/><span>agus do Dhiarmuid, agus an tan dob' ullamh an fhleadh</span>
<lb n="535"/><span>do léig an Ceithearnach ar shiubhal é agus leath a chlaidhimh</span>
<lb n="536"/><span>nochtuighthe do'n taoibh thiar de, agus sean-bhróga lán</span>
<lb n="537"/><span>d'uisge ag feadalaigh uime, agus bárr a dhá chluais amach</span>
<lb n="538"/><span>tré na shean-tsuanaigh, agus an dordán amhráin aige dá</span>
<lb n="539"/><span>rádha roimhe, agus ní dhearna sgur no comhnuidhe go ndeachaidh</span>
<lb n="540"/><span>chum tighe (Mhic) Eochadha, ollamh re dán, do bhí ré seacht</span>
<lb n="541"/><span>mbliadhnaibh roimhe sin, agus a chos briste, agus gur</span>
<lb n="542"/><span>sháruigh ar iliomad do léaghaibh, agus d'fhisigibh agus do</span>
<lb n="543"/><span>dhochtúiribh léighis leis an bhfad sin d'aimsir.</span></p>
<lb n="544"/>
<lb n="545"/><p><span>23.  Do chuaidh an Ceithearnach do chum an dorais,</span>
<lb n="546"/><span>agus d'iarr fosgladh.</span></p>
<lb n="547"/>
<lb n="548"/><p><span>D'fhiafruigh an doirseóir créad é an ealadha do bhí</span>
<lb n="549"/><span>aige.  Adubhairt-sean gurbh' ádhbhar léagha é.</span></p>
<lb n="550"/>
<lb n="551"/><p><span>"Go deimhin," ar an doirseóir, "is díomhain do thoisg</span>
<lb n="552"/><span>annso, óir is iomdha liaigh maith agus fisig agus dochtúir</span>
<lb n="553"/><span>'san tigh seo romhat, agus ní dhearnadar maith ar bith do</span>
<lb n="554"/><span>chois Mhic Eochadha."</span></p>
<lb n="555"/>
<lb n="556"/><p><span>"Innis dó go bhfuil mo léitheid-se d'ádhbhar léagha</span>
<lb n="557"/><span>'san doras."</span></p>
<lb n="558"/>
<lb n="559"/><p><span>Do chuaidh an doirseóir d'ionnsaighe Mhic Eochadha, agus</span>
<lb n="560"/><span>d'innis dó go raibh a léitheid sin d'ádhbhar léagha 'san</span>
<lb n="561"/><span>doras.</span></p>
<lb n="562"/>
<lb n="563"/><p><span>"Léig isteach é," ar Mac Eochadha, "cá fios duinn</span>
<lb n="564"/><span>nach dó atá i ndán ar léigheas."</span></p>
<lb n="565"/>
<lb n="566"/><p><span>Do léigeadh an Ceithearnach isteach, agus d'fhiafruigh</span>
<lb n="567"/><span>Mac Eochadha dhe cá raibh sé.</span></p>
<lb n="568"/>
<lb n="569"/><p><span>D'fhreagair an Ceithearnach é ag rádh, "Do bhí mé aréir</span>
<lb n="570"/><span>i dtoigh Shéamais A Bláca, agus an oidhche roimhe sin i Sligeach</span>
<lb n="571"/><span>i mbaile Uí Chonchubhair, agus an oidhche roimhe sin i dtigh</span>
<lb n="572"/><span>Sheathain Mhic an Iarla Deas-Mhumhan, agus an oidhche roimhe</span>
<lb n="573"/><span>sin i mBéal Átha Seanaigh i mbaile Uí Dhómhnaill, i nDún</span>
<lb n="574"/><span>Monaidh i mbaile Ríogh Alban an oidhche roimhe sin.  Bím</span>
<lb n="575"/><span>lá i n-Íle agus lá i gCinntíre, lá i Manainn agus lá i</span>
<lb n="576"/><span>Rachlainn, lá ar Fionncharn na Foraire ar Sliabh Fuaid:</span>
<lb n="577"/><span>duine beag suarach siubhail mé, i n-Oileach na ríogh rugadh</span>
<lb n="578"/><span>mé, agus ag sin mo sgéala dhuit," ar an Ceithearnach.</span></p>
<lb n="579"/>
<lb n="580"/><p><span>24.  "Cá hainm atá ort?" ar Mac Eochadha.</span></p>
<lb n="581"/>
<lb n="582"/><p><span>"Cathal Ó Céin m'ainm agus mo shloinneadh," ar an</span></p>
</div>
<pb n="12"/>
<div><lb n="583"/><p><span>Ceithearnach, "agus créad an luach léighis gheabhad uait-se</span>
<lb n="584"/><span>má tá go léigheósa me thú?"</span></p>
<lb n="585"/>
<lb n="586"/><p><span>"Do-gheabha tú inghean ghlan atá agam-sa, agus leath</span>
<lb n="587"/><span>m'oighreachta agus m'fhineachais ó mo lá féin amach."</span></p>
<lb n="588"/>
<lb n="589"/><p><span>"Maith í," ar an Ceithearnach, "má tá sí glan nó má</span>
<lb n="590"/><span>tá sí gránna, béidh sí agam nó ní bhéidh, agus léig thusa</span>
<lb n="591"/><span>dhíot an ghortaigh atá ionnat, agus an tart mór, agus</span>
<lb n="592"/><span>léigheósad-sa thú gan chontabhairt."</span></p>
<lb n="593"/>
<lb n="594"/><p><span>"Atá sin ionnam gan amhras," ar Mac Eochadha, "óir</span>
<lb n="595"/><span>ithim trí ghreim, agus ólaim trí deocha roimhe chách, agus</span>
<lb n="596"/><span>is cuma liom créad do-ní cách ó sin amach."</span></p>
<lb n="597"/>
<lb n="598"/><p><span>25.  Cíodhtrácht do gheall Mac Eochadha do Chathal nach</span>
<lb n="599"/><span>n-íosfadh greim agus nach n-ólfadh deoch acht i n-éinfheacht</span>
<lb n="600"/><span>re cách ó sin amach.</span></p>
<lb n="601"/>
<lb n="602"/><p><span>As a haithle sin thug Cathal luibh amach, agus do chuimil</span>
<lb n="603"/><span>do chois Mhic Eochadha í, agus d'fhágaibh sleamhain slán-</span>
<lb n="604"/><span>chréachtach mar do bhí roimhe í.</span></p>
<lb n="605"/>
<lb n="606"/><p><span>"Faicim an bhfuil rith agat anois," ar an Ceithearnach.</span></p>
<lb n="607"/>
<lb n="608"/><p><span>d'éirigh Mac Eochadha amach ar an bhfaithche agus do</span>
<lb n="609"/><span>cuireadh sé dhuine dhéag do na daoinibh ba luaithe agus</span>
<lb n="610"/><span>ba cliste dá raibh 'san mbaile do choimhlinn fris, agus</span>
<lb n="611"/><span>d'fhágaibh sé amuigh iad do tharbha reatha agus rinn luais;</span>
<lb n="612"/><span>agus do ghlac tart an-mhór é tar éis a reatha, agus d'ól</span>
<lb n="613"/><span>deoch.  Agus do ghlac fearg Cathal, agus d'iarr taisbeanadh</span>
<lb n="614"/><span>na coise do bhí folláin air, agus tug-san sin dó,</span>
<lb n="615"/><span>agus do chuimil Cathal luibh eile dhi do bhí ó nádúir contrárdha</span>
<lb n="616"/><span>do'n chead luibh, agus d'fhágaibh briste í níos mó nó mar</span>
<lb n="617"/><span>do bhí an chos a roimhe, agus do bhí Mac Eochadha ag caoi</span>
<lb n="618"/><span>is ag gearán go mór, agus adubhairt Cathal muna beith</span>
<lb n="619"/><span>nár chomhall an ní do gheall sé nach mbrisfeadh an chos sin</span>
<lb n="620"/><span>aige, "agus anois cuir bannaidhe agus cuir rátha ort</span>
<lb n="621"/><span>gan greim nó deoch do chaitheamh acht i n-éinfheacht re teaghlach</span>
<lb n="622"/><span>an tighe.</span></p>
<lb n="623"/>
<lb n="624"/><p><span>Do gheall Mac Eochadha dhó nach deanadh.</span></p>
<lb n="625"/>
<lb n="626"/><p><span>Thug an Ceithearnach luibh eile amach agus dó chuimil</span>
<lb n="627"/><span>do'n chois chéadna í, agus d'fhágaibh sleamhain slán-</span>
<lb n="628"/><span>chréachtach í mar do bhí roimhe.</span></p>
<lb n="629"/>
<lb n="630"/><p><span>26.  Is annsin adubhairt an Ceithearnach, "is liom</span>
<lb n="631"/><span>th'inghean, a Mhic Eochadha," ar sé.</span></p>
<lb n="632"/>
<lb n="633"/><p><span>"Is deimhin gurab leat," ar Mac Eochadha, agus do</span>
<lb n="634"/><span>cuireadh fleadh mhór chaoimh lán-adhbhail dá ullmhughadh</span></p>
</div>
<pb n="13"/>
<div><lb n="635"/><p><span>d'inghin Mhic Eochadha agus do Chathal Ó Céin, agus tar</span>
<lb n="636"/><span>éis an fhleadh do bheith ullmhuighthe do chonnairc óglach do</span>
<lb n="637"/><span>mhuinntir Mhic Eochadha Cathal Ó Céin ag dul tar mhaoilinn</span>
<lb n="638"/><span>cnuic do bhí ar aghaidh an bhaile amach agus thainic an</span>
<lb n="639"/><span>t-óglach d'ionnsaighe Mhic Eochadha agus adubhairt: "An</span>
<lb n="640"/><span>liaigh Ultach do bhí agat," ar sé, "an míol mong-ruadh fris</span>
<lb n="641"/><span>a ráidhtear an gearrfhiadh is luaithe leis sin ag dul tar</span>
<lb n="642"/><span>mhaoilinn na tulcha úd thall amach iná sin."</span></p>
<lb n="643"/>
<lb n="644"/><p><span>"An deimhin sin?" ar Mac Eochadha.</span></p>
<lb n="645"/>
<lb n="646"/><p><span>"Ní bhfuil contabhairt ann," ar an t-óglach.</span></p>
<lb n="647"/>
<lb n="648"/><p><span>"Do rinne mé féin rann do'n liaigh Ultach sin," ar Mac</span>
<lb n="649"/><span>Eochadha.</span></p>
<lb n="650"/>
<lb n="651"/><p><span>"Abair do rann," ar an t-óglach, agus adubhairt Mac</span>
<lb n="652"/><span>Eochadha an rann mar leanas: -</span></p>
<lb n="653"/>
<lb n="654"/><p><span>CzzzzzFil.</span>
<lb n="655"/><span>"Liaigh Ultach, ionmhuin liaigh,</span>
<lb n="656"/><span>Mar is ionmhuin Ultach féin,</span>
<lb n="657"/><span>Mac an athar ó áird thuaidh</span>
<lb n="658"/><span>Ní mairg fuair Cathal Ó Céin."</span></p>
<lb n="659"/>
<lb n="660"/><p><span>CzzzzzPrós</span>
<lb n="661"/><span>27.  Iomthúsa an Cheithearnaigh chaoil-riabhaigh do léig ar</span>
<lb n="662"/><span>siubhal é, agus leath a chlaidhimh nochtuighthe do'n taoibh thiar</span>
<lb n="663"/><span>de, agus sean-bhróga lán d'uisge ag feadalaigh uime,</span>
<lb n="664"/><span>agus bárr a dhá chluais amach tré n-a shean-tsuanaigh agus</span>
<lb n="665"/><span>leabhar i n-a láimh, agus dordán amhráin aige dá rádh</span>
<lb n="666"/><span>roimhe, agus ní dhearna sgur nó comhnuidhe go raibh i mbaile</span>
<lb n="667"/><span>Ríogh Laighean, agus do bheannuigh dhó.</span></p>
<lb n="668"/>
<lb n="669"/><p><span>d'fhreagair an rí an beannughadh mar an gcéadna, agus</span>
<lb n="670"/><span>d'fhiafruigh dhe cá raibh sé.</span></p>
<lb n="671"/>
<lb n="672"/><p><span>d'fhreagair an Ceithearnach é, ag rádh: -</span></p>
<lb n="673"/>
<lb n="674"/><p><span>"Do bhí mé aréir i dtigh Mhic Eochadha, ollamh re dán,</span>
<lb n="675"/><span>agus i dtigh Shéamais A Bláca an oidhche roimhe sin, agus</span>
<lb n="676"/><span>i Sligeach i mbaile Uí Chonchubhair an oidhche roimhe sin, i</span>
<lb n="677"/><span>mBéal Átha Seanaigh i mbaile Uí Dhomhnaill an oidhche</span>
<lb n="678"/><span>roimhe sin, i dtigh Sheathain Mhic an Iarla Deas-Mhumhan</span>
<lb n="679"/><span>an oidhche roimhe bheith i dtigh Uí Dhómhnaill, agus an oidhche iar</span>
<lb n="680"/><span>sin i nDún Monaidh i mbaile Ríogh Alban.  Bím lá i n-Íle</span>
<lb n="681"/><span>agus lá i gCinntíre, lá i Manainn agus lá i Rachlainn,</span>
<lb n="682"/><span>lá ar Fionncharn na Foraire ar Sliabh Fuaid.  Duine</span>
<lb n="683"/><span>beag suarach siubhail mé, i n-Oileach na Ríogh rugadh mé,</span>
<lb n="684"/><span>agus ag sin mo sgéala dhuit, a rígh," ar an Ceithearnach.</span>
<lb n="685"/></p>
</div>
<pb n="14"/>
<div><lb n="686"/><p><span>("Cá hainm atá ort?" ar rí Laighean.</span></p>
<lb n="687"/>
<lb n="688"/><p><span>"Giolla Deacair is ainm damh," ar sé.)</span></p>
<lb n="689"/>
<lb n="690"/><p><span>28.  Dála an ríogh do bhí dhá dhearbh-chomhdhalta dhéag aige,</span>
<lb n="691"/><span>agus dar leó féin ní raibh i nÉirinn daoine budh bhinne</span>
<lb n="692"/><span>nó iad féin.</span></p>
<lb n="693"/>
<lb n="694"/><p><span>"Seinnidh ní éigin duinn," ar an Ceithearnach.</span></p>
<lb n="695"/>
<lb n="696"/><p><span>Do sheinn gach fear aca port.</span></p>
<lb n="697"/>
<lb n="698"/><p><span>"Go deimhin féin," ar an Ceithearnach, "ó do chuala</span>
<lb n="699"/><span>mé féin tuarasgbháil Bhelsebub agus Abiron agus Dhamhlaigh,</span>
<lb n="700"/><span>agus Iób agus Set agus Aitinne, agus prionnsaidhe</span>
<lb n="701"/><span>puiblidhe dubha dorcha duibhnéallach íochtair ath-fhuair</span>
<lb n="702"/><span>ifrinn ní chuala ceol bhudh mheasa agus budh seirbhe iná</span>
<lb n="703"/><span>sibh-se."</span></p>
<lb n="704"/>
<lb n="705"/><p><span>Do labhair an dearbh-chomhdhalta fá sine díobh agus is</span>
<lb n="706"/><span>eadh adubhairt:</span></p>
<lb n="707"/>
<lb n="708"/><p><span>"A Cheithearnaigh smeartha ghránna, an linne adeir tú</span>
<lb n="709"/><span>sin?"</span></p>
<lb n="710"/>
<lb n="711"/><p><span>"Go deimhin," ar an Ceithearnach, "gidh searbh an t-aon</span>
<lb n="712"/><span>dhuine déag sin eile, rug tusa barraidheacht seirbhe ortha</span>
<lb n="713"/><span>uile."</span></p>
<lb n="714"/>
<lb n="715"/><p><span>29.  Iar chlos na mbriathar sin do'n dearbh-chomhdhalta</span>
<lb n="716"/><span>thug buille d'ionnsaighe an Cheithearnaigh agus is é áit i</span>
<lb n="717"/><span>n-ar bhain an buille .i. dó féin, i n-a cheann.</span></p>
<lb n="718"/>
<lb n="719"/><p><span>Cíodhtracht, gach duine aca dá dtugadh buille chuige is</span>
<lb n="720"/><span>é áit i n-a mbaineadh dhó féin i gcois nó i láimh nó i mball</span>
<lb n="721"/><span>éigin dá mballaibh fó seach, nó gur fhágaibh an Ceithearnach i</span>
<lb n="722"/><span>gcroibhlighe bháis iad uile go ndeachaidh na sgéala d'ionnsaighe</span>
<lb n="723"/><span>an ríogh, agus gur gabhadh an Ceithearnach leó, agus gur</span>
<lb n="724"/><span>rugadh do chum na croiche é, agus gur crochadh é dar leó,</span>
<lb n="725"/><span>agus tar éis filleadh do chum an bhaile dhóibh is é 'chead</span>
<lb n="726"/><span>duine fuaireadar rompa an Ceithearnach.</span></p>
<lb n="727"/>
<lb n="728"/><p><span>Do ghlacadar iongnadh mór dhe sin, agus do chuaidh</span>
<lb n="729"/><span>daoine d'fhéachain na croiche, agus is é duine fuaireadar</span>
<lb n="730"/><span>innti .i. an dearbh-chomhdhalta budh sine ag Rígh Laighean.</span></p>
<lb n="731"/>
<lb n="732"/><p><span>Do rugadh ar an Cheithearnach an athuair agus do rugadh</span>
<lb n="733"/><span>do chum na croiche é, agus do crochadh é arís, agus</span>
<lb n="734"/><span>d'fhilleadar do chum an bhaile iar sin, agus is é an chead</span>
<lb n="735"/><span>duine gheibhid rompa istigh .i. an Ceithearnach.</span></p>
<lb n="736"/>
<lb n="737"/><p><span>30.  Ní bhfuil feidhm dá chur i bhfad, óir do crochadh dhá</span>
<lb n="738"/><span>dhearbh-chomhdhalta dhéag Ríogh Laighean fá seach i gcruth</span>
<lb n="739"/><span>an Cheithearnaigh, agus d'fhan an Ceithearnach 'san mbaile</span></p>
</div>
<pb n="15"/>
<div><lb n="740"/><p><span>an oidhche sin gan bhuidheachas an fhir ar a chéile go dtainic</span>
<lb n="741"/><span>maidin ar n-a mhárach.  Agus i gceann na rae sin thainic</span>
<lb n="742"/><span>an Ceithearnach d'ionnsaighe an ríogh, agus adubhairt fris:</span></p>
<lb n="743"/>
<lb n="744"/><p><span>"A rígh Laighean," ar sé, "do chuireas féin do dhearbh-chomhdhaltaidhe</span>
<lb n="745"/><span>do chum báis, agus dob' áil liom a n-aithbheoghadh</span>
<lb n="746"/><span>dhuit arís."</span></p>
<lb n="747"/>
<lb n="748"/><p><span>"Do badh mhaith liom-sa sin do dhéanamh, dá ndéantá-sa</span>
<lb n="749"/><span>é."</span></p>
<lb n="750"/>
<lb n="751"/><p><span>"Do-ghéanad gan chontabhairt," ar an Ceithearnach, agus</span>
<lb n="752"/><span>tug luibh amach as a haithle, agus do chuimil do charbad</span>
<lb n="753"/><span>uachtarach gach fir aca í, agus d'fhágaibh sleamhain slán-chréachtach</span>
<lb n="754"/><span>iad mar do bhíodar roimhe.</span></p>
<lb n="755"/>
<lb n="756"/><p><span>31.  Iomthúsa an Cheithearnaigh do léig chum siubhail é</span>
<lb n="757"/><span>agus ní dhearna sgur nó comhnuidhe go raibh i mbaile Thaidhg</span>
<lb n="758"/><span>mhóir Uí Cheallaigh.</span></p>
<lb n="759"/>
<lb n="760"/><p><span>An tan dob' aithne do Thadhg mhór Ó Cheallaigh ar faithche</span>
<lb n="761"/><span>a dhúin agus a dheagh-bhaile féin go bhfacaidh an Ceithearnach</span>
<lb n="762"/><span>caol-riabhach dá shoichin gach ndíreach, agus leath a chlaidhimh</span>
<lb n="763"/><span>nochtuighthe do'n taoibh thiar de, agus sean-bhróga lán</span>
<lb n="764"/><span>d'uisge ag feadalaigh uime, agus bárr a dhá chluais amuigh</span>
<lb n="765"/><span>tré n-a shean-tsuanaigh, agus mála cleasaidhe faoi n-a</span>
<lb n="766"/><span>asgaill.</span></p>
<lb n="767"/>
<lb n="768"/><p><span>32.  "Go mbeannuighe Dia dhuit, a Thaidhg mhóir Uí</span>
<lb n="769"/><span>Cheallaigh."</span></p>
<lb n="770"/>
<lb n="771"/><p><span>"Go mbeannuighe Dia dhuit-se," ar Tadhg.</span></p>
<lb n="772"/>
<lb n="773"/><p><span>"Cá háit a rabhais anois?" ar Tadhg Ó Ceallaigh.</span></p>
<lb n="774"/>
<lb n="775"/><p><span>"Do bhí mé aréir i mbaile Ríogh Laighean, agus an</span>
<lb n="776"/><span>oidhche roimhe sin i dtoigh Mhic Eochadha, ollamh re dán, agus</span>
<lb n="777"/><span>an oidhche roimhe sin i Sligeach i mbaile Uí Chonchubhair, agus</span>
<lb n="778"/><span>an oidhche roimhe sin i mBéal Átha Seanaigh i mbaile Uí</span>
<lb n="779"/><span>Dhómhnaill, agus an oidhche roimhe sin i nDún Monaidh</span>
<lb n="780"/><span>i mbaile Ríogh Alban.  Bím lá i n-Íle, agus lá i gCinntíre,</span>
<lb n="781"/><span>lá i Manainn agus lá i Rachlainn, lá ar Fionncharn na</span>
<lb n="782"/><span>Foraire ar Sliabh Fuaid; duine beag suarach siubhail</span>
<lb n="783"/><span>mé, agus i nOileach na ríogh rugadh mé."</span></p>
<lb n="784"/>
<lb n="785"/><p><span>33.  "Créad is ealadha dhuit?" ar Tadhg.</span></p>
<lb n="786"/>
<lb n="787"/><p><span>"Cleasaidhe maith mé," ar an Ceithearnach, "agus dá</span>
<lb n="788"/><span>dtugthá-sa cúig mharg dhamh do-ghéanainn cleas duit,"</span>
<lb n="789"/><span>ar an Ceithearnach.</span></p>
<lb n="790"/>
<lb n="791"/><p><span>"Do-gheabhair gan chontabhairt," ar Tadhg.</span></p>
<lb n="792"/>
<lb n="793"/><p><span>Do ghearr an Ceithearnach trí sibhne, agus do chuir ar</span></p>
</div>
<pb n="16"/>
<div><lb n="794"/><p><span>chlár a dhearnainne iad, agus adubhairt ria Tadhg, "Séidfe</span>
<lb n="795"/><span>mé an sibhin úd i lár do mo bhois agus coingeobhad an dá</span>
<lb n="796"/><span>shibhin eile 'na gcomhnaidhe."</span></p>
<lb n="797"/>
<lb n="798"/><p><span>"Cá fios duinne nach maith an cleas é," ar Tadhg.  Do </span>
<lb n="799"/><span>rinne an Ceithearnach sin ag congbháil a dhá mhéar ar an</span>
<lb n="800"/><span>dá shibhin imeallach.  Do mhol Tadhg an cleas.</span></p>
<lb n="801"/>
<lb n="802"/><p><span>"Ná raibh maith ó Dhia ag fear a dhéanta nó ag fear a mholta,"</span>
<lb n="803"/><span>ar fear do mhuinntir Thaidhg, "agus dá bhfaghainn</span>
<lb n="804"/><span>féin leath na cúig marg do-ghéanainn an cleas úd."</span></p>
<lb n="805"/>
<lb n="806"/><p><span>"Ó's agam-sa atá na cúig mharg," ar an Ceithearnach</span>
<lb n="807"/><span>caol-riabach, "do-gheabha tú a leath agus déana an cleas</span>
<lb n="808"/><span>úd."</span></p>
<lb n="809"/>
<lb n="810"/><p><span>34.  Do ghearr Ceithearnach Thaidhg trí sibhne, agus do chuir</span>
<lb n="811"/><span>ar chlár a dhearnainne iad, agus do chuir a dhá mhéar ar an</span>
<lb n="812"/><span>dá shibhin leith-imeallacha díobh, agus do b'áil leis an sibhin</span>
<lb n="813"/><span>do bhí i lár do shéideadh dhá bhois, agus do chuaidh a dhá mhéar</span>
<lb n="814"/><span>tré chlár a dhearnainne, (amach as chúl a láimhe), agus do </span>
<lb n="815"/><span>bhí ag gul go mór agus ag béicfigh, agus gan cumas aige</span>
<lb n="816"/><span>a dhá láimh do sgarthain ré chéile.</span></p>
<lb n="817"/>
<lb n="818"/><p><span>"Ob, ob, a dhuine," ar an Ceithearnach, "is míostuamach</span>
<lb n="819"/><span>an cleas sin do righnis, agus ní mar sin do </span>
<lb n="820"/><span>righneas féin; acht cheana, ó chaillis an t-airgead do-ghéan-sa</span>
<lb n="821"/><span>do léigheas.  Cuimleas an cleasaidhe luibh íce</span>
<lb n="822"/><span>do'n láimh gurab slán i gcéadóir í.</span></p>
<lb n="823"/>
<lb n="824"/><p><span>"Ag sin cleas agat, a Thaidhg," ar an Ceithearnach.</span></p>
<lb n="825"/>
<lb n="826"/><p><span>"Maith é go deimhin," ar Tadhg.</span></p>
<lb n="827"/>
<lb n="828"/><p><span>35.  "Dá dtugthá cúig mharg eile dhamh," ar an</span>
<lb n="829"/><span>Ceithearnach, "do-ghéanainn cleas eile dhuit."</span></p>
<lb n="830"/>
<lb n="831"/><p><span>"Do-gheabhair go deimhin," ar Tadhg, ("is cia an cleas</span>
<lb n="832"/><span>sin?")</span></p>
<lb n="833"/>
<lb n="834"/><p><span>"Bogfaidh mé mo chluas ar mo leith-cheann," ar sé,</span>
<lb n="835"/><span>"agus béidh an chluas eile 'ná comhnuidhe."</span></p>
<lb n="836"/>
<lb n="837"/><p><span>"Cá fios duinne nach maith an cleas sin féin?" ar</span>
<lb n="838"/><span>Tadhg.</span></p>
<lb n="839"/>
<lb n="840"/><p><span>Do chuir an Ceithearnach a lámh suas, agus do bhog a</span>
<lb n="841"/><span>leath-chluas ar a leith-cheann, agus do chongbhuigh an leath-chluas</span>
<lb n="842"/><span>eile 'na comhnuidhe.</span></p>
<lb n="843"/>
<lb n="844"/><p><span>"Ag súd cleas eile agat, a Thaidhg," ar an Ceithearnach.</span></p>
<lb n="845"/>
<lb n="846"/><p><span>"Maith é go deimhin," ar Tadhg.</span></p>
<lb n="847"/>
<lb n="848"/><p><span>"Ná raibh maith ó Dhia ag fear a dhéanta nó ag fear</span>
<lb n="849"/><span>a mholta," ar Ceithearnach Uí Cheallaigh, "agus muna</span></p>
</div>
<pb n="17"/>
<div><lb n="850"/><p><span>beith an donas orm-sa," ar sé, "do-ghéanainn an cleas</span>
<lb n="851"/><span>ó chianaibh, agus do-ghéanad féin an cleas úd anois gan</span>
<lb n="852"/><span>chontabhairt."</span></p>
<lb n="853"/>
<lb n="854"/><p><span>"Faicim," ar an Ceithearnach, "ó do sháruigh an cleas</span>
<lb n="855"/><span>ó chianaibh ort, déana an cleas anois."</span></p>
<lb n="856"/>
<lb n="857"/><p><span>36.  Do chuir an t-óglach a lámh suas agus do b'áil leis</span>
<lb n="858"/><span>a chluas do bhogadh ar a leith-cheann, agus thainic a chluas</span>
<lb n="859"/><span>ó'n leith-cheann leis, agus do bhí ag caoineadh a chluaise</span>
<lb n="860"/><span>go mór.</span></p>
<lb n="861"/>
<lb n="862"/><p><span>"Ag sin cleas agat, a Thaidhg, (acht is míothapaidh an</span>
<lb n="863"/><span>Ceithearnach so agat," ar an cleasaidhe).</span></p>
<lb n="864"/>
<lb n="865"/><p><span>"Maith é go deimhin," ar Tadhg, "is é locht is mó liom-sa</span>
<lb n="866"/><span>air gan mo cheithearnach do bheith slán."</span></p>
<lb n="867"/>
<lb n="868"/><p><span>"Ní husa liom-sa a chur 'san gcruth úd nó cluas do</span>
<lb n="869"/><span>chur air arís," ar sé.</span></p>
<lb n="870"/>
<lb n="871"/><p><span>Do rug an Ceithearnach ar an gcluais agus thug urchar</span>
<lb n="872"/><span>di ar an leith-cheann, agus do chuir a bárr isteach agus</span>
<lb n="873"/><span>a bun amach.</span></p>
<lb n="874"/>
<lb n="875"/><p><span>"Go deimhin féin," ar Tadhg, "do b'fheárr dhó gan a</span>
<lb n="876"/><span>chluas do bheith air nó í bheith air mar súd."</span></p>
<lb n="877"/>
<lb n="878"/><p><span>"Is urus liom-sa a chur ar an gcaoi chóir," ar an</span>
<lb n="879"/><span>Ceithearnach.</span></p>
<lb n="880"/>
<lb n="881"/><p><span>Do rug an Ceithearnach ar an gcluais, agus do chuir</span>
<lb n="882"/><span>mar do bhí an chead uair í.</span></p>
<lb n="883"/>
<lb n="884"/><p><span>"Go deimhin," ar Tadhg, "ní féarr mar cleasaidhe</span>
<lb n="885"/><span>nó mar liaigh (thú)."</span></p>
<lb n="886"/>
<lb n="887"/><p><span>37.  "Dá dtugthá-sa cúig mharg eile dhamh," ar an</span>
<lb n="888"/><span>Ceithearnach, "do-ghéanainn cleas eile dhuit."</span></p>
<lb n="889"/>
<lb n="890"/><p><span>"Do gheabhair gan chontabhairt," ar Tadhg.</span></p>
<lb n="891"/>
<lb n="892"/><p><span>Iar sin tug an Ceithearnach mála amach ó n-a asgaill</span>
<lb n="893"/><span>agus tug ceirtle shíoda amach as an mála chleasaidheachta</span>
<lb n="894"/><span>agus do theilg suas i bhfrithibh na fiormamainte í, agus</span>
<lb n="895"/><span>do rinne dréimire di, agus thug gearrfhiadh amach (as</span>
<lb n="896"/><span>an mála chéadna), agus do léig suas annsa dréimire é.</span>
<lb n="897"/><span>Thug gadhar cluais-dheirg amach arís, agus do léig suas</span>
<lb n="898"/><span>i ndiaidh an ghearrfhiaidh é.  Thug cú faiteach foluaimneach</span>
<lb n="899"/><span>amach agus do léig suas i ndiaidh an ghearrfhiaidh agus</span>
<lb n="900"/><span>an ghadhair í, agus adubhairt, "Is baoghalach liom," ar sé,</span>
<lb n="901"/><span>"go n-íosfaidh an gadhar agus an chú an gearrfhiadh agus</span>
<lb n="902"/><span>ní mór liom anacal do chur ar an ghearrfhiadh."</span></p>
<lb n="903"/>
<lb n="904"/><p><span>38.  Thug annsin ógánach deas i n-éideadh ró-mhaith amach</span></p>
</div>
<pb n="18"/>
<div><lb n="905"/><p><span>as an mála, agus do léig suas i ndiaidh an ghearrfhiaidh</span>
<lb n="906"/><span>agus an ghadhair agus na con é.</span></p>
<lb n="907"/>
<lb n="908"/><p><span>Thug cailín áluinn i n-éideadh ró-dheas amach as an</span>
<lb n="909"/><span>mála, agus do léig suas i ndiaidh an ghearrfhiaidh, an</span>
<lb n="910"/><span>ghadhair, an ógánaigh agus na con í.</span></p>
<lb n="911"/>
<lb n="912"/><p><span>"Is dona d'éirigh dhamh anois," ar an Ceithearnach, "óir</span>
<lb n="913"/><span>tá an t-ógánach ag suirghe le mo mhnaoi, agus an chú ag creim</span>
<lb n="914"/><span>an ghearrfhiaidh."</span></p>
<lb n="915"/>
<lb n="916"/><p><span>Do tharraing an Ceithearnach an dréimire anuas agus</span>
<lb n="917"/><span>do fuair an t-ógánach ag suirghe leis an mhnaoi, agus an</span>
<lb n="918"/><span>chú ag creim an ghearrfiaidh amhail adubhairt.</span></p>
<lb n="919"/>
<lb n="920"/><p><span>"d'aithin mé súd," ar an Ceithearnach.</span></p>
<lb n="921"/>
<lb n="922"/><p><span>Thug an Ceithearnach a chlaidheamh amach agus do bhuail</span>
<lb n="923"/><span>buille i gcomhrac a chinn 's a' cholna ar an ógánach, agus</span>
<lb n="924"/><span>do theilg a cheann dá cholainn.</span></p>
<lb n="925"/>
<lb n="926"/><p><span>39.  "Is gníomh mire sin do rinnis," ar Tadhg, "agus</span>
<lb n="927"/><span>gur shaoileas gur dhuine macánta thú roimhe sin."</span></p>
<lb n="928"/>
<lb n="929"/><p><span>"Má tá gurab olc leat-sa do rinne mé an gníomh úd,</span>
<lb n="930"/><span>is urusa liom-sa a léigheas dó arís," agus iar n-a rádh</span>
<lb n="931"/><span>sin dó do rug ar an gceann, agus is amhlaidh do chuir a</span>
<lb n="932"/><span>chúl ar a aghaidh, agus a aghaidh ar a chúl.</span></p>
<lb n="933"/>
<lb n="934"/><p><span>"Cionnus do thaitnigheas an cleas úd leat, a Thaidhg?"</span>
<lb n="935"/><span>ar an Ceithearnach.</span></p>
<lb n="936"/>
<lb n="937"/><p><span>"Dar go deimhin," ar Tadhg, "do b'fhéarr dhó a bheith</span>
<lb n="938"/><span>gan cheann nó a cheann do bheith air mar súd."</span></p>
<lb n="939"/>
<lb n="940"/><p><span>Do rug an Ceithearnach ar an gceann an ath-uair agus</span>
<lb n="941"/><span>do chuir ar an gcaoi chóir é, agus tug Tadhg fiche marg</span>
<lb n="942"/><span>dhó, agus do rinne an Ceithearnach rann do Thadhg annsin.</span></p>
<lb n="943"/>
<lb n="944"/><p><span>CzzzzzFil.</span>
<lb n="945"/><span>Do bheir beagán, do bheir mórán,</span>
<lb n="946"/><span>Do bheir fós na fiche marg;</span>
<lb n="947"/><span>Do bheir ní d'fhear gan ainm,</span>
<lb n="948"/><span>Mian gach ríogh ar talmhain Tadhg.</span></p>
<lb n="949"/>
<lb n="950"/><p><span>CzzzzzPrós</span>
<lb n="951"/><span>40.  Do léig an Ceithearnach ar siubhal é, iar nglacadh</span>
<lb n="952"/><span>a cheada ag Tadhg, agus is amhlaidh do bhí ag imtheacht agus</span>
<lb n="953"/><span>leath a chlaidhimh nochtuighthe do'n taoibh thiar de, agus sean-bhróga</span>
<lb n="954"/><span>lán d'uisge ag feadalaigh uime, agus bárr a dhá</span>
<lb n="955"/><span>chluais amuigh tré na shean-tsuanaigh, agus leabhar i n-a</span>
<lb n="956"/><span>láimh, agus an dórdán amhráin aige dá rádha roimhe, agus</span>
<lb n="957"/><span>ní dhearna sgur nó comhnuidhe go raibh ag toigh Sheathain</span>
<lb n="958"/><span>Uí Dhartáin agus do bheannuigh dhó.</span>
<lb n="959"/></p>
</div>
<pb n="19"/>
<div><lb n="960"/><p><span>D'fhreagair Seathan an beannughadh agus d'fhiafraigh dhe</span>
<lb n="961"/><span>cá raibh sé.</span></p>
<lb n="962"/>
<lb n="963"/><p><span>"Do bhí mé aréir," ar an Ceithearnach, "i dtoigh Thaidhg</span>
<lb n="964"/><span>Mhóir Uí Cheallaigh, agus an oidhche roimhe sin i dtoigh Ríogh</span>
<lb n="965"/><span>Laighean, agus an oidhche roimhe sin i dtoigh Shéamais A</span>
<lb n="966"/><span>Bláca, agus an oidhche roimhe sin i dtoigh Mhic Eochadha,</span>
<lb n="967"/><span>ollamh re dán, agus an oidhche roimhe sin i dtoigh Sheathain</span>
<lb n="968"/><span>Mhic an Iarla Deas-Mhumhan, agus an oidhche roimhe sin</span>
<lb n="969"/><span>i dtoigh Uí Chonchubhair Shligigh, agus an oidhche roimhe sin i</span>
<lb n="970"/><span>dtoigh Uí Dhomhnaill, agus an oidhche roimhe sin i nDún</span>
<lb n="971"/><span>Monaidh i mbaile Ríogh Alban.  Bím lá i n-Íle, agus lá</span>
<lb n="972"/><span>i gCinntire, lá i Rachlainn agus lá ar Foraire ar Sliabh</span>
<lb n="973"/><span>Fuaid.  Duine beag suarach siubhail mé, agus i n-Oileach</span>
<lb n="974"/><span>na Ríogh do rugadh mé."</span></p>
<lb n="975"/>
<lb n="976"/><p><span>Iar sin tugadh mias d'ubhlaibh, agus meadar bainne</span>
<lb n="977"/><span>reamhair chuige, agus d'ith a leor-dhóthchain díobh, agus ní</span>
<lb n="978"/><span>fios duinne cá háird d'áirdibh an domhain ar ghabh an</span>
<lb n="979"/><span>Ceithearnach ó sin amach.</span></p>
<lb n="980"/>
<lb n="981"/><p><span>Finis.</span></p>
<lb n="982"/>
<lb n="983"/><p/></div></body></text></TEI>
Historical Irish Corpus
1600 - 1926

Ceithearnach Uí Dhomhnaill

Search Texts

Historical Irish Corpus1600 - 1926

Ceithearnach Uí Dhomhnaill

Search Texts

Historical Irish Corpus
1600 - 1926
