Corpas

<?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?>
<!DOCTYPE TEI [
<!ENTITY hellip "…">
]>
<TEI><teiHeader type="text">
	 <fileDesc>
	  <titleStmt><title type="main">Beir ar an Uain ar Urla</title><author><name type="main">Pádraig Ó Dálaigh</name></author><respStmt>
		<resp>Electronic edition compiled by</resp>
		<name>Foclóir na Nua-Ghaeilge</name>
		</respStmt>
	  </titleStmt><editionStmt>
                     <edition>
                         <note type="N">CS1914_01_24_03</note>
                         <note type="L">03</note>
                         <note type="B">1914</note>
                         <note type="C">Prós</note>
                         <note><p>Description of how and why changes were made</p></note>
                     </edition>
            </editionStmt><publicationStmt>
		<publisher>Foclóir na Nua-Ghaeilge</publisher>
		<pubPlace>19 Dawson Street, Dublin 2</pubPlace>
		<pubPlace>http://www.ria.ie/research/focloir-na-Nua-Ghaeilge.aspx</pubPlace><date>2016</date><idno>CS1914_01_24_03</idno><distributor>Royal Irish Academy</distributor>
		<availability>
		<p>Creative Commons Attribution Non-Commercial Share Alike (cc by-nc-sa)</p>
		</availability>
	  </publicationStmt>
	  <sourceDesc><biblStruct><analytic><author>Pádraig Ó Dálaigh</author><title>Beir ar an Uain ar Urla</title></analytic><monogr>
					<title level="j">An Claidheamh Soluis</title><imprint><publisher>An Claidheamh Soluis</publisher><date>1914</date></imprint>
 </monogr> </biblStruct></sourceDesc></fileDesc>
	</teiHeader>
<text><body><div><p>
<lb n="1"/><span>Beir ar an Uain ar Urla.</span></p>
<lb n="2"/>
<lb n="3"/><p><span>An chuid is mó de mhuintir na hÉireann ceapann siad go ndéanfar athrú</span>
<lb n="4"/><span>éigin ar riaghlachas na dúithche seo i mbliadhna.  Ní fios, ámh, an ndéanfar nó</span>
<lb n="5"/><span>ná déanfar, agus an té do dhéanfadh an tairngireacht ní thabharfaoi de thoradh</span>
<lb n="6"/><span>air ach mar a thugtaí ar Chasandra fadó.  Acht, ar aon chuma, baineann sé </span>
<lb n="7"/><span>le deallradh go dtuitfidh rud éigin amach i mbliadhna agus gibé rud é budh</span>
<lb n="8"/><span>leas nó aimhleas do ghnó na Gaedhilge é.  Tá san chomh ciallmhar agus chomh</span>
<lb n="9"/><span>siúrálta ar aon chuma le aon tarraingireacht do dhéanfaí tar éis an ní do</span>
<lb n="10"/><span>thuitim amach.  Is dóigh liom, dá bhrigh sin, go mbeidh gach éinne ar aon aigne</span>
<lb n="11"/><span>liom go dtiocfaidh olc nó maith as do'n Gaedhilg.  Anois cionus do thiocfadh</span>
<lb n="12"/><span>olc as.  Thiocfadh olc as dá mbadh rud é go ndéanfaí athrú ar an riaghlachas</span>
<lb n="13"/><span>agus gan sinne, muintear na Gaedhilge, i gcomhacht agus i gcóir chum gach</span>
<lb n="14"/><span>aon tairbhe do bheadh ann do bhaint as do'n Ghaedhilg.  Cionnus dfhéadfaimíd</span>
<lb n="15"/><span>bheith i gcomhacht agus i gcóir?  Is amhlaidh bheimís ullamh chum an Ghaedhilg do</span>
<lb n="16"/><span>chur chun cinn fá riaghail Éireannaigh i nÉirinn ná ár gcuid craobhach sa</span>
<lb n="17"/><span>mbaile is i gcéin do bheith go láidir, léidmheach agus go bríoghmhar brostuigh-</span>
<lb n="18"/><span>theach againn, agus gach duine de mhuintir na Gaedhilge do bheith chomh díthcheallach</span>
<lb n="19"/><span>dílis agus do bhíodar tá cúig bliadhna ó shoin.  Ní gádh dom na briathra san</span>
<lb n="20"/><span>do dhearbhú.  Is leór de dheimhniughadh agus de dheismireacht orra ceist chruadh-</span>
<lb n="21"/><span>chasta na hIolsgoile agus an tsár-obair do rinneadh le n-a linn.  Acht an</span>
<lb n="22"/><span>féidir gur bhain an iarracht úd an smior agus an brigh go léir as muintir</span>
<lb n="23"/><span>na Gaedhilge?  An féidir gur meirtne nó múchadh neanman, éadóchas nó</span>
<lb n="24"/><span>éadtreoir atá ag gabháil anois do lucht chosanta sean-urlabhra na nGaedheal?</span>
<lb n="25"/><span>Bíonn an namhaid dá shíor-rádh ná fuil aon bhuaintseasmhacht ná aon chur-leis</span>
<lb n="26"/><span>ionnta, agus go bhfuilid ceann-éadtrom, luaimneach, guagach.  Adeirtear</span>
<lb n="27"/><span>go dtugaid sidhe sár-láidir agus fogha fíochmhar faobhrach fá rud áitithe i</span>
<lb n="28"/><span>dtosach agus confadh catha orra i láthair na huaire.  Muna n-eirghidh leo bíd</span>
<lb n="29"/><span>go dubhach, dubrónach i meirtne agus i míolaochas.  Agus má eirigheann leó,</span>
<lb n="30"/><span>bíd leisgeamhail neamhshuimeamhail, agus ní bhainid an tairbhe ceart as a gcuid</span>
<lb n="31"/><span>saothair, mar ná leanaid an ruaig ar a namhaid.  Ní deirim gur fíor san,</span>
<lb n="32"/><span>acht tá an teist agus an cáil sin amuigh orainn ar aon chuma, agus b'éidir</span>
<lb n="33"/><span>nárbh aon díoghbháil dúinn beagán machtnaimh do dhéanamh air.  Níor dhochar</span>
<lb n="34"/><span>do dhuine ná do Náisiún, acht oiread, iad féin do bhreathnú uaireanta tré</span>
<lb n="35"/><span>shúilibh an fhir thall.</span></p>
<lb n="36"/>
<lb n="37"/><p><span>Ceist na hIolsgoile do chuir an méid sin thuas i gcuimhne dhom, agus, i</span>
<lb n="38"/><span>ndiaidh réidhteach na ceiste úd go buadhach is go fiúntach, an taom lag-</span>
<lb n="39"/><span>mheanmach agus an neamhshuim thárla do chuid mhaith de lucht na Gaedhilge.  Ba</span>
<lb n="40"/><span>dhóigh le duine orra, ó badh rud é go raibh an Ghaedhealg san Iolsgoil go</span>
<lb n="41"/><span>raibh sí saor sabhálta go deoidh beathadh.  Is mór gan amhras agus is uasal an obair</span>
<lb n="42"/><span>í an Ghaedhealg do leathadh ó'n Iolsgoil Náisiúnta ar fuaid na hÉireann.</span>
<lb n="43"/><span>Acht tá ceist agus gnó amach romhainn anois agus ní'l i gceist na hIolsoile</span>
<lb n="44"/><span>i gcompráid leis acht mar a bhac na Féinne i gcompráid le Fionn Mc Cumhail.</span>
<lb n="45"/><span>Tá a fhios ag cách go bhfuilim ag tagairt do cheist Hóm Rúil; agus goide an</span>
<lb n="46"/><span>mhaith é do cheilt?</span></p>
<lb n="47"/>
<lb n="48"/><p><span>Mar is amhlaidh tá an Connradh so againne ag obair go dian duthrachtach ó</span>
<lb n="49"/><span>'93 anall.  Is beag Gaedheal i nÉirinn (acht fo-dhuine aisteach canncrach b'éidir)</span>
<lb n="50"/><span>ná déarfadh go bhfuil obair mhaith thairbheach déanta ag muintir na Gaedhilge</span>
<lb n="51"/><span>rith na haimsire sin.  Agus a bhfuilimíd chum gach tairbhe agus gach déanmhas</span>
<lb n="52"/><span>neith do thiocfadh ó'n deagh-obair sin do leigint ar lár agus do chailleamhaint</span>
<lb n="53"/><span>anois nuair is giorra dhúinn an fhuasgailt?  Ní'lim dá rádh go mbeidh an ród</span>
<lb n="54"/><span>ró-réidh ná go mbeidh an bóthar gan baoghal ar fad do'n Ghaedhilg fá Hóm</span>
<lb n="55"/><span>Rúil.  Acht adeirim an méid seo, gan uamhan gan fábhar go mbeidhmíd ag</span>
<lb n="56"/><span>pléidhe le hÉireannaighibh agus measaim-se gur mór an ní an méid sin féin.</span>
<lb n="57"/><span>Ar an dtaoibh eile de'n sgéal tá a fhios ag gach éinne gur iomdha buidhean is</span>
<lb n="58"/><span>dream is complacht daoine bheas ag sgreadal agus ag béiceadh gá gcur</span>
<lb n="59"/><span>féin i n-iúil an uair san.  Agus b'éidir ná beadh sa Ghaedhilg bhoicht acht guth</span>
<lb n="60"/><span>ar shliabh, guth ag glaodhach sa bhfásach, agus gan éinne ag éisteacht léi.  Is</span>
<lb n="61"/><span>gior gan amhras gur mar sin bhéidh an sgéal muna mbímíd go bríoghmhar,</span>
<lb n="62"/><span>láidir ionnus ná féadfadh duine ná dream sinne ná an Ghaedhealg do</span>
<lb n="63"/><span>dhí-mheasadh go saoráideach.  Mar sin de, tá orainn ár gcraobhacha do choimh-</span>
<lb n="64"/><span>cheangailt agus ár ndaoine do dhlúthú go daingean sa chonnradh so againn,</span>
<lb n="65"/><span>agus an tsean-mheanma agus an sean-mhisneach do bhuaidh agus do bhris ar an</span>
<lb n="66"/><span>namhaid tá cúig bliadhna ó shoin do mhúsgailt agus do mhéadú feasda.</span></p>
<lb n="67"/>
<lb n="68"/><p><span>Agus anois tá Seachtmhain na Gaedhilge ag teannadh linn, agus ní'l aon</span>
<lb n="69"/><span>am dob' fhearr d'fhéadfaimís an tsean-mheanma do chur i bhfeidhm agus i</span>
<lb n="70"/><span>ngníomh ná an t-am sin.</span></p>
<lb n="71"/>
<lb n="72"/><p><span>Agus tá a fhios agaibh nárbh fhéidir obair na Gaedhilge do choimeád ar</span>
<lb n="73"/><span>siubhal gan cabhair agus congnamh ó mhuintir na hÉireann.  Tá coisdí</span>
<lb n="74"/><span>ceanntair &srl. fá'n dtuaith ag brath ar chongnamh ó'n gCoisde Gnótha.  Is</span>
<lb n="75"/><span>deacair olann do bhaint de ghabhar.  Ba bhreagh leis an gCoisde Gnótha gach</span>
<lb n="76"/><span>aon tsaghas conganta (airgead timthirí agus eile) do thabhairt do lucht na</span>
<lb n="77"/><span>Gaedhilge ar fuaid na dúithche acht is minic nach féidir é.  Táid na Gaedhil</span>
<lb n="78"/><span>thar lear go fial gan amhras acht ní maith agus ní fiúnach dhúinne do bheith ag</span>
<lb n="79"/><span>brath a n-iomarca orra.  Agus da fheabhas dá fhairsinge iad ní chuirid leath</span>
<lb n="80"/><span>oiread chugainn is do choimeádfadh an obair ar siubhal.  Mar sin de tá ar</span>
<lb n="81"/><span>Ghaedhealaibh na hÉireann tosnú láithreach agus gach aon rud do chur i gcóir chum</span>
<lb n="82"/><span>bailiú Seachtmhain na Gaedhilge do dhéanamh níos fearr i mbliadhna ná mar do </span>
<lb n="83"/><span>rinneadh aon bhliadhain go dtí seo é.</span></p>
<lb n="84"/>
<lb n="85"/><p><span>Pádraig Ó Dálaigh.</span>
<lb n="86"/></p></div></body></text></TEI>
Historical Irish Corpus
1600 - 1926

Beir ar an Uain ar Urla

Search Texts

Historical Irish Corpus1600 - 1926

Beir ar an Uain ar Urla

Search Texts

Historical Irish Corpus
1600 - 1926
