Corpas

<?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?>
<!DOCTYPE TEI [
<!ENTITY hellip "…">
]>
<TEI><teiHeader type="text">
	 <fileDesc>
	  <titleStmt><title type="main">Long an Óir</title><author><name type="main">Seaghán Ó Flaithbheartaigh</name></author><respStmt>
		<resp>Electronic edition compiled by</resp>
		<name>Foclóir na Nua-Ghaeilge</name>
		</respStmt>
	  </titleStmt><editionStmt>
                     <edition>
                         <note type="N">CS1907_04_06_03a</note>
                         <note type="L">03</note>
                         <note type="B">1907</note>
                         <note type="C">Prós</note>
                         <note><p>Description of how and why changes were made</p></note>
                     </edition>
            </editionStmt><publicationStmt>
		<publisher>Foclóir na Nua-Ghaeilge</publisher>
		<pubPlace>19 Dawson Street, Dublin 2</pubPlace>
		<pubPlace>http://www.ria.ie/research/focloir-na-Nua-Ghaeilge.aspx</pubPlace><date>2016</date><idno>CS1907_04_06_03a</idno><distributor>Royal Irish Academy</distributor>
		<availability>
		<p>Creative Commons Attribution Non-Commercial Share Alike (cc by-nc-sa)</p>
		</availability>
	  </publicationStmt>
	  <sourceDesc><biblStruct><analytic><author>Seaghán Ó Flaithbheartaigh</author><title>Long an Óir</title></analytic><monogr>
					<title level="j">An Claidheamh Soluis</title><imprint><publisher>An Claidheamh Soluis</publisher><date>1907</date></imprint>
 </monogr> </biblStruct></sourceDesc></fileDesc>
	</teiHeader>
<text><body><div><p>
<lb n="1"/><span>Long an Óir</span></p>
<lb n="2"/>
<lb n="3"/><p><span>“Tiocfaidh Long an Óir 's an tÓr</span>
<lb n="4"/><span>'n-a diaidh, agus 's aoibhinn do'n té</span>
<lb n="5"/><span>bhéas beo 'n-a dhiaidh.”  Cad í “Long</span>
<lb n="6"/><span>an Óir” seo, nó cia an míniughadh atá</span>
<lb n="7"/><span>léithi?  Is doiléar, duir, deacair,</span>
<lb n="8"/><span>domhain an cheist í seo, acht is ceist í</span>
<lb n="9"/><span>a bhaineas le hÉirinn agus léithi-se</span>
<lb n="10"/><span>amháin.  Is ceist í gur fiú dÉireann-</span>
<lb n="11"/><span>achaibh smaoineamh uirthi go fíor-mhinic,</span>
<lb n="12"/><span>agus go mór-mhór ins an am atá i</span>
<lb n="13"/><span>láthair.  Cia an bunughadh atá fúithi, nó</span>
<lb n="14"/><span>cia an bhrígh atá léithi, nó cia an</span>
<lb n="15"/><span>éifeacht atá innti?  Is aosta, ársa,</span>
<lb n="16"/><span>agus buan-tsaoghalach iad na focla so</span>
<lb n="17"/><span>thuas; agus is i dtargaireacht do thárla</span>
<lb n="18"/><span>dóibh ar dtús ins na laethibh bhí fad ó.</span>
<lb n="19"/><span>Tá eidir-dhealughadh mór eidir targair-</span>
<lb n="20"/><span>eacht agus cómhrádh nó seafóid daoine.</span>
<lb n="21"/><span>Tá, gan aimhreas, dhá chineál targair-</span>
<lb n="22"/><span>eachta ann; targaireacht an duine</span>
<lb n="23"/><span>fhíor-fhóghluimte agus targaireacht an</span>
<lb n="24"/><span>duine naomhtha; agus tá 'fhios ag an</span>
<lb n="25"/><span>saoghal go bhfuil níos mó 'ná aon phuinn</span>
<lb n="26"/><span>amháin do'n fhírinne ins gach n-aon</span>
<lb n="27"/><span>díobh.  An té leanas staireacha na</span>
<lb n="28"/><span>náisiún go fíor-eolach agus a bhfuil</span>
<lb n="29"/><span>eolas cruinn aige ar gach nídh a</span>
<lb n="30"/><span>bhaineas leo ó gheal an lá ortha ar</span>
<lb n="31"/><span>dtús; is tig leis an té sin targair-</span>
<lb n="32"/><span>eacht do dhéanamh, má tá meabhair mhór</span></p>
</div>
<pb n="04"/>
<div><lb n="33"/><p><span>aige, agus réasún ceart, agus in-</span>
<lb n="34"/><span>tinn réidh shocair; agus is tig leis</span>
<lb n="35"/><span>innseacht roimh ré cad a thárlóchas do</span>
<lb n="36"/><span>na náisiúnaibh seo agus do thíorthaibh</span>
<lb n="37"/><span>eile mar aon leo.  Seo í an targair-</span>
<lb n="38"/><span>eacht so-thuigseana, óir atá sí soiléar</span>
<lb n="39"/><span>os comhair gach aoinne.</span></p>
<lb n="40"/>
<lb n="41"/><p><span>Ar an ádhbhar sin, má's fíor go</span>
<lb n="42"/><span>ndéanann stair aith-aithris uirthi féin,</span>
<lb n="43"/><span>agus is fíor go cinnte, ní baoghal nach</span>
<lb n="44"/><span>n-eireochaidh grian na saoirse go</span>
<lb n="45"/><span>taithneamhach fós ar oileán iath-ghlas na</span>
<lb n="46"/><span>hÉireann, agus nach sgairtfidh sí go</span>
<lb n="47"/><span>lonnrach agus go soillseach agus go</span>
<lb n="48"/><span>glórmhar ar a cnocaibh glasa, agus ar</span>
<lb n="49"/><span>a gleanntaibh réidhe míne, agus ar</span>
<lb n="50"/><span>a chéidibh mín-taise drúchtmhara, agus</span>
<lb n="51"/><span>ar a clannaibh uaisle misneamhla</span>
<lb n="52"/><span>cródha.  Ná bíodh, mar sin, croidhe</span>
<lb n="53"/><span>breoite i gcorp-chléibh aon Éireannaigh,</span>
<lb n="54"/><span>óir atá an cás ar láimh shábhála; agus</span>
<lb n="55"/><span>níl ag Clannaibh Gaedheal acht cur le</span>
<lb n="56"/><span>chéile chun saoirse d'fhágháil — saoirse</span>
<lb n="57"/><span>na hinntleachta, nach féidir ceann ar-</span>
<lb n="58"/><span>aghaidh do dhéanamh agus í ar easbaidh —</span>
<lb n="59"/><span>de dheoin nó d'aimdheoin.</span></p>
<lb n="60"/>
<lb n="61"/><p><span>I dtaobh na targaireacht eile le n-a</span>
<lb n="62"/><span>mbaineann na focla ar thosuigheas an</span>
<lb n="63"/><span>chéad alt leo, is ró-dheacair í do</span>
<lb n="64"/><span>léiriughadh.  Gan aimhras fághann</span>
<lb n="65"/><span>daoine naomhtha léargas ó Dhia ar</span>
<lb n="66"/><span>iomdha nídh ó am go ham.  Tá sé seo</span>
<lb n="67"/><span>soiléar againn ó'n Sgrioptúr agus ó</span>
<lb n="68"/><span>bheatha na Naomh féin.  Cuireadh é sin</span>
<lb n="69"/><span>'n-a luighe orainn fad ó, agus atámuid</span>
<lb n="70"/><span>lán-chinnte dhe.  Agus a thuilleadh fós,</span>
<lb n="71"/><span>ní féidir fad agus leithead cumhachta</span>
<lb n="72"/><span>inntleachta an duine do thomhais — ní</span>
<lb n="73"/><span>fhéadfá an tomhais sin do dhéanamh le</span>
<lb n="74"/><span>creasaibh móra an domhain, gidh gur</span>
<lb n="75"/><span>iongantach an nídh é.  Is dóigh liom-sa,</span>
<lb n="76"/><span>mar sin, go gcuireann daoine faoi-</span>
<lb n="77"/><span>luach ar a gcumhachtaibh féin, agus meas-</span>
<lb n="78"/><span>aim go bhfeicim é gach lá dá dtéigheann</span>
<lb n="79"/><span>an ghrian an t-aer tharm siar.  Acht ní</span>
<lb n="80"/><span>abraim go bhfuil sé i gcumas gach</span>
<lb n="81"/><span>uile dhuine an míniughadh ceart do chur</span>
<lb n="82"/><span>ar thargaireach de'n tsórt so.  Is</span>
<lb n="83"/><span>fada do bheinn ag braith air.  Ar an</span>
<lb n="84"/><span>láimh eile is annamh do gheobhfar duine</span>
<lb n="85"/><span>atá i riocht í do sgrúdughadh, agus do</span>
<lb n="86"/><span>léiriughadh, agus do mhíniughadh mar is</span>
<lb n="87"/><span>cóir.</span></p>
<lb n="88"/>
<lb n="89"/><p><span>Caithfidh an té ar mian leis í d'fhíor-</span>
<lb n="90"/><span>sgrúdughadh oideachas mór do bheith</span>
<lb n="91"/><span>air, a bheith fad-fheiceallach, tugtha do</span>
<lb n="92"/><span>stuidéar os cionn stuidéir, agus</span>
<lb n="93"/><span>meabhair ghlan agus radharc breagh do</span>
<lb n="94"/><span>bheith aige; caithfidh sé a bheith díreach</span>
<lb n="95"/><span>cneasta agus rún-diamhrach; agus</span>
<lb n="96"/><span>caithfidh sé fós an lár do threabhadh go</span>
<lb n="97"/><span>dúthrachtach, gach puinn do bhreithniughadh</span>
<lb n="98"/><span>go géar, gach nídh do mheadhachan go</span>
<lb n="99"/><span>haireach agus go dlúth agus go síor-</span>
<lb n="100"/><span>breathnuigheach i n-a mheanmhain an</span>
<lb n="101"/><span>tráth a bhfuil sé ar tí déanamh amach</span>
<lb n="102"/><span>cia an bhrígh agus éifeacht atá i dtar-</span>
<lb n="103"/><span>gaireacht do'n tsórt so.  Annso	is</span>
<lb n="104"/><span>mithid dom admhuigheáil gur an-</span>
<lb n="105"/><span>fhorusta duine do chur de'n chasán</span>
<lb n="106"/><span>díreach; agus atá daoine ann gurab</span>
<lb n="107"/><span>é an rún atá aca an bealach cam do</span>
<lb n="108"/><span>leanamhaint ar gach ócáide.  Níl aon</span>
<lb n="109"/><span>mhaith ag cur aighnis ar an ndream</span>
<lb n="110"/><span>déidheannach so; dá ndéarfá “gur dubh</span>
<lb n="111"/><span>é an fiach,” déarfaidís-san, “dar</span>
<lb n="112"/><span>fiadh, ní headh, acht bán.”  Is é an</span>
<lb n="113"/><span>rún atá aca an millteanas, agus an</span>
<lb n="114"/><span>éagcóir, agus an t-aimhleas do</span>
<lb n="115"/><span>dhéanamh.  Ní mar sin do'n té a bhfuil</span>
<lb n="116"/><span>an dul amugha air, san am chéadna</span>
<lb n="117"/><span>go gceapann sé go bhfuil an fhírinne</span>
<lb n="118"/><span>aige.  Admhóchaidh sé féin gur féidir</span>
<lb n="119"/><span>dul amugha do chur air, óir déarfaidh</span>
<lb n="120"/><span>sé gur fíor an chainnt adubhairt an</span>
<lb n="121"/><span>Romhánach, Cicero, i gcéin: “Cujusvis</span>
<lb n="122"/><span>hominis est errare,” 'sé sin “Is é</span>
<lb n="123"/><span>nádúr an duine dul amugha.”  Agus</span>
<lb n="124"/><span>cheana, tá aon dream amháin a bhfuil</span>
<lb n="125"/><span>agat bheith tláith leo.  Fág an t-aigh-</span>
<lb n="126"/><span>neas leasmuigh nó gheobhaidh tú go</span>
<lb n="127"/><span>searbh agus go siúráilte blas de</span>
<lb n="128"/><span>“quid femina furens facere possit.”</span></p>
<lb n="129"/>
<lb n="130"/><p><span>Tá sé ráidhte go dtáinig “Long an</span>
<lb n="131"/><span>Óir” cheana, gur préachadh í i gcuan</span>
<lb n="132"/><span>na Gaillimhe, agus gur fritheadh cuid</span>
<lb n="133"/><span>de'n ór tar éis é do theacht i dtír</span>
<lb n="134"/><span>seal bliadhanta ó shoin.  Acht atá sé</span>
<lb n="135"/><span>i n-aghaidh nádúir ag seafóid mar í seo</span>
<lb n="136"/><span>do dhul 'n-a luighe orm féin.  Ní long</span>
<lb n="137"/><span>mar mhagadh í an soitheach áluinn úd</span>
<lb n="138"/><span>do luaidheadh; óir do sháruigh sí le</span>
<lb n="139"/><span>feabhas agus le cumas gach bád dár</span>
<lb n="140"/><span>sheol an fhairrge riamh, déanta le</span>
<lb n="141"/><span>lámhaibh suadh agus saor-cheard.  Níl</span>
<lb n="142"/><span>bád faoi sheol, ná luingeas mór, ná</span>
<lb n="143"/><span>galtán mear, ná long-ghaile dá thréine</span>
<lb n="144"/><span>nach gcaithfidh ród glan agus bealach</span>
<lb n="145"/><span>díreach agus cúrsa réidh do thabhairt</span>
<lb n="146"/><span>di siúd.  Is í atá i n-ann seasamh go</span>
<lb n="147"/><span>formáilte ar mhór-fhairrge, ar chuan,</span>
<lb n="148"/><span>agus ar ribhéar, i n-aghaidh ghála agus</span>
<lb n="149"/><span>sín agus stoirm-thuinntí.  Is iad a</span>
<lb n="150"/><span>cuid seolta móra geala gléigeala</span>
<lb n="151"/><span>nach féidir a strócadh.  Tá a bratach</span>
<lb n="152"/><span>de ghlas-uaithne agus de bhuidhe i</span>
<lb n="153"/><span>n-áirde ag foluamhain os a cionn</span>
<lb n="154"/><span>d'oidhche is de ló, d'uair is de thráth.</span>
<lb n="155"/><span>Is siad a cuid téadanna móra rámhra</span>
<lb n="156"/><span>toirteamhla nach féidir a sgéitheadh.</span>
<lb n="157"/><span>Is iad a cuid slabhraidhe teanna troma</span>
<lb n="158"/><span>cruadha nach bhfuil briseadh i ndán</span>
<lb n="159"/><span>dóibh.  Is aici tá an cíle géar díreach</span>
<lb n="160"/><span>réidh le gearradh ar aghaidh do dhéanamh.</span>
<lb n="161"/><span>Is uirthi atá an stiúir adanáilte nach</span>
<lb n="162"/><span>féidir a chur as cóir.  Is aici atá an</span>
<lb n="163"/><span>compás nach bhfuil aon dul amugha 'n-a</span>
<lb n="164"/><span>cheann.  Agus gach pláta dá bhfuil i</span>
<lb n="165"/><span>n-a corp ó thús deireadh, ó íochtar go</span>
<lb n="166"/><span>huachtar, eidir bhun agus bharr agus</span>
<lb n="167"/><span>urlár, déanta de chruaidh ghlais a</span>
<lb n="168"/><span>fuineadh agus a déineadh gan marach</span>
<lb n="169"/><span>ar inneoin na saoirse.  Ní hé ádhmad</span>
<lb n="170"/><span>lobhtha Shasana ná iarann dóighte Alban</span>
<lb n="171"/><span>atá innti siúd, acht miotal buan neamh-</span>
<lb n="172"/><span>mheirgeach, nár deárnadh a léithide</span>
<lb n="173"/><span>i gceardchain Bhulcain féin, agus</span>
<lb n="174"/><span>a múnluigheadh le hordaibh móra na</span>
<lb n="175"/><span>hinntleachta i gceardchain na</span>
<lb n="176"/><span>saoirse nuair do cuireadh léan-sgrios</span>
<lb n="177"/><span>ar Éirinn, nuair do foghluighaedh í,</span>
<lb n="178"/><span>nuair do basgadh í, agus cuireadh a</span>
<lb n="179"/><span>clanna múirneachta faoi ghéar-smacht,</span>
<lb n="180"/><span>faoi dhealbhas, faoi bhoichteanacht, faoi</span>
<lb n="181"/><span>an-shógh, faoi riachtanas, agus faoi</span>
<lb n="182"/><span>bhrón.</span></p>
<lb n="183"/>
<lb n="184"/><p><span>Is fada í an long so ag súil le lán-</span>
<lb n="185"/><span>fhoirinn.  Foireann d'Éireannachaibh</span>
<lb n="186"/><span>fíora dílse buan-sheasamhacha.  Ní</span>
<lb n="187"/><span>raibh aici acht foireann bheag ar dtús</span>
<lb n="188"/><span>agus ba mhall do bhí na lámha úsaid-</span>
<lb n="189"/><span>eacha trostamhla ag teacht chuici; agus</span>
<lb n="190"/><span>do bhí an t-éag ar an taobh eile dá</span>
<lb n="191"/><span>n-ídiughadh diaidh i ndiaidh.  Acht ní</span>
<lb n="192"/><span>raibh sí riamh gan oifigeachaibh tréana</span>
<lb n="193"/><span>agus buidhean chródha ar bhord.  Ní</span>
<lb n="194"/><span>raibh aon ghlacadh aici le fear meathta</span>
<lb n="195"/><span>i n-aon am ná ar aon chor, níl, agus</span>
<lb n="196"/><span>ní bhéidh.  Níl aon bhinn aici ar philéir</span>
<lb n="197"/><span>ná ar phúdar, ar ghunnaíbh beaga ná ar</span>
<lb n="198"/><span>ghunnaibh móra, ar chlaidhmhthibh líomhtha</span>
<lb n="199"/><span>ná ar fhoghaibh fuileacha, ná aon sgáth</span>
<lb n="200"/><span>aici roimh cabhlach dá mhéad, ná arm dá</span>
<lb n="201"/><span>thréine, ná cumhacht dá threise.  Ní</span>
<lb n="202"/><span>féidir báthadh ná múchadh do chur uirthi,</span>
<lb n="203"/><span>agus ní bhfuil aon ghonadh í n-a cionn.</span></p>
<lb n="204"/>
<lb n="205"/><p><span>Nach iongantach éagsamhail, mar</span>
<lb n="206"/><span>sin, an long í seo!  An gcualabhar</span>
<lb n="207"/><span>riamh cheana aon trácht uirthi?  Tá</span>
<lb n="208"/><span>níos mó ar Neamh agus ar thalamh 'ná</span>
<lb n="209"/><span>do smaoinighir air in do chuid ealadhain</span>
<lb n="210"/><span>ghleiceasa.  Tá go deimhin, a dhuine</span>
<lb n="211"/><span>chóir.  Agus anois, cad í an long ar a</span>
<lb n="212"/><span>bhfuilimíd ag trácht?  Is tig le gach</span>
<lb n="213"/><span>aoinne an cheist do fhreagairt ar a</span>
<lb n="214"/><span>mhian féin.  Acht is mór atáim-se as</span>
<lb n="215"/><span>mo mheabhair nó is é Connradh na</span>
<lb n="216"/><span>Gaedhilge an long úd.  Chomh fada</span>
<lb n="217"/><span>agus atá eolas agam agus oideachas,</span>
<lb n="218"/><span>níl sé in mo chumhacht aon long eile</span>
<lb n="219"/><span>do dhéanamh amach a shamhluigheas chomh</span>
<lb n="220"/><span>mór leis an luing uaibhrigh úd 'ná</span>
<lb n="221"/><span>Connradh na Gaedhilge, óir is é an</span>
<lb n="222"/><span>Connradh “Long an Óir” gan dabhta</span>
<lb n="223"/><span>ar bith, agus níl baoghal nach dtioc-</span>
<lb n="224"/><span>faidh an tÓr de bharr a cuid oibre.</span>
<lb n="225"/><span>Le saoirse na hinntleachta tiocfaidh</span>
<lb n="226"/><span>barr agus biseach agus feabhas ar an</span>
<lb n="227"/><span>tír agus ar na daoinibh.  Béidh meas</span>
<lb n="228"/><span>aca ortha féin, ar a dtír, agus ar a</span>
<lb n="229"/><span>dteanga uasail, agus dá bhrígh sin</span>
<lb n="230"/><span>béidh meas agus árd-mheas ortha-san</span>
<lb n="231"/><span>ag an domhan iomlán.  Agus anois, a</span>
<lb n="232"/><span>cháirde, nach é seo an “tÓr” dá</span>
<lb n="233"/><span>ríríbh!</span></p>
<lb n="234"/>
<lb n="235"/><p><span>Seaghán Ó Flaithbheartaigh.</span></p></div></body></text></TEI>
Historical Irish Corpus
1600 - 1926

Long an Óir

Search Texts

Historical Irish Corpus1600 - 1926

Long an Óir

Search Texts

Historical Irish Corpus
1600 - 1926
