Historical Irish Corpus
1600 - 1926

Téarmaidheacht. VIII.

Title
Téarmaidheacht. VIII.
Author(s)
Ní fios,
Compiler/Editor
Ó Donnchadha, Tadhg
Composition Date
1906
Publisher
Connradh na Gaedhilge

Search Texts

Poetry/Prose
1600 1926

Téarmaidheacht — VIII.



An Capall (ar leanamhaint).



Corráin, jaw-bones.



An capall is mó slighe idir a chorránaibh is é
is fearr anál.



Loganna na súl, hollows over eye-lids.



Is maith an cómhartha ar chapall clár éadain
leathan a bheith aige.



Srann, snort. Chuir an capall srann as.



(a) D'aithnigheas eagla éigin air, mar chuir sé
srann nó dhó as.



(b) Tá saothar ar an gcapall, the horse has la-
boured, heavy, or quick breathing from ex-
ertion.



Muíng, mane.



Cuiripe, convex part of the spine lying between the
highest parts of the shoulders, at or near the end
of the mane.



(a) Is sgópamhail an comhartha ar chapall cuiripe
árd a bheith aige.



(b) Is nea'-sgópamhail an déanamh ar chapall a
bheith íseal 'n-a thusach (front part).



(c) Is múchta an capall 'n-a thusach é sin, .i.
guaille (= guailne) ísle a bheith aige, &rl.



Puínte na gualann, point of the shoulder against
which the collar most presses at the breast.



Cuisle, part of front leg above the knee.



Lorga, part of front or hind leg lying between the
pastern-joint and the joint next above it.



Rúitín, pastern.



(a) Rúitín gairid, short pastern.



(b) Rúitín fada, long pastern.



(c) Cómhartha láidir (mark indicating strength) ar
chapall is eadh rúitín gairid a bheith aige.



(d) Dómhartha lag ar chapall is eadh rúitín fada a
bheith aige.



Léim rúitín, a start (wrench, etc.) in the pastern
joint.



Tá léim rúitín aige, nó fuair sé léim rúitín.



Crúb (chapaill), hoof, horny shell and parts which it
protects.



(a) … i dteórainn an chlúimh agus na crúibe.



(b) Crúb thusaigh, front hoof.



(c) Cúb thusaigh dheas, nó chlé: right, or left, front
hoof.



(d) Crúb dheiridh, hind hoof.



(e) Crúb dheiridh dheas, nó chlé: right, or left, hind
hoof.



(f) Taobh clé an fhir taobh deas an chapaill — not
always observed.



Ionga (na crúibe), horny part of the hoof, lower front
part of hoof.



(a) Chuir an capall a ingine i dtalamh chun an
ualaigh sin a tharrac.


L. 184


(b) Tá sgoiltheacha 'n-a chrúbaibh, there are sand-
cracks or fissures in its hoofs.



An beó, the quick.



An bhfuil tarainge (nail) i mbeó aige?



Bradán (na crúibe), frog of the foot.



Capall beag an bhuínn mhóir, nó capall mór
an bhuínn bhig — cómharthaí maithe ar chapall
búnn (.i. bonn), sole of foot.



Crú (chapaill), horse shoe. [Crú (bhróige), a tip.]



(a) Taraingí cruite, horse-shoe nails.



(b) Ag cuir árduighthe fé'n gcapall, shoeing the
horse. [Slat árduighthe, rod-iron.]



Speir, outward point in hind leg a little higher than
the middle joint.



Béim, part of hind leg above the speir.



Is maith an cómhartha ar chapall béim fhada
agus lorga ghairid.



Siúbhal folartha, chain-walking, walking by moving
both legs on each side alternately.



Tá siúbhal folartha ar an gcapall san.



(a) Ag cimilt bhaise dho'n chapall, patting the horse.



(b) Tá an capall ag eirghe ar a thusach (nó, ar a
chosa deiridh), the horse is rearing, or rising
on its hind legs.



(c) Sodarail an capall san dam, trot that horse
for me. Tá an capall ag sodar (nó, ag
sodar), the horse is trotting.



(d) Tá an capall ar cos i n-áirde, the horse is
running at a galloping pace.



(e) Tá an capall ag lamhach, the horse is running
at a galloping pace.



(f) Tá an capall ag caitheamh leis an dturcail,
the horse is striking at or kicking the car.



(g) Nách seóidh an phoc-léimreach atá ag (nó, ar) an
gcapall san. Tá sé ag poc-léimrigh, buck-
leaping, plunging, etc.



(h) Thug sé baoth-léim, he gave a sudden spring
forwards, or forwards and sideways (as from
a start or stroke).



(i) Thóg an capall ceann agus do rith (sé), the
horse took head and ran or rushed head-
long.



(l) Tá cúbhrán le béal an chapaill, the horse is
foaming at the mouth.



(m) Ta cuipe cúbhráin air, there is a spot of foam
on him. Tá cuipe cúbhráin ar gach aon
strupa (strap) dho'n chuluith (harness) atá ag
teangabháil le n-a chroiceann — foam where
strap touches the skin.



(n) Tá cúbhrán alluis ar an gcapall, there is
foaming sweat on the horse.



(o) Tá búthaire gail as, vapour is rising from him
sweating:



Siotarach capaill, neigh or whinny of a horse.



(a) D'airigh sé siotarach capaill.



(b) Tá an capall ag siotaraigh, the horse is neigh-
ing.



(c) Do chuir an capall sgread (screech) as le
neart mallaightheacht.



Fead-ghuile, a peculiar internal sound sometimes
noticed when then horse walks or trots.



Is maith an cómhartha ar chapall fead-ghuile a
bheith aige.



Barra-thuisle, a stumble (in a horse).



Tá barra-thuisle sa chapall, the horse is liable
to stumble.



Éislinn bhacaighe, a slight yielding to lameness.



(a) Ná ceannuigh an capall san, tá éislinn bhac-
aighe ann.



(b) Do dhíolfadh amadán capall nuair ná ceann-
óchadh úghdar é, any man could sell a horse,
whereas a good judge of horses is often de-
ceived in buying one.



speabhinn, spavin.



Anál bhriste, broken wind.



Tá anál bhriste ag an gcapall.



Sail chnis, dandriff.



Fathacha, severe cold affecting throat and nose.



Farsy, disease affecting legs and abdomen.



Éagcruas, fever.



Is mór an namhaid le capaill(ibh) creabhair
chaocha, cuile gorma, agus beacha gabhair — a
ndíg go léir.



Slabhra (an chapaill), chain fetter tying a front leg
and the corresponding hind leg.



(a) Cláiní (an tslabhra), the parts of the chain
fetter which go around the feet.



(b) Cúm (an tslabhra), same as clán (an tslabhra).



Ruchall, spancel-like fetter tying the front feet
(urchall).



Stábla, stable.



(a) Mainséar, manger.



(b) Raca an mhainséir, the rack of the manger.



(c) Umar an mhainséir, feeding trough of the man-
ger.



Láir, mare.



Fíor-láir, mare whose mother was a first foal
whose mother was a first foal
whose mother was a first foal
whose mother was a first foal
whose mother was a first foal
whose mother was a first foal
— the seventh foal.



Gearrán, garron.



Cairiún, same as gearrán.



Stail, stallion.



Searrach, foal (until about a year old).



Fearthainn (nó, clagar .i. rain) do laogh, nó
gaoth do shearrach, the wind makes a foal lively,
or matches it young.



Bramach, colt (until about four years old.)


L. 185


(a) Ní'l fiacala an tsriain fós aige. Fiacala an
striain, bridle teeth, certain teeth in the
lower jaw, one at each side.



(b) Ceannuigh ar a trí (.i. when colt is three years
old) agus díol ar a seacht, a's ní bheidh tú
choidhche gan capall maith.



(c) Ag briseadh bramaigh, training a colt.



Braimín, little bramach.



Gilín (capaill), a fine stout fat horse.



(a) Is minic a bhí braimín giobalach n-a ghilín
chumasach (nó, mhustarach — .i. na daoine a
bheith ag mustar as).



(b) Díol an bhó agus ceannuigh an chaoíra agus ná
bí choidhche gan capall.



CORRECTION.



Téarm. VII., p. 168, col. 2, l. 29, uachtair.



19 Dawson Street, Dublin 2
D02 HH58 +353 1 676 2570 info@ria.ie
Royal Irish Academy
Cookie Use
Website developed by Niall O'Leary Services